Basyazı, Yıl: 52 Sayı: 612 MAYIS 2013 Sahibi Türk Standardları Enstitüsü Adına Hulusi ŞENTÜRK Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Bilal DURDALI Yayına Hazırlayanlar Semra AYTEMİZ Tamer KARABAY Elif KIRBAŞ Belgin TAŞDİREK Mehmet Fatih IŞIK Ebru CEM Yönetim Yeri TSE Halkla İlişkiler ve Yayın Müdürlüğü OFİM 100. Yıl Bulvarı No: 99 06374 Ostim / ANKARA Tel: 0 312 592 50 86 592 50 85 Faks: 0 312 592 50 91 e-mail: standarddergi@tse.org.tr Reklam ve Abone Ayşe Nedret GÜNEŞ Tel: 0 312 592 50 83 e-mail: pazarlama@tse.org.tr 2013 Yılı Reklam Tarifesi Arka Kapak: 2000 TL + KDV Kapak İçleri: 1500 TL + KDV Son Sayfa: 1500 TL + KDV İç Tam Sayfa: 1300 TL + KDV Grafik Tasarım Mustafa Kemal TUTGUN Tasarım, Baskı, Dağıtım KORZA YAYINCILIK Basım San. ve Tic. Ltd. Şti. Büyük San. 1. Cadde 95/1 İskitler-Ankara Tel: 0 312 342 22 08 Fax: 0 312 341 14 27 www.korzabasim.com.tr Yayın Türü: Yerel Süreli Basım Tarihi: 05/06/2013 Dergide yayımlanan yazılardaki görüşler yazarına ait olup Derginin ve yazarın adı alınarak iktibas edilebilir. Dergimize gönderilen yazılar yayımlansın veya yayımlanmasın iade edilmez. Değerli okuyucular, Bugün dünyanın en büyük ilk 20 ekonomisinden biri olan Türkiye, Cumhuriyetimizin 100. Kuruluş Yıldönümü olan 2023 te en büyük ilk 10 ekonomi arasına girmeyi hedeflemektedir. Ülkemiz bu hedef doğrultusunda siyasi ve ekonomik açıdan hızlı bir dönüşüm süreci içindedir. Bu dönüşüm sürecinin siyasi ve ekonomik izdüşümlerini, uluslararası ilişkilerde, ekonomik göstergelerde ve toplumsal ilişkilerde görmekte, Türkiye nin her alanda önemli gelişmeler yaşadığına tanıklık etmekteyiz. Bu sürecin kamu kurum ve kuruluşlarımıza yansımalarını özellikle katı bürokratik yapının yerini dünyadaki gelişmelere hızlı şekilde ayak uyduran bir yapıya bırakmasında görmekteyiz. 2 yıl önce yönetimini devraldığımız Türk Standardları Enstitüsü nde, ülkemizdeki ve dünyadaki değişim ve dönüşüm sürecinin gerektirdiği yapısal değişiklikleri gerçekleştirmek yönünde önemli adımlar attık. Küresel bir güç olmayı hedefleyen Türkiye nin, ancak küresel alanda güçlü kurumları sayesinde bu hedefine ulaşabileceği gerçeğinden hareketle, hizmetlerimizi küresel ölçekte yaygınlaştırmak, sanayicilerimizin ihtiyaç duyduğu yeni faaliyet alanlarında hizmet vermek üzere yeni yatırımlar gerçekleştirdik. Bu sayıda ele aldığımız SR 10 Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemi Belgelendirmesi TSE nin hizmet vermeye başladığı yeni alanlardan biridir. Enstitümüzün üyesi olduğu dünyanın en büyük belgelendirme kuruluşları ağı olan IQNET tarafından 2012 yılında yayımlanarak uygulamaya alınan SR 10 Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemi faaliyetleri, tüm üyelerle eş zamanlı olarak ülkemizde de başlatılmıştır. Enstitü, kısa süre içinde iki kuruluşun belgelendirme tetkiklerini yapmış, çalışmalar nihayetlendirme aşamasına gelmiştir. Öte yandan SR 10 Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemi konusunda TSE den eğitim alan Türkiye Büyük Millet Meclisi nin kamu kuruluşlarına bu belgelendirme konusunda öncülük edeceğine inanıyoruz. Nitekim dergimizde TBMM Başkanı Sayın Cemil Çiçek ile yapılan röportajda da bu husus Meclis Başkanımız tarafından dile getirilmektedir. Saygılarımla. 1 MAYIS 2013
Başyazı 1 Haberler 3 AYIN KONUĞU TBMM Başkanı Cemil ÇİÇEK 8 SÖYLEŞİ Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürü Dr. Orhan YILMAZ 34 TURKCELL Genel Müdür Yardımcısı Koray ÖZTÜRKLER 59 ILO Türkiye Ofisi Direktörü Ümit Deniz EFENDİOĞLU 110 ODAK ISO 26000: Zamanı Gelen Bir Standart ISO 26000: A Standard Whose Time Has Come 15 Sosyal Sorumluluğu Anlamak Understanding Social Responsibility 20 Sosyal Sorumluluk ve Sürdürülebilir Gelişme 28 YAKIN PLAN Tüketici Sorunlarında Toplumun Katılımı ve Gelişimi 32 Türk Toplumunun Klasik Hayırseverlik Yaklaşımından Daha Katılımcı Bir Yapıya Dönüşmesinde Emeği Geçenler 40 Daha İyi, Daha Yaşanabilir Bir Dünya İçin; Sürdürülebilir Kalkınma 52 İşveren Kesiminin Sosyal Sorumluluk Kavramına Bakış Açısı ve TİSK in Sosyal Sorumluluk Alanındaki Faaliyetleri 55 Sosyal Sorumlulukta Medya: Farkındalık Yaratmanın Etkili Kanalı 74 Belgelendirme Kuruluşlarının Sosyal Sorumlulukları 76 Çevre ve Sosyal Sorumluluk Kavramı 78 Sera Gazlarının İzlenmesi ve Doğrulanması 80 Enerji Yönetim Sistemi Kazanımları 86 Değerlerin Değeri 90 Sosyal Adalet 94 Türkiye de Kadın Erkek Eşitliği 96 İş ve Yaşam Dengesi 100 İş Yerinde Mobbing 105 Türkiye de Çocuk İşçiliğiyle Mücadele ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Rolü 114 Sarp ın Umudu Derneği ve Canavan Hastalığı 122 Gıda Üretim Süreçlerindeki Sosyal Sorumluluk 128 Organik Tekstiller ve Sosyal Sorumluluk 135 WWF-Türkiye Doğal Hayatı Koruma Vakfı 140 Yapı ve Mobilya Sektörü E1 Belgelendirmesiyle Daha Güvenilir, Daha Sağlıklı 143 SEKTÖREL YAKLAŞIM Coca Cola İçecek Sürdürülebilirlik Yaklaşımı 66 İstikbal Temel ve Etik Değerleri 69 Bera Hotel Sosyal Sorumluluk Yaklaşımı 73 2
HABERLER TSE 52. Genel Kurulu nda Hulusi Şentürk yeniden TSE Başkanı seçildi Bakan Ergün: Dünyada söz sahibi haline getirilmesi gereken kurumlarımızın başında TSE geliyor. Tek standart, tek belge anlayışıyla şekillenen küresel ekonomide standartlar rekabet gücünün en önemli unsurlarından biri oldu. Türk Standardları Enstitüsü (TSE) 52. Olağan Genel Kurulu, Türk Patent Enstitüsü Konferans Salonu nda yapıldı. Genel Kurula, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Nihat Ergün, TSE Başkanı Hulusi Şentürk, İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) üyesi ülkelerle Bölgelerarası Standardizasyon Birliği (BASB) üyesi ülkelerin temsilcileri ve çok sayıda milletvekili katıldı. Bilim, Teknoloji ve Sanayi Bakanı Nihat Ergün, Türkiye nin 2023 yılında lider ülke olması için lider şirketlerin, kurumların ve kişiliklerin oluşturulması gerektiğini söyledi. Türkiye nin dünyada söz sahibi haline getirilmesi gereken kurumlarının başında TSE nin olması gerektiğinin altını çizen Ergün, tek standart, tek belge anlayışıyla şekillenen küresel ekonomide standartların rekabet gücünün en önemli unsurlarından biri haline geldiğini vurguladı. Bakan Ergün, standartların tüketicileri koruyan yönüyle birlikte ekonomik kalkınma için de çok önemli olduğunu söyledi: Tüketiciler standart ve kalite konusunda her hangi bir kaygı yaşamamalı ancak standartlar kaliteli üretim yapanla yapmayanın ayrışmasında ihracat gelirlerinin artmasında milli sanayinin korunmasında da çok kritik roller oynamaktadır. TSE ye atak yaptıracak çalışmaları başlattıklarını ve bu çalışmaları yürüttüklerini dile getiren Ergün, her alanda lider ülke olmayı hedefleyen Türkiye yi standartlar konusunda da lider bir ülke haline getirmeyi hedeflediklerini kaydetti. Yıllık 200 milyar dolara ulaşan uy- 3 MAYIS 2013
