BALIKESİR KURTDERELİ MESLEKİ VE TEKNİK ANADOLU LİSESİ
TÜRKİYE EKONOMİSİNİN SEKTÖRLERE DAĞILIMI
TÜRKİYE NİN EKONOMİSİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER COĞRAFİ KONUMU YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ İKLİM ÖZELLİKLERİ NÜFUS VE YERLEŞME DURUMU YER ALTI KAYNAKLARI DOĞAL AFETLER
Türkiye de ekonominin gelişmesini etkileyen coğrafi etmenler. 1.Coğrafi Konum Türkiye enlemine bağlı olarak ılıman kuşakta yer alır. 4 mevsim belirgin olarak görülür. Bu durum tarımsal ürün çeşitliliğini artırıp, turizm faaliyetlerini çeşitlendirmiştir. Bu hangi konumla ilgilidir?
Türkiye de ekonominin gelişmesini etkileyen coğrafi etmenler. 1.Coğrafi Konum Kıtalar arasındaki konuma bağlı olarak endüstrileşmiş Batı Avrupa ülkeleriyle petrol üreten Orta Doğu ülkeleri arasında en kısa kara, deniz ve hava ulaşımı Türkiye üzerinden yapılır. Bu durum ticari faaliyetleri olumlu etkiler.
2.Yerşekilleri Türkiye topraklarının % 60 kadarı 750 m den daha yüksektir. Bu da ulaşım, tarım, sanayi gibi ekonomik faaliyetleri olumsuz yönde etkilemektedir.
Türkiye ortalama yükseltisi fazla, dağlık, engebeli bir ülkedir. Bu nedenle; Dağlık ve engebesi fazla olan yerlerde makine kullanımı sınırlıdır. Ekili - dikili alan oranı genel olarak azdır. Batıdan doğuya doğru gidildikçe yükselti artar. Bu nedenle batıdan doğuya doğru gidildikçe; Ürün çeşidi azalır. Ürünlerin olgunlaşma ve hasat zamanı gecikir. Sebzecilik azalır.
3.İklim İklim şartlarının hem olumlu hem de olumsuz etkileri vardır. Olumlu Farklı iklim tiplerini yaşıyor olmamız büyük avantajdır. Çünkü bu durum bitki, tarım ürünü çeşitliliğine ve ekonomik faaliyetlerin farklılaşmasına, farklı pazarların ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Olumsuz İklimin çok sert olduğu doğu bölgelerimizde tarım, hayvancılık, ulaşım, kısacası tüm ekonomik etkinlikler olumsuz etkilenmektedir. İklimin kurak olduğu iç ve güneydoğu bölgelerimizde de olumsuzluklar yaşanmaktadır.
İklim turizm faaliyetlerini de etkiler. Farklı mevsimlerin yaşanması turizm çeşitliliğini artırır. Ege ve Akdeniz kıyılarında plaj turizmi gelişmişken, yükseltisi fazla olan dağlarımızda kış sporları turizmi gelişmiştir. ( Türkiye nin 2005 yılı turizm geliri 18 milyar $ dır)
Ülkemizde yıllık ortalama yağış ve nem oranının yüksek olduğu iklimlerde orman örtüsü ve buna bağlı olarak çeşitli sanayi dalları gelişmiştir.
4.NÜFUS VE YERLEŞME DURUMU Türkiye genç nüfuslu bir ülkedir.çalışma çağındaki insanlara yeteri kadar iş bulunamamakta ve işsizlik ekonomiyi olumsuz etkilemektedir. Nüfus artışı tüketimin artmasına neden olmakta bu da ihracatı azaltmakta ithalatı arttırmaktadır. Hızlı nüfus artışı nedeniyle demografik yatırımlar ekonomik kalkınmamızın hızını azaltmaktadır. Nüfus artışı, iç ve dış göçleri de arttırmaktadır.
Türkiye nin jeolojik yapısı maden çeşitliliğini de arttırmıştır. Türkiye de krom, demir, bakır, bor mineralleri, boksit ve civa gibi birçok maden bulunmaktadır.
6. DOĞAL AFETLER: Deprem ve sel başta olmak üzere her yıl ülkemizde çok sayıda meydana gelen don, çığ, heyelan, sis, orman yangını gibi doğal afetler, ülkemizde çok büyük ekonomik kayıpların yanında can kayıplarına neden olmaktadır.
TÜRKİYE DE UYGULANAN EKONOMİ POLİTİKALARININ GENEL AMAÇLARI: Doğal ve beşeri kaynakları en verimli şekilde kullanmak. İstihdamı artırmak.( İşsizliği azaltmak ) Dengeli gelir dağılımı oluşturmak İstikrarlı bir kalkınmayı sağlamak Dış borçlarla ilgili ödeme planını belirlemek NOT: Bu amaçla Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze kadar farklı dönemlerde çeşitli çalışmalar yapılmıştır.
