Sağlık Kuruluşlarında Maliyet Yönetimi ve Güncel

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Sağlık Kuruluşlarında Maliyet Yönetimi ve Güncel"

Basak Sarper
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Sağlık Kuruluşlarında Maliyet Yönetimi ve Güncel Uygulamalar YRD. DOÇ. DR. EMRE ATILGAN TRAKYA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK YÖNETİMİ BÖLÜMÜ

2 Sağlık Kurumlarında Maliyet Yönetimi ve Güncel Uygulamalar Sunum Planı: 1. Sağlık Kurumlarında Maliyetlerin ve Maliyet Bileşenlerinin Tahmini 2. Sağlık Kurumlarında Maliyet Analizi Araçlarına Güncel Bir Yaklaşım: Stokastik Sınır Maliyet Etkinlik Analizi III. SAĞLIK YÖNETİMİ KONGRESİ 2

Sağlık Kurumlarında Maliyet Analizi Araçlarına Güncel Bir Yaklaşım:

3 Sağlık Hizmetlerinde Maliyet Türleri 1 Toplam Maliyet Doğrudan Maliyet Doğrudan Tıbbi Maliyetler Sabit Maliyet (Yatırım ve Genel Giderler) Yarı Sabit Maliyetler (Personel) Değişken Maliyet (İlaç, Sarf Malzeme vs.) Doğrudan Tıbbi Olmayan Maliyetler (Cepten Ödemeler, Diğer Kamu Harcamaları) Dolaylı Maliyet (Hastalık nedeniyle ortaya çıkan üretim Kaybı) Maddi Olmayan Maliyet (Acı, Endişe, Sıkıntı) III. SAĞLIK YÖNETİMİ KONGRESİ 3

vs.) Doğrudan Tıbbi Olmayan Maliyetler (Cepten Ödemeler, Diğer Kamu Harcamaları) Dolaylı Maliyet (Hastalık

4 Sağlık Kurumlarında Maliyet Analizi Araçları Muhasebe Araçları Maliyet Muhasebesi Finansal Muhasebe Oran Analizleri Ortalama hasta günü maliyeti Ortalama yatan hasta maliyeti Ortalama ameliyat maliyetleri Ekonomik Değerlendirme Yöntemleri Maliyet Etkililik Analizi Maliyet Yarar Analizi Maliyet Fayda Analizi Ekonometrik Değerlendirme Yöntemleri Maliyet Fonksiyonu Tahmini/Analizi Maliyet Etkinlik Analizleri III. SAĞLIK YÖNETİMİ KONGRESİ 4

Değerlendirme Yöntemleri Maliyet Etkililik Analizi Maliyet Yarar Analizi Maliyet Fayda Analizi Ekonometrik

5 Maliyet Fonksiyonu Tahmini C i = C(y i, w i, E i ) + ε i C i : Toplam Maliyeti ve ε i : Rassal hatayı göstermek üzere; Girdi Fiyatları Çıktı Değişkenleri Kontrol Değişkenleri İşgücü Poliklinik Sayısı Kalite Göstergeleri Sermaye Taburcu Sayısı Vaka Karması İlaç Yatılan Gün Sayısı Vaka Şiddeti Sarf Malzeme Ameliyat Sayısı TİG (DRG) Vs... Eğitim Değişkenleri Teknoloji Endeksleri Yayın Sayısı Vs Vs III. SAĞLIK YÖNETİMİ KONGRESİ 5

Göstergeleri Sermaye Taburcu Sayısı Vaka Karması İlaç Yatılan Gün Sayısı Vaka Şiddeti Sarf Malzeme Ameliyat

6 Maliyet Fonksiyonu Tahmini Maliyet fonksiyonu parametre tahminleri girdi fiyat esnekliğini verir. (Ör: Hekim ücretleri %1 arttığında, toplam maliyetler % kaç artar?) Parametre tahminlerinden ölçek ekonomisi ve optimal kapasiteye ilişkin hesaplamalar yapılabilir. Maliyet Fonksiyon Tahminleri Maliyet Etkinlik (Cost Efficiency) Analizleri ile desteklenmesi, analiz yorumlarını güçlendirir. Maliyet Etkinlik Analizinde Temel Problem: Mevcut maliyetler, optimal maliyetlerden ne kadar fazladır? Maliyet Etkinlik Tahminleri için Kullanılabilecek Yöntemler: Stokastik Sınır Analalizi Veri Zarf Analizi III. SAĞLIK YÖNETİMİ KONGRESİ 6

) Parametre tahminlerinden ölçek ekonomisi ve optimal kapasiteye ilişkin hesaplamalar yapılabilir.

