T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI AĞAÇLANDIRMA VE EROZYON KONTROLU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KARAYOLU AĞAÇLANDIRMA UYGULAMA PROJESİ, Zonguldak İl Çevre ve Orman Müdürlüğü AGM-ORKÖY Şube Müdürlüğü 2010 1
1-Proje Sahasının Yeri: KURULUŞ KODU ADI İl Çevre ve Orman Müdürlüğü 22 Zonguldak Orman Bölge Müdürlüğü 24 Zonguldak İli - Zonguldak İlçesi - Gökçebey, Devrek, Çaycuma, Bartın Yolların Coğrafik Koordinatları Yolların Başlangıç ve Bitiş Km leri. Tespit edilen Dikime Hazırlanmış Refüj sayısı ve uzunluğu Başlangıç Bitiş Enlemi: 41145 Enlemi: 410356 Boylamı: 4582277 Boylamı: 4559855 Zonguldak - Ankara Karayolu Başlangıç 20.900 Km. Bitiş 65.700 Km. Bakaçakkadı Karayolu Bartın Karayolu İl Sınırı Başlangıç 38.000 Km. (0Km Olarak Düşünüldü) Bitiş 24.00 Km. Gökçebey Karayolu Kavşak Başlangıç 42.00 Km (0Km Olarak Düşünüldü) Yenice Karayolu Bitiş 2.00 Km 21 Adet refüj hazırlanmış olup toplam uzunluğu 8 km dir. 2 Çalışma Nedenleri Amaç ve Kapsam: Kırsal ve kentsel peyzajı oluşturan en önemli elemanlardan biri kuşkusuz ulaşım hatlarıdır. İnsanların dünyayı kendi kullanış ve yaşayışlarına uygun biçime getirme çabaları içinde, doğa üzerinde en fazla etkili olan mühendislik yapılarından biriside çevremizde adeta bir ağ oluşturan karayollarıdır. Bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de karayolu yapımı hızla sürmektedir. Dünya nüfusunun artması ve teknolojik gelişme toplum yapısında ekonomik, sosyal değişmelere neden olarak büyük kentleri ve metropolleri birbirlerine bağlayan karayollarının önemini arttırmıştır. Ülkemizde de son yıllarda endüstriyel ve teknik gelişmelere bağlı olarak motorlu taşıt miktarındaki artışın diğer ulaşım araçlarına göre daha fazla artması yüksek standartlı yol yapımına geçilmesi, karayollarını ön plana çıkarmaktadır. Bu nedenle yüksek standartlı yol yapımı koşullarından biride yol kenarına yapılacak ağaçlandırma (bitkilendirme) çalışmalarıdır. Trafik güvenliğinin sağlanmasında canlı materyal; güzellik, etkinlik ve devamlılık açısından cansız materyale göre daha etkilidir. Karayolu ağaçlandırması (bitkilendirme) ;Kar ve rüzgâr siperi oluşturma, far ışıklarının etkisini azaltma, kazaları önleme veya hafifletme, toprak stabilizasyonu, sürücü yorgunluğunu giderme, sürücü ilgi alanını sınırlama, heyelan ve taş düşmelerinden koruma, kimi noktaların vurgulanması gibi fonksiyonları mevcuttur. Zonguldak-Düzce, Zonguldak-Ankara, Bakacakkadı-Bartın karayolları güzergâhları (Okyanussal İklim veya Ilıman Deniz İklimi) Karadeniz ikliminin kendisini oldukça fazla hissettirdiği bir bölgede yer almakta ve bunun sonucunda ormandan ve yeşil bir örtüden zengin bir görünüme sahip bulunmaktadır. Bu karayolları aynı zamanda Zonguldak-Ankara, Zonguldak-İstanbul yolunun bir parçası olması nedeni ile araç trafiğinin oldukça yoğun olduğu ve insanların sürekli gelip geçtiği bir yol güzergâhı durumundadır. 2
