AVRUPA BİRLİĞİNİN KURULUŞU ve DERİNLEŞMESİ 2 Yrd. Doç. Dr. A. Sait SÖNMEZ

Benzer belgeler
AVRUPA BİRLİĞİ TARİHÇESİ

Doç. Dr. Ahmet M. GÜNEŞ Yalova Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi. Avrupa Birliği Hukukuna Giriş

AVRUPA BİRLİĞİ GELİŞİMİ, KURUMLARI ve İŞLEYİŞİ

Yrd. Doç. Dr. Münevver Cebeci Marmara Üniversitesi, Avrupa Birliği Enstitüsü

AVRUPA TOPLULUKLARININ TARİHSEL GELİŞİMİ

TBMM DIŞİLİŞKİLER VE PROTOKOL MÜDÜRLÜĞÜ TARAFINDAN HAZIRLANMIŞTIR

ÜYE DEVLET HÜKÜMETLERİ TEMSİLCİLERİ KONFERANSI. Brüksel, 25 Ekim 2004 CIG 87/1/04 EK 2 REV 1. Konu :

AB nin Özellikleri ve Kurumsal Yapısı

AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN KAYNAKLARI

AB nin Kurumları 26. AB kurumları 27. Birliği Yöneten Kurumlar; 02: Avrupa Birliği nin Yapısı ve Yöne6mi.

AB ve sosyal politika: giri. Oturum 1: Roma dan Lizbon a

Ekonomik ve Sosyal Komite - Avrupa Komisyonu Genişleme Genel Müdürlüğü AB Politikaları AB Konseyi AB Bakanlar Kurulu Schengen Alanı

Türkiye ve AB Arasında Şehir Eşleştirme Projesi AB Müktesebatı Alanında Kapasite Geliştirme Eğitimleri 29 Kasım 2018

AB de Önemli Bir Adım: Lizbon Antlaşması

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM AVRUPA KÖMÜR VE ÇELİK TOPLULUĞU, AVRUPA EKONOMİK TOPLULUĞU VE AVRUPA ATOM ENERJİSİ TOPLULUĞU

Avrupa Birliği Maddi Hukuku

NO 02 AB YE GENEL BAKIŞ T.C. AVRUPA BİRLİĞİ BAKANLIĞI.

TBMM DIŞİLİŞKİLER VE PROTOKOL MÜDÜRLÜĞÜ TARAFINDAN HAZIRLANMIŞTIR

AVRUPA BİRLİĞİNİN KURULUŞU ve DERİNLEŞMESİ 1 Yrd. Doç. Dr. A. Sait SÖNMEZ

11 Eylül: AET Bakanlar Konseyi, Ankara ve Atina nın Ortaklık başvurularını kabul etti.

ĐLKÖĞRETĐMDE PROJESĐ AVRUPA BĐRLĐĞĐ NEDEN KURULMUŞ, NASIL VE NE YÖNDE GELĐŞMĐŞTĐR? Doç. Dr. Çiğdem Nas

2- KİŞİLERİN SERBEST DOLAŞIMI

ÖZETLE. Türk ye Cumhur yet Cumhurbaşkanlığı S stem

EIPA LÜKSEMBURG İLE İŞBİRLİĞİ KAPSAMINDA GERÇEKLEŞTİRİLEN FAALİYETLER

1.- GÜMRÜK BİRLİĞİ: 1968 (Ticari engellerin kaldırılması + OGT) 2.- AET den AB ye GEÇİŞ :1992 (Kişilerin + Sermayenin + Hizmetlerin Serbest Dolaşımı.

AB ĠLE MÜZAKERE SÜRECĠNDE AB MÜKTESEBATINA UYUMUN VE BU BAĞLAMDA ÇEVĠRĠNĠN ÖNEMĠ. Nilgün ARISAN ERALP TEPAV AB ENSTİTÜSÜ DİREKTÖRÜ

Türkiye ve Avrupa Birliği

BM Güvenlik Konseyi nin Yeniden Yapılandırılması

Türkiye nin Yeni AB Stratejisi ve Ulusal Eylem Planları

Kısa. Kısa... Avrupa. Birliği. Öğrenciler AB yi Öğreniyor Projesi

Avrupa Birliği Maddi Hukuku

FARKLI AB ÜLKELERİNDE GÖÇMEN POLİTİKALARINDAKİ GENEL YAKLAŞIMLAR

CEZA HUKUKU- ULUSLARARASI HUKUK. Dr.Barış TEKSOY Hukukun Temel Kavramları Dersi

Seminer. AB Hukuku Yüksek Lisans Programı Bahar Dönemi

Avrupa Birliği Yol Ayrımında B R E X I T

Lozan Barış Antlaşması

Gençlerin Katılımına ilişkin Bildirgenin tanıtımı Gençlerin Yerel ve Bölgesel Yaşama Katılımına İlişkin Gözden Geçirilmiş Avrupa Bildirgesi

18- EĞİTİM, ÖĞRETİM VE GENÇLİK

20. RİG TOPLANTISI Basın Bildirisi Konya, 9 Nisan 2010

İÇİNDEKİLER. ÖN SÖZ...i GİRİŞ...1. Birinci Bölüm MİLLETLERARASI ÖRGÜT TEORİSİ

LİZBON ANTLAŞMASI SONRASI AVRUPA BİRLİĞİNDE YETKİ. DOÇ. DR. SANEM BAYKAL Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 2013

Bu bağlamda katılımcı bir demokrasi, hukukun üstünlüğü ve insan hakları alanındaki çalışmalarımız, hız kesmeden devam etmektedir.