1923 1932 DÖNEMİ: SİYASİ ve ASKERİ zaferler ne kadar büyük olurlarsa olsunlar İKTİSADİ zaferlerle taçlandırılmazlarsa sürekli olamazlar, az zamanda sönerler. (Şubat 1923)
1923 1932 DÖNEMİ: 17 Şubat 1923: İzmir İktisat Kongresi toplandı. Kongrede devletin ekonomiyi özendirici ve düzenleyici olarak etkili olması kararlaştırıldı. Cumhuriyetin ilk beş yılındaki uygulamalar bu kongrede alınan kararlara göre şekillenmiştir. 1925 yılında Aşar Vergisi kaldırıldı. 1926 yılında tarımda makineleşmenin sağlanması için teşvikler verildi. 1927 yılında Teşviki Sanayi Kanunu ve Gümrük Kanunu çıkarıldı. 1930 da Merkez Bankası kuruldu.türk parasını koruma kanunu çıkarıldı
KONGREDE ALINAN KARARLAR: 1. Hammaddesi yurt içinde yetişen veya yetiştirilebilen sanayi dalları kurulması, 2. El işçiliğinden ve küçük imalattan süratle fabrikaya veya büyük işletmeye geçilmelidir, 3. Devlet yavaş yavaş iktisadi görüşleri de olan bir organ haline gelmeli ve özel sektörler tarafından kurulamayan teşebbüsler devletçe ele alınmalıdır. 4. Özel teşebbüslere kredi sağlayacak bir Devlet Bankası kurulmalıdır. 5. Dış rekabete dayanabilmek için sanayinin toplu ve bütün olarak kurulması gerekir. 6. Yabancıların kurdukları tekellerden kaçınılmalıdır. 7. Sanayinin teşviki ve milli bankaların kurulması sağlanmalıdır. 8. Demiryolu inşaat programına bağlanmalıdır. 9. İş erbabına amele değil, işçi denmelidir. 10. Sendika hakkı tanınmalıdır.
1932 1950 DÖNEMİ: Karma ekonomi sistemi ile sanayinin temelini oluşturacak yatırımların gerçekleştirilmesi benimsenmiştir. 1933 yılında Sümerbank kuruldu. 1933 yılında özel sermaye yetersizliği nedeniyle Türkiye, devletçilik yoluyla sanayileşme politikasına geçti. 1939-1945 yıllarında II. Dünya Savaşı nın yaşanması nedeniyle yatırımlar azalmış, kaynaklar savunma amaçlı kullanılmıştır.- Milli Ekonomiyi Koruma Kanunu çıkarılmıştır.
1950 1960 DÖNEMİ: Ekonomik kalkınmanın en hızlı olduğu dönemlerden biridir. Ekonomide devletin etkisi azalmıştır. Altyapı çalışmalarına önem verilmiştir, ( Yol, Sulama, Liman, Enerji Projeleri hayata geçirilmiştir.) Tarımda önemli gelişmeler sağlanmış ancak sanayiye yeterince önem verilmemiştir.
1960 tan Sonraki Dönem: DPT kurulmuş. ( Devlet Planlama Teşkilatı ) Ekonomik, Sosyal ve Kültürel kalkınmanın hızlandırılması için kalkınma planlarının uygulanması düşüncesi benimsenmiştir.
TÜRKİYE DE TARIM İnsanın toprağı işleyerek ürün elde etme faaliyeti. Hayvancılık ve Ormancılık faaliyetleri de tarım içinde yer alır.
TÜRKİYE DE TARIMIN ÖNEMİ Temel besin maddesidir. Sanayide hammadde olarak kullanılır. İhracatta önemli bir paya sahiptir. Temel geçim kaynakları arasındadır. Milli gelirin ¼ ü tarımdan karşılanır.
TÜRKİYE DE TARIMIN ÖZELLİKLERİ Tarım ürünleri çeşitliliği fazladır. Yer şekilleri engebeli ve yükseltinin fazla olduğu Doğu Anadolu,Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde tarım alanları dardır. Yer şekillerinin sade ve yükseltinin az olduğu İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Marmara ve Ege bölgelerinde tarım alanları geniştir.
Türkiye'de tarım alanlarının dağılışı 1% 9% ekili alan 18% nadas 72% dikili alan diğer BÖLGE YÜZÖLÇÜMLERİNE GÖRE EKİLİ DİKİLİ ALANLARIN ORANI Marmara % 30 İç Anadolu % 27 Güneydoğu Anadolu % 27 Ege Bölgesi % 24 Akdeniz Bölgesi % 18 Karadeniz % 16 Doğu Anadolu % 10
Yer şekillerinin engebeli, yükseltinin fazla ve bitki örtüsünün cılız olduğu yerlerde erozyon fazladır. Yağışın yetersiz ve yağış rejiminin düzensiz olmasından dolayı, tarım topraklarının 1/5 i nadasa bırakılır. Geleneksel tarım yöntemleri kullanıldığında verim düşüktür. Doğal koşullara bağımlılıktan dolayı üretimde dalgalanmalar yaşanır.
Tarımı İşleme Metotları İntansif (Yoğun-Modern) Tarım: Ekstansif (ilkel-kaba-yaygın) Tarım: Nadas Tarım Metodu: Türkiye'de nadas tarımının en fazla uygulandığı bölge İç Anadolu Bölgesidir. Nadas olayı en az Karadeniz bölgesinde uygulanır. Nöbetleşe ekim: Plantasyon Tarım Metodu: Tropikal kuşakta ticari amaçla çok geniş alanlarda bir veya bir kaç çeşit ürün yetiştirmeye dayalı tarım metodudur. Ör: Brezilya'da; çay, kahve ve muz, Seylan (Srilenka)'da; çay, Malezya'da; kauçuk gibi.
