T.C. AFYONKARAHİSAR BELEDİYESİ AFYONKARAHİSAR İL MERKEZİ ULAŞIM FİZİBİLİTESİ İŞİ (İKN:2013/370) ÇALIŞMA RAPORU (Mart.2013) HAZIRLAYAN: İstanbul Ulaşım Haberleşme ve Güvenlik Teknolojileri A.Ş. Bu çalışma "Doğrudan Faaliyet Destek Programı" kapsamında T.C. Zafer Kalkınma Ajansı tarafından desteklenmektedir. 1
İÇİNDEKİLER: GİRİŞ 3 ÇALIŞMANIN AMAÇLARI 3 ÇALIŞMANIN KAPSAMI 4 KAVRAMSAL ÇERÇEVE ve YÖNTEM 4 YAPILAN ÇALIŞMALAR 6 Kent Haritasının Güncellenmesi 6 Kaza Verilerinin Toplanması 6 Kavşaklarda Trafik Sayımı 6 Sinyal Kontrollü Kavşaklarda Yapılan Tespitler 7 Kavşak ve Yol Kesimlerinde Diğer Tespitler 12 SOMUT ÇIKTILAR ve ÖNERİLER 12 Yol Ağındaki Düzenlemeler 12 Ana Arterlerde Koordinasyon Çalışmaları 12 Yol Kademelenmesi Çalışmaları 13 Yeni Yol Ağı ve Zon Oluşturulması 13 Trafik İşletmesi Düzenlemeleri 15 Trafik Dolaşım (Sirkülasyon) Planları 15 Kavşak Düzenlemeleri 15 Parklanma Düzenlemeleri 17 Toplu Taşıma Düzenlemeleri 17 Yaya Ulaşım 18 Kavşak Alanlarındaki Yaya Düzenlemeleri 18 Kentsel Meydan Yaya Düzenlemeleri 19 Yol Güvenliğini Artıracak Önlemler 19 Kurumsal ve İdari Yapılanma Önerileri 22 EKLER 25 2
AFYONKARAHİSAR İL MERKEZİ, ULAŞIM FİZİBİLİTESİ İŞİ ÇALIŞMA RAPORU 1. GİRİŞ Afyonkarahisar, Batı Anadolu nun diğer bölgelerine açılan bir kapı durumunda ve transit geçit merkezindedir ve demiryolu açısından da 4 önemli rotanın kesiştiği tek yerleşim yeri özelliğiyle de meşhurdur. Bu yoğun şehirlerarası ulaştırma altyapısına karşın, Afyonkarahisar kent merkezindeki ulaşım ve trafik yönetimi sorununun giderek kentin en önemli sorunsalı olmuştur. Bu durumun iyileştirilmesine ve kısmen ortadan kaldırılmasına hizmet edecek çalışma, Afyonkarahisar Belediyesi'nin belirlediği amaçlar ve kapsam doğrultusunda, İstanbul Büyükşehir Belediyesi iştiraki olan İSBAK A.Ş. uhdesinde yürütülmüş, T.C. Zafer Kalkınma Ajansı tarafından "Doğrudan Faaliyet Destek Programı" kapsamında desteklenmiştir. Çalışma süreci içerisinde Başkanımız Sn.Burhanettin ÇOBAN'ın ortaya koyduğu irade doğrultusunda içerik ve zamanlama olarak Çalışma Programı'nın gereklilikleri yerine getirilmiş, Başkan Yardımcısı Sn.Sabri DEMİRKAPU'nun gözetiminde Fen İşleri Müdürlüğü, Zabıta Müdürlüğü, Strateji Geliştirme ve Raporlama Birimi'nin uyumlu çalışması neticesinde tamamlanmıştır. 2. ÇALIŞMANIN AMAÇLARI İl merkezi özelliği de bulunan Afyonkarahisar kent merkezindeki ulaşım ve trafik yönetimi sorunu giderek kentsel yaşamı ve sosyo-ekonomik yapıyı olumsuz etkilemektedir. Afyonkarahisar Belediyesi 2010-2014 Stratejik Planı analiz çalışmalarında Kent merkezindeki ana ulaşım arterlerinin gelecekte yetersiz kalabileceği ve trafik akışında problemlerin doğabileceğine dikkat çekilmiş, ulaşım sorununun kentsel yaşam kalitesini azaltan hususlardan biri olduğu tespiti yapılmıştır. Trafik ve Ulaşım başlığı, paydaş anketlerinde öne çıkan sorunlar arasında %20 ile ikinci sırada yer almıştır. GZFT analizi kapsamında Trafik yoğunluğunun sıkça yaşandığı merkezi yerlerde katlı otoparkların olmaması ve ulaşım ana planı çalışmasının gerçekleşmemesi "Zayıf" birer yön olarak belirtilmiştir. Toplu taşımadaki olumsuz rekabet, kaza sıklığı ve trafik yoğunluğundan kaynaklanan çevresel kirlilikler birer "Tehdit" olarak yer bulmuştur. 3
Bu nedenle, özellikle karayolu kavşak noktalarında ve karayolu ağının belirli kesimlerinde yaşanan yoğunluğun neden olduğu doğrudan veya dışsal negatif maliyetlerin azaltılabilmesi ve kısa/orta vadede bilimsel esaslara dayanan bir planın elde edilmesi gereği ortaya çıkmıştır. Afyonkarahisar İl Merkezi Ulaşım Fizibilitesi İşi'nin temel amacı, belirlenen olumsuzlukları ortadan kaldırmak için gerekli düzenlemeleri ortaya koymak, ek olarak hizmet alanını genişletecek bir idari yapıyı tanımlamak ve kurumsal kapasiteyi artırmaktır. 