7 Etkinlik Nedir? Etkinlik (Efficiency): Firmanın optimal karar alabilme durumunu ifade eder. Firmanın etkinlik derecesi girdi ve çıktının gözlemlenen ve optimal değerleri arasındaki farkın oranı olarak tanımlanmaktadır. Verimlilik (Productivity): Çıktı/Girdi ETKİNLİK VERİMLİLİK III. SAĞLIK YÖNETİMİ KONGRESİ 7

Firmanın etkinlik derecesi girdi ve çıktının gözlemlenen ve optimal değerleri

8 Firma Açısından Etkinsizlik Kaynakları Neo-klasik Yaklaşım: Firma açısından etkinsizlik bir piyasa başarısızlığıdır (tam rekabetten uzaklaşma durumu). Liebenstein (1966) 2 X Etkinsizlik: veri bir girdi miktarının, her hangi bir nedenle maksimum çıktıya ulaşamamasıdır. Bu yaklaşıma göre etkinsizlik, tekel koşullarının yanında, rekabetçi bir piyasada faaliyet gösteren bir firma için de, asimetrik bilgi, işlem maliyetleri, sınırlı rasyonalite, fırsatçılık, eksik sözleşmeler, mülkiyet haklarının tanımlanması ve uygulanmasındaki zorluklar ve çıkar çatışmaları gibi sorunlardan da kaynaklanabilmektedir. III. SAĞLIK YÖNETİMİ KONGRESİ 8

Bu yaklaşıma göre etkinsizlik, tekel koşullarının yanında, rekabetçi bir piyasada faaliyet gösteren bir firma için de, asimetrik bilgi, işlem maliyetleri,

9 Etkinlik Analizi Nedir? ETKİNLİK Teknik Etkinlik (Technical Efficiency) Tahsis Etkinlik (Allocative Efficiency) *Mevcut girdi koşulları altında üretimin olabildiğince arttırılmasını İfade eder(çıktı yönlü). *Mevcut üretimin olası en düşük girdi kullanımı ile gerçekleştirilmesini ifade eder. (Girdi Yönlü) *üretim teknolojisine ve girdi fiyatlarına bağlı olarak, firmanın girdileri optimal oranda kullanma kabiliyetini göstermektedir. III. SAĞLIK YÖNETİMİ KONGRESİ 9

altında üretimin olabildiğince arttırılmasını İfade eder(çıktı yönlü).

10 Teknik Etkinlik ve Tahsis Etkinlik x 2 S P A Q... R. Q' S' 0 A' Kaynak: Farrel (1957, s.254) 3 ve Coelli ve diğerleri, (2005,s.52) 4 x 1 III. SAĞLIK YÖNETİMİ KONGRESİ 10

11 Maliyet Etkinlik Analiz Yöntemleri Parametrik Yöntemler Parametrik Olmayan Yöntemler STOKASTİK SINIR ANALİZİ SERBEST DAĞILIM YAKLAŞIMI KALIN SINIR YAKLAŞIMI VERİ ZARFLAMA ANALİZİ III. SAĞLIK YÖNETİMİ KONGRESİ 11

SINIR ANALİZİ SERBEST DAĞILIM YAKLAŞIMI KALIN SINIR

12 Stokastik Sınır Analizi (SSA) SSA üretim fonksiyonunu açıkça tanımlanmakta ve tanımlanan bu veri teknolojiden sapmaları, bileşik hata terimleriyle ölçmek suretiyle, iki parçaya ayırmaktadır: rassal hata ve etkinsizlik. Bu nedenle SSA, üretimin etkinsizlikle birlikte rassal hatalardan da etkilenebilmesine olanak tanımaktadır. İşletme kontrolü dışında yer alan faktörlerin rassal hata terimiyle modellenebilmesi SSA yönteminin en önemli avantajıdır. III. SAĞLIK YÖNETİMİ KONGRESİ 12

Bu nedenle SSA, üretimin etkinsizlikle birlikte rassal hatalardan da etkilenebilmesine olanak tanımaktadır.

13 Stokastik Sınır Analizi (SSA) Kaynak: Coelli ve diğerleri, (2005,s.244) 4 III. SAĞLIK YÖNETİMİ KONGRESİ 13

14 SSA ile Hastane Etkinliğinin Belirlenmesi Coelli ve diğerleri (2005) 4 ile Kumbhakar ve Lovell (2000) 5 SSA etkinlik analiz modellerinin farklılaşabileceği beş temel nokta olduğunu belirtmektedir. Bunlar: i. Maliyet/üretim fonksiyon teknolojisi seçimi ii. iii. iv. Translog ve Cobb Douglas, Leontief vs Hata terimi dağılımını ilişkilendiren varsayımlar Yarı normal, Kesikli Normal, Üstsel, Gamma Değişkenlerin seçimi Girdi, Çıktı, Kontrol ve Etkinsizlik Etkileri Değişkenleri Tek aşamalı ya da iki aşamalı tahmin sürecinin kullanımı v. Yatay kesit ya da panel veri tahmin yöntemlerinin kullanımı III. SAĞLIK YÖNETİMİ KONGRESİ 14

