Dersi Veren: Doç. Dr. Zafer Çalışkan. Amaçlar:

Dersi Veren: Doç. Dr. Zafer Çalışkan Amaçlar: Bu dersin amacı; öğrencilere ekonomik analizin temel kavramlarını ve araçlarını sağlamaktır. Genel olarak amaç, gerçek dünyanın ekonomik sorunları hakkında ekonomi zihniyetiyle düşünebilecek disiplinli bir düşünce tarzı hasıl etmektedir. Derste, ekonomik analizle ilişkisi olabilecek somut vakaları göz ardı etmeden, ekonomi disiplininin kavramsal temellerine odaklanılacaktır. Dersin sonunda öğrencilerin, ekonominin ne olduğu hakkında bir fikre sahip olmaları beklenmektedir. Milli gelir muhasebesi, ekonomik büyüme, toplam talep ve bileşenleri, işsizlik ve enflasyon gibi makroekonomik sorunların yanı sıra bu sorunlar karşısına konulan ekonomi politikaları da çalışılacaktır. Ana Konular: Temel ekonomi terminolojisi, piyasa dengeleme süreci, farklı piyasa türlerindeki rekabet dereceleri, toplam talep ve arz analizi, ekonomik sorunlar ve politikalar. Öğretim Tekniği & Değerlendirme: Devam Durumu (%10) 1 Vize Sınavı (%30) 1 Final Sınavı (%60) Tam Ders Müfredatı: - Giriş - Ekonominin Kapsamı ve Yöntemi - Ekonomik Sorun: Nedret ve Tercih - Arz, Talep ve Piyasa Dengesi - Arz ve Talep Uygulamaları, Esneklik - Hanehalkı Davranışı ve Tüketici Tercihi - Üretim Süreci - Maliyet Fonksiyonları ve Çıktı Kararları - Eksik Rekabet - Makroekonomiye Giriş - Mili Hasıla ve Milli Gelirin Ölçülmesi - Büyüme, Üretkenlik, İşsizlik ve Enflasyon - Toplam Harcama ve Çıktının Belirlenmesi - Kamu ve Maliye Politikası 1

Okuma: K.E. Case, R. C. Fair and S. M. Oster, Principles of Economics, Prentice-Hall, 10th edition, 2012 Dersi Veren: Doç. Dr. Erdem Karabulut Amaçlar: Sağlık bilimlerindeki örnekler ve uygulamalar yoluyla öğrencilere temel istatistik kavramlarının ve yöntemlerinin öğretilmesi, kendi araştırma alanlarındaki literatürde kullanılan istatistiksel analizlerin anlaşılmasının ve değerlendirilmesinin sağlanması Ana Konular: Öğrenciler; - Hangi temel istatistik analizin uygun olduğuna karar verecektir. (decide to proper basic statistical analysis) - Hesaplamaları ve analizleri bireysel olarak yapacaktır. - Bulguları yorumlayacaktır. - Kendi araştırma alanlarındaki literatürde kullanılan istatistiksel analizleri anlayacaktır. - Kendi araştırma alanlarındaki literatürde kullanılan istatistiksel analizleri eleştirecektir. - İleri istatistik derslerinin gerektirdiği seviyede yeterli teorik ve pratik temele sahip olacaktır. Öğretim Tekniği & Değerlendirme: Ödev (%20) Vize Sınavları (%30) Final Sınavı (%50) Tam Ders Müfredatı: 2

- İstatistik ve biyoistatistik, anakütle, örneklem, parametre, veri, değişken, veri türleri vb. gibi temel istatistik kavramları. - Tanımlayıcı İstatistik: Verilerin gruplandırılması, merkezi eğilim ölçümleri, konum ölçümleri, histogram, çubuk grafiği, gövde ve yaprak grafiği, iki çubuk çizişi vs. - Tanımlayıcı İstatistik: Yayılım ölçümü, hata çubuk grafiği vs. - Değişkenler arasındaki birlikteliğin tablolar ve grafiklerle incelenmesi: çapraz tablolar, tanımlayıcı istatistiğe ilişkin tablolar (ortalama, standart sapma vs.), temel grafiklerin çok-değişkenli uygulamaları, serpme çizişleri vs. - Standartlaştırma (z ve T puanları). Teorik dağılımlar: Normal dağılım, ikiterimli dağılım, Poisson dağılımı. Normallik test ve grafikleri. Örneklem dağılımları ve güven aralıkları: Ortalama ve orantının örneklem dağılımı, güven aralıkları ve güven aralıklarının yorumlanması. - Araştırma yöntemleri ve örnekleme: Araştırma türleri, örnekleme yöntemleri ve bunların kullanımı. - Hipotez sınamasına giriş: Hipotez sınamalarının amaçları, hipotez sınamasının aşamaları, olası hata türleri, p ve alfa değerleri, karar verme süreci, parametrik ve parametre dışı hipotez sınamaları - Hipotez sınamaları (tek örneklemli sınamalar) - Hipotez sınamaları (bağımsız iki örneklemli sınamalar) - Hipotez sınamaları (bağımlı iki örneklemli sınamalar) - Birliktelik ölçümleri: Pearson, Spearman, phi, Cramer V, Eta vb. - Tekli doğrusal regresyon analizi - Çoklu doğrusal regresyon analizi Okuma: - Daniel, Wayne W. Biostatistics 9 th Edition, New York: John Wiley&Sons, 2009. - Sümbüloglu K ve Sümbüloğlu V. Biyoistatistik. Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2010. - Özdamar K. Pasw ile Biyoistatistik. Kaan Kitabevi, Eskişehir, 2010. - Alpar R. Spor, Sağlık ve Eğitim Bilimlerinden Örneklerle UYGULAMALI İSTATİSTİK ve GEÇERLİK - GÜVENİRLİK, Detay Yayıncılık, Ankara, 2012. Dersi Veren: Prof. Dr. Banu Çakır Amaçlar: Sağlık, hastalık ve yaşam kalitesi kavramlarının ortak ve zıt yönlerinin karşılaştırılması, sağlık araştırması sonuçlarının planlanmasında, yürütülmesinde ve yorumlanmasında epidemiyolojinin bilimsel ve yöntembilimsel bir disiplin olarak tanımlanması, sağlık ekonomisi ve sağlık finansmanı alanlarındaki profesyoneller/çalışanlar için epidemiyolojinin potansiyel kullanım alanlarının tanıtımı ve tartışılması, başlıca epidemiyolojik çalışma tasarımlarının ve bunların farklı ortamlardaki kullanımlarının çeşitli yönlerinin, ulusal ve uluslararası sağlık 3