HABERLER TSE Başkanı Hulusi Şentürk: Bugüne kadar hayal ettiğimiz yatırımları gerçekleştirme noktasına geldik. gunluk değerlendirme pazarından daha fazla pay almak istediklerini ifade eden Ergün, Almanya da kayıtları paylaşılan uygunluk değerlendirme kuruluşlarının gelirinin yıllık 10 milyar doların üzerinde olduğunu belirtti. Bu faaliyetlerin ekonominin yanı sıra teknolojik bilgi transferine de zemin hazırladığının altını çizen Ergün, Dünyanın her yerinde birçok ürünü, üretim yöntemlerini, teknolojileri siz kontrol ediyorsunuz ve onların bilgisine sahip oluyorsunuz. Eğer bilgiden yararlanmasını bilirseniz en büyük hazinedir diye konuştu. Ölçümün ve analizin olmadığı bir ortamda bir şeyin maliyetinin tespit ve tahlil edilemeyeceğini belirten Ergün, ölçme, analiz etme ve test etmenin bir ülkenin yapabilmesi gereken en önemli konular olduğunu ifade etti. Bakan Ergün, Türkiye de havacılık sektöründe kullanılan parçaların testinin yapılamaması nedeniyle üretim yapabilecek birçok firmanın bu konuda üretim yapamadığını belirtti. TSE nin test ve laboratuvar altyapısını, burada sunulan hizmetlerin kalitesini her geçen gün artırdığını ifade eden Ergün, sanayicinin test alanındaki dışa bağımlılığını azaltacak adımları atmaya devam ettiklerini vurguladı. TSE ye 300 milyon TL nin üzerinde yatırım için bir kaynak ayrıldığını kaydeden Ergün, eksikliği bulunan alanlarda yatırım yapılacağını söyledi. Türkiye de analizinin ve testinin yapılamadığı bir malın kalmaması gerektiğini belirten Ergün, böylece uygunluk değerlendirme faaliyetlerinde sanayicilerin yurt içinde veya yurt dışında haksız uygulamalara, tarife dışı engellere maruz kalmasının da önüne geçileceğinin altını çizdi. TSE nin Helal Belgelendirme faaliyetleri konusunda da konuşan Ergün, insanların yediklerinin ve içtiklerinin kendi inançlarına ve kültürlerine uygun olup olmadığını bilme hakkına sahip olduğunu ve bunun bel- 4
HABERLER gelendirilmesi gerektiğini vurguladı. Ergün, TSE Helal Gıda Belgelendirmesi yapıyor. Her şeyin ölçüsü belli. Mühendisler ve ilahiyatçılar şimdi bir arada çalışıyorlar. Birçok firma bu belgeleri alıyor. Geç kalmış hizmetlerdir bunlar şeklinde konuştu. TSE Başkanı Hulusi Şentürk: Bugüne kadar hayal ettiğimiz yatırımları gerçekleştirme noktasına geldik. Genel Kurul da konuşan TSE Başkanı Şentürk, uluslararası ticarete konu malların yüzde 80 inin standartlara dayalı olduğunu söyledi. Dünya ticaretinin hızla tek belge ve tek standart anlayışı çerçevesinde şekillendiğini belirten Şentürk, standartların yanı sıra ürünlerin test ve denetiminin de önemini dile getirdi. Uygunluk değerlendirme adı verilen hizmet sektörünün günümüzde 200 milyar dolarlık bir pazarın oluşmasına yol açtığını anlatan Şentürk, standardizasyon ile uygunluk değerlendirmenin ekonominin olmazsa olmazları arasında yer aldığını kaydetti. TSE nin 2023 vizyonuna entegre olarak ciddi bir değişim ve dönüşüm içerisine girdiğini ifade eden Şentürk sözlerine şöyle devam etti: Özellikle son yıllarda ciddi bir yatırım atağı yapan Enstitümüz, bugüne kadar hayal ettiği yatırımları gerçekleştirme noktasına gelmiştir. 20 yıldır hayalini kurduğumuz Otomobil Test Merkezi için verilen ısrarlı mücadele mutlu sona ulaştı. Geçtiğimiz Cuma günü Başbakanlık tan ve bugün itibarıyla Milli Emlak Genel Müdürlüğü nden imzalanan yetki belgesi ile birlikte Bursa da 2,5 milyon metrekarelik bir arazi, Otomobil Test Merkezi olmak üzere Enstitümüze devredilmiş durumdadır. Şentürk, 35 yıldır Türkiye nin gündeminde olan güç laboratuvarı konusunda da nihai aşamaya yaklaştıklarını vurguladı. TSE Başkanı, Türkiye nin gelişmiş, lider bir ülke olması için bütün kurumlarının da tek tek kendi alanlarında küresel güç olması gerektiğini sözlerine ekledi. Konuşmaların ardından TSE'nin 2012 yılı faaliyetleri ile Kesin Hesabı nın ve Yönetim Kurulu nun ibrası gerçekleşti; 2012 yılı Denetleme Kurulu Raporu takdim edildi. TSE Başkanı Hulusi Şentürk ün yeniden başkan seçildiği Genel Kurul da Yönetim Kurulu ve Teknik Kurul Üyelerinin seçimi de yapıldı. Buna göre TSE Yönetim Kurulu Başkan ve üyeleri; Hulusi Şentürk, Yusuf Yazar, Muhammed Aydın, Recep Kemal Akyürek ve Doç. Dr. Mehmet Fahrettin Önder oldu. TSE Teknik Kurulu üyeleri ise; Hakan İlyas Aydoğan, İbrahim Demir, Mehmet Sönmez, Ramazan Ersoy, Halil İbrahim Keleş, Prof. Dr. Mehmet Şahin, Prof. Dr. Şebnem Harput ve Prof. Dr. Kenan Genel oldu. TSE Genel Kurulu, Başbakanlık, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı ile TOBB, YÖK, TÜBİTAK, KOSGEB, Genelkurmay Başkanlığı, Sayıştay ve Devlet Malzeme Ofisi temsilcilerinin bulunduğu 45 kişiden oluşmaktadır. 5 MAYIS 2013
HABERLER TSE Başkanı Hulusi Şentürk e Hizmette Başarı Ödülü Türk Standardları Enstitüsü (TSE) Başkanı Hulusi Şentürk, Ankara İş Adamları ve Sanayiciler Derneği (ANKİSAD) tarafından Hizmette Başarı Ödülü ne layık görüldü. Türk Standardları Enstitüsü (TSE) Başkanı Hulusi Şentürk, Ankara İş Adamları ve Sanayiciler Derneği (ANKİSAD) tarafından Hizmette Başarı Ödülü ne layık görüldü. Bu yıl altıncısı düzenlenen Hizmette Başarı Ödülleri programı Ankara JW Marriott Hotel de gerçekleştirildi. Ödül töreninde konuşma yapan Şentürk, TSE nin iş dünyası ile tüketicilerin ihtiyaçlarını karşılamak, haklarını korumak, ürün ve hizmet kalitesini artırmak için çalıştığını söyleyerek, Türk sanayisinin önünü açmak ve Türkiye nin kalkınmasında öncü güçlerden biri olmak için yoğun bir şekilde faaliyetlerini sürdürdüklerini belirtti. 11 ödülün verildiği gecede, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Fatma Şahin, Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Müsteşarı Fatih Acar, Sermaye Piyasası Kurulu Başkanı Vahdettin Ertaş, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Başkanı Mukim Öztekin, Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanı Mustafa Kaplan ile AnadoluJet Başkanvekili İbrahim Doğan da "Hizmette Başarı" ödülü aldı. 6
HABERLER TSE, Kamu Kurum ve Kuruluşlarıyla Toplantı Düzenledi Türk Standardları Enstitüsü (TSE), kamu kurum ve kuruluşlarının üst düzey bürokratlarıyla bir araya geldi. Rixos Grand Ankara Otel de düzenlenen toplantıda TSE Başkanı Hulusi Şentürk, Enstitü nün standardizasyon ve uygunluk değerlendirme alanındaki çalışmaları ve yeni projeleriyle ilgili bilgi verdi. Yoğun katılımın gerçekleştiği toplantıda TSE ve diğer kamu kurumlarının işbirliği içinde hareket etmelerinin Türkiye nin gelişmesi ve ekonomik kalkınmasındaki önemini vurgulayan Şentürk, Enstitü nün asli görev alanı olan standardizasyon faaliyetlerinde uluslararası alandaki etkinliğinin artırılması için çalışmalar yaptıklarını belirtti. Şentürk, Enstitü nün uygunluk değerlendirme faaliyetleri ile ilgili de bilgi paylaşımında bulundu. Ayrıca dünya uygunluk değerlendirme pazar büyüklüğü ve diğer ülkelerin bu alandaki istatistiki verilerine ilişkin sunum gerçekleştirdi. Deney, belgelendirme, muayene/gözetim işlemlerini kapsayan uygunluk değerlendirme alanında uluslararası arenada güçlü rakipler olduğunu belirten TSE Başkanı, rekabette geri kalmamak için ihtiyaç duyulan tüm alanlarda yeni yatırım planlarının hayata geçirildiğini söyledi. Toplantı sonunda bürokratların sorularını cevaplayan Şentürk, diğer kamu kuruluşlarına TSE olarak her türlü destekte bulunacaklarını sözlerine ekledi. 7 MAYIS 2013