TC Budapest 2015 Text Correction Turkish 1. Avrupa Topluluğu Avrupanın yüzyıllar boyunca kazandığı deneyimle ve oluşturduğu ortak ilki temelinde

TÜRKİYE Lİ AVRUPA AVRUPALI TÜRKİYE. 1. Avrupa Birliği Tarihi. 2. Avrupa Birliği Kurumları. 3. Türkiye-AB İlişkileri. 4.

T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI Dış İlişkiler ve Yurtdışı İşçi Hizmetleri Genel Müdürlüğü

AB LİDERLER ZİRVESİ BRÜKSEL 30 OCAK 2012

ULUSAL ÇALIŞTAY SONUÇLARI

GEBZE YÜKSEK TEKNOLOJİ ENSTİTÜSÜ ÖĞRENCİ KONSEYİ YÖNERGESİ

Yrd. Doç. Dr. Tevfik Sönmez KÜÇÜK Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi PARTİ İÇİ DEMOKRASİ

bireysel özgürlük dayanışma eşit haklar öz saygı katılım

AVRUPA BİRLİĞİ İLE KATILIM MÜZAKERELERİ

AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKU

İSLAM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI VE İNSAN HAKLARI

4. İslam İşbirliği Teşkilatı ( İİT ) Ülkeleri Düşünce Kuruluşları Forumu

AVRUPA BİRLİĞİ GENİŞLEMESİ DOĞRULTUSUNDA YASAMA USULLERİNDEKİ DEĞİŞİMLER

FASIL 23 YARGI VE TEMEL HAKLAR

Avrupa Birliği Genel Sekreterliği. AVRUPA BİRLİĞİ TOPLULUK PROGRAMLARI HAKKINDA GENEL BİLGİ ve TÜRKİYE NİN KATILMAKTA OLDUĞU PROGRAMLAR

HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI

ANAYASA DERSĐ ( ) ( GÜZ DÖNEMĐ YILSONU SINAVI) CEVAP ANAHTARI

AB Çevre Müktesebatı Semineri Avrupa Birliği Kurumsal Yapısı, Temel Belgeler ve AB Müktesebatı

T.C. YARGITAY CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞI Basın Bürosu Sayı: 19

DİASPORA - 13 Mayıs

DIŞ EKONOMİK İLİŞKİLER KURULU İŞ KONSEYLERİ SEÇME VE SEÇİLME ESASLARI YÖNERGESİ

1. AB Hukuku nun asli kaynakları denince hangi kaynakları anlarız? Bunları belirtiniz ve kısaca açıklayınız.

Lizbon Antlaşması Işığında Ortak Dişişleri ve Güvenlik Politikasının İşleyişi

DÜNYA TÜRK İŞ KONSEYİ ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI YÖNERGESİ

Gökçe TOPALOĞLU AVRUPA BİRLİĞİ NİN AVRUPA İNSAN HAKLARI KONVANSİYONU NA KATILIMI

TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ DANIŞMA VE İZLEME KONSEYİ NİN OLUŞUMU, TOPLANMASI VE ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI TÜZÜĞÜ

AVRUPA BİRLİĞİ İLE KATILIM MÜZAKERELERİ ANA UNSURLAR TOBB AB MÜDÜRLÜĞÜ -30 ARALIK 2004

İÇİNDEKİLER. ÖNSÖZ...XI GİRİŞ... 1 İkinci Meclisler... 1 Osmanlı Âyan Meclisi ve 1924 Anayasaları... 3 Cumhuriyet Senatosu...