Projenin yapılma amacı; Zonguldak-Düzce, Zonguldak-Ankara, Bakacakkadı-Bartın karayolunda yeşil bir doku oluşturmak, biyolojik çeşitliliği artırmak, egzoz gazlarından dolayı oluşan hava kirliliğini azaltmak, sürekli işleyen bir yol olması nedeniyle halkın ormana ve ağaçlandırmaya olan ilgisini ve sempatisini artırmak, rekreasyon ihtiyacını karşılamaktır. Karayolunun emniyet ve konforu açısından kar ve rüzgar siperi oluşturmaktır. 3- Proje Sahasının Mülkiyeti: Proje sahasının mülkiyeti; Karayolları Genel Müdürlüğünün kamulaştırdığı sınırlar içersinde yer almakta olup, tasarrufu Karayolları Genel Müdürlüğüne aittir. 4 - İklim Özellikleri: Proje faaliyet alanı ortalama 100 300 m. rakımları arasında bulunmaktadır. Bu nedenle, 137 m. rakımlı Zonguldak Meteoroloji İstasyonu değerleri alınmıştır. Prof.Dr. Sırrı Erinç in Yağış Etkenliği İndisi formülü; Im = P / Tom olup, bir yerin yağış miktarı ile kaybedilen su miktarı arasındaki ilişkileri ortaya koymaktadır. Erinç in Yağış Etkenliği İndisi değerlerine göre bu sahanın iklim ve vejetasyon tipi Im : Yağış Etkenliği İndisi P : Yıllık Ortalama Yağış Miktarı (mm) Tom : Ortalama Maksimum Sıcaklık ( C ) Erinç in Yağış Etkenliği İndisine göre iklim tipi ve vejetasyon tipleri aşağıdaki şekildedir; İndis İklim Tipi Vejetasyon Tipi Im < 8 Tam Kurak Çöl 8 < Im <15 Kurak Çölümsü Step 15 < Im <23 Yarı Kurak Step 23 < Im <40 Yarı Nemli Park Görünümlü Kurak Mıntıka Ormanları 40 < Im <55 Nemli Nemli Mıntıka Ormanları 55 < Im Çok Nemli Çok Nemli Mıntıka Ormanları Zonguldak Meteoroloji İstasyonu verilerine göre; P = 1246,0 mm Tom = 16,8 1246.0 Im = -------------- = 74,2 16.8 3
Tespit edilen yıllık yağış indisine göre yörenin iklim tipi ÇOK NEMLİ vejetasyon tipi ÇOK NEMLİ MINTIKA ORMANLARI DIR. Tespit edilen bu yağış etkenliği indisleri tablosundan çıkarılan sonuçlar ise şunlardır: ü Yapılacak arazi hazırlığının; Nisan, Mayıs, Haziran, Eylül, Ekim, Kasım aylarında yapılması uygundur. ü Dikim çalışmaları, Aralık ayından itibaren başlatılarak en geç Mart ayı sonunda bitirilmelidir. ü Bakım çalışmaları, dikimi takip eden yılda yapılmalıdır. 4
4 - Biotik ve Abiotik Zararlar: Karayolu ağaçlandırma çalışmalarının yapılacağı sahalar kontrol edilerek çevrelerinde biotik ve abiotik zararlılara rastlanmamıştır. 5 Jeolojik Yapı ve Toprak Özellikleri: Proje alanı genel olarak anakaya mevcut olmayıp Kahverengi Orman Toprağı tipinde genelde orta bünyeli orta kireçli, tuzsuz olup ph 7-7,5 arasında olup nötr olarak tespit edilmiştir. Ancak dere içlerinde püskürük kütlelerden ve I.zamana ait granit-siyanit ve granolit gibi taşlar görülmektedir. Sırtlarda ise ana kaya tortul halde kalkerdir. Buna göre alt tabakanın I.zaman arazisi ve üst tabakanında II. zaman kretase arazisine ait olduğu neticesi çıkarılmıştır. Mutlak derinlik 50 60 cm. fizyolojik derinlik 60 90 cm. dir. Ağaçlandırma sahasının toprağı genellikle kumlu-balçık olup orta kireçli ve tuzsuz topraklardır. Sahanın profil taşlılık oranı ve yüzey taşlılık oranı %25 den az olup az taşlıdır. Ağaçlandırılacak sahalarda meyil oranı değişmekte olup çoğunlukla %41 60 arasındadır. Tahlil sonuçları ve arazi durumu dikkate alınarak Nemli orta kuşağın içerisinde bulunan bu alanın toprak tipi kahverengi orman toprağı olarak ifade edilebilir. Bu topraklar; Daha ziyade