BüTÇE KOMiSY'ONU RAPORU

İSTANBUL TİCARET ODASI BüTÇE KOMiSY'ONU RAPORU 1 9 7 4 Istanbul - 1973

Istanbul 14.12.1973 ODA MECLiSi BAŞKANLIGINA Yönetim Kurulunca hazırlanan ve Sayın Başkanlığınızca Komisyonumuza tevdi edilen 1974 Yılı iş Programı, Bütçesi ve Kadro Cetvelleri ile Bütçe Talimatı tetkik olundu. 1974 Yılı iş Programı ile Bütçesinin Gelir ve Gider kısımları fasıl ve maddeler itibariyle tek tek incelenmiş ve kabul olunan hususlar aşağıda arzolunmuştur: 1974 YILI BOTÇESi GELiR KlSMI Fasıl - KAYIT DCRETLERi VE YILLIK AiDAT: 1974 Yılı için Yönetim i<urulunca teklif edilen yeni aidat ve kaydiye tarifesi Komisyonumuzca yüksek bulunmuş, 1965 yılından beri tatbik edilmekte olan eski tarifenin fiatlarda meydana gelen artışlar nazara alınarak % 25 nisbetinde yükseltilmesi kabul edilmiştir. Bu suretle tesbit edilen aidat tarifesine göre, Odaya kayıtlı üye adedi üzerinden hesaplanan Kayıt Ucretleri ve Yıllık Aidat faslı 17.276.895,- lira olarak aşağıda arzedildiği veçhile kabul olunmuştur. -1-

DERECE UYE ADEDi AiDAT TUTARI Fevkalade derece 273 5.000,- 1.365.000,- Ozel Sınıf A- 39 4.950,- 193.050,- A-2 28 4.900,- 137.200,- B-1 69 4.850,- 334.650,- B-2 37 4.375,- 161.875,- c- 1 104 3.750,- 390.000,- C-2 132 3.125,- 412.500,- Ç-1 299 2.500,- 747.500,- Ç-2 410 1.875,- 768.750,- Birinci Sınıf A 575 1.500,- 862.500,- B 202 1.375,- 277.750,- c 337 1.250,- 421.250,- ç 343 1.125,- 385.875,- D 584 1.000,- 584.000,- ikinci Sınıf A 1635 810,- 1.324.350,- B 1353 625,- 845.625,- c 3013 440,- 1.325. 720,- ç 5508 250,- 1.377.000,- D 9323 200,- 1.864.600,- üçüncü Sınıf 23318 150,- 3.497.700,- Yeklln 47582 ---~~~-- 17.276.895,-i ras;l 2 - MUNZAM AiDAT: Fert firmaların gelir vergisine matrah teşkil eden ticari kazançlarının %o 5'i ve kurumlar vergisine tabi firmaların kurum vergilerinin % 5'i olarak hesabedilen bu faslın birinci ve ikinci madde tahminleri geçen yılların fiili tahsilatı da nazarı itibare alınarak ve Yönetim Kurulu teklifi veçhile aşağıda görüldüğü şekilde kabul edilmiştir. Madde 1 - Ticari Kazançlardan 2 - Kurumlar Vergisinden Yekun -2-6.000.000,- 2.500.000,- 8.500.000,-

Fasıl 3 - H A R Ç L A R: Odamızca yapılmakta olan hizmetler karşılığında ve Yüksel' Meclisin 9.1.1964, 11.11.1971, 9.12.1971, 12.7.1973 ve 9.8.1973 tarihlerinde kabul ettiği tarifelere istinaden alınmakta olan harçların yer aldığı bu fasıl Yönetim Kurulu teklifi gibi ve aşağıdaki şekilde kabul edilmiştir. Madde 1 - Fatura Tasdikleri 2 -!<ayıt, Tescil ve Diğer Suretler 3 - imza Tasdikleri ve Kefalet Harçları 4 - Yeddivahit, Distribütör ve Mümessillik Belgeleri 5 - Tevzi Gelirleri 6 - ithal Müsaadeleri 7 - Sair Belgeler YekCın Fasıl 4 - MiSIL ZAMLARI VE PARA CEZALARI : Bu fas ıl her sene olduğu gibi; ~/ladde 1 - Kaydiye ve Yıllık Aidat :2-Cezalar YekCın 40.000,- 150.000,- 8.650,- 15.000,- 800.000,- 300.000,- 350.000,- 1.663.650,- 1,- 1,- 2,- lira olarak kabul edilmiştir. Fasıl 5 - YAYlN GELiRLERi: Yönetim Kurulunca 260.002,- lira olarak teklif edilen bu fasıl Komisyonumuzca da aynen ve aşağıdaki şekilde kabul edilmiştir. Madde 1 - Oda Mecmuası (Reklam) 2 - Oda Gazetesi (Reklam) 3 - Adres Kitabı 4 - Diğer Yayın Gelirleri Ye ku n -3-10.000,- 250.000,- 1-, 1,- 260.002,-