İKV DEĞERLENDİRME NOTU

YENİ YAYIN ULUSLARARASI ÖRGÜTLER HUKUKU: BİRLEŞMİŞ MİLLETLER SİSTEMİ

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... V İÇİNDEKİLER... VII KISALTMALAR... XIII. I. BÖLÜM 2007 den 2011 e DOĞRU

T.C. EGE ÜNİVERSİTESİ ÖĞRENCİ KONSEYİ YÖNERGESİ

EKONOMİK İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI Hacı Dede Hakan KARAGÖZ

T.C AKDENİZ BELEDİYELER BİRLĞİ 2011 YILI ÇALIŞMA PROGRAMI

ODTÜ G.V. ÖZEL LĠSESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ZÜMRESĠ Eğitim-Öğretim Yılı. Ders Adı : Siyaset ÇalıĢma Yaprağı 13 SĠYASET

ULUSAL İNSAN HAKLARI KURUMLARI ULUSLARARASI STANDARTLARA UYGUNLUĞUN YORUM İLKELERİ

TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ ÇALIŞTAYI TÜZÜĞÜ

BİRİNCİ MEŞRUTİYET'İN İLANI (1876)

187 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİ GELİŞTİRME ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ, 2006

İL UYUŞTURUCU KOORDİNASYON KURULLARI VE İL UYUŞTURUCU EYLEM PLANLARI

AVRUPA BİRLİĞİ KURUMLARI

Devlet Bakanı ve Başmüzakereci Sayın Egemen Bağış ve Avrupa Birliği Genel Sekreterliği. Haftalık Türkiye - AB Gündemi 10. Hafta (8 14 Mart 2010)

YOLSUZLUKLA MÜCADELEDE SON 10 YILDA YAŞANAN GELİŞMELER BAŞBAKANLIK TEFTİŞ KURULU 2010

MACARİSTAN SUNUMU Dr. Csaba UJKERY

Madde 3 - (1) Bu Yönetmelik; 3/7/2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanununun 76 ncı maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.

Ekonomik Entegrasyon (Avrupa Birliği Örneği)

TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ KURULTAYI TÜZÜĞÜ TASARISI GENEL GEREKÇE

Avrupa Birliği ÇevrePolitikası. Kerem Okumuş REC Türkiye Direktör Yardımcısı 5 Ocak 2010, İstanbul

151 NOLU SÖZLEŞME KAMU HİZMETİNDE ÖRGÜTLENME HAKKININ KORUNMASI VE İSTİHDAM KOŞULLARININ BELİRLENMESİ YÖNTEMLERİNE İLİŞKİN SÖZLEŞME

İnsanların birbirleriyle ve devletle olan ilişkilerini düzenleyen kurallara hukuk denir. Hukuk kurallarını koyan, uygulanıp uygulanmadığını

HAKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU DEĞİŞİKLİK TEKLİFİ HAKKINDA BİLGİ NOTU

Av. MELİS TURGUT Sertifikalı EGKS İşlem Yetkilisi BORSAYA KOTE ANONİM ORTAKLIKLARDA ELEKTRONİK GENEL KURUL

AVRUPA BİRLİĞİ BAKANLIĞI

HAZİRAN AYINDA ÖNE ÇIKAN GELİŞMELER. AB Liderleri Jean-Claude Juncker in AB Komisyonu Başkanı Olması İçin Uzlaştı

POLİS ÖRGÜTÜ YURTDIŞI GÖREVLENDİRME TÜZÜĞÜ

Türkiye'de "Decentralization" Süreci

İlker Gökhan ŞEN. Doğrudan Demokrasi: Kurumlar, Hukuki ve Siyasi Sorunlar

TEMEL HUKUK DERS NOTLARI SON HAFTA. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR

Transkript:

Ünite 7 AVRUPA BİRLİĞİNİN KURULUŞU ve DERİNLEŞMESİ 2 Yrd. Doç. Dr. A. Sait SÖNMEZ Avrupa Topluluklarının Kuruluşu aşamasında imzalanan antlaşmalardan bahsedilecektir. Maastricht Antlaşması nın imzalandığı dönmede Soğuk Savaş bitmiş, Sovyetler Birliği dağılmış Doğu Avrupa daki ülkeler sosyalist rejimden liberalizme geçmeye başlamış, böylece Avrupa daki bölünmüşlük ortadan kalkmıştır. Sovyet tehdidinin ortadan kalkmasıyla Batı Avrupalılar artık ABD ye Soğuk Savaş döneminde olduğu kadar muhtaç değildiler. Böylece dış politikanın yanı sıra ortak güvenlik politikası oluşturma yönünde bazı girişimlerde bulundular. Böylece siyasal birlik kurma yönünde önemli mesafeler kat ettiler. Derinleşen Avrupa aynı zamanda genişleme imkânına kavuşmuştu. Zira rejim değiştiren doğu Avrupalılar da AB ye katılmaya hazırlanmaktaydılar. 1

