VOB VADELİ İŞLEMLER VE OPSİYON BORSASI
Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası (VOB) NEDİR? Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası A.Ş. Sermaye Piyasası Kanunu na tabi olarak ve Bakanlar Kurulu kararı ile kurulmuş, ülkemizdeki ilk özel organize borsadır. VOB da endeks, döviz, emtia ve faize dayalı vadeli işlem sözleşmeleri işlem görmektedir. Dünya genelinde vadeli işlem borsalarının yıllık işlem hacmi 1.2 katrilyon doların üzerinde olup, işlem gören sözleşme adedi 7 milyar civarındadır. VOB da ise 2011 yıllında 74.2 milyon adet sözleşme ve 439.8 milyar TL. işlem hacmi gerçekleşmiştir.
Piyasanın Organizasyon Yapısı ve Taraflar Vadeli işlem borsalarında faaliyet gösteren tarafları beş ana grupta inceleyebiliriz : Borsa Takas Kurumu Aracı Kurumlar (Üyeler) Piyasa katılımcıları Denetleyici kurumlar ( SPK )
SEANS ve TAKAS SAATLERİ 09.15 17.45 Normal Seans 17.35 17.45 Kapanış aralığı 17.55 Uzlaşma fiyatı açıklanması ve Teminat tamamlama çağrıları T+1 14.30 Teminat tamamlama
Vadeli İşlem Sözleşmesi ( VİS ) Nedir? Gelecekte yapılacak bir alışverişin şartlarını bugünden belirleyen ve tarafları hukuki olarak bağlayan sözleşmeye vadeli işlem sözleşmesi denir. Sözleşme yapıldığı an: Dayanak varlık, Dayanak varlığın teslim edilecek miktarı, Teslimat tarihi, Teslim edilecek malın kalitesi, Para ve mal takasının hangi şartlarda gerçekleştirileceği Borsa tarafından belirlenir.. Fiyat ise, işlem gerçekleştiğinde alıcı ve satıcı tarafından belirlenir.
Vadeli İşlem Piyasalarının Temel Fonksiyonları Risk Yönetimi Geleceğe Yönelik Fiyat Belirlenmesi
RİSK YÖNETİMİ Vadeli işlem borsalarının en önemli fonksiyonu, gelecekte meydana gelebilecek fiyat değişimleri karşısında riskten korunma imkanı vermesidir. Vadeli işlem piyasaları,ilk olarak ABD de tarımsal ürünlerin gelecekteki fiyatlarında meydana gelecek aşırı dalgalanmaların yaratacağı risklerden korunmak ihtiyacından doğmuştur.
Neden Vadeli İşlemler? Kaldıraç etkisi (risk de fazla) Portföy sigortası Düşüşlerde hızlı pozisyon alma Açığa satış kolaylığı Kolay işlem Düşük işlem maliyetleri Vergi avantajı
Vadeli İşlemler Hangi Amaçlarla Kullanılabilir? Korunma ( Hedging ) Spekülasyon Arbitraj
Korunma (Hedging) Fiyat riski ticaretteki en önemli risklerden biridir. Korunma amaçlı işlemlerin amacı da gelecekte gerçekleşmesi muhtemel ani fiyat değişikliklerinin, sizin için doğuracağı olumsuz sonuçları yani riskleri ortadan kaldırmaktadır.
Spekülasyon Korunma amacı taşımayan işlemler spekülatif işlemler olarak kabul edilir. Spekülatörlerin amacı piyasadaki her fiyat seviyesinden beklentiler doğrultusunda işlem yaparak kar elde etmektir. Onlar için fiyatların seviyesinin ne olduğu değil, hangi yönde hareket edeceği önemlidir.