verileriyle bağlantılı olarak tartışılması, tıbbi araştırmalardaki potansiyel hata kaynaklarının ve bunların üstesinden gelme yollarının tanımlanması, sağlıkta etkililik ve güvenirlik kavramlarının tanıtımı ve bunların maliyet etkililik analizinde kullanımı, sağlık ekonomisi ve finansal analizlerinde karşılaştırılmak üzere, muhtelif ilaçların/tekniklerin/ameliyatların vs.nin etkililiği ile güvenirliği arasındaki dengenin/dengesizliğin değerlendirilmesi için epidemiyolojik yöntemlerin kullanımının tartışılması ve nihayetinde, gerçek hayattan egzersizlerle yukarıdakilere ilişkin bilgi ve becerilerin geliştirilmesi. Ana Konu: - Sağlık, hastalık ve yaşam kalitesi kavramlarını tanımlayabilmek - Sağlık araştırmalarında bilimsel bir disiplin olarak epidemiyolojinin tarihi gelişimini sıralandırabilmek - Epidemiyolojinin temel stratejilerini tartışmak - Epidemiyolojiye ve kullanım alanlarına duyulan gereksinim bakımından, öğrencilerin bireysel ilgi alanları ve mevcut meslek ortamlarına has bir vurguyla, sağlık ekonomisinin ve sağlık finansmanının amaçları açısından epidemiyolojik yöntemlerin potansiyel kullanımını tartışmak - Tıbbi araştırmalarda veri toplama yöntemlerinin, potansiyel hata kaynaklarının ve böylesi hataların üstesinden gelme yöntemlerinin dökümünü yapmak - Sağlık endekslerinin tanımlanması, gerektiği gibi hesaplanması, sağlık ekonomisi ve finansmanında kullanılmak üzere seçilmiş muhtelif endekslerin hesaplanmasında, verilen/mevcut veri kaynaklarının elverişliliği, sınırları ve avantajlarını tartışmak - Çeşitli epidemiyolojik çalışma tasarımlarının avantajları ve dezavantajlarını karşılaştırmak ve verilen bir çalışma sorusu/hipotez sınaması için en uygun olan tasarımı seçebilmek - Prevalans çalışmasındaki adımları planlamak, prevalans oranını hesaplayabilmek ve bunların sağlık ekonomisi çalışmalarındaki potansiyel kullanımını tartışmak - Yöneylem araştırmasının nitelikleri ile bunun sağlık ekonomisi ve finansmanındaki potansiyel kullanımını tanımlamak - İzleme sistemlerinin temel nitelikleri ve gerekliliklerini tanımlamak, seçilmiş izleme sistemlerini temel alarak hesaplanan endekslerin geçerliliği ile güvenilirliğini tanımlamak - Tarama ve teşhis testlerinin nitelikleri ile bunların sağlık alanındaki potansiyel ve etkili kullanımlarını, ekonomik kısıtlamalara vurgu yaparak tanımlamak - Sağlık araştırmalarında etkililik ve güvenirlik kavramlarını tanımlamak ve sağlık sektöründe kullanılan çeşitli ilaçların, tekniklerin veya teknolojilerin ortak ve zıt yönlerini karşılaştırmak amacıyla kati delillere ulaşabilmek için muhtelif sağlık araştırması tasarımlarının uygunluğunu mukayese etmek - Sağlık ekonomisi değerlendirmelerinde ulusal çıktı verilerinin mevcut olmadığı hallerde, ulusal tahminler için uluslararası verilerin potansiyel kullanımını ve bu konudaki sınırlamaları tartışmak - Elektronik sağlık kayıtlarının temel gereklilikleri ile niteliklerini tanımlamak, sağlık endekslerinin hesaplanmasında bunların birleştirilmesi, birbiriyle bağlantılı hale getirilmesi veya kullanılması yönündeki adımları sıralamak ve buna ilişkin etik gereklilikler ile endişeleri açıklamak - Teknik sağlık raporlarının hazırlanmasında yöntembilimsel adımları sıralamak 4

- Sağlık araştırmasının planlanmasındaki ve de bir anketin/bilgi formunun hazırlanmasındaki genel kuralları ve adımları tanımlamak - En küçük örneklem boyutunun ve temsilin (gerekirse) temini için lüzumlu yöntemlerin hesaplanmasındaki adımları sıralamak ve bu meselenin sağlık ekonomisi ve finansmanı kararlarını nasıl etkileyebileceğini tartışmak - Sağlık araştırmasındaki (rastgele hata, sistematik hata ve etki karışımı dâhil olmak üzere) potansiyel hata kaynaklarını tartışarak yorumlamak ve (eğer varsa) etki modifikasyonunun ne zaman, neden ve nasıl vurgulanması gerektiğini tanımlamak Tam Ders Müfredatı: - Sağlık araştırmalarında bilimsel ve yöntembilimsel bir disiplin olarak epidemiyoloji - Sağlık ekonomisi ve sağlık finansmanında alanlarında epidemiyolojinin kullanımı - Sağlık sektöründe veri toplama kuralları, potansiyel hata kaynakları, böylesi hataları tespit ve kontrol etme araçları - Sağlık endeksleri (hastalık oranı, ölüm oranı ölçümleri), bu ölçümlerin potansiyel hesaplanma kaynakları, bu kaynakların kullanımındaki sınırlamalar ve potansiyel hata kaynakları - Epidemiyolojik çalışma tasarımları; temel nitelikler, kullanım alanları, avantajlar ve sınırlar. Sağlık ekonomisi ve sağlık finansmanında kullanılan çıktı ölçümleri, bu tanımlayıcı çalışmaların, varlıklar ve ekolojik çalışmaların sınırlarına vurguda bulunularak hesaplanması - Enlemesine veri çalışmaları ve prevalans tahmini, yöneylem araştırması - İzleme sistemleri-temel nitelikler, seçilmiş izleme sistemlerinin yöntembilimsel bakış açısından değerlendirilmesi. Elektronik sağlık kayıtları; mevcut sistemlerin karşılaştırmalı değerlendirmeleri. Veriler arasında bağlantı kurma ve etik endişeler - Kanıtların kalitesi ve sonuçların genelleştirilebilirliği bakımından gözlemsel ve deneysel araştırmaların karşılaştırmalı nitelikleri. Birliktelik, birlikteliğin ölçümü, risk/tehlike oranı, olasılık oranı, güven aralığı tahminleri - Sağlıkta etkililik ve güvenirlik kavramları, böylesi ölçümleri hesaplama yöntemleri, potansiyel hatalar ve bu hataları asgariye indirgeme yolları - Geçerlilik tahminleri (duyarlılık ve belirginlik), genelleştirilebilirlik - Tıbbi araştırma adımlarının planlanması, anket ve pilot araştırma hazırlama yöntemleri - Öğrenci sunumları: Her öğrenci sunum yaparak, kullanılan yöntemlerin uygunluğu ve sunumu yapılan sonuçların geçerliliği ve güvenilirliği bakımından tıbbi bir makaleyi veya raporu münazara edecektir. Okuma: - Rothman KJ, Greenland S. Modern Epidemiology. 2 nd ed. Lippincot-Raven Publishers, Philadelphia, PA, 1998. - Armstrong BK, White E, Saracci R. Principles of Exposure Measurement in Epidemiology. Oxford University Press, 1992. - Greenland S. Quantitative Methods in the Review of Epidemiologic Literature. Epidemiol Rev. 1987;9:1-30. - Fowler J. F. Survey Research Methods. Applied Social Research Methods Series Vol. 1.2nd ed. London, SAGE Publications, 1993. - Hennekens C., Buring JE. Epidemiology in Medicine. Lippincott Williams & Wilkins, 1987 5

- Gordis L. Epidemiology (4 th ed.) Elsevier - Tezcan S. Epidemiyoloji. Tıbbi Araştırmaların Yöntem Bilimi. Halk Sağlığı Vakfı, Yayın No: 92/1 Ankara, 1992. Konuk Eğitmenler: Doç. Dr. Anita Wagner, Harvard Tıp Fakültesi Prof. Dr. Mehtap Tatar, Hacettepe Üniversitesi Doç. Dr. Dennis Ross-Degnan, Harvard Tıp Fakültesi Dr. Hüseyin Naci, Londra Ekonomi Okulu Dr. Christine Lu, Harvard Tıp Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Abdülkadir Keskinaslan, Washington Üniversitesi Amaçlar: Bu dersin amacı öğrenciler için; a) Sağlık ve ilaç politikalarındaki değişikliklerin sistemlerin bakış açısıyla düşünülmesi için çerçeveler oluşturmak ve b) Türkiye'deki politika değişikliklerindeki örneklerden faydalanarak sağlık sistemlerindeki politika değişikliklerinin değerlendirilmesi hususunda yaklaşımlar sağlamaktır. Ana Konular: - Sağlık ve ilaç sistemlerinin çerçevesi ile bunların karar verme ve değerlendirme süreciyle ilişkileri - Politika değerlendirme kavramları - Politika değerlendirme tasarımı ve yöntemleri - Sağlık ve ilaç sistemlerinde veriler - Uzunlamasına analiz yaklaşımları Öğretim Tekniği & Değerlendirme: Bu ders sınıf derslerinden, küçük grup projelerinden ve büyük grup münazaralarından oluşacaktır. Öğrencilerin temel Excel bilgisine sahip olmaları gerekir. Bu dersin değerlendirmesi aşağıdaki gibi yapılacaktır: - 5 küçük grup projesi: (her biri %15) - Final için bir küçük grup projesi (%25) Tam Ders Müfredatı: Ders 1 Sağlık ve ilaç sistemlerinin çerçevesi 6