AYIN KONUĞU TSE den SR 10 Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemi Eğitimini alan ilk kamu kurumu olduk. Röportaj: Elif KIRBAŞ ekirbas@tse.org.tr Kurumsal Sosyal Sorumluluklar tüm dünyada, yeni ürün ve hizmetlerin inovasyonu, yeni pazarların oluşturulması, yeni iş modellerinin geliştirilmesi, çevre ve çalışan haklarına ilişkin risklerin en aza indirilmesi gibi karşılaştırmalı avantajlar sağlıyor. Ülkemizde Kurumsal Sosyal Sorumluluk konusundaki genel anlayış ise bağışlarla gerçekleştirilen süreli toplumsal projelerden ibaret olduğu yönünde. Meclis Başkanımız Sayın Cemil ÇİÇEK ile, ülkemizde Kurumsal Sosyal Sorumluluk uygulamalarını etkileyen koşulları, faktörleri ve sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması için ilgili taraflara düşen görevleri konuştuk. 8
9 MAYIS 2013
AYIN KONUĞU STANDARD: Kanun ve yönetmelikler topluma verilmiş hakların korunmasını garantilemek adına çıkarılmaktadır. Ancak, bütünlüklü bir strateji belirlenerek Kurumsal Sosyal Sorumlulukların sürdürülebilirliğini mümkün kılmak için devletin Kurumsal Sosyal Sorumluluk politikaları oluşturarak sürece dâhil olmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Kurumsal Sosyal Sorumluluk ilkeleri doğrultusunda hukuki mevzuat geliştirmek için TBMM de bir çalışma olacak mı? Cemil ÇİÇEK: Bilindiği üzere millî egemenliğin tecelli ettiği meclisimiz; demokrasinin merkezi, sosyal adalet, hakkaniyet, insan hakları ve istikrarın da teminatıdır. Ancak iş bununla bitmiyor. Meclisimiz aynı zamanda demokrasi, insan hakları kadar sağlıklı geleceğimiz demek olan çevrenin korunmasına yönelik faaliyetlerde de öncü rol almaya; bunun için stratejik olarak sosyal sorumluluk adına sayın milletvekillerimiz ve çalışanlarımızla diğer kamu ve sivil toplum kuruluşları ile işbirliği içinde olmaya gayret ediyor. TBMM de Kalite Yönetim Sistemi ve Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi sürekli iyileştirilerek sürdürülmektedir. Ayrıca kurumumuzda Çevre Yönetim Sistemi, İş Sağlığı Güvenliği Yönetim Sistemi ve Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemi nin kurulması için çalışmaların başlatılmasıyla beraber 2013 yılı stratejik eylem planımızda da bu çalışmalara yer verilmiştir. Ancak şunun da farkındayız ki, ülkemizde sosyal sorumlulukla ilgili olarak Avrupa ülkelerindeki gibi kapsamlı bir kanun bulunmamaktadır. Söz konusu kanunların düzenlenerek hayata geçirilmesi gerekir. Bu kapsamda Meclis çalışanlarının hakkaniyet kurallarına uygun çalışma şartlarında motivasyonunu sağlamayı, verimliliği artırmak için sosyal ve özlük haklarını doğru biçimde uygulamayı, herkese eşit mesafede yaklaşarak huzurlu bir çalışma ortamı sağlamayı hedefliyoruz. STANDARD: Ülkemizde, Kurumsal Sosyal Sorumluluk kavramının doğru uygulanabilmesi için daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Kurumsal Sosyal Sorumluluklar, uluslararası kuruluş ve STK ların itici gücüyle ivme kazanmaktadır. Tüketiciler ve Yerel STK lar gibi yerli inisiyatifl erin şirketler üzerinde etkili birer güç oluşturması için neler yapılmalı? Cemil ÇİÇEK: Tüketicinin bilinçlendirilmesi için yazılı ve görsel medyanın da sorumluluk alması gerekir. Son zamanlarda ilgili kurumların, görsel medyada başlatmış olduğu çevre, sağlık, su, enerji, iş sağlığı ve güvenliği temalı kamu spotu yayınları önemlidir. Bu kamu spotlarında vurgulanan ekmek israfı, enerji ta- sarrufu ve sigara ile mücadele konularında başlatılan kampanyalar kayda değerdir. Böylece tüketici bilincinin artırılarak kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine yatırım yapan, çevreyi ve eğitimi önemseyen, toplumun gelişimine katkıda bu- lunan kuruluşların ürünlerini tercih eden bilinçli tüke- ticilerin çoğaltılması üretici şirketler üzerinde etkili bi- rer güç oluşturur. Çünkü tüketicinin aldatılması kadar etik olmayan bir davranış olamaz. Biraz önce de bahsettiğim gibi ülkemizde henüz Ku- rumsal Sosyal Sorumluluk kavramı ve uygulanma şekli tam mânâsıyla bilinmiyor. Ne yapılması gerektiği, yapılanların yeterliliği noktasında somut değerlendirme- ler yapılamıyor. Bunun için çalışanlar, tüketiciler ve sivil toplum kuruluşları bilinçlendirilerek, Kurumsal Sosyal Sorumluluk çalışması yapan kurum veya özel şirketlerden destek alınmalıdır. Hatta kimilerine göre sosyal sorumluluk yalnızca hayırsever kişi ve derneklerin faaliyetlerinden ibaret sanılıyor. Bu yanlış algıdan dönülüp, Kurumsal Sosyal Sorumlulukların sürekli ve sistematik hale getirilmesi gerekmektedir. 10
STANDARD: Kuruluşların Kurumsal Sosyal Sorumluluğu iş stratejileri içine entegre etmeleri küresel bağlamda gelecek için çok büyük önem arz etmektedir. Bu nedenle, ülkemizde KSS nin teşvik edilmesi konusunda ilgili taraflara düşen görevler nelerdir? Cemil ÇİÇEK: Ülkemizde, Kurumsal Sosyal Sorumluluk yoluyla iş performansının sürekli yükseltilmesi hedeflenmelidir. Günümüzde şirketlerin büyük bir bölümü Kurumsal Sosyal Sorumluluk ile şirket performansı arasındaki ilişki hakkında yeterli bilgiye maalesef sahip değiller. Bu durumda, sosyal sorumlu şirket politikaları geliştirmenin ve benimsemenin sadece toplumsal fayda yaratmayıp, karlılığı da artıracağı konusunda şirketleri bilgilendirmek önem taşımaktadır. İlgili taraflara Kurumsal Sosyal Sorumluluğun sonuca giden bir araç olduğu anlatılmalıdır. Doğru uygulamalar için kamu kuruluşları ve özel sektör öncü rol oynamalı, kurumların bünyesinde ilgili Kurumsal Sosyal Sorumluluk birimleri oluşturularak sürekli gelişme hedeflenmelidir. Kalkınma sürecindeki ülkelerde, kamu kuruluşları, iş dünyası, AR-GE araştırmaları Kurumsal Sosyal Sorumluluk projeleri olarak sürekli desteklenmelidir. Öncelikli olarak faaliyetler kadar sonuçların ve başarılı girişimlerin arkasında durulmalıdır. Uzun vadede katılımı sağlayacak projeler, platformlar oluşturularak iş dünyasından ve sivil toplum kuruluşlarından doğru örnekler gündeme getirilmeli, böylece farkındalık sağlanmalıdır. STANDARD: Ülkemizdeki KSS tartışmaları bu sürecin bir sistem dâhilinde geliştirilerek KSS hakkında doğru anlayışı ve yaklaşımları gösterecek ve araçları tanıtacak, kurumsallaşmış bir liderlik yapısından uzaktır. TSE nin SR 10 Sosyal Sorumluluk Yönetim Sisteminin kuruluşlarda uygulanmasını ülke kazanımları açısından değerlendirir misiniz? Cemil ÇİÇEK: İletişim araçları sayesinde yapılan her şey kısa sürede gözler önüne serilmekte, kurumların gerçekleştirdiği faaliyetler de kamuoyu tarafından takip edilmektedir. Kuruluşların müşteri memnuniyetini sağlayabilmek için sosyal sorumluluklara önem vermesi, bu durumun zincirleme bir tepkime gibi diğer kurum ve kuruluşların etkilenmesini de sağlar. Biz de Meclis olarak bu konuda üzerimize düşen görevi yapmak adına kamu kurumları arasında TSE den SR 10 Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemi Eğitimini alan ilk kurum olduk. Bu eğitim sayesinde, personelimizin kişi ve kurum olarak neler yapılabileceği konusunda bilinçlendirilmesini amaçlamaktayız. Ayrıca bu kapsamda devam eden projelerimiz de var. Örneğin kâğıt israfını azaltarak ağaç kesimini engellemek için kurumumuz- 11 MAYIS 2013