Maastricht Antlaşması 7 Şubat 1992 tarihinde imzalanmış ve 1 Kasım 1993 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Antlaşmayla beraber entegrasyon daha ileri bir düzeye taşınmış, Topluluk Birliğe dönüşmüştür. Antlaşma Topluluğun, ekonomik ve siyasal entegrasyonu gerçekleştirmesine yönelik en önemli belgedir. Bu özelliklerinden dolayı Maastricht ve Amsterdam Antlaşmaları, Avrupa Birliği Kurucu Antlaşması (ABKA) olarak kabul edilir. AT yapılan niteliksel değişikliklerden sonra AB ye dönüşmüştür. Kurucu antlaşmalarda, insan hakları, temel özgürlükler, hukuk devleti ilkeleri ve demokrasi gibi Avrupa nın yeni kimliğini oluşturan unsurlara geniş yer verilmiştir Ayrıca Tek pazarın gerçekleştirilmesinin ardından, tek para birimi ve ortak para politikaları etrafında şekillenen bir ekonomik parasal birlik kurma aşamasına geçilmesinin koşulları, takvimi ve mekanizmaları da belirlenmesi yolunda önemli kararlar alınmış ve bu doğrultuda ortak para sistemine geçiş politikalarını sürdürmek üzere Avrupa Para Enstitüsü kurulmuştur. Avrupa'nın bütünleşmesi için gerekli alt yapıyı oluşturmak ve üyeler arası işbirliğini daha da geliştirmek, üye ülkelerin ekonomilerinin birbirine uyumlu hale getirmek, enflasyonsuz dengeli büyüme ve Avrupalılar arasında daha güçlü bir birlik kurmak hedeflenmektedir. Kısaca Avrupalıların ekonomik ve siyasal olarak daha fazla bütünleşmeleri için, kurumsal ve işlevsel olarak, daha ileri ve daha fonksiyonel hale getirmek için, Avrupa Topluluğuna yeni boyutlar katmışlardır. 2

Avrupa Vatandaşlığı oluşturuldu. Böylelikle Üye devlet vatandaşlarının aynı zamanda Avrupa vatandaşı statüsünü taşıyacakları ve birbirlerinin ülkesinde serbestçe dolaşma, oturma, Avrupa Parlamentosu seçimlerinde seçmen ya da aday olma, yerel seçimlerde seçmen ya da aday olma, üçüncü ülkelerde birbirlerinin konsolosluklarından diplomatik koruma talep etme gibi haklardan yararlanacakları düzenlendi. Birliğin kurumlarında yeni yapılanma, Sosyal politikalarda işbirliği ve uyum hedeflenir. Daha önce hukuki dayanağı olmayan, eğitim, kültür, kamu sağlığı, tüketiciyi koruma, vize, sanayi politikası gibi belirli politika alanları, antlaşmanın kapsamına alınmıştır. Ayrıca, Avrupa Komisyonu üyelerinin atanması için Parlamento nun güvenoyuna başvurulması zorunluluğu da öngörüldü. Bakanlar Konsey inde nitelikli çoğunluk ile karara bağlanan alanların sayısı artırıldı. Tek para birimi (Avro) konusunda sorumlu ve yetkili olacak bir Avrupa Merkez Bankası, bir Bölgeler Komitesi ve bir Avrupa Ombudsmanı da Maastricht Antlaşması ile örgütün kurumsal yapısına dahil edildi. Bir diğer değişiklik ise, Maastricht Antlaşması ile Kurucu Antlaşmalar a kazandırılan katmanlı yetki (sübsidiarite) ilkesiydi. Bu ilke uyarınca, hem AB nin, hem de üye devletlerin düzenleme yapabileceği alanlarda, bir konu hangi düzeyde -AB, üye devletler ya da yerelen etkili ve verimli şekilde ele alınabilecekse gerekli eylemlerin o düzeyde gerçekleştirilmesi öngörüldü. 3

Sadece herhangi bir konunun tek başına üye devletler tarafından çözülemediği durumlarda veya toplu olarak girişimde bulunmanın daha verimli etkiler doğurmasının mümkün olması halinde, ilgili konuda AB nin harekete geçmesi esası getirildi. Buna karşılık, bir konuda ülkesel veya bölgesel düzeyde daha etkili sonuçlar alınması söz konusuysa girişimlerin bu düzeyde gerçekleştirilmesi esası benimsendi. Antlaşmayla beraber AT nin yapısında önemli değişiklikler gerçekleşmiş, üç sütunlu yeni bir yapı oluşmuştur. Birinci Sütunu uluslar üstü karakterde olan toplulukların (Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu, Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu ve Avrupa Topluluğu adını alan Avrupa Ekonomik Topluluğu) AT çatısı altında yer almaları ve ekonomik bütünleşme alanında faaliyet yürütmelerini ifade etmektedir. İkinci sütunu Ortak Dış ve Güvenlik Politikası (ODGP), üçüncü sütunu Adalet ve İçişleri konularında işbirliği oluşturmaktadır. Bu alanlarda Birliğin dış politikasının şekillendirilmesi ve uygulanması ile vize, göç, sığınma politikaları ile, polis ve yargı teşkilatlarının işbirliği gibi alanlarda ortak hareket edilmesinin ilk adımları atıldı. ODGP de ASİ nin genel yapısı korunmuştur. Bir başka ifade ile ASİ de olduğu gibi ODGP de dış politika AT nin yetki alanına dahil edilmemiştir. Böylece 2. ve 3. sütunda yer alan ODGP ve Adalet ve İçişleri gibi politikalar, üye ülkelerin egemenliklerini uluslar üstü otoriteye devretmedikleri hükümetler arası yapıda kalmıştır. Dolayısıyla bu iki sütunda Avrupa Komisyonu nun yetkisi sınırlı kalmış, ancak AB Konseyi ve Bakanlar Konsey inin yetkisi öne çıkmıştır 4