1) Sağlık ve ilaç sistemlerinin çerçevesi a) Yapıların, oyuncuların ve süreçlerin tanımlanması 2) Sağlık politikalarındaki değişikliklerin etkilerinin değerlendirilmesinde sistemlerin ilgililiği a) Müdahalelerin istenen etkileri ve istenmeyen potansiyel etkilerinin gösterilmesi 3) Grup egzersizi: Türkiye'de yakın zamanda yapılmış bir sağlık politikası değişikliğinin paydaşlar açısından tarif edilmesi Ders 2 Sistem değişikliğinin etkilerinin ölçülmesi 1) Değişimin karakterize edilmesi a) Beklenen mekanizmaların ve değişiklik takviminin tanımlanması b) Tatbikin benimsenmesi, erişim, aslına uygunluk ve etkililik c) Politika değişikliklerinin tanımlanması ve zaman içerisinde izole edilmesi d) Planlanmış tatbik ve fiili tatbik e) Zaman içerisinde maruz kalma süresi ve yoğunluğu f) Politika değişikliğinden etkilenmesi beklenen popülasyonların tanımlanması g) Farklı paydaşlar ve popülasyonlar üzerinde beklenen etkilerin tanımlanması 2) Değerlendirme sorularının tanımlanması a) Bilinenlerin değerlendirilmesi b) Açık soruların tanımlanması c) Değerlendirme amacına karar verilmesi d) Politika değerlendirmesinde paydaşların tanımlanması 3) Grup egzersizi: Türkiye'de yakın zamanda yapılmış bir sağlık politikası değişikliği bakımından paydaşların ve söylem değerlendirme sorularının tanımlanması Ders 3 Değişikliğin çalışılması 1) Politika değerlendirme yöntemleri a) Nicel (kantatif) değerlendirme yöntemleri b) Nitel (kalitatif) değerlendirme yöntemleri c) Karma değerlendirme yöntemi ve nirengi d) Çalışmalar arası bulguların sentezlenmesi, meta-analiz yaklaşımları 2) Grup egzersizi: Seçilmiş değerlendirme sorularının yanıtlanması için uygun çalışma tasarımlarının tanımlanması Ders 4 Politika değerlendirme tasarımının ilkeleri 1) Değerlendirme çalışmalarının geçerliliği a) Nedensel çıkarım b) Karşıolgusallığın anlaşılması c) Dâhili geçerlilik ve güvenilirlik d) Genelleştirilebilirlik 2) Çalışma tasarımları a) Deneysel tasarım b) Yarı-deneysel tasarımlar i) Ölçüm-önceli ve ölçüm-sonralı ve kontrol gruplu ii) Kontrol gruplu veya kontrol grupsuz, kesintili süreli 7

3) Grup egzersizi: Seçilmiş vaka çalışmalarının çalışma tasarımlarının tartışılması ve gerekirse değerlendirme tasarım yaklaşımlarının modifiye edilmesi Ders 5 Politika değerlendirmesi için sağlık sistemi verileri 1) Veri kaynakları ve türleri a) Sağlık Bakanlığı izleme sistemleri b) Sağlık tesisleri ve tedarikçileri c) Sigorta kurumları d) İlaç tedarik sistemi e) IMS Health şirketinin ilaç piyasası istihbaratı f) Sağlık tedarikçisi ve hasta anketleri g) Hanehalkı anketleri 2) Verilerden çıktı göstergelerine a) Kavramsal tanımların oluşturulması b) İşlemsel tanımların oluşturulması i) Paylar ii) Paydalar 3) Grup egzersizi: Türkiye'de yakın zamanda yapılmış bir sağlık politikası değişikliğine dair değerlendirme soruları için, olası veri kaynaklarının ve çıktı göstergelerinin tanımlanması Ders 6 Uzunlamasına politika analizinin ilkeleri 1) Uzunlamasına politika değerlendirmesinde esas kavramlar a) Grafik gösterimin faydaları b) Kronolojik zamana karşı politikanın zamanı c) Zaman içerisinde değişiklikler: dönem etkisi ve kohort etkisi d) Çalışma çıktılarında önceden mevcut seviyeler ve eğilimler e) Politikaya bağlı süreksizlik türleri f) Geçerlilik karşısındaki potansiyel tehditler 2) Anlamlı karşılaştırmaların bulunması a) Uzunlamasına çalışmalarda karşıolgusallığın anlaşılması b) Karşılaştırma gruplarının tanımlanması c) Olası karşılaştırma çıktıları 3) Grup egzersizi: Uzunlamasına veri gösterim örneklerinin incelenmesi, potansiyel veri sorunlarının tarif edilmesi ve gözlemlenen değişikliklerin yorumlanması Ders 7 Politika değerlendirmesinin ana hatlarının çizilmesi 1) İlgi konusu bir politika sorusunun tanımlanması 2) Politika sorusunun yanıtlanmasında paydaş menfaatlerinin tanımlanması 3) İlgi konusu politika sorusu için; değerlendirme tasarımının, anakütlenin, veri kaynaklarının, olası çıktı göstergelerinin tanımlanması 8

Konuk Eğitmenler: Dr. Alan Haycox, Liverpool Üniversitesi Prof. Dr. Bülent Gümüşel, Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Sean Sullivan, Washington Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Abdülkadir Keskinaslan, Washington Üniversitesi Prof. Dr. Mehtap Tatar, Hacettepe Üniversitesi Amaçlar: Bu modülün amacı öğrencilere sağlık ekonomisi ile politika analizinin temel ilkeleri ve araçlarını tanıtmaktır. Bu modül, sağlık piyasasının ekonomi kitabı modeli tam rekabetçi piyasalardan nasıl farklı olduğunu göstermeyi amaçlar. Sağlık piyasasındaki arz ve talep konuları ile tedarikçi teşvikli talep, hakkaniyet ve eşitsizlik, sağlık finansmanı ve sağlık sigortaları hakkında genel bir bakış sunacaktır. Bu modül, ekonomik ve diğer değerlendirmelerin, sağlık sektörüne müdahalelerin maliyet ve fayda bakımından, bilgiye dayalı kararlar almanın bir yolu olarak kullanıldığını vurgulayacaktır. İlaveten, sağlık ekonomisi ve politika analizinin hem zengin kaynaklı hem de dar kaynaklı ülkelerde, pratikte nasıl uygulandığına dair pratik örnekler verilecektir. Ana Konular: - Sağlık ekonomisinin rolü (SE) - Sağlık ekonomisinde kullanılan kavramlar - Sağlık hizmetlerinde ekonomi uygulamaları - Kamu, karma ve özel sağlık sistemleri: güçlü ve zayıf yönleri - Sağlıkta hakkaniyet: felsefi pozisyonlar, kavramlar, yöntemler ve ölçüm - Sağlık sektöründe tedarikçi teşvikli talep - Kamu finansmanlı sağlık hizmetlerinde sağlık karnesi ve öncelik belirlenmesi - Ekonomik değerlendirmenin teorik temelleri I & II - Ekonomik değerlendirme çalışmalarının türleri: bir türün diğerine tercihi - Yaşam kalitesi: Ekonomik değerlendirme bakımından yaşam kalitesi değerlendirmeleri ve ölçümleri altında yatan teorik konular - Sağlık Teknolojilerinin Değerlendirilmesi nin (STD) rolü ve mahiyeti - Türkiye de sağlık ekonomisi (SE) ve sağlık finansmanı (SF) - Türkiye de sağlık sisteminin dönüşümü Öğretim Tekniği & Değerlendirme: Bu ders, sınıf dersleri ve ilişkili öğretim materyallerinin bir kombinasyonu olarak verilecektir. Dersin mümkün olduğunca didaktik olması amaçlanmaktadır. Teorik materyaller derslerde işleneceği gibi, Liverpool Üniversitesinin web sitesi üzerinden, mümkün olan herhangi bir yerde, bizzat verilebilecektir. Liverpool Üniversitesinin web sitesi üzerinden çok çeşitli okumalar ve diğer kaynaklar da temin edilecektir. Sınıf dersleri ve eğitmen kaynakları dersimizin temel yapı taşı olup verilen materyallerin ayrıntılı olarak anlaşılması, dersin başarıyla tamamlanması için hayati önem taşımaktadır. İlave okumalar, her bir konu başlığına derinlik katmak 9