AYIN KONUĞU Kurumsal Sosyal Sorumluluklarını yerine getiren kuruluşlarımızın liderleri, TSE nin ülkemize kazandırdığı SR 10 Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemini kuruluşlarında uygulayarak ülkemizde sürecin sistematik olarak yönetilmesine katkıda bulunacaklardır. daki kâğıt atıklar toplanarak geri dönüşüm amacıyla değerlendirilmektedir. Pet şişelerin mavi kapaklarının toplanmasıyla engelli aracı alınmıştır. Ömrünü doldurmuş piller toplanıp ilgili birimlere gönderilerek, doğaya verdiği zararın engellenmesine çalışılmaktadır. Kurumumuzda atık bilinci geliştirilmekte ve kaynağında ayrıştırmaya büyük önem verilmektedir. Mutfaklarımızda kullanılan yağlar ayrı olarak toplanmaktadır. Lokantalarımızdaki artan yiyecekler yapılan anlaşmayla Onkoloji Hastanesine gönderilmekte ve ihtiyaç sahiplerine dağıtılmaktadır. Yine lokantalarımızdaki artık yiyecekler toplanıp hayvan barınaklarına gönderilmektedir. TBMM olarak TS EN ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi ve TS EN ISO 22000 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi belgelerine sahibiz. Çevre Yönetim Sistemi, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi ve Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemi belgeleri için de çalışmalarımız ilgili birimler tarafından başlatılmış durumdadır. Kurumsal Sosyal Sorumluluklarını yerine getiren kuruluşlarımızın liderleri TSE nin ülkemize kazandırdığı SR 10 Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemini kuruluşlarında uygulayarak ülkemizde sürecin sistematik olarak yönetilmesine katkıda bulunacaklardır, diye düşünüyorum. STANDARD: Kurumsal Sosyal Sorumlulukların yerine getirilmesinin ülkemizde sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması yönündeki önemi nedir? Cemil ÇİÇEK: Kurumsal Sosyal Sorumluluk kavramı, dünyada sürdürülebilir kalkınma kavramının yükselmesi ile eş zamanlı olarak önem ve popülerlik kazanmıştır. İş dünyası, sürdürülebilir kalkınmanın artık sadece kamu sektörü ve sivil toplum kuruluşlarının ilgi alanı olmadığının ve kendilerinin de finansal sürdürülebilirliklerine ek olarak, kaynakların sürdürülebilirliği ve insani kalkınma için aktif rol almak üzere hızla harekete geçmeleri gerektiğinin bilincine varmıştır. Bu noktada çoklu paydaş diyaloğu ve aktörler arasındaki paylaşımın artması büyük önem taşımaktadır. Ülkemiz ekonomik olarak dünya ortalamasının üzerinde büyüyen bir ülke. Sürdürülebilir kalkınma ülkemiz için çok önemli. Sürdürülebilir kalkınma adına, bakanlıklarımız çalışmalar yürütüyor, AB ve BM destekli projeler hayata geçiriliyor. Ülke olarak henüz yolun başında olduğumuzu söyleyebiliriz. Kurumsal sosyal sorumluluk ve sürdürülebilir kalkınma artık birbirinden ayrı düşünülemeyecek iki kavram ve açıktır ki ülkemizde de özel sektörün geliştireceği uygun bir sosyal sorumluluk yaklaşımı olmaksızın sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması olanaksızdır. Sürdürülebilir bir gelecek istiyorsak, gelecek nesillere yaşanası bir dünya bırakmak istiyorsak hem dünyada, hem de ülkemizde doğal kaynaklarımızı verimli kullanmalı ve korumalıyız. Bunun içinde ekonomik, çevresel, toplumsal ve kurumsal olarak davranışlarımızı ve politikalarımızı yeniden gözden geçirmeliyiz. Bütün ekonomik ve sosyal faaliyetlerimizi doğal kaynaklarımızı verimli kullanarak, tüketmeden yürütmek zorundayız. Ülkemizde sosyal sorumlulukla ilgili olarak Avrupa ülkelerindeki gibi kapsamlı bir kanun bulunmamaktadır. Söz konusu kanunların düzenlenerek hayata geçirilmesi gerekir. Kamu, özel ve sivil toplum kuruluşları sosyal sorumluluklar konusunda farkındalık yaratarak bu davranışları sürekli hale getirebilirler. Meclis olarak iş sağlığı ve güvenliği ile engellilerle ilgili kanunların gereklerini yapmaktayız. Engellilerin hizmetleri gereği kolay erişimlerine yönelik çalışmalarımız tamamlanmıştır. Şunu iyi biliyoruz ki, sosyal sorumluluk çalışmaları, kurumun imajını korur, çalışanların moralini ve verimliliğini artırır. Kurumsal sosyal sorumluluk çalışmaları; ortak değerlerin korunmasını, uyum ve dayanışmanın artırmasını sağlar. Daha iyi hizmet, sürdürülebilir kalkınma, 12
fırsat eşitliği, hayat standartlarının yükselmesi, sosyal uyum ve sağlıklı bir çevre amaç edinilmelidir. Artan üretkenlik ve kaynakların verimli kullanımı, azalan enerji ve su tüketimi, atık ve kıymetli yan ürünlerin geri kazanımı ile birlikte tasarruf elde edilmesine yardımcı olur. Kuruluşun risk yönetimi uygulamalarını geliştirmesini sağlar. STANDARD: Standartların ihtiyari olarak uygulanmasının Devlet tarafından teşvik edilmesini ülkemizin sürdürülebilir kalkınması açısından değerlendirir misiniz? Cemil ÇİÇEK: Bildiğiniz gibi sürdürülebilir kalkınma; İnsan ile doğa arasında denge kurarak doğal kaynakları tüketmeden, gelecek nesillerin ihtiyaçlarının karşılanmasına ve kalkınmasına imkân verecek şekilde bugünün ve geleceğin yaşamını ve kalkınmasını programlama anlamını taşımaktadır. Bu anlamda sürdürülebilir kalkınma kavramının sosyal, ekolojik, kültürel boyutlarının yanı sıra ciddi şekilde ekonomik boyutlarının da olduğunu görüyoruz. Zaten, sürdürülebilir kalkınma anlayışı, ülkelerin ekonomik ve sosyal gelişme hedeflerinde ortak paydayı sürdürülebilirlik olarak belirlemektedir. Geleceğide sahiplenen bu ortak hedef, herkesin temel ihtiyaçları ile daha iyi bir hayata ilişkin beklentilerin karşılanmasına imkân vermeye yöneliktir. Buradan hareketle baktığımızda, ülkelerin kalkınma stratejilerinin olmazsa olmazı sürdürülebilirliktir diyebiliyoruz. Ancak toplumların sanayileşme çabaları, akıl almaz bir şekilde çevresel kaygıların önüne geçebilmektedir. Bu nedenle de, sürdürebilirlik içerisinde gelecekten ödünç aldığımız dünyamız için standardizasyon ve kalite kavramlarının yeterince yer bulduğunu söylemek pek de gerçeği yansıtır bir tespit olmaz diye düşünüyorum. Kısa vadeli bir takım ticari kaygılar, insanların alım güçleri, küresel güçlerin kendi varlıklarını, diğerlerinin yaşam hakkını gasp etmede bulması vb. faktörler, getirilen ve getirilebilecek her türlü standardın uygulanmasının önünde eskisi kadar olmasa da 13 MAYIS 2013