TÜRKİYE'DE TARIM TARIMI ETKİLEYEN FAKTÖRLER A. DOĞAL FAKTÖRLER Toprak: En verimli topraklar, alüvyal topraklardır. Vadi tabanı düzlükleri, deltalar ve birçok çöküntü ovası alüvyal topraklardan oluşur. Buna karşılık tuzlu, jipsli bol killi toprakların verimleri çok düşüktür.
Manisa Kula Volkanik Arazi
Türkiye deki Ekili Alanların Ürün Bazındaki Dağılımı Tahıllar % 74 Sanayi Bitkileri % 11 Baklagiller % 8 Sebze ve Meyveler % 5 Yumrulu Bitkiler % 2
İklim Özellikleri: Yağış ve sıcaklık, tarımsal ürün çeşidini ve tarımsal ürün miktarını önemli ölçüde etkiler. SICAKLIK: Tarım ürünlerinin çeşitliliğini ve yetişme süresini etkileyen önemli bir faktördür. Muz, Zeytin, Turunçgiller Yüksek Sıcaklık Elma, Üzüm, Arpa, Çavdar Soğuğa Dayanıklı NEM VE YAĞIŞ: Mahsulün miktarını belirleyen faktördür. Çay, Fındık, Pirinç Bol Yağış Buğday, Mercimek, Arpa Az Yağış
Monokültür Monokültür: Bir yerde geniş alanda yaygın olarak yetiştirilen tarım ürünlerine denir. Fındık Ordu, Çay Rize, Pamuk Harran, Muz Anamur, Ayçiçeği Ergene Polikültür Bir bölgeye her yıl farklı ürünü ekme şeklinde yapılan tarım.
İklim grafiklerinin sıcaklık eğrisinden; yola çıkılarak bir bölgede yetiştirilen tarım ürünleri tespit edilebilir. Örneğin "Kış sıcaklıkları 10 C civarında olan bir yer için zeytin, incir, turunçgil, çay tarımı yapılabilir." yorumları yapılabilir. Yağış eğrisinden; tarımda sulamaya ihtiyaç olup olmadığını ve yetiştirilen tarım ürünlerini öğreniriz. Örneğin yazları kurak bir grafikten "Bu alanda tahıllar yetiştirilebilir." yorumu yapılabilir.
TARIM ÜRÜNLERİN SICAKLIK İSTEK TABLOSU Soğuğa Karşı Dayanıklı Ürünler Çavdar Arpa Patates Şeker Pancarı Üzüm Elma Soğuğa Karşı Hassas Ürünler Muz Turunçgil Zeytin İncir Pamuk Sebzeler Çay
Aşağıda, bir bölgede yetiştirilen tarım ürünleri dairesel grafikle gösterilmiştir. Grafiğe göre bu bölge için aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğru olur? A) Yüzölçümü geniş bir bölgedir. B) Nüfus yoğunluğu fazladır. C) Ülke ekonomisi tarıma dayanmaktadır. D) Çeşitli iklimler görülmektedir. E) Ortalama yükseltisi fazladır.
Örnek Soru: (2008-KPSS) İklim özellikleri göz önüne alındığında, aşağıdaki ovalardan hangisinde, tarımsal ürün çeşidinin diğerlerinden daha az olması beklenir? A. Gediz B. Bursa C. Konya D. Çarşamba E. Çukurova
TOPOGRAFYA (YERŞEKİLLERİ): Tarımsal etkinliklerin üzerinde gerçekleştirildiği toprağın oluşumu ile eğim, yükseklik ve bakı arasında çok yakın bir bağ vardır. Dağların kıyıya uzanış yönü deniz ikliminin etki sahasını belirleyerek tarım ürünlerinin çeşidi ve verimi üzerinde rol oynar. Türkiye ortalama yükseltisi fazla, dağlık, engebeli bir ülkedir. Bu nedenle; Dağlık ve engebesi fazla olan yerlerde makine kullanımı sınırlıdır. Ekili - dikili alan oranı genel olarak azdır. Batıdan doğuya doğru gidildikçe yükselti artar. Bu nedenle batıdan doğuya doğru gidildikçe; Ürün çeşidi azalır. Ürünlerin olgunlaşma ve hasat zamanı gecikir. Sebzecilik azalır.
B. BEŞERİ FAKTÖRLER Toprağın İşlenmesi: Bazı toprakların yapısı ve dokusu, ürün miktarını azaltıcı etki yapar. Ancak bu topraklar işlenerek verimleri yükseltilebilir. Topraktan fazla ürün almak için, onun gelişmiş makinelerle işlenmesi gerekir.
Sulama: Ülkemizin en büyük tarımsal sorunudur. Sulama yapılamayan alanlarda toprağın nemini arttırması için NADAS yöntemi yapılır. Sulama sorununun çözülmesiyle: İklim koşullarına bağlılık azalır. Topraklar her yıl ekilebilir ve her yıl kullanılabilir. Nadasa ayrılan topraklar azalır. Kırsal kesimden kente göç azalır. Üretimde süreklilik sağlanır. Tarımsal verim artar. Endüstri tarım ürünlerinin ekim alanı genişler. Ürün çeşidi artar. Yılda birden fazla ürün alınabilir. Sebze tarımı yaygınlaşır.