üzere seçilmiştir. Tavsiye edilen metinlerin seçici bir şekilde kullanılması, öğrencilerin hem vize hem de final sınavında mükemmel sonuçlar almasına imkân verecektir. Sağlık ekonomisi dersinin değerlendirmesi aşağıdakileri temel alacaktır: - %20 Vize Değerlendirmesi (20 adet çoktan seçmeli soru) - %80 Final Sınavı (20 adet çoktan seçmeli soru + 2 klasik soru) Tam Ders Müfredatı: Ders 1 Modüle Giriş ve Sağlık Ekonomisi Bu ders, modüle genel bir bakış sunarak sağlık ekonomisinde kullanılan esas kavramları aşılamayı amaçlamaktadır. - Sağlık ekonomisinin rolünün açıklanması - Öğrencilerin sağlık ekonomisinde kullanılan kavramlara aşina hale gelmesi Okuma Normand C. Economics, health and the economics of health. BMJ 1991;303: 1572-1577. Williams A. 1987. Health Economics: The Cheerful Face of the Dismal Science? Health and Economics. Ch. 1, pp 1-11, MacMillan Press, London. Morris S, Devlin A and Parkin D. Economic Analysis in health care. 2007. John Wiley & Sons. Chapter 1. Ders 2 Sağlık Piyasası Bu ders, fiyat değişim bildirimlerinin yokluğunda sağlık piyasasının nasıl gelişebileceğini analiz edecektir. - Öğrenciler, ekonominin daraltılmış ve belirsiz bir ortamda nasıl anlamlı olarak uygulanabileceğini öğrenecektir. Ders 3 - Sağlık Finansmanı Bu ders, sağlık finansmanının başlıca niteliklerini tanıtır, küresel sağlık hizmetleri piyasasının niteliklerini tanımlar ve farklı sağlık sistemlerini gözden geçirir. - Kamu, karma ve özel sağlık sistemleri arasındaki farkların anlaşılması - Her bir sağlık sistemi için verilen örneklerle güçlü ve zayıf yönlerin açıklanması Okuma Donaldson C and Gerard K. Economics of health care financing: the visible hand. London: Macmillan, 1993. Chapters 2 & 3 Ders 4 - Sağlıkta Hakkaniyet Bu ders, sağlıkta hakkaniyet kavramı hakkındaki felsefi pozisyonlar ile bunun ölçüldüğü yöntemler ve kavramları gözden geçirir. 10

- Sağlıkta hakkaniyet konusundaki mevcut felsefi pozisyonlar ışığında, göstergeleri ve çıktıları kullanarak sağlık kaynaklarının dağılımının yorumlanabilmesi ve tahlil edilebilmesi - Sağlık süreçlerindeki eşitliğin ve çıktıların, sağlıkta hakkaniyet meselesine işaret ederek ölçülmesinin avantajlarının ve sınırlarının tanımlanabilmesi Okuma Morris S, Devlin A and Parkin D. Economic Analysis in Health Care. 2007. John Wiley & Sons. Chapter 7. Ders 5 - Tedarikçi Teşvikli Talep Bu ders, ulusal sağlık sisteminde tedarikçi teşvikli talebin varlığı ve mahiyeti ile sağlık sektöründeki kararlar üzerindeki etkilerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. - Sağlık hizmetlerinde tedarikçi teşvikli talebin rolü ve etkilerinin açıklanması Ders 6 - Sağlık hizmetlerinde sağlık karnesi ve öncelik belirlenmesi Bu ders, sağlık hizmetlerinin zımni ve açık bir biçimde karneye bağlanması denildiğinde ne kastedildiğinin anlaşılmasını amaçlamaktadır. Bu ders ayrıca, sağlık hizmetlerinde önceliklerin belirlenmesinde kullanılacak çeşitli yöntemlerin ayrıntılarını vermektedir. Fiyat bildirimlerinin yokluğunda, sağlık hizmetlerindeki çıktı lara değer biçme yöntemleri açısından pratik bir rehber temin etmektedir. - Kamu finansmanlı sağlık hizmetlerinde karneye bağlama gereksiniminin anlaşılması - Farklı karne biçimlerinin anlaşılması ve bunların güçlü ve zayıf yönleri - Sınırsız talep ve sınırlı kaynaklar durumuna bir tepki olarak önceliklerin belirlenmesi gereksiniminin anlaşılması - Kamu finansmanlı bir sağlık hizmetinde farklı önceliklendirme biçimlerinin güçlü ve zayıf yönlerini değerlendirme Okuma Klein R. On the Oregon trail: rationing health care. BMJ 1991; 302:1-2 Klein R. Priorities and rationing: pragmatism or principles? BMJ 1995; 311:761-762 Ders 7 & 8 - Ekonomik Değerlendirmenin Teorik Temelleri I & II İlk ders, ilk ekonomik ilkelerin sağlık ekonomisi analizlerini nasıl desteklediğinin değerlendirilmesiyle başlayacaktır. Bu teorik temeller üzerine ikinci ders bina edilerek, bunların pratikte nasıl uygulanabileceği değerlendirilecektir. - Sağlık ekonomisi değerlendirmelerinin altında yatan değer yargılarının anlaşılması - Her bir yaklaşımın avantajları ile dezavantajlarının tanımlanması Okuma Morris S, Devlin A and Parkin D. Economic Analysis in health care. 2007. John Wiley & Sons. Chapter 8. Ders 9 Ekonomik Değerlendirme Çalışmalarının Türleri 11

Bu ders, ekonomik ilkelerin ve yöntemlerin, sağlık hizmetlerine özgü bağlama nasıl tatbik edildiği hakkında ayrıntılar vermektedir. Bu dersler, ekonomik değerlendirmede kullanılan farklı yaklaşımları açıklamayı amaçlamaktadır. Benzerliklerinin ve farklılıklarının keşfedilmesinin yanı sıra verilen herhangi bir bağlamda uygun yöntemin seçilmesi hakkında bir rehber oluşturulacaktır. - Ekonomik değerlendirme çalışmaları arasındaki farkların tanımlanması - Bir türün ne zaman diğerine tercih edileceğinin belirlenmesi Okuma Drummond MF, Stoddart GL, Torrance GW. Methods for the Economic Evaluation of Health Care Programmes. 1st ed. Oxford: Oxford University Press; 1987. Chapter 5, 6 and 7. Robinson R. Costs & cost-minimisation analysis. BMJ 1993; 307:726-8 Robinson R. Cost-effectiveness analysis. BMJ 1993; 307:793-5 Robinson R. Cost-utility analysis. BMJ 1993;307:859-62 Drummond A, Stoddart GL. & Torrance GW. (1987).Methods for the Economic Evaluation of Health Care Programmes. Oxford Medical Publications. Chp 3 Haycox A, Walley T. Pharmacoeconomics: evaluating the evaluators. Br J Clin Pharmacol. 1997;43:451-456 Ders 10 Yaşam Kalitesinin Ölçülmesi: Teori Sağlık hizmetlerinin esas gayelerinden biri de hastaların yaşam kalitelerinin arttırılmasıdır. Dersimiz bu muğlak kavramın, sağlık sistemi değerlendirmesinde nasıl amele dökülebileceğini değerlendirecektir. - Öğrencilere, yaşam kalitesi değerlendirmesinin altında yatan teorik kavramlar tanıtılacaktır. Ders 11 - Yaşam Kalitesinin Ölçülmesi: Pratik Bu ders, daha önce geliştirilen teorik anlayışı temel alarak sağlık ekonomistlerinin maliyet-etkililikten pratikte nasıl faydalanmayı denediklerini açıklayacaktır. - Bu ders, yaşam kalitesi konusundaki teorik anlayış üzerine bina edilerek, öğrencilerin, ekonomik değerlendirme bakımından, yaşam kalitesinin pratikte nasıl ölçülmeye çalışıldığını ayrıntılı olarak öğrenmelerini sağlayacaktır. Okuma Walley T., Haycox A and Boland A. Pharmacoeconomics. 2004. (Churchill-Livingstone). Chapter 11, The Future Challenges, Prescribing Research Group, pp167-174. Ders 12 STD nin Rolü ve Mahiyeti Sağlık Teknolojilerinin Değerlendirilmesi, yeni teknolojilerin klinik ve ekonomik değer inin takdirini amaçlamaktadır. İngiltere bağlamında, Klinik Mükemmeliyet Ulusal Enstitüsü (the National Institute for Clinical Excellence - NICE) bu işlevi 12