Arbitraj Arbitraj fiyat farklarından yararlanmadır.aynı finansal enstrümanın aynı zamanda ve değisik piyasalarda ve ya aynı piyasada değisik zamanlarda alım-satımı yoluyla fiyat farklarindan yararlanma operasyonudur. Vadeli işlem piyasasında iki şekilde arbitraj imkanı doğar: Aynı özelliklerdeki bir ürünün farklı piyasalarda aynı anda oluşan fiyatları arasında farklılık olması. Aynı ürüne ait spot fiyatlar ile vadeli fiyatlar arasında taşıma maliyeti modeline göre olması gereken fiyat ile mevcut fiyat arasında farklılık olması.
Spot Piyasalar ve Vadeli İşlem Piyasaları Spot piyasalar dokunabildiğiniz Döviz, pamuk, buğday vb- malların alınıp satıldığı, para ve mal takasının aynı anda veya birkaç gün içerisinde yapıldığı piyasalardır. Vadeli işlem piyasalarında ise taraflar, vadeli işlem sözleşmesine konu ürünü - döviz, pamuk, buğday, bono vb- gelecek bir vadede teslim alma veya teslim etme yükümlüğü altına girmektedir. Spot piyasalarda o an geçerli fiyattan gerçek bir ürün alınmakta veya satılmaktadır. Vadeli piyasalarda ise alıcı ve satıcılar, kalitesi, miktarı, vadesi, teslim yeri belirlenmiş standart bir varlığı teslim almak veya teslim etmek üzere anlaşırlar. Sözleşmelerde tek değişken fiyat tır. Spot piyasalarda işlemler iki taraf arasında yapılırken, vadeli işlem piyasalarında alıcı ve satıcının karşısında takas kurumu vardır.
Vadeli İşlem Sözleşmesi İle Forward Sözleşmeleri Arasındaki Farklar Forward Sözleşme İki taraf arasında yapılır Sözleşme unsurları standard değildir. Diğer piyasa katılımcıları yapılan forward sözleşmeden habersizdir. Devredilemez Kredi riski vardır Kar ve ya zarar vade sonunda ortaya çıkar Teminat zorunluluğu yoktur. Vade sonunda teslimat ile sonuçlandırılır Vadeli İşlem Sözleşmesi Borsada yapılır. Sözleşme unsurları standarttır. Borsalarda şeffaf bir şekilde işlem görür. Vade sonuna kadar tekrar alınıp satılabilir. İşlemler borsa takas kurumunun garantisindedir. Kar-zarar günlük olarak hesaplanır ve hesaplara yansıtılır Belirli bir teminat yatırılması zorunludur. Teslimat zorunlu değildir.
Uzun (Long) Pozisyon Nedir? Yapılan işlemler sonucunda alım yönünde net pozisyona sahip olunmasıdır. İlk işlem olarak alım yönünde bir işlem yaptığınızda uzun pozisyonunuz olacaktır. Eğer daha önceden aynı vade ve sözleşme için satım yönünde bir pozisyonunuz var ise alım yönünde yapacağınız işlem bu pozisyonunuzu kapatacaktır. Sahip olduğunuz net pozisyonunuz alım yönünde ise uzun pozisyona sahipsiniz demektir.
Kısa (Short) Pozisyon Nedir? Yapılan işlemler sonucunda satım yönünde net pozisyona sahip olunmasıdır Sahip olduğunuz toplam net pozisyon satış yönünde ise kısa pozisyona sahipsinizdir.kısa pozisyon uzun pozisyonun tam tersidir. Kısa pozisyon almak, net satış yönlü işlem yapmaktır.
Ters İşlem (Pozisyon Kapatma ) Nedir? Ters işlem, sahip olunan pozisyona aksi yönde işlem yapmaktır. Alım yönünde pozisyonunuz varsa, satım yönünde yapacağınız işlem ters işlem ve ya pozisyon kapatma işlemidir. Kısaca ters işlem, alım karşısında satım, satım karşısında alım yönünde işlem yapılmasıdır.
Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasında Piyasalar Hisse Senedi Endeksi (İMKB 30,İMKB 100, IMKB30/100) Döviz ( USD/TL, Euro/TL, EUR/USD ) Faiz (Gösterge DİBS) Emtia (Anadolu Kırmızı Buğday, Ege pamuk, Altın/TL, USD/Onz Altın, Canlı Hayvan, Elektrik )
VOB da Nasıl İşlem Yapılır? VOB da vadeli işlem sözleşmelerinin alımsatımına aracılık yetki belgesi olan bir aracı kurum ile çerçeve sözleşmesi yapılır. Takasbank nezdinde bir hesap açılır ve hesap aktif hale getirilir.
TEMİNAT TÜRLERİ
Başlangıç Teminatı Borsanın her bir sözleşme için ayrı ayrı belirlediği, pozisyon açılabilmesi için hesapta bulunması gereken minimum teminat tutarına Başlangıç Teminatı denir.
Teminatlar Başlangıç Teminatı (TL) Sürdürme Teminatı (TL) Sürdürme Seviyesi İMKB 100 Endeksi 700 525 %75 İMKB 30 Endeksi 750 562,5 %75 İMKB 30-100 Endeks 200 150 %75 Farkı FAİZ (G-DİBS) 300 225 %75 TLDolar 130 97,5 %75 TLEuro 170 127,5 %75 EUR/USD Çapraz Kuru 130 97,5 %75 FT TLDolar 1.300 975 %75 FT TLEuro 1.700 1.275 %75 Pamuk (EGEST-1) 240 180 %75 Buğday (AKS) 240 180 %75 Altın 750 562,5 %75 Dolar/Ons Altın 200 150 %75 Baz Yük Elektrik 1.200 900 %75 FT Canlı Hayvan 500 375 %75
Uzlaşma Fiyatı Borsa kapanış aralığında ki işlemlerin ağırlıklı ortalaması olarak belirlenen fiyata Uzlaşma fiyatı denir. Gün içindeki işlemlerin sonunda mevcut pozisyonların kar veya zararı uzlaşma fiyatına göre hesaplanır. Zararlar aynı gün, karlar ertesi gün hesaplara aktarılır.
Sürdürme Teminatı Başlangıç teminatının % 75 ine sürdürme teminatı denir. Teminat miktarı % 75 in altına düşerse, başlangıç teminatına tamamlanması istenir.
İŞLEM TEMİNATLATRI
Teminat Tamamlama Çağrısı ve Temerrüt Uzlaşma fiyatı açıklandıktan sonra,hesaptaki toplam teminat,o günkü kar ve zarar da dikkate alınarak, sürdürme teminat seviyesinin altına inerse hesapların ait olduğu üyelere teminat tamamlama çağrısı (margin call) yapılır ve teminatını en geç ertesi gün 14:30 a (takas bitimi) kadar başlangıç teminatı seviyesine tamamlaması istenir. Tamamlamadığı takdirde temerrüde düşmüş sayılır.
BORSA PAYLARI VOB-Egepamuk Yüzbinde bir VOB-Anadolu Kırmızı Buğday Yüzbinde bir VOB-TLDolar Yüzbinde dört VOB-TLEuro Yüzbinde dört VOB-EUR/USD Çapraz Kuru Yüzbinde dört Fiziki Teslimatlı (Hesaben) VOB-TLDolar Yüzbinde üç Fiziki Teslimatlı (Hesaben) VOB-TLEuro VOB-İMKB 30 VOB-İMKB 100 VOB-İMKB 30-100 Endeks Farkı VOB-Altın VOB-Dolar/Ons Altın VOB-G-DİBS VOB-Baz Yük Elektrik VOB-Pik Yük Elektrik Fiziki Teslimatlı VOB-Canlı Hayvan Yüzbinde üç Yüzbinde dört Yüzbinde dört Yüzbinde dört Yüzbinde bir Yüzbinde bir Yüzbinde bir Yüzbinde bir Yüzbinde bir Yüzbinde bir
EMİR TÜRLER
VOB da yapılan tüm işlemler takas kurumunun garantisindedir. VOB da yapılan işlemlerden alınan komisyon oranları aracı kurumlar arasında farklılık göstermektedir.