Fasıl 6 - TORLO GELiRLER : Bu fasıl gelirleri içinde yer alan mevduat faizlerinin hisse senetlerimiz temettülerinin ve tahvillerimiz faizlerinin 1974 yılında Odamıza temin edeceği gelir miktan Yönetim Kurulu teklifi gibi 2.222.984,- lira olarak tahmin edilmiş ve fasıl aşağıdaki şekilde kabul edilmiştir. Madde 1 - Faizler a) Mevduat Faizleri b) Tahvilat Faizleri 2 - Hisse Senetleri Gelirleri 3 - Gümrük Eksper Dcretleri Oda. Hissesi 4 - Sair Gelirler 5 - Bağış ve Yardımlar Yekfın 800.000,- 114.154,- 1.258.828,- 50.000,- 1,- 1,- 2.222.984,- Fasıl 7 - TAHSiL EDiLECEK ALACAKLAR: Yönetim Kurulu kararı ile, Odanın eski senelere ait aidat, munzam aidat ve para zammı alacaklarının daha ciddi bir şekilde takip ve tahsilini mümkün kılmak için kurulmuş bulunan Komitenin faaliyet ve gayreti sonucunda tahsilatın artabileceği gerekçesi ile bu fasıl Komisyonumuzca Yönetim Kurulu teklifinden 150.000,- lira fazlası ile ve aşağıdaki şekilde kabul edilmiştir. Madde 1 - Kayıt ljcretleri ve Aidattan 2 - Munzam Aidattan 3 - Sair Alacaklardan Yekun Böylece 7 fasılda toplanan bütçenin gelir kısmı aşağıdaki dökümü arzedildiği veçhile 33.823.534,- liraya baliğ olmaktadır. 1.000.000,- 2.900.000,- 1,- 3.900.001,- -4-

Fas ıl 1 - Kayıt Ucretleri ve Yıllık Aidat 2 - Munzam Aidat 3-Harçlar 4 - Misil Zamları ve Para Cezaları 5 - Yayın Gelirleri 6 - Türlü Gelirler 7 - Tahsil Edilecek Alacaklar Yekun 17.276.895,- 8.500.000,- 1.663.650,- 2-260.002,- 2.222.984,- 3.900.001,- 33.823.534,- 1974 YILI BOTÇESi GiDER KlSMI Fasıl 1 - MEMUR VE HiZMETLiLER DCRETLERi: 1974 yılı bütçesinde, Yönetim Kurulu tarafından, Personele ödenmekte olan aylık maaş, ikramiye, yıllık munzam ödeme ve fevkalade ikramiyeler birleştirilerek, bir senelik miktarı tesbit edilmiş, bulunan meblağ 14 e bölünerek 12 sinin personele aylık istihkak, 2 sinin de ikramiye olarak ödenmesi öngörülmüştür. Ancak bu hesaplamalar neticesi, müterakki vergi sistemi sebebiyl~ personelin 1973 yılı içinde aldığı istihkakların ele geçen net miktarının, 1974 yılında da sabit tutulabilmesi için, vergi artışından ileri gelen malf yükün Oda'ca karşılanması kabul edilmiştir. Yine personelin mutazarrır olmaması için teşkilat ve personel yönetmeliğinin 76. maddesindeki 3 senelik kıdem zamlarının, ücret birleşmesi sebebiyle, bir misli olarak ödenmesi teklif edilmektedir. Personel maaş ve ikramiyelerinin birleştirilerek ödenmesi, geçmiş senelerde Yüksek Meclisimizce de teklif ve temenni edildiğinden ve mezkcır hususun bir an evvel tahakkuku, Komisyonumuzca Yönetim Kuruluna aksettirilmiş olması sonucu, Yönetim Kurulunun bu teklifleri aynen kabul edilmiştir. Ancak, bu fasla yeniden konan "Geçinme indeksleri Fiat Artış Karşılığı, maddesi uygun bulunmakla beraber bu maddeye 1.900.000,- lira tahsisat ayrılması yerinde görülmemiştir. Zira 1974 yılında, geçinme indekslerinin ve piyasa fiatlarının nasıl bir gelişme kaydedeceğinin şim'diden tesbiti uygun bulunmamıştır. Bununla beraber, muhtemel fiat artışlarının personelin geçim şartlarında meydana getirebileceği güçlükleri telafı maksadiyle ''geçinme indeksleri fiat artış karşılığı, maddesinin 1,- lira ile açık tutulması, Tica- -5-

ret Bakanlığı Konjonktür ve Yayın Müdürlüğünün, istanbul ili için yayınladığı geçinme indeksindeki artış nisbetlerine göre gerekli tediyelerde bulunabilmek için, gelir fazlası veya masraf tasarrufu~ ihtiyat @ Yönetim Kurulunun bu maddeye münakale yapmaya yetkili kılınması uygun mütalaa edilmiştir. Böylece bu fasıl, Yönetim Kurulundan farklı olarak aşağıdaki şekilde 15.041.076,- lira olarak teklif edilmektedir. Madde 1 - Daimi Memur ücretleri 2 - Hizmetliler ücretleri 3-1\.~uvakka,t Memur ve Hizmetliler ücretleri 4 - Emeklilik Aidatı (Sigorta Primi) 5 - Çocuk Zammı 6 - Doğum - Olüm Yardımı 7 - Tedavi Masrafları 8 - Oda Personeli Oğle Yemeği Yardımı 9-ikramiye 10 - Ayrılma Tazminatı 11 - Fazla Mesai ücretleri 12 - Oda Personeli Sosyal Yardım Fonu 13 - Geçinme indeksleri Fiat Artış Karşılığı Yekun 6.904.725,- 2.304.332,- 615.970,- 1.764.923,- 120.000,- 30.000,- 100.000,- 610.000,- 1.641.124,- 650.000,- 300.000,- 1,- 1,- ---- 15.041.076,- Fasıl : 2 - HUZUR HAKLARI: Yönetim Kurulunca Oda Meclisi, Yönetim Kurulu ve Komisyonlar için teklif edilen Huzur Hakları tahsisatı, geçmiş yıllar fiili sarfiyatı da gözönünde bulundurularak, aynen ve aşağıdaki gibi kabul edilmiştir. Madde : 1 - Meclis Huzur Hakları 2 - Yönetim Kurulu Huzur Hakları 3 - Komisyonlar Huzur Hakları Yekun Fasıl 3 - idare MASRAFLARI: Bu fasla ait Yönetim Kurulu teklifi, Komisyonumuzca madde 383.467,- 159.290,- 75.000,- 617.757,- -6-