MAKİNELEŞME Az emekle kısa sürede yüksek verim artışı sağlar. Ancak işsizliğe ve göçlere neden olur. Karadeniz ve D.Anadolu da engebeli arazilerde insan gücüne ihtiyaç duyulur. Tarımda makineleşmenin başlıca etkileri şunlardır: Ürün zamanında ekilir. Ürün zamanında hasat edilir. Daha az zamanda daha çok ürün elde edilir. Ürünün ekiminde ve hasadında görülecek kayıplar en aza iner. Üretim miktarı artar. İşçi maliyetleri azalır.
Not: Türkiye'de başta Doğu Karadeniz olmak üzere eğimin fazla olduğu yerlerde tarım alanlarında makine kullanımı sınırlıdır. Not: Türkiye'de tarım toprakları giderek artmaktadır. Bunun temel nedeni makineleşme ile işlenilemeyen toprakların tarıma açılmasıdır. Tohum Islahı Birim alandan daha yüksek verim elde edilmesini sağlar. Çiftçi Eğitimi Gübreleme İlaçlama ve Zirai Mücadele Ulaşım ve Pazarlama:
TÜRKİYE'DE TARIMI DESTEKLEYEN KURULUŞLAR Tarım İsletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM) Tarım Kredi Kooperatifleri (TTK) Devlet Su İsleri (DSİ) Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) Ziraat Bankası Çaykur TARİŞ Fisko Birlik Gülbirlik
. "Tarım ürünlerinin iç ve dış piyasalara sunulmasında kalite, ambalaj ve standardizasyona uyulmamaktadır." Diyen bir gözlemcinin ülkemiz tarımının hangi sorununa çözüm arayışı içinde olduğu söylenebilir? A) Tarım alanlarının büyüklüğü B) Pazarlama sistemi C) Tarımda sulama D) Toprak bakımı ve gübreleme E) Tarımsal araç ve gereçler
Tarımsal İstatistikler Ekili-Dikili Alanları Dağılımı Marmara %30 İç Anadolu %27 G.D.Anadolu %27 Ege %24 Akdeniz %18 Karadeniz %16 D.Anadolu %10 Topraklarımızın Dağılımı %28 Ekili- Dikili %26 Çayır-Otlak %26 Ormanlar %11 Nadas %9 Verimsiz Ekili-Dikili alanların içinde en geniş yeri buğday alır. Diğerleri Sanayi Bitkileri (Ş.Pancarı, Pamuk v.s.) ve Yağ Bitkileridir. Ülkemizde tarım alanları genişleyebileceği son sınıra gelmiştir. Bundan sonra verim artırım yöntemleri geliştirilmelidir.
Aşağıda Türkiye'nin tarımını etkileyen faktörlerle ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Sulama sonucu nadas topraklarının oranı azalır. B) Kaliteli tohum kullanımı tarımda verimi arttırır. C) Tarımda makine kullanımı tarım alanlarında verimin artmasını sağlar. D) Tarımsal kuruluşların artması tarım ürünleri ithalatının azalmasına neden olur. E) Sulama ve gübrelemenin yetersiz olduğu alanlarda nöbetleşe ekim yöntemi uygulanmalıdır.
TÜRKİYE DE YETİŞTİRİLEN BAŞLICA TARIM ÜRÜNLERİ TARIM ÜRÜNLERİ Tahıllar Buğday Arpa Mısır Pirinç Yulaf Çavdar Baklagiller Nohut Fasulye Mercimek Yumrulu Bitkiler Patates Soğan Sanayi Bitkileri Tütün Pamuk Şeker pancarı Zeytin Haşhaş Keten Kenevir Gül Anason Yağ Bitkileri Ayçiçeği Soya fasulyesi Yer fıstığı Meyve Elma Turunçgil Muz Fındık İncir Çay Yem Bitkileri Bağcılık Sebze
TAHILLAR (Hububat) TAHILLAR (Hububat) Seçilmiş tarla ürünlerinin alan, üretim ve verimi Ürünler Alan(%) Üretim(%) Ortalama verim(kg/dekar) Buğday 48,9 29,8 249 Arpa 19,9 10,1 223 Mısır (dane) 4,2 8,8 851 Ayçiçeği 4,3 2,1 202 Kütlü pamuk 4,0 4,2 431 Şeker pancarı 2,2 23,8 4 451
BUĞDAY TAHILLAR (Hububat) İlk yetişme döneminde (ilkbaharda) yağış ister. Olgunlaşma ve hasat döneminde kuraklık gerekir. Bu özelliğinden dolayı Karadeniz kıyılarında tarımı yapılamaz. Ayrıca düşük sıcaklılardan dolayı Doğu Anadolu Bölgesinin yüksek yerlerinde tarımı yapılamaz. Bunların dışında bütün bölgelerimizde tarımı yapılabilir. Buğday üretimi iklimdeki karasızlıktan dolayı bazı yıllar artarken, bazı yıllar düşer. Üretimin en fazla olduğu bölgemiz İç Anadolu Bölgesidir. İl olarak en fazla Konya,Ankara ve Adana dır.