3. ÇALIŞMANIN KAPSAMI Yukarıda hatırlanan amaçlar ve hiyerarşik şekilde takip eden hedeflerin hem teknik şartnamede hem de Kalkınma Ajansı Başvuru metniyle paralel şekilde yerine getirilmesine çalışılmıştır. Bu çalışmanın zaman kısıtı ve bütçe miktarları göz önünde bulundurulduğunda, planlama kademelenmesi içinde kısa ve orta vadede yeterli olacağı görülmüştür fakat, önümüzdeki dönemde, kentin 2023 ve ötesindeki bir tarihi hedefleyen bir UAP (Ulaşım Ana Planı) hazırlanması gereklidir. 4. KAVRAMSAL ÇERÇEVE ve YÖNTEM Çalışmanın metodolojisi şu şekilde ilerlemiştir (Bu aşamalar "Yapılan Çalışmalar" başlığı altında detaylandırılmış alt faaliyetler şeklinde bulunabilir): 4
Çizelge: Çalışma Diagramı Ana verilerden olan kavşak alanlarındaki trafik hacminin belirlenmesine yönelik yerinde keşif, zirve saat (ZS) belirleme, ilgili kurumları bilgilendirme, görevli personel eğitimi, kamera çekimi ile veri doğrulama ve trafik mühendisliği analizinde doğrudan kullanılacak şeklide tablolaştırma yapılmıştır. Mobil ve yaya olarak çalışma alanı görülmüş, kavşaklarda sinyal çalışma planları, parklanma alışkanlıkları, darboğaz alanları, sürücü-yaya davranışları ve kavşaklar arası sinyal koordinasyonu, sistem donanımları envanteri çıkarılmıştır. Yol ağı ve kavşak analizlerinde tüm dünyada referans olarak kabul görmüş uzman trafik mühendisliği yazılımı olan TrafficWare Synchro 7.0 simülasyon ve analiz programından faydalanılmıştır. Böylece önümüzdeki dönemlerde de yenilebilir ve sürdürülebilir sinyal modeli hazır edilmiştir. Hizmet Seviyesi (LOS) ve Kavşak Kapasite Kullanım Oranı (ICU) performans kıstası olarak kullanılmıştır. Çalışma sürecinde web sayfası ve yerel basın bilgilendirilmiştir. Gerekli görüldüğü taktirde 3.parti kurumlar ve paydaşlarla yeniden bilgilendirme yapılabilir. Kurumsal karar mekanizması içinde yeniden yapılanma, otopark alanları ve toplu taşımacılık konusunda geri besleme beklenmektedir. 5. YAPILAN ÇALIŞMALAR 5.1. Kent Haritasının Güncellenmesi Afyonkarahisar Belediyesi ilgili birimden şehrin hali hazır imar planı ve uydu haritası sayısal ortamda temin edilmiştir. Ancak, kavşak alanlarının bazılarının güncel olmadığı görülmüştür. Harita birimi ile yürütülen çalışma neticesinde güncel CAD ortamında haritalar eklenmiştir. Bu haritalar kentin diğer işlerinde de kullanılabilecek çıktılar arasındadır. 5.2. Kaza Verilerinin Toplanması Trafiğin artmasına bağlı olarak trafik sorunları da artmaya başlamıştır. Trafik kazaları ve trafik güvenliği ile ilgili sorunlar bu alanda başlıca sorunlardan bazılarıdır. Kazaya etki eden faktörler başlıca insan, taşıt, yol ve çevresi başlıkları altında toplanabilir. Trafik kazalarından 5
görülecek zararın azaltılması, alınan önlemlerin etkinliğine bağlıdır (Y.Ş. Murat ve A. Şekerler). Bu nedenle Afyonkarahisar Trafik Tescil ve Denetleme Şube Müdürlüğü tarafından hazırlanan 2010, 2011 ve 2012 Yılları Kaza Analizi Raporları'ndan faydalanılmıştır. 5.3. Kavşaklarda Trafik Sayımı Hareketliliğin ve kent içindeki araç yoğunluğunun belirlenmesi için çalışma alanı içindeki kavşak noktalarında trafik hacmi elde etme çalışması ulaşım ve trafik çalışmalarının en önemli verisini oluşturmaktadır. Afyonkarahisar Belediyesi ve Emniyet Müdürlüğü ile yapılan değerlendirme neticesinde en yoğun saatler belirlenmiştir. Afyonkarahisar Belediyesinin sorumluluğunda bulunan toplam 32 kavşakta Sabah Zirve (SZ) saatleri olan 07:00-08:30, Zirve Dışı (ZD) 12:00-13:00 ve Akşam Zirve (AZ) saatleri olan 16:30-18:30 arasında olmak üzere tüm kollarda ve tüm akımlarda (anayol ve tali yol kesitlerinde) 3 gün boyunca tam video kaydı alınmıştır. Bu günlerin seçilmesinde sömestr dışında kalması, dönemsel hava durumu ve ortalama hafta içi gün olmasının etkisi olmuştur. Bu çalışmaların devamı niteliğinde kavşak alanı çevre çekimleri ve başlangıç-bitiş kuyruğu tespitleri de yapılmıştır. Trafik Sayımı sonuçları bu raporun ek kısmında (Bölüm No.8) görülebilir. 21.01.2013, Pazartesi tarihinde trafik sayımı yapılan kavşaklar: Filli Kavşak Hüseyin Türkmen Kavşağı ANS Kavşağı Devlet Hastanesi Kavşağı Otogar Kavşağı Mavi Hastane Kavşağı Özdilek Kavşağı Park Hastanesi Kavşağı Mecidiye Kavşağı Fen Lisesi Kavşağı 22.01.2013, Salı tarihinde trafik sayımı yapılan kavşaklar: Karayolları (Müze) Kavşağı MİT (Fatih) Kavşağı Cezaevi Kavşağı 6