gören başlıca kurumdur. Bu ders, böylesi değerlendirmelerin nasıl pratiğe geçirileceği hakkında ayrıntılı bir analiz sağlamaktadır. - Sağlık kaynaklarının tahsisinde STD nin rolünün anlaşılması - STD nin pratiğe nasıl geçirildiğinin ve STD yaklaşımının güçlü ve zayıf yönlerinin tanımlanması Faydalı Web Siteleri http://www.nice.org.uk http://www.hta.nhsweb.nhs.uk Ders 13 Türkiye'de SE ve STD Bu ders, Türkiye'deki sağlık ekonomisinin tarihi ile STD gayretlerinin ana hatlarını ortaya koyacaktır. - SE ve SF alanlarındaki öncülerin ve önde gelen araştırmaların öğrenilmesi - Türkiye de mevcut kaynaklar ile kıstas oluşturacak araştırmaların öğrenilmesi Ders 14 Türkiye'de Sağlık Sistemi Reformu Bu ders, Türkiye'nin tüm vatandaşların sigorta kapsamına alınmasına giden yoldaki haritasını özetleyecektir. Türkiye sağlık sistemindeki değişiklikleri başarılı bir şekilde hayata geçirerek tüm vatandaşlarını kapsam altına almak üzere sağlık hakkı temin etmiştir. Bu durum finansmandaki, sağlık hizmetlerine erişimdeki ve sağlık çıktılarındaki hakkaniyetsizliğe işaret edilmesine yardımcı olmuştur. - Sağlık sistemindeki dönüşümün ardında yatan etkenlerin anlaşılması - Reformun tasarımının ve tatbikinin keşfedilerek başarısı ardındaki etkenlerin tanımlanması ve etkilerinin anlaşılması Okuma Atun R, Aydin S. Universal health coverage in Turkey: enhancement of equity. www.thelancet.com Published online June 27, 2013 http://dx.doi.org/10.1016/s0140-6736(13)61051-x Konuk Eğitmenler: Dr. Zoltan Kalo, Eötvös Loránd Üniversitesi (ELTE) Doç. Dr. Zafer Çalışkan, Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Merész Gergő, Syreon Araştırma Enstitüsü Yrd. Doç. Dr. Abdülkadir Keskinaslan, Washington Üniversitesi Amaçlar: 13

Ekonomik modelleme dersinin amacı öğrencilere, sağlık sektöründeki karar alma mekanizmaları için temel ekonomik tekniklerin kullanılması konusunda aşinalık kazandırmaktır. Bu derste öğrenilecek konular, kararlardaki belirsizlikle başa çıkma yöntemleri dâhil olmak üzere öğrencilerin ekonomik modelleri tasarlamasına, geliştirmesine ve yorumlamasına yardımcı olacaktır. Ana Konular: - Karar ağacı modeli (vergi mükellefinin bakış açısından) - Karar ağacı modeli (işverenin bakış açısından) - Iskonto (karar ağacı modeli ) - Markov modeli - Akut hastalık bakımına karşı kronik hastalık bakımı (inflamatuar hastalık; Markov modeli) Öğretim Tekniği & Değerlendirme: Ortak fiyatlandırma ve geri ödeme meselelerine ilişkin ekonomik modeller, MS Excel çalışma sayfaları kullanılarak geliştirilecektir. Ekonomik modelleme modülünün değerlendirmesi aşağıdaki şekilde yapılacaktır: - Katılım (%10) - 2 test: (%5-%5) - Ödev #1: bir ekonomik modelin tasarlanması (%20) - Ödev #2: ayrıntılı raporlama ile bir ekonomik modelin geliştirilmesi (%60) Tam Ders Müfredatı: Ders 1-2 - Ekonomik modellemeye giriş - Karar ağacı modellemesi ilkeler - Grip modeli sağlık sektörünün bakış açısından (bilgisayar egzersizi) Ders 3-4 - Grip modeli çalışanların bakış açısından (bilgisayar egzersizi) - Iskonto ilkeler - Iskonto damar cerrahisi ekonomik modeli (bilgisayar egzersizi) Ders 5-6 - Markov modellemesi ilkeler - Markov modeli diyaliz (bilgisayar egzersizi) Ders 7-8 - Markov modellemesi - akut inflamasyon, kronik hastalık - Markov modellemesi kronik tedavi 14

Ders 9-10 - Geçiş olasılığının hesaplanması (bilgisayar egzersizi) Konuk Eğitmenler: Dr. Zoltan Kalo, Eötvös Loránd Üniversitesi (ELTE) Prof. Dr. İsmet Şahin, Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Merész Gergő, Syreon Araştırma Enstitüsü Yrd. Doç. Dr. Abdülkadir Keskinaslan, Washington Üniversitesi Amaçlar: Ekonomik modelleme dersinin amacı öğrencilere, sağlık sektöründeki karar alma mekanizmaları için temel ekonomik tekniklerinin kullanılması konusunda aşinalık kazandırmaktır. Bu derste öğrenilecek konular, kararlardaki belirsizlikle başa çıkma yöntemleri dâhil olmak üzere öğrencilerin ekonomik modelleri tasarlamasına, geliştirmesine ve yorumlamasına yardımcı olacaktır. Ana Konular: - Kamu fiyatlandırması ve geri ödeme kararlarında ekonomik modellemenin uygulanması: ICER in yükseltilmesi için hasta anakütlesinin daraltılması (onkoloji; Markov modeli) & Risk paylaşımı (Markov modeli) - Deterministik duyarlılık analizi - Olasılıksal duyarlılık analizi - Ekonomik modellerin değer temelli fiyatlandırmaya uygulanması - Ekonomik modellerin araştırma ve geliştirme (AR&GE) yatırım kararlarına uygulanması Öğretim Tekniği & Değerlendirme: Ortak fiyatlandırma ve geri ödeme meselelerine ilişkin ekonomik modeller, MS Excel çalışma sayfaları kullanılarak geliştirilecektir. Ekonomik modelleme modülünün değerlendirmesi aşağıdaki şekilde yapılacaktır: - Katılım (%10) - 2 test: (%5-%5) - Ödev #1: bir ekonomik modelin tasarlanması (%20) - Ödev #2: ayrıntılı raporlama ile bir ekonomik modelin geliştirilmesi (%60) Tam Ders Müfredatı: Ders 1-2 15

- Markov modellemesi kemoterapi (bilgisayar egzersizi) - İlaç fiyatlandırma ilkeleri - Kemoterapinin değer temelli fiyatlandırılması (bilgisayar egzersizi) Ders 3-4 - Bütçe Etkisi Analizi ilkeler - Bütçe Etkisi Analizi kemoterapi (bilgisayar egzersizi) - Fiyatlandırma & Geri Ödeme kararları maliyet etkililik oranının optimizasyonu alt grup analizi (bilgisayar egzersizi) Ders 5-6 - Risk paylaşımı ilkeler - Fiyatlandırma & Geri Ödeme kararları maliyet etkililik oranının optimizasyonu risk paylaşımı (bilgisayar egzersizi) - Kişiselleştirilmiş tıbbın ekonomik modellemesi - moleküler tanı + kemoterapi (bilgisayar egzersizi) Ders 7-8 - Duyarlılık analizi ilkeler - Deterministik duyarlılık analizi kemoterapi - Olasılıksal duyarlılık analizi kemoterapi Ders 9-10 - İlaç fiyatlandırması & geri ödemesinde Go / No Go kararları - Yatırım kararlarında Net Mevcut Değer (NPV) hesaplamaları (bilgisayar egzersizi) Konuk Eğitmenler: Prof. Dr. Sean D. Sullivan, Washington Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Abdülkadir Keskinaslan, Washington Üniversitesi Dr. Alan Haycox, Liverpool Üniversitesi Dr. Zoltan Kalo, Eötvös Loránd Üniversitesi Amaçlar: Bu modülün amacı sağlık ekonomisi, sağlık finansmanı ve sağlık politikası analizinin pratikte nasıl uygulandığının gösterilmesi için bir dizi uygulamalı örnek sağlamaktır. Ana Konular: 16