Translog ve Cobb Douglas, Leontief vs Hata terimi dağılımını ilişkilendiren varsayımlar Yarı normal, Kesikli Normal, Üstsel, Gamma Değişkenlerin seçimi

15 Stokastik Maliyet Sınırı III. SAĞLIK YÖNETİMİ KONGRESİ 15

16 Bileşik Hata Terimi III. SAĞLIK YÖNETİMİ KONGRESİ 16

17 GİRDİ DEĞİŞKENLERİ ÇIKTI DEĞİŞKENLERİ ÇIKTI KONTROL DEĞİŞKENLERİ İşgücü Sermaye İlaç Sarf Malzeme Ayakta Tedavi Poliklinik Sayısı Yatarak Tedavi Taburcu Sayısı Hasta Günü Eğitim Yayın sayısı Kalite Eğitim değişkeni Ölüm Oranı Çıktı Heterojenliği Vaka Karması Vaka Şiddeti Ameliyat Oranı Teknoloji ETKİNSİZLİK ETKİLERİ Eğitim değişken Sahiplik Kır-kent Metropol-diğer Piyasa yapısı-rekabet Sigorta tipi Kalite göstergeleri Ölüm oranı III. SAĞLIK YÖNETİMİ KONGRESİ 17

Çıktı Heterojenliği Vaka Karması Vaka Şiddeti Ameliyat Oranı Teknoloji ETKİNSİZLİK ETKİLERİ Eğitim değişken Sahiplik

18 SSA ile Sağlık Kurumlarında Etkinliğinin Belirlenmesi Çıktı Heterojenliği Girdi Kullanımı Kalite ve Çevre SSA Maliyet Etkinlik Analizi III. SAĞLIK YÖNETİMİ KONGRESİ 18

19 SSA Maliyet Etkinlik Yönteminin Önemli Özellikleri 1. Birim etkinlik skorları hesaplanırken, aynı zamanda maliyet fonksiyonu parametreleri de hesaplanır. Dolayısıyla bu parametrelerin analizine de olanak verir: Optimum maliyet düzeyi Girdi fiyat ve çıktı esneklileri Ölçeğe göre getiri Ölçek ekonomisi 2. Zaman kesiti ya da panel veri kullanımına uygundur. 3. Tam olmayan (unbalanced) panel verileri ile de hesaplanabilir. 4. Firma spesifik ya da çevresel etkinsizlik faktörlerinin tek aşamada hesaplanması mümkündür. 5. İdeal maliyet durumundan sapmanın ne kadarının yönetimsel hatalardan, ne kadarının rassal hatalardan kaynaklandığı belirlenebilir. III. SAĞLIK YÖNETİMİ KONGRESİ 19

Zaman kesiti ya da panel veri kullanımına uygundur. 3. Tam olmayan (unbalanced) panel verileri ile de hesaplanabilir. 4.

20 SSA Bilgisayar Programları FRONTIER 4.1 SHAZAM R III. SAĞLIK YÖNETİMİ KONGRESİ 20

21 Kaynaklar (1) Elliott R. Ve Payne K. (2005). Essentials of Economic Evaluation in Health Care. Pharmaceutical Press, London. (2) Leibenstein, H. (1966). Allocative efficiency versus x-efficiency. American Economic Review, 56 (3), s (3) Farrell, M. J. (1957). The Measurement of Productivity Efficiency. Journal of The Royal Statistical Society, 120, s (4) Coelli, T., Rao, D., O Donnell, C., ve Battese, G. (2005). An Introduction to Efficiency and Productivity Analysis, (2nd ed.). New York: Springer. (5) Kumbhakar, S., ve Lovell, C. (2000). Stochastic Frontier Analysis. Cambridge: Cambridge University Press. III. SAĞLIK YÖNETİMİ KONGRESİ 21

22 TEŞEKKÜRLER Yrd. Doç. Dr. Emre ATILGAN Trakya Üniversitesi Sağlık Yönetimi Bölümü III. SAĞLIK YÖNETİMİ KONGRESİ 22

Benzer belgeler

HASTANE ETKİNLİĞİNİN STOKASTİK SINIR ANALİZİ YÖNTEMİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ: T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI HASTANELERİ İÇİN BİR UYGULAMA

Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı HASTANE ETKİNLİĞİNİN STOKASTİK SINIR ANALİZİ YÖNTEMİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ: T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI HASTANELERİ İÇİN BİR UYGULAMA Emre