AYIN KONUĞU Standartların sadece yayımlanması yetmiyor, bu standartları mutlaka uygulayarak yaşayabilir olmasını sağlayabilmek son derece önemlidir. Bu bizlerin gelecek nesillere belki de en önemli borcudur. bir engel olarak durmaktadır. Biz, ülke olarak da standartların uygulama zorunluluğunun, toplumsal taleple şekillenmesi gerektiğini ve toplumsal talep ve ısrarın bir sonucu olarak standartların uygulanabileceğini savunmaktayız. Toplumsal talebi sadece ülkemiz boyutuyla değil, küresel boyutuyla düşünmemiz gerekir. Ancak bazı kaygılar nedeniyle toplumun talebi ne olursa olsun işletmeler maalesef bu taleplere yok gözüyle bakabilmektedir. Dolayısıyla bu konuda ortaya konulan ve konulacak standartların her şart altında yaptırımı konusunda uluslararası konsensüsün sağlanması ve uygulamalarının yine uluslararası organizasyonlarca denetlenmesi kaçınılmazdır diye düşünüyorum. Yani standartların sadece yayımlanması yetmiyor, bu standartları mutlaka uygulayarak yaşayabilir olmasını sağlayabilmek son derece önemlidir. Bu bizlerin gelecek nesillere belki de en önemli borcudur. Sosyal sorumluluk anlayışımız gereği standartlara gerekli özeni gösteriyoruz. Meclise aldığımız bütün gıda maddelerinde belli kalite kriterleri ararken buna dikkat etmekteyiz. Devlet bu standartlara uyulması için teşvikte bulunmalı, örneğin Sağlık Bakanlığı ve Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nın standartlara uymayarak uygunsuz ürün satan kurum/kişileri kamuoyunu bilgilendirmek amacıyla yayınlaması standartlara uyulması konusunda bir teşviktir. Böyle bir uygulamada etik kurallara riayet eden ve dürüst davranan üretici ile beraber, sağlığı ile oynanmayan tüketici ve nihayetinde ülke ekonomisi kârlı çıkacaktır. STANDARD: Türkiye deki KSS uygulamalarını etkileyen şartlar ve faktörler ve ülkedeki KSS yaklaşımını şekillendirecek tavsiyelerde bulunabilir misiniz? Cemil ÇİÇEK: Türk toplumu olarak her şeyden önce hayırsever bir kültüre sahibiz. Vakıf kültürünün ne demek olduğunu gayet iyi biliriz çünkü bunu yıllarca başarıyla uyguladık. Elimizde olanın yarısını olmayan komşumuza vermiş; kurum ve sosyal ahlâk kurallarımızla hakkaniyetin dışına çıkana izin vermedik, yaşlıyı, kimsesizi ve düşkünü koruduk. Türk tarihinde de görüldüğü gibi 12. yüzyıldan itibaren Ahi ocaklarında yetişen üretici esnaf asla tüketiciyi aldatmamıştır. Yanlış yapan hangi esnaf olursa olsun pabucu dama atılarak bir daha o bölgede esnaflık yapmamak üzere cezalandırılmıştır. Kurumsal Sosyal Sorumluluk ile bunu yine devam ettirme gayretindeyiz. Kurumsal Sosyal Sorumluluğu bilen bir ülke olabilmek için ne gerekiyorsa yapmalıyız. STANDARD: 10-16 Mayıs Engelliler Haftası ile ilgili mesajınızı alabilir miyiz? Cemil ÇİÇEK: Bugün sağlıklı bir insan olarak hayatımızı devam ettirebiliriz. Fakat yarının ne getireceğini kimse bilemez. Hepimiz bir an gelir engelli olabiliriz. Onun için engellilerin önündeki engeli kaldırmak için, onların hayatını kolaylaştırmak için ne gerekiyorsa yapmamız gerekir. Biz meclis olarak bunu çok önemsiyor, kanunî şartları da dikkate alıyor ve gereğini yapıyoruz. Meclis yerleşkesi içinde ulaşımlarını daha rahat sağlayabilmeleri için yollar, lavabolar, asansörler vb. kullanım alanları engelliler için aranan şartlara uygun hale getirilmiştir. 14
ODAK Rob Steele ISO Genel Sekreteri ISO Secretary-General ISO 26000: Zamanı Gelen Bir Standart ISO 26000: A Standard Whose Time Has Come M ay I invite you to take a trip with me in the ISO time machine? The first stop is 60 years ago, to ISO s early years. In your opinion, what would ISO be known for? It s a safe bet that it would be for developing technical standards that solved problems for engineers. Let s take a new trip in the time machine to the last decade of the 20 th century. In your opinion, what would ISO be known for? ISO would still be known for standards that provide state-of-the-art engineering specifications. However, ISO was increasingly making its entry into the company boardroom via its management systems, ISO 9001 for quality management, and ISO 14001 for environmental management. And if we land our time machine today? ISO is still producing engineering standards that keep the wheels of industry turning, although these are now largely complemented by information technology standards. At the same time, ISO s pioneering management system standards for quality and the environment have been joined by others to help companies and governmental organizations meet challenges such as information security, supply chain security, IT service management and food safety. But what would be the new standard that excites interest Sizleri ISO zaman makinesi içerisinde benimle birlikte çıkacağınız bir yolculuğa davet edebilir miyim? İlk durağımız 60 yıl öncesi yani ISO nun ilk yılları. Sizin görüşünüze göre ISO ne ile ilgili olarak bilinmektedir? Mühendislerin karşılaştığı problemleri çözen teknik standartlar olarak ifade etmek kazanma şansı yüksek olan bir bahis gibi olacaktır. Zaman makinesi içinde yeni bir seyahate daha çıkıp 20.yüzyılın son çeyreğine doğru gidelim. Sizin görüşünüze göre ISO ne ile ilgili olarak bilinmektedir? ISO yine en gelişmiş mühendislik şartnamelerinin standartlarının belirleyici noktasıdır. Öte yandan, yine bu dönemde ISO şirketler içerisine yönetim sistemleri olan ISO 9001 Kalite Yönetimi ve ISO 14001 Çevre Yönetimi ile yükselen bir biçimde nüfuz etmekteydi. Eğer zaman makinemizi günümüze indirecek olursak? ISO halen endüstri çarklarının işlemesini sağlayan mühendislik standartlarını belirlemekte olup, günümüzde söz konusu standartlar kapsamlı bir biçimde bilgi teknolojileri tarafından da desteklenilmektedir. Aynı zamanda, ISO nun öncülük yaptığı yönetsel ve çevresel bazlı standartları diğer paydaşlar tarafından da katkıda bulunulmak suretiyle şirketlerin ve kamu kuruluşlarının bilgi güvenliği, tedarik zinciri güvenliği, bilgi teknolojileri hizmet yönetimi ve gıda güvenliği gibi zorlu konularda destek olunmaktadır. Fakat gerek özel gerekse de kamu sektörünün ilgisini 15 MART 2013