- STD uygulamalarında organizasyonel düzen: STD kurumlarının karşılaştırılması - Karar verme sürecinde STD nin kullanımı: İskoçya Konsorsiyumu Simülasyonu - Sağlıkta etik - STD ilkeleri ve STD kurumlarının denetimi - Türkiye'de STD lerin kullanımı konulu açık oturum - Fiyatlandırma İlkeleri ve Risk Paylaşım Mekanizmaları: teklif değerlendirme simülasyonu - Araştırma Projelerinin Dönem İçi Gözden Geçirilmesi Öğretim Tekniği & Değerlendirme: Oldukça interaktif olan bu modül tanıtıcı kısa sınıf dersleri ile küçük ve büyük grupların vaka münazaralarından oluşacaktır. Katılımcılar vaka çalışmalarını çözmek üzere ekip halinde çalışacaklardır. Modülün değerlendirmesi aşağıdaki şekilde olacaktır: - Vaka çalışmaları (%50) - Final testi (%50) Tam Ders Müfredatı: Ders 1 - STD uygulamalarında organizasyonel düzen Ders 2 - Karar verme sürecinde STD nin kullanımı Ders 3 - Sağlıkta etik Ders 4 - STD ilkeleri ve STD kurumlarının denetimi Ders 5 - Türkiye'de STD lerin kullanımı konulu açık oturum Ders 6 Sağlık sektöründe fiyatlandırma ilkeleri Ders 7 - Risk paylaşım mekanizmaları: teklif değerlendirme simülasyonu Ders 8 Türkiye'de risk paylaşım mekanizmaları Ders 9 - Ders 11 - Araştırma Projelerinin Dönem İçi Gözden Geçirilmesi Ders 12 Türkiye de STD nin ve sağlık sektörü tedarikinin geleceği hakkında açık oturum 17

Konuk Eğitmenler: Doç. Dr. Anita Wagner, Harvard Tıp Fakültesi Prof. Dr. Yusuf Çelik, Hacettepe Üniversitesi Doç. Dr. Dennis Ross-Degnan, Harvard Tıp Fakültesi Dr. Hüseyin Naci, Londra Ekonomi Okulu Dr. Christine Lu, Harvard Tıp Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Abdülkadir Keskinaslan, Washington Üniversitesi Amaçlar: Bu modülün amaçları şunlardır: - Sağlık sektöründe ilaçların rolü ile finansman sistemlerinin öğrencilere tanıtılması - İlaçlara erişim, satın alınabilirlik ve kullanımın geliştirilmesi yönündeki farklı stratejilerle ilgili deneyimlerin tartışılması - İlaç politikası randımanının rutin olarak izlenmesi ve periyodik olarak değerlendirilmesi için verilerin nasıl kullanılacağının gösterilmesi - Sistemsel ilaç meseleleri konusunda ekip çalışması yapılması Ana Konular: - Sağlık ve sigorta sistemlerinde ilacın rolü - İlaç yönetimi ve politika stratejileri - İlaç rehberinin tasarımı, tatbiki ve yönetimi - Sistemlerdeki karar alma mekanizmaları için veri yaratılması - İlaç politikası randımanının rutin olarak izlenmesi - İlaç politikasındaki değişikliklerin etkilerinin değerlendirilmesi Öğretim Tekniği & Değerlendirme: Oldukça interaktif olan bu modül tanıtıcı kısa sınıf dersleri ile küçük ve büyük grupların vaka münazaralarından oluşacaktır. Katılımcılar bir ilaç analiz projesi geliştirmek üzere ekip halinde çalışacaklardır ki bu projenin modül sonunda sunumu yapılacaktır. Modülün değerlendirmesi aşağıdaki şekilde olacaktır: - Tek test (%50) - Grup projesi (%50) Tam Ders Müfredatı: Ders 1 - Sağlık sistemlerinde ilaçlar - Sorunlar, belirleyici hususlar, sistemin yanıtları Ders 2 - Sağlık sistemlerinde ilaçlar (devamı) 18

- İlaç politikasının değerlendirilmesi, Türkiye'deki başarılar ve mevcut öncelik sorunları Ders 3 - İlaç yönetimi ve politika stratejileri - Hedefler, yapılar, süreçler, seçenekler Ders 4 Başlıca ilaç politikası araçları - Standart tedavi kılavuzları ve ilaç rehberleri Ders 5 - Karar verme süreci için veriler - Verilerin elverişliliği ve kullanımı Ders 6 - Karar verme süreci için veriler (devamı) - Politikanın amaçları ve randıman göstergeleri Ders 7 - Karar verme süreci için veriler (devamı) - Politika değişikliğinin etkilerinin değerlendirilmesi için çalışma tasarımı Ders 8 - Verilerden politikaya - Önceliklerin belirlenmesinde etik hususlar Ders 9 - Verilerden politikaya (devamı) - Politika randımanının rutin olarak izlenmesi Ders 10 Takım projesi sunumları Konuk Eğitmenler: Doç. Dr. Anita Wagner, Harvard Tıp Fakültesi Prof. Dr. Bayram Şahin, Hacettepe Üniversitesi Doç. Dr. Dennis Ross - Degnan, Harvard Tıp Fakültesi Dr. Hüseyin Naci, Londra Ekonomi Okulu Yrd. Doç. Dr. Abdülkadir Keskinaslan, Washington Üniversitesi Dr. Christine Lu, Harvard Tıp Fakültesi Amaçlar: 19

Bu modülün amacı, sağlık ve finansman sistemlerindeki politika değişikliklerinin değerlendirilmesi için uzunlamasına veri analizi kullanımına kapsamlı bir giriş yapmaktır. Ana Konular: - Sağlık politikası araştırmaları için çalışma tasarımı ve verileri - Politika değerlendirme ilkeleri ve çalışma ölçütleri - Uzunlamasına politika analiz yöntemleri-1 - Uzunlamasına politika analiz yöntemleri-2 (eğilim skoru dâhil olmak üzere) - Politika özetleri ve bilimsel makalelerde sonuçların sunumu Öğretim Tekniği & Değerlendirme: Bu ders, sınıf derslerinden, küçük gruplu veri analiz projelerinden ve büyük gruplu münazaralardan oluşacaktır. Öğrencilerin Excel ve STATA veya bir diğer istatistiksel analiz programı hakkında temel bilgiye sahip olmaları gerekir. Modülün değerlendirmesi aşağıdaki şekilde olacaktır - 4 analitik grup projesi: (her biri %25) Tam Ders Müfredatı: Ders 1 Politika araştırması için değerlendirme tasarımları, yöntemleri ve veri kaynakları 1) Politika araştırma tasarımında esas unsurlar 2) Değerlendirme çalışması tasarımları 3) Veri kaynakları ve türleri 4) Politika değerlendirme yöntemleri Ders 2 Çalışma konusu politikaya ilişkin bireysel egzersiz 1) İlgi konusu politika sorusunun gözden geçirilmesi 2) İlgi konusu politika sorusu için çalışma tasarımının gözden geçirilmesi 3) Potansiyel veri kaynaklarının gözden geçirilmesi 4) Daha önce öğrenilenler ışığında yaklaşımların gözden geçirilmesi Ders 3 Çalışma ölçümleri 1) Çalışma çıktılarının ve ortak değişkenlerin tanımlanması a) Faydalı ölçümlerin nitelikleri b) Paydaların önemi c) Çalışma ölçümleri için tablo oluşturulması 2) Veri türleri ve yaygın istatistiksel yaklaşımlar a) Oranlar ve sayımlar b) Sürekli ölçümler c) Masraflar ve maliyetler d) Verilerin dönüştürülmesi ve düzeltilmesi 20