Antlaşmayla beraber ODGP ye getirilen diğer önemli yenilikler ise, AB için önem arz eden konularda ortak eylem mekanizmasının gerektirilmesi ve BAB ın yeniden yapılandırılarak AB nin güvenlik ayağına dönüştürülmesi çabasıdır Dolayısıyla Maastricht Zirvesinin bir özelliği de ODGP sütununda ortak güvenlik kavramının yazılı metinlere girmiş olmasıdır. Ayrıca BAB ın, AB nin güvenlik organı olarak yeniden canlandırılması gündeme gelmiştir. AB ile yakın çalışma ilişkilerinde bulunmak, AB ile BAB organları ve sekreterliklerinin yakın işbirliği içinde olmaları, AB ve BAB Başkanlıkları arasındaki uyumun sağlanması hedeflenmiştir. ASİ döneminde belirlenen karar almayla ilgili genel yapı Maastricht Antlaşmasında korunmuş, ancak bazı eklemelerde bulunulmuştur. İkinci sütunun hükümetler arası yapıda olması, dolayısıyla hükümetleri temsil etmesinden dolayı, AB Konseyi ve Bakanlar Konseyi karar alma sürecinde ön plana çıkmaktadır. Karar alma mekanizmasının ilk aşaması olan gündem belirleme, hükümetler arası görüşmeler sonucunda gerçekleşmektedir. Bu aşamada esas yetki AB Dönem Başkanlığındadır. Ancak komisyon ve üye ülkelerin de bu bağlamda öneride bulunma hakları vardır. Üye ülkelerin Dış İşleri Bakanları ve Komisyon Başkanının da katıldığı AB Konseyi toplantısında kararlar alınmaktadır. Alınan bu kararlar Bakanlar Konseyinde görüşüldükten sonra ortak tutum veya ortak eyleme dönüşmektedirler. Maastricht Antlaşması, Bakanlar Konsey inde görüşülen konunun karar niteliği kazanmasını nitelikli çoğunluk oyuyla kabul edilmesi şartına bağlamıştır. 5

Maastricht Antlaşması ile getirilen yenilikler şu şekilde özetlenebilir; 1. Şubat 1992 de imzalanıp, Ocak 1993 de yürürlüğe giren Maastricht Antlaşması Avrupa Birliği Antlaşması veya 2. Roma Antlaşması olarak bilinir. Tek senet sonrasında entegrasyon yolunda ikinci büyük ilerleme olarak kabul edilir. 2. Avrupa Topluluğu olan adını değiştirerek, topluluktan birliğe geçişi işaret etmek istemişlerdir. Maastricht Antlaşması ndan sonra Topluluğun adi Avrupa Birliği (AB) olmuştur. 3. Avrupa'nın bütünleşmesi için gerekli alt yapıyı oluşturmak ve üyeler arası işbirliğini daha da geliştirmek amaçlanmıştır. Maastricht Antlaşması ile getirilen yenilikler şu şekilde özetlenebilir; 4. Üye ülkelerin ekonomilerinin birbirine uyumlu hale getirilmesi, enflasyonsuz dengeli büyüme ve Avrupalılar arasında daha güçlü bir birlik kurmayı hedeflemektedir. 5. Parasal Birlik, Tek para sistemine geçilmesi ve ekonomik ve parasal birliğin uyumlu hale getirilmesi hedeflenmiştir. 6. Avrupa Vatandaşlığının oluşturulması böylelikle AB vatandaşlarına yaşadıkları ülkelerde seçme seçilme hakkının verilmesi Maastricht Antlaşması ile getirilen yenilikler şu şekilde özetlenebilir; 7. Birliğin kurumlarında yeni yapılanma, Sosyal politikalarda işbirliği ve uyum, 8. Daha önce hukuki dayanağı olmayan, eğitim, kültür, kamu sağlığı, tüketiciyi koruma, vize, sanayi politikası gibi belirli politika alanları, antlaşmanın kapsamına alınmıştır. 9. Enerji, çevre, tüketici hakları, sağlık, sanayi vb. sektörlerde işbirliğinin geliştirilmesi, Maastricht Antlaşması ile getirilen yenilikler şu şekilde özetlenebilir; 10. Avrupa Güvenliğini sağlayacak ve demokrasi ve insan hakları gibi ortak değerleri savunacak bir Ortak Dış ve Güvenlik Politikasının oluşturulması, 11. Birliğin iç güvenliğini sağlamak üzere hukuk ve içişlerinde işbirliği sağlanması hedeflenir, 12. Zira bu alanlarda belirlenecek ortak politika ve yasalar üye ülkeler tarafından bağlayıcı olacaktır. 6