madde tezekkür edilmiş, 11 aylık fiili sarfiyat da gözönünde bulundurularak fasıl aşağıdaki şekilde ve Yönetim Kurulu teklifi veçhile 4.244.421, lira olarak kabul olunmuştur. Madde 1 - Seyahat Masrafları 2 - Şehir içi Yol Masrafları 3 - Kasa Tazminatı 4 - Seçim Masrafları 5 - Kırtasiye ve Matbua 6 - Hizmetliler Giyim Masrafları 7 - Telefon (Konuşma ve Bakım) 8- Elektrik 9 - Posta ve Telgraf 1 O - Damga Puiu Masrafları 11 - Temsil Masrafı (Misafir Ağırlama) 12 - Oda Binası Bakım ve idame Masrafları 13 - Kitap, Gazete, Mecmua, Mübayaa Abone ve Ciltleme Masrafları 14 - Dava - icra Masrafları.15 - ilan Masrafları 16 - Vergiler 17 - Müteferrik Masraflar 18 - Gayrı Melhuz Masraflar Yekun 900.000,- 250.000,- 76.420,- 1,- 400.000,- 60.000,- 175.000,- 175.000,-- 300.000,- 40.000,- 300.000,- 750.000,- 250.000,- 200.000,- 75.000,- 93.000,- 150.000,- 50.000,- 4.244.421,- Fasıl 4 - SERGILER VE FUARLAR : Gerek yurt dışı ve gerekse yurt içi sergi ve fuar faaliyetlerinde, çalışmaların masraflarını karşılamak üzere bu fasıl için Yönetim Kurulunca geçen sene gibi 350.000,- lira olarak teklif edilen tahsisat, Komisyonumuzca da aynen kabul edilmiştir. Madde 1 - Yurt Dışı Sergi ve Fuarlar 2 - Yurt içi Sergi ve Fuarlar Yekun -7-300.000,- 50.000,- 350.000,-

Fasıl 5 - SABiT KlYMETLER : Bu yıl bütçesine, alınacak voltaj regülatörü, yenilenmesi düşünülen Adresoğraf Makinası ve mübayaası planlaştırılan sair demirbaş eşyanın bedeli ve bakımı için vazedilen tahsisat, Komisyonumuzca da uygun bulunmuş ve bu fasıl da Yönetim Kurulu teklifi veçhile, aynen kabul olunmuştur. Madde 1 - Tesisat 2 - Demirbaş 3 - Mefruşat ve Demirbaş Bakımı YekCın 200.000,- 300.000,- 80.000,- 580.000,- Fasıl 6 - ETOD, ARAŞTIRMA VE YAYlN MASRAFLARI: Odamızın yayın organları olan <<istanbul Ticaret Odası Mecmuası" ile.. istanbul Ticaret Gazetesi» nin ve sair, ticari yayatı ilgilendiren neşriyatın, üyelerimize ve tailep edenlere bedelsiz olarak tevziatı, prensip olarak kabul edildiğinden, sadece gazete için, geçen yıl olduğu gibi, talep edenlerderı senelik posta masrafı karşılığı olarak 5,- lira tahsil edilmesine 1974 yılında da devam edilecektir. Bu fasılda yer alan etüd ve yayınlarla ilgili maddelere, Yönetim Kurulunca teklif edilen 2.225.001,- lira tutarındaki tahsisat komisyonumuzca da uygun görülmüş ve fasıl aşağıdaki şekilde kabul olunmuştur. Madde 1 - Oda Mecmuası 2 - Oda Gazetesi 3 - Etüd ve Araştırma 4 - Planlı Kalkınma ve Müşterek Pazar Teşkilatı 5 - iktisadi, Mali ve Sosyal Araştırma Yapan Teşekkül ve Tesisler 6- Yayınlar 7 - Adres Kitabı Masrafları 8 - Turizm ile ilgili Çal'ışmalar Yekun 2.225.001,- 125.000,- 900.000,- 50.000,- 600.000,- 75.000,- 375.000,- 100.000,- 1,- Fasıl 7 - EGiTiM MASRAFLARI: Yönetim Kurulunca 1.301.003,- lira olarak teklif edilen bu fasılda bulunan Pratik Akşam Ticaret Kursları masrafları, Talebe Bursları, Yabancı Memleketlere Gönderilen Memur Masrafları, Eğitim Masrafları -8-