ARPA TAHILLAR (Hububat) Soğuğa ve sıcağa dayanıklıdır. Bundan dolayı buğdayın yetişebildiği her yerde yetişir. Ayrıca düşük sıcaklıktan dolayı buğdayın yetişemediği Doğu Anadolu nun yüksek yerlerinde de tarımı yapılabilir. Buralarda hayvan yemi olarak kullanılır. Ancak en fazla kullanım alanı bira sanayidir.
ÇAVDAR TAHILLAR (Hububat) Serin yayla iklimi ister. Yem sanayisinde kullanılır. En fazla tarımı İç Anadolu Bölgesinde gelişmiştir.
MISIR TAHILLAR (Hububat) Yetişme döneminde bol su ister. Bundan dolayı yurdumuzda sulama imkanı olan bütün her yerde tarımı yapılabilir. Yağ elde edilmeye başlandıktan sonra tarımı Akdeniz Bölgesinde hızla gelişmiştir.
PİRİNÇ TAHILLAR (Hububat) Yurdumuzun sıcaklık şartları çeltik tarımına elverişlidir. Fakat su sorunu vardır. Bu sebeple tarımı akarsu kenarlarında gelişmiştir. Çeltik tarım alanlarında sivrisinek çok geliştiğinden ekim alanları devletin kontrolündedir. En büyük paya sahip bölgemiz Marmara Bölgesidir. Üretimimiz yeterli olmadığından ithal etmekteyiz.
Baklagiller
NOHUT Baklagiller
MERCİMEK Baklagiller Kuraklığa dayanıklı olduğu için en fazla tarımı G. Doğu Anadolu Bölgesinde gelişmiştir. (kırmızı mercimek). Yeşil mercimek üretiminde ise İç Anadolu birincidir.
Baklagiller
FASULYE Baklagiller Yurdumuzda sulama imkanı olan her yerde tarımı yapılabilir. Üretimde en büyük paya sahip bölgemiz İç Anadolu dur.
SANAYİ BİTKİLERİ TÜTÜN Kıraç arazilerde yetişebilir. İlk yetişme döneminde su ister. Daha sonra mutlaka kuraklık olmalı. Bütün bölgelerimizde tarımı yapılabilir. Ancak kaliteli tütün yetiştirilmesi amacıyla ekim alanları devlet tarafından sınırlandırılmıştır.
ŞEKERPANCARI SANAYİ BİTKİLERİ Yurdumuzda tarımı 1925 yılında Uşak ta başlamıştır. İlk fabrika 1926 Kırklareli (Alpullu.) ikincisi uşak şeker fabrikasıdır. 1926 Bugün fabrikaların kurulduğu her yerde tarımı yapılmaktadır. Belirli iklim ve toprak isteği yoktur. Sulama imkanı olan her yerde tarımı yapılabilir.
Üretimde 1. İç Anadolu Bölgesidir. **Şekerpancarı tarladan söküldükten sonra kısa bir süre sonra işlenmesi gerektiğinden tarımı fabrikalar çevresinde yapılır. Ayrıca pancar küspesi hayvan yemi olarak kullanıldığı için buralarda besi hayvancılığı da gelişmiştir. ***Kıyı bölgelerimizde tarımı yapılmaz. Sebebi buralarda daha fazla gelir getiren ürünlere öncelik verilmesidir. Konya ili, ülkemiz şeker pancarı ekiminden %22 civarında pay almaktadır.
PAMUK SANAYİ BİTKİLERİ Alüvyal toprakları sever. Ayrıca yüksek sıcaklığa ihtiyaç duyar. Yetişme döneminde bol su, hasat döneminde kuraklık gerekir. Üretimde 1.Güneydoğu Anadolu Bölgesi (En fazla Ş.Urfa Çevresi). Gap ile birlikte tarımı hızla gelişmektedir. 2.Ege Bölgesi (kıyıdaki bütün çöküntü ovalarında), 3.Akdeniz Bölgesi (başta Adana olmak üzere Hatay, İçel, Antalya Çevresi)
PAMUK SANAYİ BİTKİLERİ Ayrıca Marmara Bölgesinde Balıkesir, Bursa ve Çanakkale çevresi ile Doğu Anadolu Bölgesinde etrafı dağlarla çevrili çukur alanlarda tarımı yapılır (Elazığ ve Iğdır çevresi). Tekstil Sanayi ve Yağ sanayi için önemli ve stratejik bir tarım ürünüdür.
PAMUK EKİM ALANLARI SANAYİ BİTKİLERİ
Yukarıdaki haritada pamuk ekim alanlarının coğrafi dağılışı gösterilmiştir.buna göre pamuk üretimi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Güney ve batı kıyılarında üretim miktarı daha fazladır. B) Büyüme döneminde yağış, olgunlaşma döneminde kuraklık ister. C) Iğdır ovasında pamuk bitkisinin yetiştirilmesi özel konumla ilişkilidir. D) En fazla pamuk ihracatı Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nden yapılır. E) Yaz yağışlarının görüldüğü kıyılarda üretilmez.