ODAK in both public and private sectors, and captures the attention of young people via social media? The answer is ISO 26000, Guidance on social responsibility. A recent Google search I did for Internet hits on the standard came up with more than 4.6 million and, by the time you are reading this article, this figure has certainly increased. Why is ISO 26000 creating such intense interest? Quite simply, it is a standard whose time has come. Organizations around the world, and their stakeholders, are becoming increasingly aware of the need for and benefits of socially responsible behaviour. The objective of social responsibility is to contribute to sustainable development. An organization s performance in relation to the society in which it operates and to its impact on the environment has become a critical part of measuring its overall performance and its ability to continue operating effectively. This is, in part, a refl ection of the growing recognition of the need to ensure healthy ecosystems, social equity and good organizational governance. In the long run, all organizations activities depend on the health of the world s ecosystems. Organizations are subject to greater scrutiny by their various stakeholders. In today s world, where Internet puts all companies under scrutiny, society will just not accept that a company exploits people to develop its products. The difference between hard work and exploitation depends on criteria like adequate pay, working conditions, health and safety factors, and social protection. Labour practices comprise just one of the seven core subjects of social responsibility defined in ISO 26000, along with human rights, the environment, fair operating practices, consumer issues and community involvement and development. In addition, the standard examines 37 underlying issues of social responsibility and seven overarching principles, making it a one-stop shop for managers who want to understand social responsibility, how it impacts their business and how to get the best out of ISO 26000. So what? How exactly can ISO 26000 help organizations to survive in today s turbulent markets? Implementing ISO 26000 can help to improve an organization s performance in social responsibility in crucial areas including the following: çekerken sosyal medya aracılığı ile gençlerin de dikkatini çekebilen yeni standart ne olacaktır? Cevap ISO 26000, Sosyal Sorumluluk Rehberidir. Yaptığım son Google Internet araştırmasında söz konusu standartla ilgili olarak 4,6 milyon veriye ulaşmış bulunuyorum ve siz bu makaleyi okuduğunuz sırada ilgili verilerin artmış olması da kesindir. O halde ISO 26000 neden bu denli ilgi uyandırmaktadır? Cevabı basittir ki bu da zamanı gelen bir standart olması ile açıklanabilir. Dünya genelindeki organizasyonlar ve ilgili paydaşları sosyal sorumluluk davranışı ile gereklilik ve fayda bağlamında giderek artan oranda bir farkındalığa sahip olmaktadırlar. Sosyal sorumluluğun hedefi sürdürülebilir gelişime katkıda bulunmak olarak açıklanabilir. Bir organizasyonun toplum ile ilintili performansı ve çevreye olan etkisi organizasyonların topyekûn performanslarını değerlendirmede giderek artan bir biçimde kritik bir öneme sahip olmaktadır. Bu bağlamda söz konusu durum sağlıklı ekosistemlerin yaratılması, sosyal eşitlik ve iyi organizasyonel yönetim ile ilgili konuların giderek artan biçimde önem arz eder hale gelmesinin yansımasıdır. Uzun vadede tüm organizasyonların ilgili aktiviteleri, dünyanın sağlıklı ekosistemlerine bağımlıdır. Organizasyonlar artan bir biçimde paydaşları tarafından incelemeye tabi tutulmaktadır. İnternetin tüm şirketleri denetim altında tuttuğu günümüz dünyasında, toplum ürünlerini geliştirmek adına çalışanlarını suistimal eden şirketleri kabul etmeyecektir. Yoğun çalışma ve suistimal arasındaki farkı yaratan ana kriter yeterli ödeme, uygun iş koşulları, sağlık ve güvenlik faktörleri ve sosyal güvenliktir. İşgücü uygulamaları sosyal sorumluluk konusunda ISO 26000 de tarif edilen yedi ana maddeyi kapsamaktadır ki bunlar, insan hakları, çevre, adil operasyon uygulamaları, tüketim sorunları, kurumsal yönetim, çalışma uygulamaları, toplum katılımı ve gelişimdir. İlave olarak, standart sosyal sorumluluk bağlamında 37 sorun ve 7 kapsayıcı prensibin altını çizerek yöneticilerin sosyal sorumluluğu anlayabilmeleri ve işlerine olan etkilerini kavrayarak ISO 26000 standardından nasıl daha iyi faydalanılabilecekleri noktasında tüm ihtiyaçlara cevap veren tek çözüm ortağı temelli destek sağlamaktadır. O halde? ISO 26000 sürekli olarak dalgalanma halindeki pazarda ayakta kalabilmek için tam olarak nasıl bir destek sağlayabilir? ISO 26000 standardının uygulamaya geçmesi ile birlikte organizasyonların sosyal sorumluluk bağlamında performanslarını artırmalarına destek olacak önemli alanlar aşağıdaki şekildedir; 16
Competitive advantage Reputation Ability to attract and retain workers or members, customers, clients or users Maintenance of employees' morale, commitment and productivity View of investors, owners, donors, sponsors and the financial community Relationship with companies, governments, the media, suppliers, peers, customers and the community in which it operates Over the years, numerous models and codes for corporate social responsibility have been developed at company and national levels. How does a CEO navigate through this maze of possibly confl icting guidance and requirements? ISO 26000 provides a solution because one of the features that makes it different is the extent of international agreement that produced the standard. The guidance in ISO 26000 is based on consensus among 99 countries and 42 international organizations from both public and private sectors. Turkey was one of the ISO member countries who took part in the development of ISO 26000, which was launched in 2010. Turkey took a wise decision to be involved because a survey carried out in the third quarter of 2012 revealed that at least 64 countries had adopted ISO 26000 as a national standard and that another 20 were in the process of doing so. In addition, it was already available in 23 languages. Another indicator of the huge interest in ISO 26000 is that in mid-march 2013, there had been more than 158 550 visits to the ISO website ISO 26000 landing page, including more than 62 000 to the brochure, Discovering 26000, and more than 35 000 to the companion brochure, ISO 26000 project overview. But why such interest in ISO 26000? An essential point is its link to sustainable development. Today, sustainability is the name of the game. Sustainable operations for organizations means not only providing products and services that satisfy the customer, and doing so without jeopardizing the environment, but also operating in a socially responsible manner. Pressure to do so comes from customers, consumers, governments, associa tions and the public at large. At the same time, far-sighted organizational leaders Rekabet Avantajı Saygınlık Çalışanların, üyelerin, müşterilerin ya da kullanıcıların ilgisinin sağlanması ve elde tutulabilmesi Çalışanların bağlılığının, verimliliğinin ve morallerinin himaye edilmesi