ı ve istanbul üniversitesi ile istanbul iktisadi ve Ticari ilimler Akademisi ders kitapları Vakıflarına yapılması öngörülen 75.000,- er lira yardım tahsisatı Komisyonumuzca da uygun bulunmuş ve bu fasıl, Yönetim Kurulu teklifi veçhile, aşağıdaki şekilde kabul edilmiştir. Madde 1 - Pratik Akşam Ticaret Kursları 2 - Odaca Kurulması Ongörülen Sevk ve idare Enstitüleri Masrafları 3 - Talebe Bursları 4 - Yabancı Memleketlere Gönderilen Memur Masrafları 5 - Oda Personeli Kurs Masrafları 6 - Eğitim Giderleri 7 - Yurt Arsası Temini 8 - Odaca Tertiplenen Kurs Masrafları YekCın 201.000,- 1,- 600.000,- 50.000,- 1,- 350.000,.- 1,-- 100.000,- 1.301.003,- Fasıl 8 - SOSYAL YARDIMLAR: 1974 yılında, muhtelif sağlık kurumlarına, sosyal kurumlara ve çeşitli derneklere yapılacak yardımlar için, Yönetim Kurulu tarafından 3.380.000,- lira olarak teklif edilen bu fasıl da Komisyonumuzca aynen ve aşağıdaki şekilde kabul edilmiştir. Madde : 1 - Sağlık Kurumları ve Dernekleri 600.000,- a) istanbul Esnaf Hastahanesi 500.000,- b) Sair Sağlık Kurumları ve Dernekleri 100.000,- 2 - Sosyal Kurum ve Dernekler 80.000,- 3 - Müteferrik Yardımlar 200.000,- 4 - Oda üyeleri Sosyal Yardım Fonu 2.500.000,- YekCın Fasıl 9 - FEVKALADE MASRAFLAR; ki şekilde Bu fasla ait tahsisat Yönetim Kurulu teklifi gibi ve aşağıda~ kabul edilmiştir. 3.380.000,- -9-

Madde 1 - Gümrük Daimi Eksperler Kurulu Masrafları 2 - Bölge Çalışmaları için (Bölge Riyaseti emrine) 3 - Bakaniıkça Odamıza Tahmil Edilen Vazifeler Masrafları 4 -- istihbarat Sağlama Masrafları Yekun Fasıl 10 -Ai DA TL AR: Yönetim Kurulunca kanuni nisbetlere göre hesaplanarak tek~ lif edilen bu Fasıl tahsisatı, Komisyonumuzca gelir ve gider bütçelerinde yapılan değişiklikler neticesinde aşağıdaki şekli almıştır. Madde 1 - Birlik Aidatı 2 - Türk Standartları Enstitüsü Aidatı 3 - igeme - ihraccatı Geliştirme EtCid Merkezi Aidatı 4 - Milli Prodüktivite Merkezi Aidatı Ye ku n 15.000,- 25.000,- 110.000,- 100.000,- 250.000,- 3.382.354,- 960.000,- 699.732,- 640.000,- 5.682.086,- ------ -- ---~---.-~~ ~-- -- ~ Fasıl : 11 - ihtiyat AKÇESI : Gelir - Gider bütçelerinin nıuvazene unsuru olan bu fasıl, komisyonumuzca yapılan değişiklikler neticesinde, Yönetim Kurulu teklifinden farklı ve 152.190,- lira olarak zuhur etmiştir. Madde : 1 - ihtiyat Akçesi 152.190,- ===:---:=: Bu suretle Komisyonumuzca 33.823.534,- lira olarak kabul olunan 1974 yılı Gider Bütçenıizin fasılları ve bu fasıliara tefı-ik edilen tahsisat aşağıda görüldüğü gibidir. Fa sıl 1 - Memur ve Hizmetliler ücretleri 2 - Huzur Hakları 3 - idare Masrafları 4 - Sergiler ve Fuarlar 5 - Sabit Kıymetler 6 - Etüd, Araştırma ve Yayın Masrafları 7 - Eğitim Masrafları -10-15.041.076,- 617.757,- 4.244.421,- 350.000,- 580.000,- 2.225.001,- 1.301.003,-

Fasli 8 - Sosyal Yardımlar 9 - Fevkalade Masraflar 10- Ai d at 1 a r 11 - ihtiyat Akçesi Yekun 3.380.000,~ 250.000,- 5.682.086,- 152.190,- 33.823.534,- 1974 YILI BOTÇE TAliMATI Yönetim Kurulunun 10 madde olarak teklif ettiği 1974 yılı bütçe talimatı Komisyonumuzca madde madde tetkik olunmuş ve aşağıdaki şekilde kabul edilmiştir. Madde : 1 - Mer'i mevzuat hükümleri dahilinde 1974 senesi nde muhteli'f kaynaklardan elde edileceği tahmin olunan GELiR tutarı 33.323.534,- liradır. Madde : 2 - Mer'1 mevzuatın Oda'ya tahmil ettiği muhtelif vazifelerin ifasını sağlamak maksadile 1974 senesinde sarfedileceği tahmin olunan GiDER tutarı 33.823.534,-- liradır. Madde : 3 - Oda GELiR ve GiDER'lerinin mer'i hükümler ve mevzuat esasları dahilinde hesap, tahsil ve sarfına 1974 yılı içinde de devam olunur. Madde : 4 - Sarfiyat yapabilmek için Bütçede tahsisat bulunması şarttır. Yönetim Kurulu bir faslın maddeleri arasında münakale yapmaya yetkilidir. Madde : 5 - Daimi kadroda bulunan ehliyetli memurlara, bulundukları memuriyet derecesinin iki List derecesine kadar fark ödenmesine, barem derecelerinin yükseltilmesi ile mütenasip olarak bu farkın muhafaza edilmesine karar almağa Yönetim Kurulu yetkilidir. Madde : 6 - Yönetim Kurulu, ihtisas kadrosuna tayin ettiği memurlara Teşkilat ve Pe,rsonel Yönetmeliği gereğince ihtisas tazminatı vermeye yetkilidir. Madde : 7 - Geçmiş senelerde tahsil edilerek kat'i hesapla ihtiyat akçesine intikal etmiş bulunan her çeşit harç, yıllık aidat, munzam aidat ve para zamlarının alakalı firmalara ve Odalara iadesine Yönetim Kurulu yetkilidir. Madde : 8 - Yönetim Kurulu, personele, gider bütçesinin 1 ci Memur ve Hizmetliler Ucretleri faslında bulunan ve (1,-) lira ile açık tutulan "Geçinme indeksleri Fiat Artış Karşılığı" maddesine; Ticaret Bakanlığı Konjonktür ve Yayın Müdürlüğünün istanbul ili için yayınladığı geçinme indeksinde, 1972 yılı ortalamasına göre, yıl içinde meydana gelecek fiat - 11-