Tropikal iklim bitkisidir. Bol ve düzenli yağış ister.kireçsiz SANAYİ toprakları sever. BİTKİLERİ ÇAY Bulutlu gün sayısı fazla olmalıdır. Kışlar ılık geçmelidir. Yurdumuzda en iyi yetişme şartlarını Doğu Karadeniz Bölümünde bulmuştur. Rize başta olmak üzere Ordu dan Gürcistan sınırına kadar olan kıyı kesimde tarımı yapılmaktadır. Yurdumuzda çay tarımı 1924 te başlamıştır. Çay tarımının tamamı Karadeniz bölgesindedir.
SANAYİ BİTKİLERİ HAŞHAŞ Doğu Karadeniz kıyıları hariç bütün bölgelerimizde tarımı yapılabilir. Ancak uyuşturucu elde edildiği için üretimi devlet kontrolündedir. Bugün başta Afyon olmak üzere Kütahya, Uşak, Denizli, Burdur, Isparta, Konya çevresinde tarımı yapılır. Gıda sanayisinde ve tıpta narkoz yapımında kullanılır.
SANAYİ BİTKİLERİ
KETEN-KENEVİR KETEN SANAYİ BİTKİLERİ Lifleri dokuma sanayisinde, ip ve halat yapımında kullanılır. Yurdumuz üretiminin tamamına yakını Karadeniz Bölgesinden karşılanır. Keten:Kocaeli-Sinop Kenevir: Kastamonu da yetiştirilir. Kenevirden uyuşturucu elde edildiğinden üretimi devlet kontrolündedir.ilaç ve yağ üretiminde de kullanılır. Kenevirin anavatanı Orta Asya dır. Yeryüzünde ip yapmakta kullanılan ilk bitkidir. M.Ö. 3000 yıllarında KENEVİRÇinliler kumaş yapmakta kullanmışlardır.
Haşhaş Ürün Üretimi Devlet Kontrolünde Olan Tarım Ürünleri Gerekçe Uyuşturucu madde özelliğinden Keten-Kenevir Uyuşturucu madde özelliğinden Pirinç Tütün Şekerpancarı Yetiştirildiği yerlerde sıtma hastalığına yol açtığı için Ürün kalitesini artırmak için Hasadından hemen sonra işlenmesi gerekmektedir. Aksi takdirde elde edilen şeker miktarı düşmektedir. Bu nedenle devlet çiftçilere en yakınındaki fabrikanın kapasitesi kadar kota koymaktadır.
AYÇİÇEĞİ YAĞ BİTKİLERİ İlk yetişme döneminde su, hasat döneminde kuraklık ister. Bundan dolayı Doğu Karadeniz kıyıları hariç bütün bölgelerimizde sulama ile tarımı yapılır. Üretimde 1. Marmara Bölgesi (Ergene Bölümü). 2. Karadeniz Bölgesi (Orta Karadeniz) 3. İç Anadolu Bölgesi dir.
YAĞ BİTKİLERİ
ZEYTİN YAĞ BİTKİLERİ Akdeniz iklim bitkisidir. Ancak Akdeniz Bölgesinde tarımı fazla gelişmemiştir. Daha fazla gelir getiren ürünlere öncelik tanınmasından dolayı. Zeytinin devirli üretim özelliğinden dolayı; üretim bir yıl fazla, bir yıl azdır. Dünya zeytin üretiminde İtalya, İspanya ve Yunanistan'dan sonra 4. sıradayız.
YAĞ BİTKİLERİ
SOYA FASULYESİ Yetişme dönemi boyunca bol su ister. Bu bitki % 20 oranında yağ, % 40 oranında protein içerir. Yaş sebze, kuru sebze olarak tüketildiği gibi, ekmeklik una da katılır. Ancak yurdumuzdaki ekimi, genellikle soya yağı üretimine yönelik yapılır. Adana başta olmak üzere İçel, Hatay çevresinde tarımı gelişmiştir. Türkiye üretiminin % 92 sini Akdeniz Bölgesi karşılar. YAĞ BİTKİLERİ
SOYA FASÜLYESİ YAĞ BİTKİLERİ
YER FISTIĞI YAĞ BİTKİLERİ Akdeniz iklim şartlarında iyi yetişmektedir. En fazla tarımı Akdeniz bölgesinde Adana çevresinde gelişmiştir(%91).
YER FISTIĞI YAĞ BİTKİLERİ
SUSAM YAĞ BİTKİLERİ Sıcak iklim bitkisidir. Yurdumuzda başta G.Doğu Anadolu Bölgesi olmak üzere Akdeniz ve Ege Bölgelerinde tarımı yapılır. Yağ elde edilir. Ayrıca helva yapımında kullanılır.
SUSAM YAĞ BİTKİLERİ
Aşağıdaki haritada, bir tarım ürününün yetişme alanları taralı olarak gösterilmiştir. Buna göre, söz konusu tarım ürünün dağılışı, bitkinin hangi özelliğine bağlanabilir? A) Yaz sıcaklık isteğinin yüksekliğine B) Toprak seçiciliğinin fazlalığına C) Yağış isteğinin fazlalığına D) Ticari değerinin yüksekliğine E) Kış sıcaklıklarına karşı hassaslığına
MEYVECİLİK
Türkiye de Dünya meyve türlerinin yarısı yetiştirilmektedir. Neden? İklim ve toprak çeşitliliği Dikili alanlarının % 40 ında meyvecilik yapılmaktadır. Meyvelerin bir kısmı yaş bir kısmı da kuru olarak tüketilir. İç ve dış ticarette önemi büyüktür.