ılıman kuşakta, yaprağını döken orman örtüsü altında görülür. Bu topraklarda podzolleşmenin aksine organik madde üst topraktaki mineral maddeye karışmış durumdadır. Yağışın fazla olduğu yerlerde karbonatlar yıkanarak topraktan uzaklaşır. Bu topraklar asit reaksiyon gösterir. Yağışın az olduğu sahalarda karbonatlar B horizonunda birikir. Hafif alkalen reaksiyon gösteren bu topraklar kireçli orman toprakları olarak dikkate alınır. Diğer taraftan toprak yüzeyinde bitki artıklarının ayrışması, topraktan yıkanan bitki besin elementlerinin tekrar toprağa ulaşmasını sağlar. Otta refüjlerde ise doldurma diye ifade ettiğimiz üst tabakada orman toprağı yer alacaktır. Orta refüjlerde toprak ilavesi yapılmadan önce zeminde eğer asfalt çalışmalarının yapıldığı yerler mevcut ise asfalt kırılarak toprak tabası çıkartılıp üst tabakaya orman toprağı ilavesi yapılacaktır. Proje Sahasında Drenaj sorunu bulunmamaktadır. Projede yapılacak tüm çalışmalar, (toprak işlemesi, fidan dikimi ve bakımı)toprak bünyesine ve taşlılık durumuna göre belirlenmiştir. 5
Meteoroloji İstasyonu: ZONGULDAK Enlem: 41.27 Boylam: 31.48 1975 2005 Yılları Rasatlarına ait Ortalama ve Ekstrem Kıymetler Rakım(m): 137 AYLAR METEOROLOJİK GÖZLEMLE Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Ortalama Sıcaklık 6.2 5.8 7.4 11.4 15.2 19.6 21.8 21.5 18.5 14.9 11.1 8.0 13.5 Ortalama Yüksek Sıcaklık 9.2 9.0 10.7 15.1 18.6 22.9 24.9 25.0 22.3 18.4 14.6 11.1 16.8 En Yüksek Sıcaklık 24.1 26.0 29.9 32.6 35.6 35.3 39.5 39.0 34.0 35.9 29.9 24.4 39.5 En Düşük Sıcaklık -5.4-7.2-6.4-2.1-3.2 8.8 12.4 11.1 6.6 1.8-0.8-3.5-7.2 Ortalama Nispi Nem % 67 66 66 67 70 68 71 72 70 71 66 66 68 Ortalama Bulutluluk (Gün) 6.7 6.6 6.1 5.8 4.8 3.5 3.0 3.0 3.5 4.7 5.6 6.4 5.0 Ortalama Yağış (mm) 133.2 83.4 83 61 53.6 71.1 86.2 96.7 115.2 158.7 149.5 144.4 1246 Ortalama Karla Örtülü Gün Sayısı 5.1 5.5 2.6 - - - - - - - 0.6 2.1 15.9 Ortalama Sisli Günler Sayısı 4.0 3.9 6.9 8.0 7.0 1.8 0.5 0.3 0.3 0.7 1.4 2.6 38 En Hızlı Rüzgâr Yönü S SSE SSW SW WSW WSW WSW WWW ES WSW SSE SW SSE En Hızlı Rüzgâr Hızı (m/sec) 25.6 26.0 29.5 31.5 21.9 27.1 23.8 31.5 25.0 25.5 32.0 26.1 32.0 Yağış Etkenliği İndisi 173.7 11.2 93.1 48.5 34.6 37.3 41.5 46.4 62.0 103.5 122.9 166.9 74.2 İklim Tipi ÇN ÇN ÇN N YN YN N N ÇN ÇN ÇN ÇN ÇN 6
5 - AĞAÇLANDIRMA İŞLERİ: 5.1 - Ağaçlandırmanın Amacı, İşletme Şekli ve İdare Süresi: Projenin yapılma amacı; Zonguldak-Düzce, Zonguldak-Ankara, Bakacakkadı-Bartın karayolları güzergâhına yeşil bir doku kazandırarak mevcut doğal görünümü güzelleştirmek, biyolojik çeşitliliği artırmak, egzoz gazlarından dolayı oluşan hava kirliliğini azaltmak, sürekli işleyen bir yol olması nedeniyle halkın ormana ve ağaçlandırmaya olan ilgisini ve sempatisini artırmaktır. Yapılacak çalışma, yöreye yeşil bir doku kazandırılarak güzelleştirmek, hava kirliliğini azaltmak amacıyla yapıldığı için kurulacak tesis muhafaza karakterli olarak işletilecektir. Projede kullanılacak tüm fidan türlerinin idare süreleri doğal ömürleri olarak tespit edilmiştir. 