Ataköy (Harbiş) Kavşağı Şuhut Kavşağı Ali İhsan Paşa Kavşağı Kadınana Kavşağı Fatih Kavşağı 2 Fuar Kavşağı Gümüş Kent Kavşağı TOKİ Kavşağı 2. Küçük Sanayi Kavşağı Organize Sanayi Kavşağı 23.01.2013, Çarşamba tarihinde trafik sayımı yapılan kavşaklar: Maliye Kavşağı Hanönü (Demiryalayan) Kavşağı Vilayet Kavşağı Askerlik Şubesi (Orduevi) Kavşağı Stadyum Kavşağı Eski Otogar (Jandarma) Kavşağı Zekiler Kavşağı Yoğurt Pazarı (Sanat Okulu) Kavşağı Efeler Kavşağı 5.4. Sinyal Kontrollü Kavşaklarda Yapılan Tespitler No:1- Maliye Kavşağı: Kentin en önemli kavşaklarından biridir. Kentin kuzey-batısındaki en önemli aks olan Ali Çetinkaya Bulvarı ile merkezi çevreleyen Atatürk Bulvarı ile Gazlıgöl Caddesi'nin kesişim noktasıdır. Toplutaşım ve yaya geçişleri yoğundur. Sabah ve Akşam zirve saatlerinde kuyruklanmalar görülür. Geometri ve Yüzey Yapısı: 20 metre çaplı dönel kavşaktır. Geometrik ve yüzey yapısı düzgündür. Gazlıgöl caddesinin bir kısmında arterin daralması depolama alanını azaltmaktadır. Kontrol Tipi ve Donanımlar: Sinyalizasyon ile kontrol edilmektedir. Sinyal vericiler hizmet vermektedir. Gece saatlerinde Flaş modunda çalışmaktadır. Kırmızı ışık ihlali gözlenmektedir. No:2- Han Önü Kavşağı (diğer adıyla: Demiryalayan) : Gazlıgöl caddesi ile merkezden gelen Alparslan Türkeş Bulvarı'nın kesiştiği kavşaktır. 7
Geometri ve Yüzey Yapısı: 4 kollu olmasına rağmen Çukur sokaktaki dönüşlerin sık olmaması nedeniyle "T" kavşak olarak nitelendirilmiştir. Kavşak içinde tescilli Türbe yapısı bulunmaktadır. Bu nedenle geometrik düzenleme sadece Gazlıgöl caddesi üzerinde gerçekleştirilebilir. Yol yapısı düzgündür ancak yatay işaretleme eksiği görülmüştür. Kontrol Tipi ve Donanımlar: Sinyalizasyon ile kontrol edilmektedir. Sinyal vericiler hizmet vermektedir. Gece saatlerinde Flaş modunda çalışmaktadır. Kayıp süreler nedeniyle, "Sarı Taralı Alan" uygulaması için uygundur. No:3- Vilayet Kavşağı: Valilik, Belediye Başkanlığı, bankalar, genel tören alanı, eğitim donatılarının bulunduğu kentin en merkezindeki kavşaktır. Toplutaşım araçlarının da ana durak alanıdır. Kavşak alanını da içine alacak kapsamlı kentsel tasarım projesi mevcuttur. Geometri ve Yüzey Yapısı: Ordu Bulvarı, Birlik Caddesi, eski çarşı Basın-Dervişpaşa caddelerinin kesiştiği hatta Kaya sokağın da katıldığı çok kollu dönel kavşaktır. Yol yapısı düzgündür. Kavşak alanında parklanmanın ve rastgele yaya geçişlerinin sıkça görüldüğü bir noktadır. Bu bakımdan bakımından kavşak alanı iyi kullanılmamaktadır. Kontrol Tipi ve Donanımlar: Sinyalizasyon ile kontrol edilmektedir. Dönel ada etrafında araçlar serbest hareket etmektedir. Sinyal vericiler hizmet vermektedir. Gece saatlerinde Flaş modunda çalışmaktadır. No:4- Askerlik Şubesi Kavşağı: Vilayet kavşağı ile Stadyum kavşağına eşit mesafede, Ordu caddesi ile Alparslan Türkeş bulvarının kesiştiği kavşaktır. Geometri ve Yüzey Yapısı: Dört kollu dönel kavşaktır. Yan kolda yaya geçişini engelleyen anıt bulunmaktadır. Yol yüzey yapısı düzgün ve kaldırım genişliği yeterlidir. Kontrol Tipi ve Donanımlar: Sinyalizasyon ile kontrol edilmektedir. Dönel ada etrafında 4 fazlı yapıda, araçların vakit kaybı yaşadığı gözlenir. Sinyal vericiler hizmet vermektedir. Gece saatlerinde Flaş modunda çalışmaktadır. No:5- Stadyum Kavşağı: Demiryolu Gar ve Stadyum gibi önemli donatı alanlarının bulunduğu bölgede Alparslan Türkeş bulvarı ile Atatürk Bulvarı'nın kesişim noktasındadır. Anayol oldukça yoğundur. Maliye ve eski Otogar kavşaklarının orta noktasındadır. Geometri ve Yüzey Yapısı: Dört kollu dönel kavşaktır. Dönel ada çapının yaklaşık 10 metre olması kavşak içindeki depolama alanının yetersiz kalmasına sebep olmaktadır. Ancak, İstasyon Caddesi üzerinde yoğunluk gözlenmez bu nedenle hacimsel ağırlık nedeniyle "T" 8