Maastricht Antlaşması ile getirilen yenilikler şu şekilde özetlenebilir; Maastricht Antlaşması var ile üç sütunlu bir yapı oluşmuştur. Birinci sütunda Topluluğun prosedür ve yapısı İkinci Sütunda ODGP Üçüncü Sütunda Adalet ve İçişlerinde yapılan değişiklik ve alınan kararlar bulunmaktadır. 2. ve 3. sütun hükümetler arasıdır. Maastricht Antlaşması ile getirilen yenilikler şu şekilde özetlenebilir; 13. ODGP ve Adalet ve İçişlerinde Birlik Hükümetler arası düzeyde olup Adalet divanı önünde bağlayıcı yanı yoktur. 14. Maastricht Antlaşması var olan karar alma mekanizmasını (yöntemini) genişletmiştir. (Parlamento onayı, danışma ve işbirliği). Avrupa Top. Antlaşması ODGP Adalet ve İçişlerinde Birlik Mart 1996 da İtalya nın Torino kentinde başlayan hükümetler arası konferans süreci 6-7 Haziran1997 de Amsterdam Zirvesi yle son bulmuştur. Antlaşmaların düzenlenmesi ve basitleştirilmesi gibi konulara ilave olarak bazı yapısal değişikliklere gidilmiştir. Amsterdam Zirvesi, Maastricht kararlarının teyit edilmesi ve uygulamalardaki aksaklıkların giderilmesinin yanında yeni önemli bir takım karaların alındığı zirve olmuştur. Amsterdam Antlaşmasında, daha çok sayıda sosyal, ekonomik, kurumsal ve politik kararlar alınmıştır. 7

AB üyesi ülkeler AB nin kapılarını yeni üyelere açma ve tek para birimine (Euro) 1 Ocak 1999 tarihinde geçme kararını almışlardır. Avrupa Parlamentosunun yetkileri artırılmıştır. Uluslararası antlaşmalar yapıldığı zaman parlamento onayının zorunlu olması, karar tasarılarındaki son söze sahip olan Bakanlar Konseyinin bu yetkisinin parlamentoya verilmesi, komisyon başkanının atanması için parlamento onayının zorunlu hale gelmesi gibi değişiklikler yapılmıştır. ODGP her ne kadar Maastricht Antlaşmasıyla kurulmuşsa da, aynı dönemde Balkanlar da baş gösteren krizlere yönelik AB nin etkin önlemler alamaması, Avrupa nın, ortasında meydana gelen böyle bir krizin ABD nin sayesinde aşılmış olması, Maastricht Antlaşmasında revizyona gidilmesini gerektirmiştir. Antlaşmada Maastricht Antlaşmasının genel karakterini bozmayacak şekilde ikinci sütunda bir dizi yapısal değişiklikler kabul edilmiştir. Bunlar: ODGP nin amaçlarında kısmi değişiklik; ODGP yüksek temsilcilik makamının kurulması; siyasal planlama ve erken uyarı biriminin oluşturulması; AB-BAB bütünleşmesinin gerçekleştirilmeye çalışılması, oy birliği sistemine esneklik getirilmesidir. Ortak dış ve güvenlik politikalarında (ODGP) kararlar daha önce olduğu gibi oybirliği ile alınacak ancak çekimser kalanlar kararların çıkmasını engelleyemeyeceklerdir. Ama çekimser oylar üçte biri geçiyorsa bu karar geçersiz sayılacaktır. AB Konseyi, ODGP ile ilgili alman kararların uygulanmasını nitelikli çoğunlukla (Qualifıed Majority) karar alabilecektir. 8

Amsterdam Antlaşmasında ODGP ye ilişkin yapılan değişikliklerden birisi de, Ortak Stratejilerle ilgili olarak nitelikli çoğunluk oylaması sistemi kabul edilmiştir. AB-BAB bütünleşmesi, Amsterdam Antlaşmasında da gündeme gelmiştir. Ancak ODGP nin güvenlik ayağında kayda değer ilerleme sağlanamamıştır. Bu konuda dikkat çeken en önemli gelişme 1992 yılında BAB tarafından kabul edilen Petersberg görevlerinin bu zirvede, ODGP kapsamına alınmasıdır. Böylece Avrupa Birliği, savunma ve güvenlik politikalarına; kriz yönetimi, dış sınırların korunması ve İnsanî amaçlı barış politikası ve eylemlerini eklemiştir.(pertersberg Görevleri) Bundan sonra güvenlik konusunda yeni gelişmelere kapı açılmış, Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası sürecinin başlaması için uygun siyasal zemin oluşmuştur. Derinleşme sürecinin diğer bir aşamasını 2001 yılında imzalanıp 2003 yılında yürürlüğe giren Nice Antlaşması oluşturdu. Bu Antlaşma, Merkezi ve Doğu Avrupa ülkelerinin Birliğe katılım sürecine, Birliğin karar alma mekanizmalarının hazır hale getirilmesini amaçladı. Bu çerçevede 27 üyeli bir AB ye gerekli kurumsal yapının nasıl şekilleneceği, Parlamento daki sandalye sayıları, Komisyon un yapısı ve Bakanlar Konsey indeki oy ağırlıkları düzenlendi. Adalet Divanı nın yapısında ve yetkisinde bazı değişikliklere gidildi. Ayrıca kurumsal yapıya ilişkin değişikliklere genişleme sonrasında yürürlüğe giriş tarihleri ile beraber yer verildi. AB vatandaşlarının oturma ve seyahat hakları ile ilgili düzenlemelere yer verildi. 9

