FTR 331 Ergonomi Güvenliğe Dayalı İş Yeri Düzenleme emin ulaş erdem
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ Üretimin ana unsurlarını oluşturan iş yeri ortamı, üretim araçları ve çalışan insan üretim süreci boyunca sürekli iletişi ve etkileşim içinde bulunmaktadır. Bunun sonucunda ise çalışan insan açısından çeşitli sorunlar gündeme gelmektedir. İş yerindeki çeşitli fiziksel ve kimyasal etmenler ile mekanik ve ergonomik etmenler çalışan insan üzerinde doğrudan ve dolaylı etkilere yol açmaktadır. İş yerindeki olumsuz çalışma koşullarının dolaylı etkileri ise iş kazaları şeklinde ortaya çıkar.
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ Ergonominin bir çalışma alanı olan İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) etkinliklerine hekim, hukukçu, sosyal bilimci, teknik eleman ve diğer uzmanlık alanlarından bir çok bilim insanının katılması ile İSG konusu bir bilim dalı olarak ciddi bir gelişme göstermiş ve uygulama alanı bulmuştur. Konunun öneminin benimsenmesi ve işverenlerde ve iş yerinde çalışan işçilerde İş Sağlığı ve Güvenliği bilincinin oluşturulması bir zorunluluktur. Bu bilincin oluşması öncelikle etkin bir eğitimin gerçekleştirilmesi ve işletmenin kendi profilini görmesi ile mümkündür.
İŞ KAZASI Kazalar niye olmaktadır? sorusu, ergonomistlerin güvenlik ve sağlık çalışmalarını yıllardır meşgul eden bir problemdir. Zira bu soruya bulunacak cevap, kazaları önleyebilmek için yapılacak çalışmaların temelini teşkil eder. Bunun için tüm fiziksel çalışma şartları altında insan performans ve kapasitesine uygun olmayan unsurların yani kaza sebeplerinin belirlenerek elimine edilmesi gerekir. Bilimsel çalışmalarca ispatlanmıştır ki; hiçbir kaza durup dururken, tesadüfi olarak ya da sebepsiz meydana gelmez. Bu nedenle, oluşan küçük ya da büyük tüm kazaları dikkatlice incelemek, analiz etmek, yol açan nedenleri araştırmak ve değerlendirme sonrasında gerekli ders ve önlemleri almak, kaza tekrarlarının önlenmesi veya etkilerinin en aza indirgenmesi açısından son derece önemlidir.
İŞ KAZASI Sözlükte kaza kelimesine karşılık şu manalar bulunmaktadır: görünür bir sebebi olmadan, beklenmeyen, amaçsız davranış ve net ifade ile Kader-i İlahi. Kazaların hakkında yapılacak tek bir tanım elbette ki yeterli değildir. İş kazalarının birçok tanımı bulunmaktadır. Bunlardan Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından iş kazası belirli bir zarar veya yaralanmaya yol açan, önceden planlanmamış beklenmedik bir olay olarak tanımlanmıştır.
İŞ KAZASI Dünya Sağlık Teşkilatı (WHO) tarafından ise iş kazaları önceden planlanmamış çoğu zaman, kişisel yaralanmalara, makinelerin, araç ve gereçlerin zarara uğramasına, üretimin bir süre durmasına yol açan bir olay olarak tanımlanmıştır.
İŞ KAZASI 31.05.2006 tarihli, 5510 Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu na göre; iş kazasının tanımı, bildirilmesi ve soruşturulması hakkındaki 13. maddede iş kazasını şu şekilde tanımlanmıştır: Sigortalının iş yerinde bulunduğu sırada, İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle veya görevi nedeniyle, sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş veya çalışma konusu nedeniyle iş yeri dışında, Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak iş yeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, Emziren kadın sigortalının, çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olaydır.
Bir olayın kaza olarak nitelendirilebilmesi için aşağıdakilerin düşük derecelerine sahip olması beklenir: Beklenilirlilik Kaçınılabilirlilik Kasıt (kazaya sebep vermeye eğilim)
Yani kazalar; çevre ile istenmeyen, kaçınılamayan ve kasıtsız etkileşimlerdir ve ne kadarı bir olayda bulunursa, o olayı kaza olarak nitelendirmek daha mümkün olur. Bazı araştırmacılara göre kazalar toplumsal bir oluşum içerisinde, Önceden planlanmayan, Önceden bilinmeyen, Kontrol dışına çıkan, Çevresine zarar verebilecek olaylardır.