3) Bilgisayar egzersizi: Politika çalışması için esas çıktı değişkenlerinin ve kestiricilerin (predictor) belirlenmesi ve politika öncesi tanımlayıcı tablonun oluşturulması Ders 4 - Çalışma konusu politikaya ilişkin bireysel egzersiz 1) Potansiyel çok-yöntemli değerlendirme yaklaşımlarının tanımlanması 2) Esas çıktı ölçümlerinin ve kestiricilerin tanımlanması Ders 5 - Uzunlamasına politika analizinin ilkeleri 1) Uzunlamasına politika değerlendirmesinde esas kavramlar 2) Anlamlı karşılaştırmaların bulunması 3) Uzunlamasına veri gösterimleri, veri kalitesinin kontrolü ve yorumlama Ders 6 - Kesintili zaman dizisi analizi 1) Zaman dizisi çalışmalarının tasarımı a) Kohortların seçilmesi: açık ya da kapalı b) Politikaya ilişkin değişikliklerin betimlenmesi c) Kesintili zaman dizisi analizi için gerekli veriler d) Geçerlilik ve güvenilirlik 2) c) Kesintili zaman dizisi regresyon modelleri a) Regresyon yaklaşımı b) Veriler ile zaman dizisi değişkenlerinin kurulumu c) Özilişkinin (otokorelasyon) ölçümü ve düzeltilmesi d) Mutlak ve göreli etki boyutlarının tahmini e) Güven aralıklarının hesaplanması 3) Bilgisayar egzersizi: Politika değişikliklerinin etkilerinin değerlendirilmesi için STATA programının kullanılması Ders 7 - Çalışma konusu politikaya ilişkin bireysel egzersiz 1) Zaman dizisi değerlendirme yaklaşımının tanımlanması 2) Karşılaştırılacak olası anakütlelerin, risklerin ya da çıktıların tanımlanması Ders 8 - Bireysel seviyede zaman dizisi modelleri 1) Bireysel seviyede modellemenin avantajları a) Hasta karakteristikleri arasındaki farkların düzeltilmesi b) Sabit ve zamana bağımlı ortak değişkenler c) Etki dizileri 2) Eğilim skoru eşleştirme yöntemleri a) Çalışma ve kontrol grupları arasındaki farklılıkların nedenleri b) Müdahaleye maruz kalma durumundaki kestiriciler c) Farklılıkların düzeltilmesi için eğilim skoru yöntemlerinin kullanılması 3) Hiyerarşik modeller (GEE) a) Anakütle kestiriminin potansiyel kullanım alanları b) Kümeleme değişkenlerinin tanımlanması c) Kesintili zaman dizisi değişkenlerinin kurulumu d) Modellerin belirlenmesi 21

4) Bilgisayar egzersizi: STATA programında bireysel seviyede Genelleştirilmiş Tahmin Denklemi (GEE) zaman dizisi modellerinin yürütülmesi Ders 9 Yaşam analizi 1) Yaşam analizi modellerinin potansiyel uygulamaları a) Önemli sağlık hadiselerine kadar olan zaman içerisindeki modelleme değişiklikleri b) Kronolojik zamana karşı yaşam zamanı c) Yaşam eğrilerinin gösterilmesi d) Sabit ve zamana göre değişen ortak değişkenler 2) STATA da yaşam modelleri a) Yaşam analizi için verilerin kurulumu b) Yaşam analiz modellerinde karşılaştırma grupları c) Politika etkilerinin tahmini 3) Bilgisayar egzersizi: Bir politika değişikliği yapılmasının etkilerini değerlendirmek için STATA nın kullanılması Ders 10 - Çalışma konusu politikaya ilişkin bireysel egzersiz 1) Analizdeki olası GEE ve/veya yaşam analizi yaklaşımının tanımlanması 2) Politika sunumunun finalize edilmesi Ders 11 Bireysel politika değerlendirme projelerinin sunumu 1) Yapı a) Proje başına 10 dakikalık PowerPoint sunumu b) 5 dakikalık soru ve tartışma seansı 2) Sonraki adımlar ve özet Konuk Eğitmenler: Prof. Dr. Bülent Gümüşel, Hacettepe Üniversitesi Doç. Dr. Zafer Çalışkan, Hacettepe Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Abdülkadir Keskinaslan, Washington Üniversitesi Amaçlar: Bu dersin amacı sağlık sistemlerinin nasıl yapılandırıldığı hakkında ve sistemlerin gelişimleri ardındaki politik, ekonomik, çok-kültürlü, toplumsal ve tarihi bağlamlar ile her bir sistemin toplumun çeşitli segmentlerindeki çıktıları hakkında öğrencilere aşinalık kazandırmaktır. Ana Konular: Dersin tamamlanması üzerine öğrenciler; - Sağlık sistemleri arasındaki farkları tanımayı öğreneceklerdir. 22

- Farklı gelişim düzeylerine ve değişiklik gösteren sosyo-politik sistemlere sahip ülkeler arasındaki sağlık hizmeti tedarik sistemlerinin farklılıklarını tanımlayabileceklerdir. - Küresel sağlık sistemlerinin esas niteliklerini ve bileşenlerini tanımlayabileceklerdir. - Türkiye deki sağlık sistemi ve yönetimi ile dünyanın çeşitli ülkeleri arasından seçilmiş sağlık sistemlerini karşılaştırabileceklerdir. - Türkiye deki sağlık sisteminin esas niteliklerini ve bileşenlerini tanımlayabileceklerdir. Öğretim Tekniği & Değerlendirme: Devam (%10) Ödevler (%20) Sunum (%20) 1 Vize Sınavı (%20) Final Sınavı (%30) Tam Ders Müfredatı: - Sağlık Sistemlerine Giriş: Temel Konular ve Kavramlar - Sağlık Sistemlerinin Gelişimi - Sağlık Sistemlerinin Karşılaştırılması - Gelişmiş Ülkelerde Sağlık Sistemleri - Vaka Çalışmaları: Birleşik Krallık (İngiltere), A.B.D., Almanya - Vaka Çalışmaları: Kanada, Fransa, Japonya (devamı) - Gelişmekte Olan ve Az Gelişmiş Ülkelerde Sağlık Sistemleri - Türk Sağlık Sistemi - Sağlık Harcamalarının Analizi - Küresel Sağlık, İnsan Hakları Arasında Sağlık ve Binyıl Kalkınma Hedeflerine (MDG) Giriş - Sağlık Maliyetleri - Sağlık Hizmetlerine Erişim ve Sağlık Hizmetlerinin Kalitesi - Sağlıkta Hakkaniyet - Sağlık Reformu Okumalar: - Lassey M, Lassey W, and Jinks, M. Health Care Systems Around the World: Characteristics, Issues and Reforms. Prentice-Hall, Inc. 1997. - Özgen, H., Tatar, M. (2008) Sağlıkta Hizmetleri Finansmanında İnformal Ödemeler, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 11(1): 103-132, - Anderson, Gerard F. and Jean-Pierre Poullier. 1999. Health Spending, Access, and Outcomes: Trends in Industrialized Countries. Health Affairs 18(3):178-192. - Evans, R. W. and G. L. Stoddard. 1990. Producing Health, Consuming Health Care. Social Science and Medicine 31:1347-1363. 23