"Dönel" kavşak olarak da tanımlanabilir. Yol yüzey yapısı düzgün ve kaldırım genişliği yeterlidir. Kontrol Tipi ve Donanımlar: Sinyalizasyon ile kontrol edilmektedir. Dönel ada etrafında 4 fazlı yapıda, araçların vakit kaybı yaşadığı, dönel adanın yetersiz kaldığı ve ana akımı engellediği gözlenir. Sinyal vericiler hizmet vermektedir. Gece saatlerinde Flaş modunda çalışmaktadır. No:6- Eski Otogar Kavşağı (diğer adıyla: Jandarma Kvş): Atatürk bulvarı, Asiye Sultan bulvarı, İsmet İnönü caddesi ve Kadınana caddeleri gibi önemli arterlerin kesişim noktasındadır. Kavşağın güney-doğu kısmı boş alan olmakla beraber ileri dönemde karışık kullanımlı gayrimenkul gelişimi beklenmektedir. Geometri ve Yüzey Yapısı: Dönel ada çapı 40 metredir. Ancak, İsmet İnönü ve Kadınana caddelerinin kavşağa katılım geometrisi uygun değildir. Yüzey yapısı düzgündür. Geometrik yapıda iseorta refüj alanlarının ve yaya geçişlerinin yeniden düzenlenmesi gerekmektedir. Kontrol Tipi ve Donanımlar: Dönel ada etrafında 4 fazlı yapıyla, sinyalizasyon ile kontrol edilmektedir. Oto sinyal vericiler hizmet vermektedir. Gece saatlerinde Flaş modunda çalışmaktadır. No:7- Zekiler Kavşağı: Afyonkarahisar'ın en sorunlu kavşaklarından biridir. Yaya yoğunluğu ve toplu taşım araçlarının yüksek oranda olduğu göze çarpmaktadır. Kavşak alanında düzensiz parklanmalar görülür. Alparslan Türkeş bulvarı ile Kadınana caddesinin kesişim noktasındadır. Geometri ve Yüzey Yapısı: Dört kollu dönel adanın çapı sadece 7,5 metredir. Bu nedenle kavşak alanı yersizdir. Kadınana caddesinin tek yön uygulaması kavşak alanının yükünü azaltmamıştır. Orta refüjlerdeki yaya geçiş koridorları da yetersizdir. Kontrol Tipi ve Donanımlar: Dönel ada etrafında 4 fazlı yapıyla, sinyalizasyon ile kontrol edilmektedir. Gece saatlerinde Flaş modunda çalışmaktadır. No:8- Yoğurt Pazarı Kavşağı (diğer adıyla: Sanat Okulu Kvş): Çarşı bölgesi olması nedeniyle toplu taşım araçları yoğun, önemli bir çekim noktasıdır. Alparslan Türkeş bulvarı ile Kurtuluş caddesinin kesişim noktasındadır. Akçeken sokak da kavşağa bağlanmaktadır ancak diğer kollara göre daha az kullanılmaktadır. 9
Geometri ve Yüzey Yapısı: Kavşak alanı ve yol yapısı geniştir. Ancak kavşak ortasında tüm araç hareketlerini engelleyecek vaziyette anıt bulunmaktadır. Bu nedenle geometrik iyileştirme potansiyeli yüksektir. Kontrol Tipi ve Donanımlar: Dönel ada etrafında 3 fazlı yapıyla, sinyalizasyon ile kontrol edilmektedir. Gece saatlerinde Flaş modunda çalışmaktadır. Yaya hareketleri serbest bırakılmıştır. No:9-Karayolları Kavşağı (diğer adıyla: Müze): Kurtuluş ve İsmet İnönü caddelerinin kesişim noktasındadır. Müze, Park, Meslek Lisesi, TC Karayolları ve Zafer Mahallesi Cami gibi önemli donatı alanları kavşak etrafında konumlanmıştır. Merkez bölgesinin en güneydoğu ucundadır. Geometri ve Yüzey Yapısı: K.Pazarı sokağın yoğun kullanılmaması nedeniyle Orta kısımda elips adalı geniş bir "T" kavşak olarak tanımlanabilir. Yol yapısı düzgündür. Kavşak alanında geometrik iyileştirme yapılabilir. Kontrol Tipi ve Donanımlar: Dönel ada etrafında 3 fazlı yapıyla, sinyalizasyon ile kontrol edilmektedir. Gece saatlerinde Flaş modunda çalışmaktadır. No:10 - MİT Kavşağı (diğer adıyla: Fatih Kvş.): Bu kavşak Adnan Menderes bulvarı ile Kocatepe caddesinin kesişim noktasıdır. Geometri ve Yüzey Yapısı: "T" kavşak şeklindedir. Kocatepe caddesinde sola dönüş kısıtlanmıştır. Anayodan tali yola giriş 30 metrelik sola dönüş cebinden sağlanmaktadır. Cebin kapasitesinin