Yatırımcıların, şirket sahiplerinin, bağışçıların, sponsorların ve de finans camiasının görüşleri Şirketlerle, devletle, basınla, tedarikçilerle, grup üyeleriyle, müşterilerle ve de içerisinde bulunduğu toplumla ilişkiler. Yıllar içerisinde sosyal sorumluluk noktasında birçok model ve kod gerek şirket gerekse de ulusal seviyede geliştirilmiştir. Bir Yönetim Kurulu Başkanı bu çelişkilerle dolu yükümlülüklerin olduğu labirent içerisinde yolunu nasıl bulacaktır? ISO 26000 in çözüm sağladığı konu, standart üzerinde genişletilmiş farklı özelliklerin bir uluslararası mutabakatı olmasıdır. ISO 26000 rehberi toplamda 99 ülke ve gerek özel gerekse kamu sektöründen 42 uluslararası organizasyonun konsensüsü ile oluşturulmuştur. Türkiye 2010 da başlayan ISO 26000 geliştirme grubu üyelerinden biridir. Türkiye bu oluşuma dahil olarak akıllıca bir adım atmıştır ki 2012 nin üçüncü çeyreğinde yapılan bir araştırmaya göre en az 64 ülkenin ISO 26000 standardını ulusal standart olarak kendilerine adapte ettiği ve 20 ülkenin ise söz konusu adaptasyon sürecinin içerisinde olduğu belirtilmiştir. Buna ek olarak, hâlihazırda toplamda 23 dilde yararlanmak mümkündür. ISO 26000 e olan büyük ilgi Mart 2013 ortalarında vuku bulmuş olup toplamda ISO web sitesine ISO 26000 ile ilgili 158.550 ziyaret ki bunun 62.000 tanesi broşüre yöneliktir, 26000 i sayfayı keşfetmek ve 35.000 den fazla tamamlayıcı broşür ve ISO 26000 proje genel taslak ziyareti gerçekleştirilmiştir. Fakat neden ISO 26000 bağlamında böyle bir ilgi bulunmaktadır? Önemli nokta sürdürülebilir gelişme ile ilgili olan bağlantısıdır. Günümüzde sürdürülebilirlik oyunun adıdır. Organizasyonlar için sürdürülebilir operasyonlar sadece ürün temin etmek ve müşteri memnuniyetini gerçekleştirmek anlamında olmayıp tüm bu söylenenleri çevreye zarar vermeden ve sosyal sorumluluk anlayışı içerisinde gerçekleştirmektir. Bu konuda baskı müşterilerden, tüketicilerden, hükümetlerden ve kuruluşlardan ve genel anlamda toplumdan gelmektedir. Aynı zamanda vizyon sahibi, ileri görüşlü liderler sürdürülebilir başarının güvenilir iş uygulamaları, muhasebe kayıtlarında sahtekarlığın yapılmaması ve iş gücü istismarının önlenebilmesi ile 17 MAYIS 2013
ODAK recognize that lasting success must be built on credible business practices and the prevention of such activities as fraudulent accounting and labour exploitation. On the one hand, there has been a number of high-level declarations of principle related to social responsibility and, on the other, there are many individual social responsibility programmes and initiatives. The challenge is how to put the prin ciples into practice and how to implement social responsibility effec tively and effi ciently when even the understanding of what social responsibility means may vary from one programme to another. In addition, previous initiatives have tended to focus on corporate social responsibility (CSR), while ISO 26000 provides social responsibility (SR) guidance not only for business organizations, but also for public sector organizations of all types. ISO s expertise is in developing harmonized international agreements based on double levels of consensus among the principal categories of stakeholder, and among countries (ISO is a network of the national standards bodies of 163 coun tries). ISO 26000 distils a globally relevant understanding of what SR is and what organizations need to do to operate in a socially responsible way. A second point is that ISO 26000 is a truly comprehensive document that helps all types of organization regardless of their size, activity or location to operate in a socially responsible manner by providing guidance on : Concepts, terms and definitions relating to social responsibility The background, trends and characteristics of social responsibility Principles and practices relating to social responsibility Core subjects and issues relating to social responsibility Integrating, implementing and promoting socially responsible behaviour throughout the organization and Its sphere of infl uence Identifying and engaging with stakeholders Communicating commitments and performance related to social responsibility A third point is that developing the standard was a truly inclusive process that took into account all points of view and expertise. mümkün olabildiğinin farkındadırlar. Öte yandan, sosyal sorumluluk ile ilgili olarak birçok üst düzey prensip deklarasyonu ve kişisel anlamda sosyal sorumluluk program ve girişimleri bulunmaktadır. Bu durumda karşı karşıya bulunulan en zor durum belirtilen prensiplerin sosyal sorumluluğun anlaşılmasında bile birçok program tarafından farklı tanımlamalar olduğu halde pratikte nasıl uygulanabilir hale getirileceği ve sosyal sorumluluğun etkili ve efektif olarak nasıl adapte edileceğidir. İlave olarak, daha önceki girişimler kurumsal sosyal sorumluluk (CSR) konusunda odaklanırken ISO 26000 sosyal sorumluluk (SR) rehberliği konusunu sadece işletme organizasyonları için değil her türlü kamu kuruluşunu da içine alacak şekilde tanımlamaktadır. ISO nun uzmanlığı ülkeler ve paydaşlar arasında ikili konsensüs sağlanmış uluslararası anlaşmaları uyumlu hale getirmeyi geliştirmektir. (ISO 163 ülkedeki standardizasyon kurumlarının işbirliği ağıdır) ISO 26000 sosyal sorumluluğunun global olarak ifade ettiği tanımlamayı damıtır ve organizasyonların sosyal sorumluluk anlayışı ile hareket etmek için neleri yapmaları gerektiğini ifade eder. Bir ikinci nokta ise ISO 26000 standardı kapsamlı bir dokümantasyon olup tüm organizasyonlara iştigal ettiği alana ya da büyüklüğüne bakılmaksızın sosyal sorumluluk bilinci ile hareket ederek çalışmasını, aşağıda belirtildiği şekilde yardımcı olarak sağlamaktadır; Sosyal sorumluluk ile ilgili konseptler, terminolojiler, ve tanımlamalar Sosyal sorumluluk geçmişi, eğilimler ve karakteristikleri Sosyal sorumluluk prensip ve uygulamaları Sosyal sorumluluk ile ilgili ana konular ve sorunlar Sosyal sorumluluk davranışının organizasyon içerisinde entegre edilmesini, uyarlanmasını reklamının yapılmasını ve etki sahasının belirlenmesi Sosyal sorumluluğun tanımlanması ve paydaşlarla angaje edilmesi Sosyal sorumluluk için iletişim ve performans taahhütleri Bir üçüncü nokta ise standardın geliştirilmesinin tamamen bir iç işleyiş prosedürü olmasından dolayı tüm tarafların görüş ve uzmanlıklarının alınarak sorumluluk verilmesidir. ISO 26000 Standardını geliştiren sosyal sorumluluk ISO Çalışma Grubu Üyeliği bugüne kadar bir ISO Standardı geliştirilmesindeki süreçte yer alan en kapsamlı paydaş ve temsil ağını temsil etmektedir. 18