- Hsaio, W.C. 1992. Comparing Health Care Systems: What Nations Can Learn from One Another. Journal of Health Politics, Policy and Law 17(4):613. - Navarro V. (2000) Assessment of The World Health Report 2000. The Lancet 356 (4): 1598-1601 - OECD. 1993. OECD Health Systems. Paris: OECD. - Özgür UĞURLUOĞLU, Yusuf ÇELİK (2005) Sağlık Sistemleri Performans Ölçümü, Önemi ve Dünya Sağlık Örgütü Yaklaşımı, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, Cilt:8, Sayı:1 - Roemer, M. I. 1993. National Health Systems throughout the World. Annual Review of Public Health 14:335-353. - Schieber, George and Akiko Maeda. 1999. Health Care Financing and Delivery in Developing Countries. Health Affairs 18(3): 193-205. - Uğurluoğlu, E., Özgen, H., (2008) Sağlık Hizmetleri Finansmanı ve Hakkaniyet, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 11(2): 133-159, - WHO (2000) World Health Report 2000: Health Systems-Improving Performance. Geneva, Switzerland Konuk Eğitmenler: Prof. Dr. Nüket Örnek Büken, Hacettepe Üniversitesi Amaçlar: Bioethical issues related knowledge, awareness and sensitivity to impart ethical analysis and resolution ensure the performance, of medical ethics concepts, principles and values that promote physician-patient communication resulting from the ethical issues and ethical dilemmas raise awareness and dilemma in resolving "ethical justification" also will be monitored about the way the hardware is to give people. Ana Konular: - Etiğin, biyoetiğin, biyomedikal etiğin, etik teorileri kavramlarının, etik teorileri ve ilkeleri konusundaki ana akımların tanımlanması - Etik ikilemlerin, etik analizin, etik haklı çıkarma ve etik konsültasyon kavramlarının açıklanması - Etik karar verme süreçlerinin kullanılması - Biyoetik komitelerinin görevlerinin açıklanması - Tıp etiği hakkındaki temel kavramların, iyi hekim-hasta iletişimi modellerinin tanımlanması ve hekimlerin bu etik duyarlılığı kendi mesleki uygulamalarına yansıtmaları - Biyomedikal etiğin temel ilkeleri ile bu temel ilkeler için kullanılan etik yaklaşımın bağlamında teorilerinin bilinmesi - Tıbbi paternalizm ile bu süreçte tanı ve tedavi onam usullerinin tanımlanması - İlgili ulusal/uluslararası etik ve hukuki düzenlemelerin, hasta haklarının, ilgili yönetmeliklerin ve hekimin yasal mesuliyetinin bilinmesi - Sağlık finansmanının ve hakkaniyetin anlamlarının bilinmesi ve bu terimlerin biyoetik ile ilişkilerinin tartışılması 24

Öğretim Tekniği & Değerlendirme: Devam (%10) Seminer (%30) Final Sınavı (%60) Tam Ders Müfredatı: - Etik, biyoetik ve bu kavramlara ilişkin alt ve üst tanımlar - Etik teoriler, etik değer yasaları ve etik yaklaşımlar - Değer, değerlendirme, değer çatışması, değer yargısı, değer teorisi - Etik ikilemler, etik analiz, etik haklı çıkarma ve etik konsültasyon - Biyomedikal etiğin temel ilkeleri - Hayırseverlik ve bilerek zarar vermeme - Özerkliğe saygı ilkesi ve bilgilendirilmiş onam uygulamaları - Adalet ilkesi, sınırlı kaynakların dağıtımı ve hakkaniyet - Tıbbi etik, sağlıkta etik, çevresel etik, araştırma etiği, klinik etik ve biyoetiğin bu kavramlarla ilişkisi - Sağlık ekonomisi ve sağlık finansmanının muayeneler üzerindeki etkisi - Sağlık politikalarının sağlık ekonomisi ve finansmanı üzerindeki etkisi - Sağlık kanunu - Michael Moore'un Sicko adlı filminin izlenmesi - Ülkeler arasındaki sağlık sistemlerinin karşılaştırılması olarak Sicko filmine özel ve eleştirel bir bakış - Etik komitelerinin tarihi zemini, yapısı, işlevi ve bunlara ilişkin tartışmalar Okuma: - Beauchamp TL, Childress JF. Principles of Biomedical Ethics. 6th ed. USA: Oxford University Press, 2009. - Encyclopedia of Bioethics, Revised edition, New York. Macmillan, 2005. - Kuçuradi, I., Etik, TFK, 1996, Ankara. - Kuçuradi, I., İnsan ve Değerleri, TFK, 1998. - Kuçuradi, I., Nietzche ve İnsan,TFK, 1997, Ankara. - Moreno, J.D. Deciding Together,Oxford University Press 1995. - Nuttal, J., Etiğe Giriş, Ahlak Üzerine Tartışmalar. Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 1997. - Oğuz NY, Tepe H, Büken NÖ., Kucur D., "Biyoetik Terimleri Sözlüğü", TFK (Türkiye Felsefe Kurumu) Yayını, Ankara, 2005. - Pieper Annemarie, Etiğe Giriş, Ayrıntı, 1999 - Buken NO The Health System, Health Policies and Health Transformation Program in Turkey, Medicine and Law, Volume: 28, Number: 1, page: 23-47, March 2009 - Buken NÖ, Tıp Etiği Terimleri Sözlüğü, Nisan 2009, Altın Örümcek - Arras JD, Steinbock B. "Ethical Issues in Modern medicine" 2008 - Gaal P. at all (2006) Informal payments for health care: Definitions, distinctions, and dilemmas, Journal of Health Politics Policy and Law, 31(2): 251-93 25

Konuk Eğitmenler: Prof. Dr. Banu Çakır, Hacettepe Üniversitesi Dersin amacı: Eleştirel değerlendirme, kanıt temelli tıbbın ve bilgi temelli sağlık hizmetlerinin odak noktasıdır. Bu ders, öğrencilerin epidemiyoloji ve biyoistatistik bilgi ve becerilerini, eleştirel değerlendirme çerçevesinde geliştirmeyi ve (varsa) seçilmiş yazılı taslaklar, yayın makaleleri ve raporlar ile sağlık, sağlık hizmetleri, sağlık ekonomisi ve sağlık finansmanı hakkındaki/bunlar üzerine yazılmış belgelerden oluşan mevcut literatürde bulunan kanıtların ve varlıkların kalitesini değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Nihai amaç sağlık sektörü, sağlık ekonomisi ve sağlık finansmanı hakkındaki politikalara karar verenlerin, bu alanlarda çalışanların ve bunları değerlendirenlerin, klinik ve epidemiyolojik kanıtları uygun, sağlam ve verimli bir şekilde kullanabilmelerini sağlamaktır. Ana Konular: Dersin tamamlanması üzerine öğrenciler: - Epidemiyolojik ve klinik düşüncenin gelişimsel tarihini tanımlayabileceklerdir. - Tıp ve sağlık arasındaki nedensel ilişkilerin önemini açıklayabileceklerdir. - Nedenselliği gösterip sınayabilen çalışma tasarımlarını sayabileceklerdir. - Nedensellik çalışması sonuçlarının, sağlık ekonomisi ve sağlık finansmanı alanlarındaki planlama, izleme ve değerlendirme safhalarına uygulanabilirliğini tartışabileceklerdir. - Seçilmiş çeşitli yayınlardaki rastgele hata, sistematik hata (yanlılık) ve etki karışımının ortak ve zıt yönlerini karşılaştırabileceklerdir. - Sistematik gözden geçirmeler ve meta-analiz ile elde edilen sonuçların avantajlarını ve sınırlamalarını tanımlayabileceklerdir. - Seçilmiş tıbbi makalelerdeki ve raporlardaki nedenselliği değerlendirebileceklerdir. - Mevcut kanıtları temel alan klinik tavsiyelerin kökenini açıklayabileceklerdir ve tavsiyelerin çatışması halinin üstesinden nasıl gelebileceklerini tartışabileceklerdir. - Bilimsel kanıtların eleştirel değerlendirmeleri ile maliyet-fayda ve maliyetyararlılık analizlerini birleştiren ve hakkaniyet, kabul edilebilirlik ve fizibilite kaygılarını bünyesinde bulunduran yöntemleri tartışabileceklerdir. - Seçilmiş ulusal ve uluslararası yayınları/eserleri eleştirel olarak değerlendirebileceklerdir ve bu kanıtlar ile politika oluşturma, karnelendirme, öncelik belirleme ve sağlık finansmanı gibi ilgili sağlık süreçleri arasında başarıyla bağlantı kurulup kurulmadığını tespit edebileceklerdir. - Seçilmiş çeşitli yayınları, taslakları ve raporları eleştirel olarak değerlendirebileceklerdir. Öğretim Tekniği & Değerlendirme: Devam (%10) Ödev (%20) 26