artırılması için yeterli alan bulunmaktadır. Kontrol Tipi ve Donanımlar: Kavşak 2 fazlı sinyalizasyon ile kontrol edilmektedir. Yarı-trafik uyarımlı kontrol için uygundur. Gece saatlerinde Flaş modunda çalışmaktadır. No:11 - Cezaevi Kavşağı: Açık Cezaevi, Adliye, Meteoroloji Müdürlüğü'nün bulunduğu Zübeyde Hanım caddesi, Adnan Menderes bulvarı ve 103. sokağın kesişim noktasıdır. Geometri ve Yüzey Yapısı: 4 kollu kavşak şeklindedir. Adnan Menderes bulvarı üzerindn tali yollara dönüşler 40 metrelik ceplerle sağlanmaktadır. Ancak sabah ve akşam zire saatlerinde yetersiz kalmaktadır. Her iki cebin kapasitesinin artırılması için yeterli alan bulunmaktadır. Zübeyde Hanım caddesi ve 103. sokakta orta refüj bulunmamaktadır. Yüzey yapısı düzgündür. Kavşak alanında kaldırım ve tali yol kesimleri eğimlidir. 10
Kontrol Tipi ve Donanımlar: Kavşak 4 fazlı sinyalizasyon ile kontrol edilmektedir. Özellikle Zübeyde Hanım caddesi yarı-trafik uyarımlı kontrol için uygundur. Gece saatlerinde Flaş modunda çalışmaktadır. No:12 - Ataköy Kavşağı (diğer adıyla: Harbiş Kvş.): Adnan Menderes bulvarı, Şair Ali Türk Caddesi ve 115. sokak kesişimlerindedir. Kentin güney-doğusundaki Esentepe ve Gazi mahallelerini birleştiren en önemli kavşaktır. Geometri ve Yüzey Yapısı: 4 kollu "offset" kavşak şeklindedir. Gerekli ayrılma adaları da bulunmaktadır. Sola dönüş cepleri yetersiz kalmaktadır. Güney-doğu gidiş yönünde 80 metre uzunluğunda katılım kolu bulunmaktadır. Yüzey yapısı düzgündür. Kontrol Tipi ve Donanımlar: Kavşak 4 fazlı sinyalizasyon ile kontrol edilmektedir. Gece saatlerinde Flaş modunda çalışmaktadır. No:13 - Şuhut Kavşağı: Adnan Menderes bulvarı, Şeyh Şamil bulvarı ve Şuhut ilçe yolu kesişimlerindedir. Kentin güney-doğu kesimindeki en önemli kavşaktır. Geometri ve Yüzey Yapısı: 4 kollu, ayrılma adaları da bulunan, kavşak alanı ve şerit sayılarının yüksek olması nedeniyle yoğun olmayan kapasitesi yüksek bir kavşaktır. Yüzey yapısı düzgündür ancak detaylandırılması, 110 ve 148 nolu sokakların kavşak ile birleştiği kesimlerin yeniden düzenlenmesi faydalı olabilir. Kontrol Tipi ve Donanımlar: Kavşak 4 fazlı sinyalizasyon ile kontrol edilmektedir. TSD oldukça yıpranmış vaziyettedir. Gece saatlerinde Flaş modunda çalışmaktadır. No:14 - Ali İhsan Paşa Kavşağı: İbn-i Sina caddesi ile Şeyh Şamil bulvarı kesişimindedir. Şeyh Şamil bulvarı kentin doğusundan geçen önemli bir alternatif yoldur. Bu nedenle yoğunlaşma ihtimali yüksektir. Bu tarih itibariyle konut alanları arasında yoğun olmayan bir kavşak görünümündedir. Geometri ve Yüzey Yapısı: 158. sokak kolunda yüzey yapısı düzgün değildir. 4 kollu, ayrılma adaları da bulunan, kapasitesi yüksek bir kavşaktır. Dönel ada yeniden şekillendirilmelidir. Kontrol Tipi ve Donanımlar: Kavşak 4 fazlı sinyalizasyon ile kontrol edilmektedir. TSD oldukça yıpranmış vaziyettedir. Gece ve kimi zaman tüm gün Flaş modunda çalışmaktadır. 11
No:15 - Kadın Ana Kavşağı: 103. sokak ile 107.sokak ve Şeyh Şamil bulvarı kesişimindedir. Kavşağın yoğun olmadığı gözlenmiştir. Geometri ve Yüzey Yapısı: 4 kollu, ayrılma adaları da bulunan bir dönel kavşaktır. Orta ada 10 metre çapı ile oldukça yetersizdir. İleri dönemlerde araç artışıyla kavşak kapasitesi yetersiz kalacaktır. Kontrol Tipi ve Donanımlar: Kavşak 4 fazlı sinyalizasyon ile kontrol edilmektedir. Yaya geçişlerinde sesli yaya düğmesi bulunmaktadır. 5.5. Kavşak ve Yol Kesimlerinde Diğer Tespitler Sinyalli kavşaklar haricinde trafik ağının bütünlüğü açısından önem taşıyan diğer kavşak noktaları ve önemli yolağı için de yerinde incelemelerde ve tespitlerde bulunulmuştur. bütün kavşaklar fotoğraflanmış, yol ağları ve kavşak numaralandırması Google Earth programı üzerinde işaretlenmiştir. Sinyalizasyon faz planları, sinyal süreleri, çalışma saatleri, çalışma modları yerinde tespit edilmiş, ilgili trafik mühendisliği formlarına işlenmiştir. Mevcut yollarda parklanma, kural ihlalleri, tek yön uygulamaları, toplu taşıma araçları için indirme-bindirme yerleri, şerit kullanımı, sürücü davranışları gibi trafik akışını doğrudan etkileyen hususlarda gerekli tespitler yapılmıştır. 