artış oranları ölçüsünde, ödeme(yapabilmek için, gelir fazlası ve masraf tasarrufatından eya ihtiyat Akçesfilae5:~ münakale yapmaya yetkilidir. Madde : 9- Yönetim Kurulu, 1973 yılında personele ödemekte olan 1 yıllık ücret, ikramiye, yıllık munzam ödeme ve fevkalade ikramiyeleri tutarının 14 te ikisini ikramiye olarak diğer 12 sini de aylık istihkak olarak (Bu ödemelerin net tutarının, personele 1973 yılında fiilen ödenen istihkakların net tutarlarından aşağı olmamak üzere) ve üç senelik terfi müddetini dolduran personele. Teşkilat ve Personel Yönetmeliğinin 76. maddesinde tesbit edilen kıdem zamlarını bir misli faziasiyie ödemeye yetkilidir. 1974 Yılı iş Programı, Gelir- Gider Bütçeleri ve Kadro cetvelleri ile Bütçe talimatının, Yüksek Meclisimizin tasviplerine arzına müsaadelerini saygılarımla rica ederim. Bütçe Komisyonu Başkanı -- 12-

ı!. 'i

ıl 1

İSTANBUL TİCARET ODASI ı 9 7 4 is PROGRAMI ' ve BÜTCESi ' İstanbul - 1973

HOSNOTABIAT MATBAASI Jstanbul-1973

ÖN SÖZ İÇİNDEKiLER BİRİNCİ BÖLÜM 1973 YILI EIH)NO~'IİK DURUMU Sahife I A. Dünya Ekonomisi... 5 1) Başlıca Sanayileşmiş Ülkelerdeki Durum...... 5 2) Milletlerarası Para ve Kambiyo istikrarsızlığı... 7 B. Türkiye Ekonomisi... 8 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) Genel Durum Milli Gelir Tarım Sanayi İnşaat Fiyat Hareketleri.... Para Arzı ve Emisyon.... Tediye Bilançosu..... Sonuç.... İKİNCİ BÖLÜM 1974 YILI İŞ PROGRAMI G İR İ ş... 27 A. Hür Teşebbüsün Geliştirilmesi.............. 28 1) Özel Sektör Kuruluşları Arasında Koordinasyon sağlanması................................................ 28 2) Özel Sektör İle Kamu Sektörü Arasında Farklı Uygulamaların Önlenmesi....................... 29 B. Mevzuat Çalışmaları............................................. 29 1) I-Iukuk.L l\!ievzuat................................. 29 a) Bankalar Kanununun Taclili........................ 30 b) Teşvü;: Tedbirleri Kanunu Tasarısı......... 30 c) Serbest Bölgeler Kanunanun Tadili............. 31 ç) Karayolları kanununda değ işiklikler.............. 31 -V- 8 ll 12 13 14 15 20 22 23

Sahife d) Yabancı Uyruklu Gerçek ve Tüzel Kişilerin Türkiye'de Çcüı;;maları J:Jc İlgili Mevzuatın Revizyonu 31 e) Yıllaxdanberi Scnuçlan.dınlamamış Mevzuat... 32 f) 5580 C3a::nlı IL"~mn ve Tüzü.ğünün Tadili ile İlg) f'iyasası K:cuıun Tas2.nsı.... h) Tici2re ~~ ~::,ı1unu.nd2 Yapüm2.s1 Gerekli Değişikliklcr i) İC:J)Ortz-ı.cılıği"3~c I<Ezc.ı112 Ba~)aı~rnası...,.... j) Eml.k :ı~::ule..c ı?;,cmm Tz~sansı.... k) I-I2_ller I(3_111:n_u T'c3.dil TasarJSl.... ~~ J Bü>- L_i~.-;:_ 1\.!Tr _z:zı.?:acılı::: Y.:.aı1lll1 Tasarısı.... Değif)iJ:lii: r:reklifi.... I~o.nunlarda YapıJn:ası Düşü- 36 Bn{;--l'~ı..;r p) 5u. tjı ürjer~ J~ ~~8.l1El1 r_r:ü?.:üğü.... 36 37 37 37 G2ii~, Ve' Y-::ıınu;~,l:.:r Vergileri T8dil Tasanları 37 ~(sn.uıı Tasarısı.... MalJ: Ve gisinin Kı'rumlar Vergisine Mz-drsh ('ice-ı Kur tü:cı Ka:wncmd<m İncErilmesi e) Crtals.ımc Kar Hadleri ()rta \lac~e1i. I(redi C. Dış Ticaret 40 1.) İhrac~1tla İlgili Ç2l1şmaJ.aT 41 a) İhrc.c;:ı_ün Te.]viki......... 41 b) Ihı acatı:ı Üyelerinüze Yeni I:;azar Bulma Çalışmaları 41 c) İlıraç Piyasaları I-:Iakkında Bi;&ileı in Sür'atle "C yelere İntildli...... 42 Üyeler~mizi J:hracata ~Yöneltme Çalışmaları... 43 e\ Basarılı İJ::rcı.catç:Jarın Taltifi 44 -VI- 33 33 33 34 35 35 36 33 38 33 39 39 39 39 40