Ayrımcılığın kaldırılması, temel haklar, vize, sığınma hakkı ve göç konularında, Avrupa Merkez Bankası nın statüsünde, ortak ticaret politikası ve sosyal hükümlerde, çevre politikasında, üçüncü ülkelerle ekonomik, mali ve teknik işbirliği ilişkilerinde, Ortak Güvenlik ve Savunma Politikasında ve Adalet ve İçişleri Alanında İşbirliği konularında bazı değişiklik ve yenilikler getirildi. Ulusal yargı mercileri arasında işbirliğini sağlayarak, suçlularının takibini ve cezaların icrasını koordine etmek üzere 3. Sütunda adli işbirliği için bir Avrupa birimi olan Eurojust oluşturuldu. AB liderleri karar almada sorunlar yaşayan Birliğin karar almasını kolaylaştırmak için 29 önemli siyasî alanda daha oy birliğinden oy çokluğuna geçmişlerdir. 6 önemli üst düzey atamada da oy birliği prensibinden oy çokluğuna geçmişledir. Ancak sınır kontrolleri, vergilendirme, sağlık, eğitim, göçmenler, kültür ve geri kalmış bölgelere yardım gibi birçok konuda oy birliğinden oy çokluğuna geçememişlerdir. NİCE ANTLAŞMASI Son genişleme dalgasıyla beraber yeni ülkelerin üye olacağından dolayı Bakanlar Konseyi ndeki oy dağılımı, Avrupa Komisyonunun ve Avrupa Parlamentosunun üye dağılımları yeniden düzenlenmiştir. NİCE ANTLAŞMASI Nice Zirvesi nde alınan kararlardan biri de BAB ın AB ye katılmasıdır. Gerek ABD nin BAB ın, NATO nun Avrupa da konumunu zedelediği yönündeki yaklaşımı, ayrıca AB ve BAB gibi iki örgütlü yapılanmanın zorluğunun ortaya çıkması gibi nedenlerden dolayı BAB ın AB ye katılması kararlaştırılmıştır. Böylece ABD nin BAB üzerinden AB ye müdahalesi önlenmiş, ekonomik tasarruf sağlanmış ve AGSP nin daha bağımsız bir şekilde kurumsallaşmasının önü açılmıştır. 10

Komisyonun üye sayısı 20den 27ye çıkarılmıştır. Komisyonda her ülke bir üye ile temsil edilecektir. Avrupa Parlamentosu nun 626 olan üye sayısı 732 e çıkarılmıştır. Ayrıca Amsterdam Antlaşması nda, kabul edilen AB içinde 8 den fazla ülke anlaştıkları taktirde seçtikleri konuda daha yakın işbirliği ve entegrasyona gidebilme imkanı verilmiştir. Not: Bakanlar Konseyindeki oy dağılımı 7. bölümde anlatılacaktır. Lizbon Antlaşması 2007 Martında Lizbon da imzalanmış, 1 Aralık 2009 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Daha önce hazırlana AB Anayasasının Fransa ve Hollanda da yapılan referandumlarda reddedilmesi sonucu süreç akamete uğramıştı. Yaklaşık iki senelik bir değerlendirme sürecinin ardından AB nin kurumsal reform dosyası yeniden ele alınmış ve Lizbon Antlaşması isimli bir metin üzerinde siyasi mutabakat sağlanmıştır. Lizbon Antlaşması nda, Birliğin daha demokratik, daha şeffaf ve daha etkili işleyen bir yapıya kavuşturulması amacıyla, kurumsal yapısına, yetki ve faaliyetlerine ilişkin hükümlere yer verilerek, hem ekonomik, hem de siyasi bütünleşmeye yönelik bazı değişikliler yapıldı. Böylece AB Anayasasının kabul edilmemesi üzerine Mini Anayasa hazırlanmıştır. Ancak burada marş, bayrak gibi sembollere yer verilmez. Lizbon Antlaşması nın getirdiği birtakım kayda değer yenilikler aşağıda sunulmaktadır: 1. AB ne üye ülke sayısının artmasıyla birlikte Dönem Başkanlığının her altı ayda bir ülkeden başka bir ülkeye geçmesi yönündeki sistemin işlemesi zor hale gelmiştir. Lizbon Antlaşmasında daimi bir AB Konseyi Başkanı görevi ihdas edilmiştir. Bu kişi nitelikli çoğunluk yöntemiyle bir kereye mahsus yenilenebilen 2,5 yıllık bir süre için AB üyesi ülkeler tarafından seçilecektir. 11