6. SOMUT ÇIKTILAR ve ÖNERİLER 6.1. Yol Ağındaki Düzenlemeler 6.1.1. Ana Arterlerde Koordinasyon Çalışmaları Sinyalizasyonun tesis edilebilmesi için bazı şartların oluşmuş olması gereklidir. Aksi durumda, gereksiz olarak kavşakların sinyalize edilmesi durumunda sürücüler başka bir yolu sinyalize kavşaktan geçilen yola tercih etmeye başlayabilir (E.Pehlivan, Ş.Bıyıklı, 2007). Bu nedenle sinyalize kavşakların tümünde sinyal optimizasyonu ve sinyal koordinasyonu çalışmalarının yapılması gereklidir. Bu nedenle yapılan çalışmada kavşak gruplamaları yapılmıştır. Bu seçimde benzer trafik karakteristiği olan yolağı ya da çizgisel arter seçilmiştir. Buna göre seçilen koordinasyon gruplamaları: 12
Afyon-İzmir-Uşak Yolu Afyonkarahisar Kent Merkezi (Atatürk Bulvarı) Afyonkarahisar Batı Arteri (M. Fevzi Çakmak Bulvarı) Ali Çetinkaya Bulvarı ABD deki FHWA (Federal Otoyol İdaresi) tarafından hazırlanan MUTCD- Manual on Uniform Traffic Control Devices e göre, bir kavşağın sinyalizasyon ile kontrol altına alınabilmesi için en az 8 şarttan birisi sağlanmalıdır. Afyonkarahisar kentinde yapılan değerlendirme sonucunda kaza analizleri sonuçlarına, 6 ve 8inci şartların yani arterdeki koordinasyonun sağlanmasına yönelik olarak: Erkmen (Zeyland) kavşağının da Yeşil Dalga koordinasyonu için ve yol güvenliği gerekçeleriyle Trafik Sinyal Denetleyicisi'nin yenilenmesi ve merkezi sistemle uyuşumlu çalışması, Atatürk Bulvarı üzerindeki İzmir İstasyon Caddesi ve Kadayifçioğlu kavşağının da Yeşil Dalga koordinasyonu için ve yol güvenliği gerekçeleriyle Trafik Sinyal Denetleyicisi'nin yenilenmesi ve merkezi sistemle uyuşumlu çalışması, Hız kontrolü, Emniyet Müdürlüğü araçlarının sıkça kullanımı, Maliye-Mecidiye kavşakları arasında Yeşil Dalga koordinasyonu için Atatürk Bulvarı üzerindeki İzmir İstasyon Caddesi kesişimine yeni bir kavşak düzenlenmesi, I. Sanayi Sitesi girişine, Eski Otogar ve Karayolları kavşakları arasına koordinasyonu sağlamak üzere yeni bir kavşak düzenlenmesi, İzmirli Caddesi'nin yeni bir alternatif oluşturması ve Atatürk Bulvarı üzerindeki Eski Otogar-Stadyum kavşaklarının koordinasyonunun sağlanmasına yönelik olarak daha sonraki dönemde bir sinyalize kavşak tesis edilmesi uygun olacaktır. İncelenen 32 sinyalize kavşak kontrol cihazı (TSE: Trafik Sinyal Denetleyicisi/TSD) ve Afyonkarahisar Belediyesi sorumluluğunda olmayan 2 kavşağın sadece biri (Cezaevi Kavşağı) hariç merkezi sinyal kontrolüne uygun olmadığı, teknik hizmet ve desteğin yetersiz kaldığı görülmüştür. Bu nedenle tüm TSD'lerin yeterli kabiliyette ve gelecek 8-10 yılda da hizmet verebilecek donanımda olmasını sağlamak üzere yenilenmesi elzemdir. 13
Yapılan değerlendirmede kentin yoğun trafiği, trafikteki araç sayısının artması ve ekonomik ve sosyal gelişim nedeniyle seyahat sayısının artması nedenleriyle merkezi bir sinyal yönetim tekniğine ihtiyaç olduğu açıktır. Bunun sağlanmasıyla kaza sayısı trafikteki gecikmeler, hızlı müdahale, 7/24 senkronize şekilde müdahale ve program değişikliği, aynı anda uzaktan flaş moduna alma, devreden çıkarma işlemlerinin yapılmasına mümkün olabilecektir. Trafik sıkışıklığından doğan istenen hız ortalamasının kentiçi hız olan 50 km/sa düzeyine yükseltilmesi ve yaklaşık % 22-%25 düzeyinde koordinasyon ve duraklama, durma gereksiz beklemelerden kaynaklanan düşüşler önlenebilecektir. 6.1.2. Yol Kademelenmesi Çalışmaları Kentsel ulaşım planı için gerekli yol kademelenmesi çalışması, Anayol-Taliyol çalışmasıyla paralel olarak yürütülmüştür. Buna göre incelenen yol ağında yapılan kavşak trafik sayım sonuçlarına göre; a- hacimsel üstünlük b-yol genişliği c-arter optimizasyonu ve koordinasyonu d-acil ulaşım yolu kriterlerine göre tüm kavşaklardaki kollar nitelendirilmiştir. 