f) İhracatçılar İçin r:::urs ve Seminerler Düzenlenm esi g) İhracatçı Adres Kitabı S ahi fe h) Türkiye'nin ihraç Potansiyelinin Tanıtılması 44 i) Dış Alıcıların Şikayet ve İsteklerinin Tespiti 45 2) İthali'ttla İlgili Çalışmalar.............................. 45 a) İthalat Rejimi.......................................... 45 b) İthalat Uygulaması.................................... 46 D. İç 'I'icaret 48 1) Ticaretin Geliştirilmesi Sorunları..................... 49 2) Fiyat Artışlarının Önlenmesi ve 19 Sayılı Karar 49 3) Ticarethane ve İşyeri Kiraları........................ 50 4) Likidite Darlığı............................................ 50 5) İnşaat Müteahhitleri ile İlı,{ili ÇcJışr::alar............ 51 6) Reklamcılıkta Dürüstlük Yasası........................ 52 7) Genel Sağlık ve İşsizlik Sigortası..................... 52 8) Özel Sektör Sigortacılığının Geliştirilmesinin Sağlanması... 52 9) Turizmle İlgili Çalışmalar.............................. 52 10) AET Karşısında Ticari İşletmelerin Durumu...... 53 ll) Yıllık Program Hazırlık Çalışmalarına iştirak... 53 12) Yabancı Sermaye Sorunu.............. 53 13) Genel Af Konusu.......................................... 54 E. Küçük Sanayi 54 1) 2) 3) 4) 5) 6) Küçük Sanayiin Kuruluş Yeri Etüdleri Yapılması Kredi imkanları Sağlanması.... Tedarik Konusunda Çalışmalar.... Rekabete Hazırlama.... Tanıtma Çalışmaları... Eğitim Kursları F. Ulaştırma ile İlgili Çalışmalar 57 1) Kara Ulaştırması......................... 57 2) Deniz Ulaştırması............... 58 a) Türk Denizciliğinin Sorunları... 58 b) İstanbul Limanına İlişkin Çalışmalar... 58 c) Denizeilikle İlgili Etüdler................ 59 d) Tanıtma ve Bilgi Verme..................... 59 - VII. -:-'- - 44 44 54 54 55 56 56 56

Sahife G. Kültür Faaliyetleri... 60 1) Meslek Seçimine Rehberlik Konferansları... 60 2) İlkokul İnşaası......... 60 3) 4) 5) 6) 7) 8) Öğrencilere Burs V erilmesi.... Pratik Akşam Ticaret Kursları.... Teknik Akşam Kursları..... İstanbul Ticaret Odası Sertifikası.... Yurt İnşaası Konferans, Kurs ve Seminerler Düzenlenmesi ve Bunlara İştirak edilmesi H. Yayın }<_,aaliyetleri 1) Muntazam Yayınlar.... a) İstanbul Ticaret Gazetesi.... b) İstanbul Ticaret Odası Mecmuası.... c) Geçim ve Toptan Eşya Fiyatları İndeksleri... d) İstanbul'dan Yapılan Fiili İhracat İstatistikleri e) İngilizce Oda Bülteni... f) İstatistik Özetleri..... g) Aylık İktisadi Durum Raporu... h) İstanbul'un Ekonomik Durumu Hakkında Rapor Hazırlanması....................................... 66 2) Sair Yayınlar............................................. 67 İ. Cumhuriyetimizin 50. Yıldönümü Dolayısiyle 1973 Yılında Yapılan Çalışmalar........................... 67 J. Uygulama Çalışmaları........................ 69 1) İdari Kadro İle İlgili Çalışmalar....................... 69 2) Uygulama Çalışmaları Hakkında Bilgiler..... 70 a) Evrak Hareketleri... 70 b) V erilen ve Tasdik Edilen Belli Başlı Belgeler 71 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 1974 YILI BÜTÇE VE GEREKÇESi I. 1974 Yılı Bütçe ve Gerekçesi... 77 IL Gelirler......................................................... 78 III. Giderler............................................... 86 IV. 1974 Yılı Bütçe Talimatı.................................... 99 61 61 62 62 62 63 64 64 64 64 65 66 66 66 66 -VIII-

Sayın Oda Meclisi Başkanlığına, Sona ermekte olan 1973 yılında gerçekleşen ve hepimiz ıçın -önemli olan iki olay, bizleri 1974 yılına yeni bir hamle ve şevk arzuuu ile girmeye hazırlamıştır. Bu iki olaydan biri, bilindiği gibi Türkiye Cumhuriyetinin 50. yılını tamamlamasıdır. 50. yıl dönümü ile ilgili faalivetler Türk ekonomisinin 50 yıl içinde katettiği mesafenin büyüklüğünü bizlere tekrar göstermeye iyi bir vesile olmuştur. Ticaret, Sanayi, Ulaştırma, Turizm, Bankacılık v.s. gibi, ekonominin başlıca faaliyet kollarında görülen geli meler bizlere yeni çalışmalarımızda şevk ve ümit vermektedir. 1973 yılının sonlarında gerçekleşen ikinci olay Parlamento seçimleridir. Seçim sonuçları ne olursa olsun, önemli olan bu seçimlerin Türkiye'de demokrasi rejiminin sağlamlığı bakımından arze";tiği güvendir. Yukarıda arzolunan her iki olay da özel sektör mensuplarının güven ortamı içinde çalışmalarının teminatıdır. Odamız 1974 yılı faaliyet dönemine, yukarıda arzolunan iki olaydan alınması gereken cesaretle ve Oda Meclisinin Sayın üye~erinden gelecek yapıcı tenkit ve temennilerle mem}e~<;.:et ekonomisine, hür teşebbüs camiasma ve üyelerimize yararlı faaliyetlerine daha geniş bir şekilde devam edecektir. Oda Meclisimizin değerli tensipleti ile Yönetim Kurulu nöbetini bu yeni dönem için devralmış bulunan biz arkadaşlannızın hazırladığl 19'?4 Yılı İş Programı ve Bütçesini ili~ikte tetkik ve tasvibinize tal:dim ediyoruz. 1974 Yılı İş Programımız üç bölüme ayrılmıştır. Birinci Bölümde, Türkiye ve Dünya ekonomisi, işbu Programın yazılması sırasına kadar elimize geçen bilgilerin ı~ığında incelenmekte ve bu gelişmelerin 1974 yılına muh+emel yarısımalarma değinil ~mektedlı. İkinci Bölümde, 1974 Yıh İş Prognm:ı Odamızın faaliyetlerini -1