FINDIK Fındığın yetişme şartları nelerdir? Fındığın ana vatanı Doğu Karadeniz Bölümüdür. Ilıman iklimlerde yetişir. Yıllık yağışın bol ve düzenli olduğu yerlerde yetişir. Don olaylarına karşı hassastır. Bir yıl fazla, diğer yıl az ürün verir.
Fındığın üretim alanları
Üzüm Yetişme alanı en fazla olan meyvedir. Soğuğa dayanıklıdır. Gediz vadisinde çok yaygın üzüm bağları vardır. Üzüm en çok Manisa ve İzmir illerinde yetişir, İzmir in çekirdeksiz üzümü, genellikle kurutularak pazarlanır.
Üzümün bölgelere göre dağılışı Dünya kuru üzüm üretimde birinciyiz ve ihracat yapmaktayız.
Elmanın yetişme koşulları nelerdir? Üzümden sonra yetişme alanı en geniş olan meyvedir. Soğuğa dayanıklıdır. Bütün bölgelerimizde tarımı yapılabilir.
Elmanın bölgelere göre dağılışı
İNCİR
İNCİRİN YETİŞME KOŞULLARI NELERDİR? Akdeniz iklim bitkisidir. Kış ılıklığı ve yaz kuraklığı ister. Kireci olan alüvyal topraklarda yetişir. Soğuğa ve don olayına karşı dayanıksızdır.
İncirin bölgelere göre dağılımı Türkiye Dünya kuru incir üretiminde ilk sırada yer alır önemli ihracat ürünümüzdür
TURUNÇGİLLER TURUNÇĞİLLER
TURUNÇGİLLER Tropikal iklim bitkisidir. Yurdumuzda tarımı en fazla Akdeniz Bölgesinde gelişmiştir(%62) Antalya başta olmak üzere bütün Akdeniz kıyılarında tarımı yapılabilmektedir.
Ege Bölgesinde kıyıdan 200 km içerilere kadar tarımı yapılabilmektedir.neden? Sebebi bölgede dağların kıyıya dik uzanması sonucu deniz etkisinin iç kesimlere kadar sokulabilmesidir. Doğu Karadeniz Bölümünde yetiştirilir neden? kış ılıklığı ile ilgilidir.
Turunçgiller üretim alanları
ANTEP FISTIĞI
ANTEP FISTIĞI En iyi yetişme şartlarını G. Doğu Anadolu Bölgesinde bulmuştur (% 78). Başta Ş.Urfa ve G. Antep gelir. Ayrıca Akdeniz(% 17 ) Ege Bölgelerinde(% 3,7) çitlembik ağaçlarının aşılanması ile de tarımı yapılabilmektedir. Önemli ihracat ürünümüzdür
ANTEP FISTIĞI
MUZ
MUZ Tropikal iklim bitkisidir. Yurdumuzda Akdeniz Kıyılarında tarımı yapılabilmektedir. Yüksek sıcaklık ve bol nem gereklidir Don olayına karşı en hassas bitkidir Tabii ekim alanı en dar olan ürünlerimizdendir Bugün tarımı daha çok Alanya Anamur arasında gelişmiştir.
Muz üretimi
KAYISI
KAYISI Karasal iklime sahip yörelerin alçak kesimlerinde Ancak ilkbahar donlarına karşı çok hassastır. En çok kayısı ağacı Malatya il sınırlarındadır. Daha sonra Elazığ, Konya, Kayseri ve İzmir gelir
ŞEFTALİ
ŞEFTALİ Şeftali sıcak iklim bitkisidir. Şeftali ağacı ortalama 30 yıl yaşar, çok uzun ömürlü bir ağaç değildir. Don olayından ve düşük yaz sıcaklıklarında da etkilenir.
Şeftali üretiminin bölgelere dağılışı
KİVİ
KİVİ Kivi, üzüm gibi büyük ve odunsu bir gövdeye sahip ve yapraklarını her yıl döken bir asmadır. Tropikal bir üründür. Son yıllarda ülkemizde Akdeniz ve Karadeniz Bölgelerinde üretilmektedir.
BADEM Yazları kurak ve sıcak, kışları ılık ve yağışlı Akdeniz iklimi idealdir. Türkiye'de Doğu Karadeniz'in kıyı bölgesi ile çok yüksek yaylalar dışında her yöresinde badem yetiştirilmektedir. Ege ve Akdeniz bölgelerinde Türkiye badem üretiminin üçte ikisi üretilmektedir. Badem yetiştiriciliği açısından en önemli bölge Ege Bölgesi, burada da Datça Yarımadasıdır.
CEVİZ Ceviz ağacı ılıman bölgelerin soğukça yörelerinde,nemli iklim kuşaklarında iyi yetişir.. Ülkemizin her bölgesinde ceviz ağaçlarının doğal olarak yetiştirilmesine karşın önemli miktarda ceviz üreten bölgeler çoğunluk sırasına göre incelendiğinde, Ege Bölgesi %16, Güneydoğu Bölgesi %15.5, Karadeniz Bölgesi %14.5 ile ilk sıralarda yer almaktadır. Ülkemizde cevizin en çok yetiştirildiği iki il Zonguldak ve Kastamonu dur.