5.1.1-Ağaçlandırmada Kullanılacak Türler: Yetişme muhiti özellikleri yönüyle sahada yapraklı türler olarak Akçaağaç, Çınar, Aşılı Top Akasya, Ihlamur, Dağ akçaağacı olmak üzere Gökçebey Orman Fidanlığında Yöreye uygun özelliklerde bulunan mevcut üretimi olan türler tercih edilecektir. Süs bitkisi olarak da Sarı Salkım, Ateş dikeni, Sabin ardıcı, Doğu Mazısı, Süs Kirazı, Süs Eriği, taflan çeşitleri, kotenaster, şimşir, elwodi, leylak, oya, ortanca, Mahonya gibi mevcut olan türlerin kullanımı planlanmıştır. Sahanın fidan ihtiyacı Gökçebey Orman Fidanlık Mühendisliğinden sağlanacaktır. 5.2 - İş Programı: Yıllık İş Programı Çizelge - 4 ARAZİ HAZIRLIĞI Diri örtü Toprak İşleme DİKİM BAKIM Tamamlama YILLAR temizliği (Ha) (Ha) (Ha) (Ha) (Ha) 2010-8 8 - - 2011 - - - 8 8 TOPLAM - 8 8 8 8 7
4.3 Arazi Hazırlığı: 4.3.1 Diri Örtü Temizliği: Proje sahasında diri örtü temizliğine konu olacak bir örtü bulunmadığından diri örtü temizliği planlanmamıştır. Ancak orta refüjlerde ve yol kenalarında dikim öncesi hazırlık yapılması planlanmıştır. 4.3.2 Toprak İşleme: Toprak işlemesinin tekniğine uygun ve ekonomik şekilde yapılabilmesini iklim koşulları dikte etmektedir. Zonguldak meteoroloji istasyonu verilerine bakarak toprak işleme zamanının Şubat-Ekim ayları arasındaki 8 aylık zaman dilimi ile sınırlı olduğunu görmekteyiz, çalışmaların kesinlikle bu zaman dilimi dışında yapılmaması gerekir. Toprak işlemenin en uygun zamanı onun tav halinde olduğu zamandır. Bu durumdaki toprakta su ve sıcaklık toprağın biyolojik aktivitesi için en uygun konumdadır. Bu zaman dilimi içinde yapılan toprak işlemesi etkili bir işlemedir. Arazi Hazırlığı Çizelge 5 Alanı (Ha) İşçi Gücü ile (Ha) Toprak İşleme Makine Gücü ile (Ha) 8 8 - Toplam 8 8-4.4 - Dikim: Fidanların Taşınması ve Korunması: Ağaçlandırma çalışmalarının başarısı, öncelikle dikilecek olan fidanların sağlıklı olmasına bağlıdır. Sağlıklı olarak yetiştirilen fidanın nakli, saklanması ve dağıtılması bu itibarla çok önemlidir. Proje için gerekli fidanlar Gökçebey Orman Fidanlığından temin edilecektir. Fidanların fidanlıktan sahaya nakillerinde üstü branda ile örtülü vasıtalarla nakledilecektir. İşçi durumu göz önüne alınarak 2 şer günlük ihtiyaçlar saptanarak fidan alınmalıdır. 8
Dikim Tekniği: Fidanların dikimi adi çukur dikimi metoduyla yapılacaktır. Açılacak çukurun genişliğini ve derinliğini, tüpün ebadı belirleyecektir. Çukurdan çıkan üst ve alt toprak ayrı ayrı yığın haline getirilir. Çukurun taban kısmı birkaç bel kürek vuruşu ile gevşetilir. Fidanın içinde bulunduğu polietilen malzeme yırtılmak suretiyle fidan, toprağının dağıtılmamasına dikkat edilerek çukurun ortasına dikim derinliğinde yerleştirilir. Çukurdan çıkarılan üst toprak fidan köklerine doğru serpilir ve kökler toprakla iyice beslenerek fidanın dik durması sağlanır. Çukurdan çıkan toprak ile çukur iyice doldurulur, ayakla bastırılarak sıkıştırılır. Dikim esnasında dikkat edilecek hususlar aşağıda maddeler halinde belirtilmiştir. ü Toprağın dikim derinliği olan 30 40 cm. lik kısmı tavda olmalıdır. ü Çok güneşli, fazla rüzgârlı ve yağmurlu günlerde dikim yapılmamalıdır. ü Fidanlar kök boğazı derinliğinde dikilmeli, ibreleri toprağa