fonksiyonel bir şekilde açıklamakta ve önümüzdeki dönemde yapılacak çalışmalar belirtilmektedir. Üçüncü Bölümde, Odamızın 1974 Yılı Bütçe Tasarısı yer almakta ve tetkik ve tasvibinize arzolunmaktadır. 1974 yılına ait İş Programı ve Bütçesinin, Oda Meclisi Sayın üyeleri tarafından yapılacak öneri ve yardımlarla, camiamıza daha yararlı bir uygulama düzeyine gireceğine inanıyoruz. Bu sebeple Sayın Meclis üyelerimizin ilgi, katkı ve murakabelerinin devamını ri- ca ediyoruz. 1973 yılı zarfında aramızdan ebediyen ayrılan ve bizleri görüş ve katkılarından mahrum bırakan değerli arkadaşlarımızın aziz hatırasını burada saygı ile yad etmek isterim. Değerli ve çalışkan elemanlardan kurulu olan Oda İdari Kadrosunun geçen yıllarda olduğu gibi 1974 yılında da başarı ve feragat dolu çalışmalarının devam edeceğine emin olarak kendilerine önceden teşekkür ederiz. Hür teşebbüsün en büyük bir teşekkülü olarak çalışmalarımızın başarılı olması temennisiyle mesai arkadaşlarımla birlikte teşekkür ve saygılarımızı arzederiz. CeliH U:MUR Yönetim Kurulu Başkanı -2-

BİRİNCİ BÖLÜM 1973 YILI EKONOMİK DURUMU

BİRİNCİ BÖLÜM A. DÜNYA EKONOMİSİ I. BAŞLICA SANAYİLEŞMiŞ ÜLKELERDEKi DURUM 1973 yılında Dünya ekonomisi, kökleri maziye uzayan bulıranların devam etmesi ve hatta şiddetlenınesi sonucu istikrarsız bir dönem geçirmiştir. 1973 yılında dünya barışının sağlanması ümitlerini arttıran,blokları birbirine yaklaştıran olumlu teşebbüslerin mevcudiyetine rağmen, barışın sağlanması şöyle dursun, senenin son aylarında yeni ve ekonomik etkileri daha da geniş ve şumullü buhranlarla karşılaşmıştır. Sene başında, Vietnam'da İkinci Cihan Harbinde Japonya'nın Vietnam'ı işgali ile başlayan ve bu sebeple 30 yıl sürdüğü söylenebilecek uzun ve yıpratıcı savaşın sona erdirilmesi, stratejik silahların sınırlandırılması görüşmelerinin, kesintilere uğramasına, zaman zaman çıkınaza girmesine rağmen devam etmesi, Kıt'a Çin'inin Birleşmiş Milletiere kabulü, Amerika Birleşik Devletleri ile Rusya arasında dostane ilişkilerin geliştirilmesi, karşılıklı anlayış havasının yaratılması maksadiyle sarfedilen çabalar, sene sonuna doğru patlak veren Orta Doğu savaşı ile bir anda yok olmak tehlikesi ile karşı karşıya kalmıştır. 1967'deki savaşın aksine 1973 savaşının, ateş-kes anlaşması ile sona ermeyerek, petrol üreten hemen bütün Arap ülkelerinin petrolü ekonomik bir silah olarak kullanmaya başlamaları ile ekonomik bir savaşa dönüşmesi, dünya ekonomisinin gelecekteki seyri hakkında ciddi endişeler yaratmak istidadındadır. Orta Doğu'da sür'atle adil ve tarafları tatmin edecek bir çözüm yolu bulunmadığı takdirde, ekonomik baskılarla petrol sorununa bir çözüm yolu bulunsa bile, Orta Doğu'daki gerginlik devam edecek, hatta artarak, yeni sorunların ortaya çıkmasına sebep olacaktır. Temennimiz 1974 yılının dünya için bir barış ve işbirliği ve eka- ıl -5-