Lizbon Antlaşması nın getirdiği birtakım kayda değer yenilikler aşağıda sunulmaktadır: Bu çerçevede, Lizbon Antlaşması nda 2,5 yıllık süre için seçilecek Daimi AB Konseyi Başkanı nın AB Konseyi toplantılarına Başkanlık etmesi kararlaştırılmıştır. Bunun yanında, Lizbon Antlaşmasıyla getirilen bir diğer yenilik birbirini takip eden üç dönem başkanı ülkenin grup başkanlığı adı altında sektörel konularda ortak bir program hazırlamalarıdır. Böylece AB nin işleyişi açısından önemli bir kurum olan Dönem başkanlığında süreklilik sağlanmış olmaktadır. Lizbon Antlaşması nın getirdiği birtakım kayda değer yenilikler aşağıda sunulmaktadır: 2. Lizbon Antlaşmasıyla birlikte getirilen bir diğer önemli yenilik nitelikli çoğunluk oylama sisteminde değişikliktir. Yeni sistem nitelikli çoğunluğun sadece üye ülkelerin sayısı ve sahip oldukları ağırlıklı oya göre tanımlamamakta, ülkelerin nüfuslarını da hesaba katmaktadır. Lizbon Antlaşması nın getirdiği birtakım kayda değer yenilikler aşağıda sunulmaktadır: Bu çerçevede, Lizbon Antlaşması uyarınca 2014 yılından itibaren aşamalı olarak yürürlüğe girmesi öngörülen yeni nitelikli çoğunluk sistemi AB nüfusunun en az % 65 ini oluşturacak şekilde üye ülkelerin en az % 55 inin (27 den 15) karar alınabilmesi için onay vermesi şartını getirmektedir. Bu yeni nitelikli çoğunluk sistemine çifte çoğunluk adı verilmiştir. Lizbon Antlaşması nın getirdiği birtakım kayda değer yenilikler aşağıda sunulmaktadır: 3. Ayrıca, Lizbon Antlaşmasıyla Avrupa Parlamentosundaki (AP) üye sayısı 751 (750 üye + Başkan) ile sınırlandırılmaktadır. Ülkelerin AP da temsil edileceği üye sayısı en az 6, en fazla 96 olabilecektir. Parlamento üyeleri beş yıl için seçilmekte ve AP, başkanını kendi üyeleri arasından seçmektedir. 12

Lizbon Antlaşması nın getirdiği birtakım kayda değer yenilikler aşağıda sunulmaktadır: 4. Lizbon Antlaşması AB Dış Politika ve Güvenlik Yüksek Temsilcisi için de bir düzenleme getirmektedir. Bakanlar Konseyi, nitelikli çoğunlukla, Komisyon Başkanı ile de anlaşarak, Dış Politika ve Güvenlik Yüksek Temsilcisini atayacaktır. Yüksek Temsilci, Birliğin Ortak Dış ve Güvenlik Politikasını yürütmekle görevlendirilmiştir. Ayrıca, Yüksek Temsilci, Dış İlişkiler Konseyine başkanlık yaptığı gibi, Komisyon Başkan Yardımcısı olarak da görev almaktadır. Lizbon Antlaşması nın getirdiği birtakım kayda değer yenilikler aşağıda sunulmaktadır: 5. Lizbon Antlaşmasında yer alan bir diğer husus AB komiserlerinin (Avrupa Komisyonu üyeleri) sayısının azaltılmasıdır. Komisyon içerisinde Başkan yardımcılığını da yürütecek Dış Politika ve Güvenlik Yüksek Temsilcisi de yer alacaktır. 1 Kasım 2014 ten itibaren ise Komisyon komiserlerin sayısı azaltılarak her bir üye ülkeden bir komiser yerine üye ülkelerin 3 te 2 sinden gelen komiserlerden oluşacaktır. Üye ülkelerden komiser seçimi rotasyon temelinde şekillenecektir. Lizbon Antlaşması nın getirdiği birtakım kayda değer yenilikler aşağıda sunulmaktadır: 6. Maastricht Antlaşmasıyla getirilen sütunlu yapı kaldırıldı ve AB, tüzel kişiliğe sahip tek bir yapı haline getirildi. Buna bağlı olarak, AT Antlaşması nın ismi, AB nin İşleyişi Hakkında Antlaşma olarak değiştirildi ve Antlaşma da kullanılan Topluluk teriminin yerini Birlik terimi almıştır. Ünite 7 Teşekkürler Yrd. Doç. Dr. A. Sait SÖNMEZ AB Konseyi, AB Daimi Konseyi olarak adlandırılmaya başlandı. 13