The membership of the ISO Working Group on Social Responsibility that developed ISO 26000 was the largest and the most broadly based in terms of stakeholder representation of any single group formed to develop an ISO standard. Six main stakeholder groups were represented: industry; government; labour; consumers: nongovernmental organiza tions; service, support, research and others, as well as a geographical and gender-based bal ance of participants. At the same time, it took account of the best work on SR already carried out and involved as partners the organizations responsible for this work. The guidance in ISO 26000 draws on best practice developed by existing public and private sector SR initiatives. It is consistent with and complements relevant declarations and conventions by the United Nations and its constituents, notably the International Labour Organization (ILO), with whom ISO established a Memorandum of Un derstanding (MoU) to ensure consistency with ILO labour standards. ISO also signed MoUs with the United Nations Global Compact Offi ce (UNGCO) and with the Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) to enhance their cooperation on the development of ISO 26000. It is important to note that ISO 26000 is not a management system standard. It is not intended or appropriate for certification purposes or regulatory or contractual use. Any offer to certify, or claims to be certified, to ISO 26000 would be a misrepresentation of the intent and purpose and a misuse of this International Standard. So where has our journey in the ISO time machine taken us? Right up to the present, with a perspective on the future. The survival of an organization depends on the three pillars of sustainable development: economic, environmental and social. ISO 26000 provides a solid foundation for the social dimension, with clear links to the economic and environmental dimensions. It is a practical tool for organizations large and small, in production and in services, in public and in private sectors, to move from good intentions about social responsibility to good actions. And implementing ISO 26000 will provide benefits for themselves and for their customers and stakeholders. Altı ana paydaş grup temsil edilmiş olup bunlar: Endüstri, Hükümet, İşçi, Tüketiciler, Sivil Toplum Örgütleri, Hizmet Sektörü, Destek ve Araştırma Kuruluşları ve diğerleri olup söz konusu gruplar coğrafi ve cinsiyet faktörleri bağlamında dengeli katılımcı gruplarından oluşturulmuştur. Aynı zamanda, hali hazırda sosyal sorumluluk alanında faaliyet gösteren kurum ve kuruluşlarda bu çalışmada sorumluluk almışlardır. ISO 26000 rehberi bünyesinde sosyal sorumluluk noktasında bugüne kadar gerek kamu gerekse de özel sektör tarafından geliştirilmiş tüm ve en iyi uygulamaları bulundurmaktadır. Aynı zamanda söz konusu rehber Birleşmiş Milletler ve ilgili bileşenlerinin yayımladığı tüm deklarasyon ve anlaşmalarla uyumlu olup özellikle Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) standartları ile uygunluk göstermektedir ki ISO bu konu ile ilgili uyum gösterebilme noktasında kendi içerisinde bir Mutabakat Muhtırası (MOU) da yayımlamıştır. ISO aynı zamanda Birleşmiş Milletler Global Anlaşma Ofisi ve Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) de Mutabakat Muhtırası dokümanlarını ilgili standardın daha da geliştirilebilmesi adına imzalamıştır. ISO 26000 Standardının bir yönetim standardı olmadığını ifade etmemiz gerekmektedir. İş bu standart sertifikasyon, düzenleme ya da sözleşme bağlamında kullanılmak üzere geliştirilmemiştir. Bununla ilgili herhangi bir sertifikasyon teklifi ya da ISO 26000 standardına sahip olunduğunun ifade edilmesi bu u luslararası standardın yanlış bir biçimde sunulması ve kullanılması şeklinde olacaktır. Bu durumda ISO zaman makinesi içerisindeki yolculuğumuz bizi nereye götürmüştür? Bir gelecek perspektifi ile tam da günümüze. Bir organizasyonun hayatta kalabilmesi sürdürülebilir kalkınmanın 3 temel ayağına sahip olabilmesi ile mümkündür: Ekonomik, Çevresel ve Sosyal. ISO 26000 sosyal boyut konusunda sahip olduğu ekonomik ve çevresel boyutlarla birlikte sağlam bir temel sağlamaktadır. Bu standart sosyal sorumlulukla ilgili niyetleri gerçek ve somut hareketlere dönüştürmede kamu ya da özel sektör, küçük ya da büyük nitelikte organizasyon ya da üretim ve hizmet alanlarında faaliyet gösteren kuruluşların kullanımı açısından pratik ve temel bir araç olarak faaliyet gösterebilecektir. Öte yandan ISO 26000 standardının uygulanması hem kendileri hem de müşteri ve paydaşları açısından da faydalar sağlayacaktır. 19 MAYIS 2013
ODAK Tatiana CHIROSCA IQNet Teknik Müdürü IQNet Technical Manager Sosyal Sorumluluğu Anlamak Understanding Social Responsibility Social Responsibility and Sustainable Development J ust by a simple search on Internet of the term Social Responsibility, around 346 million results have been retrieved in 0.24 seconds. This prompts both that the world is a Global Village (with 30 % of the population as Internet users) and the increased importance social responsibility is having nowadays. The impacts organizations are having on people, community and the environment, the global nature of environmental or health issues, the poverty alleviation concerns, the interdependence and inter-linkage from the economic and financial point of view determine growing expectations of the consumers, clients, employees, shareholders, investors, business partners, community and governments towards responsible acts, transparency and ethical behaviour. The economic crisis and its financial consequences have, to some degree, impacted the confidence and levels of trust in business. These have focused public attention on the social and ethical performance of organizations. Sosyal Sorumluluk ve Sürdürülebilir Kalkınma Sosyal sorumluluk ile ilgili olarak internet te basit bir arama yaparak yaklaşık 346 milyon yanıta sadece 0,24 saniye içerisinde ulaşılmaktır. Bu durum dünyanın Küresel bir Köy (Dünya nüfusunun % 30 u internet kullanıcısıdır) olduğu gerçeğini ve sosyal sorumluluk kavramının günümüzde gittikçe artan önemini ortaya koymaktadır. Organizasyonların insanlar, toplum ve çevre üzerindeki etkileri, çevresel ve sağlık sorunlarının küresel doğası, fakirliğin artması ile ilgili endişeler, tüketicilerin ekonomik ve finansal görüşleri doğrultusunda büyüyen karşılıklı ve bağlantılı ihtiyaçları, müşteriler, çalışanlar, paydaşlar, yatırımcılar, iş ortakları, toplum ve hükümetler üzerinden ilerleyen sorumlu davranışlar, şeffaflık ve etik davranışlar. Ekonomik kriz ve getirdiği finansal sonuçları, bir dereceye kadar, iş dünyasına inanç ve güven noktasında etki etmiştir. Tüm bunlar toplumun sosyal ve etik anlamda organizasyon performanslarına yönelik odaklanması sonucunu beraberinde getirmiştir. Küreselleşme, bilgiye çabuk bir şekilde ulaşım, ko- 20