nomik istikrara dayanan sür'atli bir gelişme, refah yılı olmasıdır. Dünya ekonomisi 1973 yılında da enflasyonist karakterini sürdürmüş ve hatta hemen bütün ülkelerde enflasyon hızı normal telakki edilmeyecek seviyelere ulaşmıştır. Enflasyonist haskılara rağmen, 1973 yılı bütün ülkelerde ekonomik bir ekspansiyon dönemi olmuş, üretimde artışlar meydana gelmiş gayri safi milli hasıla ortalama olarak % 6 artmıştır. Geçen senelerdeki hasıla artışının % 3,75 c0lduğu düşünülecek olursa, 1973 yılı herşeye rağmen, dünya ekonomisinde refah ve gelişmenin en yüksek olduğu bir yıl olarak hatırlanacaktır. Sınai hasıladaki artış ise, 1958 yılından beri kaydedilen en yüksek seviyeye ulaşmıştır. Son iki yıldaki ekonomik duraklama ve hatta gerileme 1973 yılında yerini hızlı bir ekspansiyona terketmiştir. Sınai hasıladaki artış bilhassa Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, İngiltere, Japonya ve İtalya'da daha da büyük olmuştur. Ekonomideki durgunluğu gidermek maksadiyle, sanayi ülkelerinin almış olduğu moneter ve fiskal tedbirler, mevcut enflasyon temayülünün hızlanmasına yol açmıştır. 1973 yılında bilhassa temel maddeler ve zırai mahsül fiyatlarında meydana gelen cihan şumul artışlar, mevcut 'fiyat artışlarını daha da hızlandırmıştır. Zirai mahsül- 1er ve ham madde fiyatlarında ortaya çıkan olağanüstü artışlar, tesirlerini bilhassa gelişmiş sanayi ülkelerinde hissettirmiş, bu ülkelerdeki enflasyon hızının % 8'in üstüne çıkmasına sebep olmuştur. İngiltere ve İtalya'daki fiyat hareketleri daha ziyade ithal malları fiyatlarının artışından ileri gelmiştir. Sene sonuna doğru ortaya çıkan petrol bunalımının ekonomik gelişme üzerinde olumsuz tesirleri ola cağı ve enflasyonu şiddetlendireceği tahmin edilmektedir. Maliyet.artışlarına dayanan bu enflasyonun önlenmesi, son senelerdeki tecrübelerin de gösterdiği gibi kolay olmayacak ve yeni bir istikrar dönemi ancak uzunca bir süre sonunda kurulabilecektir. Amerika Birleşik Devletlerinden, 1973 yılının ilk yarısında kuvvetli bir talep baskısına dayanan bir fiyat artışı meydana gelmiş, Başkan Nixon, Haziran ortasında fiyat ve ücretierin dondurulmasını kararlaştırılmıştır. Bununla beraber, sonradan bu kontrollar kaldırılarak, ihtiyari bir kısıtlamaya dayanan daha elfıstiki bir ücret v fiyat_ politikası uygulanmasına geçilmiştir. Diğer taraftan para v! kredı alanmda alın. an çeşitli tedbirlere ilaveten Federal h J rm kısılması suretiyle de tale b k. 'o ıarcama a mıştır. p as ısının hafıfletilmesine çalışıl- Batı Almanya'da 1972 başında ba la ı yılında da devam etmiştir. 1973 basında y_an ~kon?mıh: gelişme, 1973 ların çoğalmasına yol açmıs t. l d sı~arışlerın artması yatırım,, ya ının ar akı bu canlılık talep cephesi -6-

galip bir fiyat enflat<yonunu yaratmıştır. Ekonomideki bu canlılık sebebiyle kullanılmayan atıl kaynak hemen hemen kalmamış bunun sonucu olarak enflasyon hızlanmıştır. Ekonomisindeki aşırı fiyat artışlarını önlemek için Batı Almanya, 1973 yılının ikinci yarısında mali ve maneter tedbirlere dayanan bir stabilizasyon programını uygulamağa koyulmuştur. Federal harcamaların kısılması, tahditçi bir para ve kredi politikası uygulaması sonunda talebin fiyatlar üzerindeki baskısının hafifletileceği ümit edilmektedir. İngiltere' de, ekonomiyi canlandırmak için 1971 ve 1972 yıllarında alınan tedbirler, 1973 yılında şiddetli bir enflasyon ve fiyat artışı yaratmıştır. 1973 ortasından beri, Hükumetin enflasyonla mücadelede ücret ve fiyat blokajı ve direkt kontrollar gibi radikal tedbirler almasına rağmen, 1973 yılında enflasyon hızı % 10'un üzerine çıkmıştır. İtalya'da da şiddetli bir enflasyon görülmektedir. Buna mukabil, Fransa ve Belçika gibi bazı ülkelerde yıllık enflasyon hızı, evvelki se nelerin üstünde olmakla beraber, diğer Batı Avrupa ülkelerindeki enflasyondan daha az şiddetlidir. H. MiLLETLERARASI PARA VE KAMBiYO İSTİKRARSIZLIGI : Kökleri 1968 yılına kadar uzayan milletlerarası para ve kambiyo istikrarsızlığı 1973 yılmda da devam etmiştir. Amerikan Dolarının devamlı değer kaybetmesi karşısında, Ortak Pazar ülkeleri paralarını dalgalanmaya bırakmışlardır. 1973 yılı Bretton-Woods sisteminin hemen hemen terkedildiği bir yıl olmuştur. 1973 yılında sabit pariteler yerine, arz ve talebe göre değişen dalgalanma esası dünya paralarında fiili bir sistem olarak ortaya çıkmıştır. 1973 sonuna doğru, Merkez Bankalarınca, altın stoklarının serbest piyasada satılmalarının kabul edilmesi üzerine, Bretton W o o ds sisteminin son direği de yıkılmış tır. Esasen sistem 1971 Ağustos ortasında, Amerika Birleşik Devletlerinin doların, Altına tahvil kabiliyetini kaldırınasiyle sona ermişti. Bu son kararla artık Bretton W o o ds anlaşmaları ile yaratılan Par Value sisteminin mevcudiyetinden bahsedilemez. Kurların geniş hudutlar dahilinde dalgalanmasına müsaade edilmesi de esasen sabit kambiyo kuru sisteminin terkedilmesi anlamını taşır. Milli ekonomilerdeki gelişme farkları, enflasyon oranının değişik olması, sabit kambiyo kuruna dayanan milletlerarası ödeme- -7~