KESTANE Kestane -30 dereceye kadar düşük sıcaklıklara dayanabilmektedir. Ancak ilkbaharın geç ve sonbaharın ilk donlarına karşı hassastır. Kestane yazın yüksek sıcaklıklardan değil ancak kuraklıktan etkilenirler. Ülkemizde kestane üretiminin en yoğun olduğu bölgelerden birincisi Ege Bölgesi dir. Bu bölge içinde Aydın ili önemli bir yer almaktadır. Türkiye kestane üretiminin % 27 sini bu ilimiz karşılamaktadır.
SEBZECİLİK
SEBZECİLİK Sebze tarımında; Güneşlenme süresinin yeterli olması Yazların sıcak ve uzun olması Sulamanın yeterli olması Yaz kuraklığının belirgin olmaması gerekir.
Sebzeciliğin en az geliştiği bölgemiz Doğu Anadolu bölgesidir. Sebebi yaz mevsiminin çok kısa sürmesidir. Ayrıca İç Anadolu Bölgesinde de sulama yetersizliğinden dolayı sebze tarımı gelişmemiştir.
Yaprağı yenenler: Lahana, pırasa, ıspanak, enginar Meyvesi yenenler: Patlıcan, kabak, domates, biber, bamya Baklagiller: Fasulye, bezelye, bakla, nohut, mercimek Yumrulu olanlar: Soğan, patates, havuç, sarımsak, turp
YUMRULU BİTKİLER PATATES Alüvyal ve kumlu topraklarda iyi yetişir. Bütün bölgelerimizde tarımı yapılabilir. En fazla tarımı İç Anadolu Bölgesinde gelişmiştir ( Nevşehir).
Patates üretimi
SOĞAN-SARMISAK Soğan-sarımsak tarımı bütün bölgelerimizde yapılabilir. Bursa Karacabey önemli soğan üretim merkezi Kastamonu da sarımsakta önemli merkezimizdir.
SERACILIK
*** Sebze tarımı seracılık faaliyetleri ile Akdeniz ve Ege Bölgelerinde bütün yıl yapılabilmektedir. Seracılığın buralarda gelişme sebepleri; 1. Kışların ılık geçmesi 2. Güneşli gün sayısının fazla olmasıdır.
SEBZECİLİK Turfanda sebzecilik Bol güneş olan ve sıcaklığın fazla düşmediği yerlerde mevsiminden önce ürün yetiştirme işidir. Akdeniz den başlayarak Ege ve Marmara bölgesine doğru azalarak devam eder.
İHRAÇ ÜRÜNLERİMİZ (Sattıklarımız) Pamuk Fındık İncir Üzüm Antep Fıstığı Zeytin Patates Ayçiçeği Tütün Turunçgil Kayısı Sebze-Meyve Tahıl(bazen)
İTHAL ÜRÜNLERİMİZ (Aldıklarımız) Pirinç Kahve Hurma Kakao Çay Muz Ananas Kivi Hindistan Cevizi Kauçuk
DÜNYA ÜRETİMİNDE 1. OLDUĞUMUZ ÜRÜNLER Antep Fıstığı Fındık Kuru Üzüm Kuru İncir Ayçiçeği
BERABER YETİŞMESİ MÜMKÜN OLMAYAN ÜRÜNLER (Nemlilik) PAMUK ÇAY BUĞDAY FINDIK ARPA MISIR ÇAVDAR KENEVİR
BERABER YETİŞMESİ MÜMKÜN OLMAYAN ÜRÜNLER (Sıcaklık) ÜZÜM MUZ ELMA TURUNÇGİL ARMUT ZEYTİN Ş.PANCARI ÇAY
İÇ ANADOLU 1. BUĞDAY 2. ARPA 3. YULAF 4. ÇAVDAR 5. NOHUT 6. FASULYE 7. ŞEKER PANCARI 8. ELMA 9. BADEM 10. ARMUT 11. PATATES
AKDENİZ 1. MISIR 2. ANASON 3. SOYA FASULYESİ 4. YER FISTIĞI 5. TURUNÇGİLLER 6. MUZ 7. SEBZELER 8. SERACILIK
DOĞU ANADOLU 1. KAYISI
KARADENİZ BÖLGESİ 1. ÇAY 2. KENEVİR 3. FINDIK 4. SOĞAN
GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ 1. KIRMIZI MERCİMEK 2. PAMUK 3. SUSAM 4. ANTEP FISTIĞI
MARMARA BÖLGESİ 1. ÇELTİK 2. KETEN 3. KOLZA 4. ASPİR 5. AYÇİÇEĞİ 6. SARIMSAK 7. ŞEFTALİ
EGE BÖLGESİ 1. ZEYTİN 2. ÜZÜM 3. HAŞHAŞ 4. TÜTÜN 5. İNCİR
YAZ KURAKLIĞI Buğday, Arpa, Ayçiçeği, Pamuk, Mercimek DEVLET İZNİ Haşhaş, Kenevir, Tütün, Pirinç, KIŞ ILIKLIĞI Turunçgiller, Muz, Zeytin, İncir HER MEVSİM YAĞIŞLI Çay, Fındık, Mısır DESTEKLEME ALIMI YAPILAN Tütün Buğday Şeker pancarı Fındık Çay Haşhaş Kenevir