gömülmemelidir. ü Fidan çukurunda taş, kesim artığı olmamalıdır. ü Dikimden sonra toprak çiğnenerek fidan kökleri yeterince sıkıştırılmalıdır. ü Toprağın sıkıştırılması esnasında fidan kılcal köklerinin toprakla temas etmesini önleyecek, dolayısıyla beslenemeyip kurumasına sebep olabilecek kadar hava boşluğu kalmamasına dikkat edilmelidir. ü Tepe tomurcuğu olmayan ve çatal fidanlar dikilmemelidir. Dikim Zamanı: Proje sahasında yetişme muhiti şartlarına göre geç sonbahar veya erken ilkbahar dikim için uygun zamanlardır. Dikim çalışmaları; Aralık ayından itibaren başlanarak en geç Mart ayı sonuna kadar bitirilmelidir. Orta refüjlerde süs bitkisi çalı formunda tüplü fidan kullanılacağından dolayı dikime yıl boyunca devam edilecektir. Yaz aylarında ekstrem sıcaklar hariç dikim yapılacaktır. Dikim esnasında zararlı ve olumsuz hava şartlarının hüküm sürdüğü günlerde dikim yapılmamalıdır. 4.5 - Ağaçlandırmada Kullanılacak Türler, Aralık-Mesafeler: Ağaçlandırmanın tesisinde ve tamamlamada yörenin iklim şartlarına uygun olan ve Gökçebey Orman Fidanlık Mühendisliğinde üretimi yapılan çalı formunda türler ile süs bitkisi türleri kullanılması planlanmaktadır. 4.6 - Tohum ve Fidan Miktarları, Temin Yerleri: Ağaçlandırmanın hem kuruluş aşamasında hem de tamamlama safhasında fidan dikimi yapılacak olup tohum ekimi tercih edilmeyecektir. Tesis ve tamamlamada kullanılacak fidanlar Gökçebey Orman Fidanlığından temin edilecektir. 4.7-Bakım: Tamamlama: Dikimlerden sonra aynı yılın ağustos ayı sonunda saha gözlenecek, kurumaların görüldüğü kısımlarda aynı tür ve yaştaki fidanlarla dikim mevsiminde yeniden tamamlama dikimi yapılacaktır. 9
Ağaçlandırma Sahasının Bakımı: Her türlü ağaçlandırma çalışmalarında tam bir başarı sağlanabilmesi, bakım çalışmalarının tekniğine uygun olarak zamanında ve yeterince yapılmasına bağlıdır. Bu nedenle dikilen fidanların topraktaki su ve besin maddelerinden yeterince faydalanabilmeleri için 2 yıl süreyle bakım çalışmaları ( ot alma, çapa) planlanmıştır. Ot alma-çapa işlemi, en uygun zaman olan ilkbahar yağışlarının akabinde, otlar tohum tutmadan ( en geç mayıs-haziran ayı sonlarına kadar) tamamlanmalıdır. Ot alma-çapa işlemi, ilk yıl dıştan içe doğru sığ bir şekilde uygulanır. Daha sonraki yıllarda ise içten dışa doğru yani fidanın dikildiği noktadan dışa doğru ve daha derin bir şekilde uygulanır. Bakım çalışmalarıyla ilgili olarak Çizelge 8 düzenlenmiştir. Bakım Alanı (Ha) Çizelge 8 İş gücü ile Bakım Fidan Çevresinde 2 yıl ot alma çapa onarımı (1000 Adet) 8 2 4.8-Koruma: Ağaçlandırma çalışmalarının yapıldığı güzergâhta öncelikle koruma işleri beldelerde bulunan kamu kurum yetkilileri olup, Karayolları yetkilileri tarafından koruması yapılacak gerekli olduğu yerde Ağaçlandırma Mühendisliğinin kontrolüyle yapılacaktır. 10
KARAYOLU KENARLARI VE REFÜJLERİN AĞAÇLANDIRMA UYGULAMA PROJESİ Düzenleyen / 05 /2010 Orman Mühendisi Orman Mühendisi Ayşe TOPTAN Salih KUVVETLİ Ağaçlandırma Yönetmeliğine ve Tekniğine Uygundur. / 05 / 2010 AGM ve ORKÖY Şube Müdürü Murat GÜNEY ONAY / 05 / 2010 İl Çevre ve Orman Müdürü Nazmiye UZUN 11
12
13