6.1.3. Yeni Yol Ağı ve Zon Oluşturulması Yeni oluşturulacak yolağının ve yeni merkezlerin bireysel değil, toplutaşım ağırlıklı olması için gerekli imar planı düzenlemeleri, özellikle 1/10bin ve 1/5bin ölçekli planlarda yer almalıdır. Ulaşım Ana Planı verileri bu planların üzerinde olmalıdır. Yüksek yoğunluklu AVM benzeri yeni yapılaşmaların karar öncesinde mutlaka Trafik Etkileşim Analizi şartı getirilmelidir. tesislerin getireceği yükten kaynaklanan yol altyapılarının, yatırımcı tarafından karşılanması talep edilmelidir. İmar Planlarında 30 metre çapından daha küçük tüm dönel kavşaklar iptal edilmeli yerine alt geçit (diğer adıyla battı-çıktı) yada çok seviyeli kavşaklar tasarlanmalıdır. Hizmet Seviyesi uygun ise sinyalize dönel kavşak yerine yeterli cep mesafeleri, dönüş adaları bulunan 4 kollu hemzemin kavşaklar planlara işlenmelidir. 14
İmar planlarında araca kapalı yaya yolları minimum 10 metre, araç yolları minimum 14 metre olmalıdır. Yaya kaldırımları minimum 2,50 m. olmalıdır. Çevre yolları üzerindeki yüksek yoğunluklu ve lineer formlu ticaret, turizm, günübirlik tesis alanlarının erişim kontrollü olarak yapılaşması sağlanmalıdır. Geç kalmadan mutlaka yan yol tasarlanmalıdır. 6.2. Trafik İşletmesi Düzenlemeleri 6.2.1. Trafik Dolaşım (Sirkülasyon) Planları Afyonkarahisar ilgili kurumlarınca alınan tek yön kararları incelenmiş ve az sayıdaki uygulamanın yeterli olduğu görülmüştür. Zekiler kavşağına katılan Kadınana batı kolunun kavşağa doğru değil, İmaret yönüne doğru tersine tek yön olarak düzenlenmesine karar verilmiştir. 6.2.2. Kavşak Düzenlemeleri Afyonkarahisar kentinde bulunan 32 adet sinyalize kavşakta Synchro7.0 simülasyon programı kullanılarak bahsi geçen performans kıstasları, mevcut durum ve sinyal süreleri optimizasyonu sonrası olmak üzere belirlenmiş ve elde edilen bulgular aşağıda karşılaştırmalı olarak sunulmuştur. Kavşak düzenlemelerinde; gecikme, gecikmeye bağlı olarak bulunan Hizmet Seviyesi (Level of Service-LOS) ve Hacim Kapasite Oranı (Volume Capasity Ratio- V/C) performans kıstası olarak kullanılmıştır. ABD Yol Kapasite El Kitabında (1998) Sinyalli kavşaklar için araç başına ortalama gecikmeye bağlı hizmet seviyeleri aşağıdaki Tablo'da verilmiştir. Tablo: Sinyalli Kavşaklar İçin Hizmet Seviyeleri Kriterleri (Highway Capasity Manual, WashingtonDC, 2000) Hizmet Seviyesi (LOS) A B C D Her Araç İçin Kontrol Gecikmesi (sn) 10 >10 ve 20 >20 ve 35 >35 ve 55 15
E >55 ve 80 F >80 Burada görüleceği üzere, "A" en ideal yani araç başına gecikmelerin en az olduğu durumu işaret etmektedir. "C" hedeflenen Hizmet Seviyesi olarak kabul edilmektedir. Metropoliten ve nüfusun 500bini aştığı yerleşimlerde "D" seviyesi de hedef olabilir. Tablo: LOS ve ICU Kriterleri Karşılığı (Synchro Manual, Trafficware, 2004) Hizmet Seviyesi (LOS) Kavşak Kullanım Oranı (ICU) A 0-55% B >55% - 64% C >64% - 73% D >73% - 82% E >82% - 91% F >91% - 100% Bir diğer performans göstergesi de literatürde ICU yani Kavşak Kullanım Yüzdesi'dir. Burada kesin olmamakla birlikte LOS ile ICU arasında bir ilinti kurulabilir. Üstteki LOS ve ICU Kriterleri Karşılığı Tablosu sinyalize olmayan kavşaklar için verilmiştir. Ancak, sinyalize kavşaklarda LOS ile ICU'nun her ikisine birden dikkat edilmesi kavşak performansı için çok kritiktir. Örneğin; bir sinyalize kavşakta Kavşak Kullanım Yüzdesinin %90 olması ve Hizmet Seviyesinin "F" olması, kavşağın yerinde uygulanan sinyal kontrol tekniğinde, yeşil sürelerinde veya faz sıralamasında hatalar olduğunu, kavşağın iyileştirilebilme ve Hizmet Seviyesinin yükseltilme potansiyeli taşıdığını gösterir. Afyonkarahisar'da yapılan sinyal sürelerinin Synchro programı ve yerinde yapılacak ince ayar (fine-tuning) çalışması ile gecikme (olması gerekenin üzerindeki bekleme) süresinin ortalama 18-25 sn arasında azalacağı program raporlarında görülmektedir. Bazı kollarda gometrik iyileştirmelerle bu sürenin 35 saniye kadar azalacağı görülebilir. 16