İSG dünyasında Domino Teorisi, konunun bir klasiği olarak kabul edilmiştir. Domino Teorisi nde, kazayı oluşturan silsile beş ayrı evreye ayrılmıştır: Kalıtsal ve sosyal çevre Kişinin hatası Güvenli olmayan hareketler Kaza Yaralanma Teoride bu her evre, birer domino taşına benzetilmiş olup, taşlardan birinin ortadan kaldırılmasının kazayı ortadan kaldıracağı ifade edilmiştir
(Diagnostics Model for Hazard-DMH) kazaların gerçek sebebinin bulunması ve olası kazaların tahmini gibi tehlike değerlendirme çalışmalarındaki iki temel problemin çözümüne getirilen yeni bir tekniktir. DMH de gerekli veriler için kaza raporlarını kullanmakta, kazaların gerçek sebeplerini bulmakta, bu sebeplerin zaman ile olan ilişkisini inceleyerek gelecek dönemler bazında olası kazaları tahmin etmektedir. Böylece meydana gelebilecek olası kazalar hakkında bilgilendirilmiş üst yönetim bu erken uyarıları dikkate alarak, vuku bulmadan önce gerekli tedbirleri almak yoluyla potansiyel kazaların eliminasyonuna gider.
DMH Modelin felsefesi şu konular üzerine yoğunlaşmıştır: Kazaların sistemin karakteristiklerine bağlılığı Kazanın gerçek sebebinin bulunması İnceleme için kaza raporlarının kullanılması Kazaların yapısı ve tahmini
DMH DMH, sistemdeki kazaları bir ağaca benzetir. Ağacın meyveleri kazalar, kökleri ise kazaları oluşturan sebepler, ona etki eden faktörlerdir. Bu ağaç kurutulacak ise, öncelikle köklerinin kurutulması gerekir. Zira kaza ağacını besleyen kökleridir. Bunun için ağacın kurutulacak köklerinin tespit edilmesi, yani sistemde kazalara sebebiyet veren faktörlerin bilinmesi gerekir.
DMH
DMH Ağaçta büyük kökler den çıkan, onlara hayat suyu taşıyan küçük kökler de bulunur. Bu küçük kökler, gövde ile direkt bağlı değillerdir. Onlar ancak büyük kökler vasıtasıyla gövdeyi beslerler. Büyük kökler üstündeki bu küçük kökler in ne kadarı kurutulabilir ise, büyük kökler, dolayısıyla ağaç da o nispette kurur. O hâlde, büyük köklere bağlı bu küçük köklerin de bilinmesi gerekir. Yani kazalara doğrudan etkili faktörlere (1. Derece Sebeplere) etki eden dolaylı faktörler (2. Derece Sebepler) de bulunmalıdır.
Sonuç itibarıyla kaza ağacı, kökleri kurutulduğu zaman ölür. Yani kazalar, onlara etkiyen faktörler ortadan kaldırıldığında sistemden kaybolacaktır. O hâlde, bu faktörler en büyüğünden başlanarak varsa kombinasyonları ile birlikte bulunup elimine edilmelidir. Bu şekilde kazaların sistem güvenliği üzerindeki tehdidi ortadan kalkacaktır.
Kazaların olmasına sebebiyet veren tehlikeli durumlara örnekler şunlardır: Güvenlik sistemleri ve makine koruyucularındaki olumsuzluklar, Yapısal bozukluklar ve kullanılan materyalin özellikleri, İşin yapımından doğan tehlikeler, Depolama, düzenleme ve istifleme, Kötü ve tehlikeli çevre koşulları, Kesme, bölme gibi işlemler gerektiren ve bıçak, testere gibi keskin aletlerle yapılan işler, Presleme veya sıkıştırma gibi işlemleri gerektiren ve genellikle pres, mengene gibi biçimlendirme aletleriyle gerçekleştirilen işler,
Kinetik enerjinin potansiyel enerjiye dönüştüğü durumlar (örneğin, herhangi bir şeyin işçiye çarpması ya da işçi üzerine düşmesi), Sıcak ve soğuk, elektrik akımı, ses, ışık, radyasyon ve vibrasyon (titreşim) Toksik ve korozif maddeler, Ağır yük kaldırma gibi işlemler nedeniyle vücudu yoğun stres altına sokan işler, Şiddete maruz kalma korkusu gibi psikolojik stresler vb. Güvensiz çalışma yöntemi Güvensiz ve sağlıksız çevre koşulları Topraklanmamış elektrik makinaları İşe uygun olmayan el aletleri
Kontrol ve testleri yapılmamış ekipman Basınçlı kaplar Tehlikeli yükseklikte istifleme Kapatılmamış boşluklar İş yeri düzensizliği Koruyucusuz makina, tezgâhlar Parlayıcı patlayıcı maddeler
KAZA PİRAMİDİ Kaza sıklık hızı veya oranı mantığıyla hazırlanmış olan kaza piramidi, kaza sonuçlarının boyutu ile kazalara neden olan emniyetsiz hareketlerin arasındaki bağlantıyı çarpıcı bir şekilde ortaya koymaktadır.
KAZA PİRAMİDİ
KAZA PİRAMİDİ
Tedbir kuldan, takdir Allah'tandır.