Çizelge: Synchro'da Araçların Dağılım Yönleri Gösterimi Synchro 7.0 programında kullanılan temel araç dağılım (hareket) yönleri ise Çizelge de görüldüğü şekildedir. 6.2.3. Parklanma Düzenlemeleri Afyonkarahisar kent ulaşım yapısı değerlendirmelerine göre, otopark alanları ile toplu taşıma planları paralel olmak zorundadır. Örneğin toplu taşıma duraklarının yeniden organize edilmesiyle ortaya çıkan boş alanların bireysel otoparklara dönüşme ihtimali faydanın ortadan kalmasına neden olabilir. Bunun önüne geçmek üzere elektronik park denetleme sistemlerinin hem durak alanlarında hem de kontrol altında tutulması istenen yol kesimlerinde yerleştirilmesi çok faydalı olacaktır. Bununla ilgili yasal altyapı TEDES çatısı altında hazırlanmıştır. Benzer sistemlerle yaklaşık 100 metrelik alanın denetim altında tutulması sağlanmaktadır. Yapılan teknik çalışmalar, park etme alışkanlıklarının ihtiyaçlarla tam olarak örtüşmediği, asıl ihtiyaç olan ticari faaliyet, alışveriş gibi faaliyetlerin parklanmanın kısıtlandığı durumda da sağlıklı şekilde sürdürülebildiği, araç kullanmada ısrar ve daha yakın park etme tercihinin psikolojik yönünün ağır bastığını ortaya koymaktadır. Bu nedenle park alanlarının kent meydanı çalışmalarının gelişimine bağlı olduğu söylenebilir. Merkezi alanlarda orta kapasiteli, doğrudan kamu yoluna değil kendi parseli içindeki ring yola bağlanan makul ücretle işletilen katlı otoparklar teşvik edilmelidir. Ana arterlerdeki paralel park alanları orta vadede kaldırılmalıdır. Kısa vadede ise kavşak alanlarına 20 metre öncesinde parklanma alanları sona erdirilmelidir. Derhal esnek dikmelerle kavşak alanlarındaki parklanmalar önlenmelidir. Bununla ilgili yeni trafik işaretlemeleri uygulanmalıdır. 17
6.3. Toplu Taşıma Düzenlemeleri Çalışma sırasında toplu taşıma ile ilgili meclis kararları, ilk trafik komisyonu kararları, trafik zabıtası verileri ve trafik denetleme verileri incelenmiş, hat güzergahları sayısal olarak edinilmiştir. Temel bazı bulgu ve öneriler şöyle sıralanabilir: Yaklaşık 14 hat ve 400'e yakın araç kentin toplutaşıma için potansiyel taşıdığını göstermektedir ancak benzer yerleşim alanları ile karşılaştırıldığında araç sayısı yüksektir. Hat güzergahlarının çok benzerlik gösterdiği hem sayısal verilerden hem de durak noktalarının sıklığından ve trafik sayımlarında minibüs sayısının yüksek oluşundan da anlaşılabilmektedir. Duraklar arası mesafeler kimi yerlerde oldukça kısalmıştır. Buna ek olarak rastgele yolcu indirme ve yolcu alma da oldukça sıktır. Ayrı duraklardan yolcu almaları rekabeti artırmakta ve yol kavşak alanı kapasitesini azaltmaktadır. Durak yerleri önemli noktalarda, işletmeciler için ortak ve belirlenen mesafelerde olmalıdır. Otobüs türü Personel Servislerinin merkez alanı dışında bekleme alanları oluşturulmalı ve büyük araçların merkezi alanlara girmesi önlenmelidir. Dış ve yakın yerleşimlerin (ilçe, belde ve köyler) 2 yada 3 dış noktada aktarma yapması sağlanmalı, kentiçi taşımacılık yapmaları yasaklanmalıdır. Kuzeybatı, kuzeydoğu ve güneydoğu kenarlarına yakın aktarma merkezleri planlanmalıdır. Bu alanlar bekleme, temel alışveriş, yeme-içme, ibadet gibi temel ihtiyaçların giderilebilmesine de uygun şekilde tasarlanmalıdır. Bu konuda ilk önerilerin yanı sıra kısa süreli ek bir çalışma yapılmasına gerek duyulmaktadır. Afyonkarahisar kentinin toplu taşıma alanındaki sorunları sadece trafik mühendisliği yaklaşımlarını değil, işletmecilik, yönetim ve halkla ilişkiler yönlerini de içine almak zorundadır. 6.4. Yaya Ulaşım 6.4.1. Kavşak Alanlarındaki Yaya Düzenlemeleri 18