Mimarlık mesleğinde, "mevcut bir yapının yeniden ölçülerek; plan, kesit, görünüş ve detay olarak çizimlerinin elde edilmesi" anlamına gelir.
Rölöve yapının ölçüldüğü andaki durumunu yansıtır. Orjinal yapının değişiklikleri,ilaveleri, yıkılmış kısımları aynen ölçülerek çizimlerde belirtilir.
Bu işlemler sonucu elde edilen ürüne "rölöve projesi" değil "rölöve çalışması" denir. Çünkü proje, Fransızcası "projet", İngilizcesi "design", bir tasarım olgusunu anlatır. Rölöve geleceğe yönelik bir öneri ve fikir içermez. Dolayısıyla proje değil çalışmadır.
RÖLÖVE NE İÇİN YAPILIR? Rölöve bir yapının, kent dokusunun veya arkeolojik kalıntının yakından incelenmesi, belgelenmesi, arşivlenmesi, mimarlık/sanat tarihi açısından değerlendirilmesi için
En önemlisi restitüsyon/ restorasyon projesinin hazırlanabilmesi için yapılır.
Rölöve yukarıdaki amaçların yapılabilmesi için kişi veya kurumun isteği üzerine yapılır. Genellikle Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu'na, tescil veya onay amacıyla takdim edilir. Bunun için rölöve bir amaç değil, daima bir araçtır.
Rölövenin Tarihçesi Yurdumuzda çok fazla tarihi eser bulunduğundan ve bunlar üzerinde değişik zamanlarda çalışmalar yapıldığından, aynı oranda da rölöve çalışması yapılmıştır.
Osmanlı'daki ilk sistematik rölöveler İtalyan asıllı Montani Efendi ve arkadaşları tarafından 1873 Uluslararası Viyana Sergisi için hazırlanmış ve Osmanlı mimarisinin ilginç detayları 189 levhadan oluşan Usul-ü Mimari-i Osmani / L'Architecture Ottomane adlı eserde toplanmıştır
19. yy'ın ikinci yarısında Avrupa'da başlayan Ampir üslubu, yapı sanatında toplumu eski çağlara yöneltmiştir. Antik çağın yapılarından, mimari detaylarından, süslemelerinden yararlanılmış ve geçmişe hayranlık duyulmuştur.
Batı'ya açılma çabaları içindeki Osmanlı İmparatorluğu da bu akımdan etkilenmiş, Batı'nın Ampir, Barok ve Rokoko üslubunda eserler yapılmıştır.
RÖLÖVE VE RESTORASYON
Batı'nın Yunan ve Roma mimarisine yönelik ağır yapıları Osmanlı mimarisi ile uyum sağlamamış, bunun için özgeçmişe dönebilme çabaları başlamıştır.
Neo-Klasik yapılarda eski detayların kullanılması arayışı bu detayların ve eserlerin rölövelerinin çıkarılmasını zorunlu kılmıştır.
Neo-Klasik mimarinin öncülerinden ve aynı zamanda Cumhuriyet döneminin ilk mimarlarından Mimar Kemalettin Bey (1870-1927), Mimar Vedat Bey (1873-1942), Nihat Niğiz-Berk (1878-1945), Vasfi Egeli (1890-1962), Macit Rüştü Kural (1899-1964), Arif Hikmet Koyunoğlu (1888-1982), Süreyya Yücel (1903-1970) daha çok detay toplamak amacıyla çeşitli rölöveler yapmışlar, ancak bunları kitap haline getirmemişlerdir.
İstanbul un Osmanlı dönemi yapılarını rölöve ve fotoğraf olarak kitap halinde ilk hazırlayan mimarlık ve şehircilik profesörü Cornelius Gurlitt tir. Gurlitt'in kitabı bugün kaynak eser niteliğindedir.
01.04.1931 Tarihli Bakanlar Kurulu kararıyla "Anıtlar Koruma Komisyonu" kurulmuş ve bu komisyon anıtların bakım ve onarımı için bazı öneriler getirmiş ve bir rapor hazırlamıştır.
1. Abidelerin onarımı ve tanzimleri, 2. Abidelerin tescil edilmeleri, 3. Abidelerin rölöve ve fotoğraflarının hazırlanması, 4. Bilimsel yayınlar yapılması, 5. Abidelerin ziyareti için turist kuruluşlarıyla ortak çalışma yapılması, 6. Yabancı uzmanların onarım amacıyla yapacakları gezilerin giderleri.
Zaman içerisinde ismi değişen Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu 1983 senesinde kaldırılmış ve yerini "Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu" almıştır. Bu Kurulun başta İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Erzurum, Edirne, Eskişehir, Bursa, Diyarbakır, Trabzon, Antalya, Konya'da olmak üzere toplam 32 Bölge Kurulu bulunmaktadır.
CUMHURİYET DÖNEMİ RESTORATÖR MİMARLARI Sedat Çetintaş (1889-1965) Şehzade Camisi ve Sokullu Mehmet Paşa Camisi'nin rölövelerini hazırladı.
Ali Saim Ülgen (1913-1963) Sedad Hakkı Eldem (1908-1988) Türk Evi Plan Tipleri, Köşkler ve Kasırlar l-ll, Türk Bahçeleri, Sa'dabad, İstanbul Anıları, Boğaziçi Anıları,Topkapı Sarayı, Türk Evi I, II, III
Albert-Louis Gabriel (1883-1972)
Ekrem Hakkı Ayverdi (1899-1984) Osmanlı Mimarisinin İlk Devri 1230-1402, II. Sultan Murad Devri 1403-1451, Osmanlı Mimarisinde Fatih Devri 1451-1481
RÖLÖVE GRUBUNUN OLUŞTURULMASI İki kişi minimum ekiptir, iki kişi ile tüm ölçüler alınabilir, şerit çekilerek köşegen okunabilir. Ancak üç kişilik ekip en uygunudur.
Bir yerleşim bölgesinde çok sayıda binanın rölövesi yapılacağı zaman bir rölöve birimi kurulması gereklidir. Burada genel yönetici bir mimardır. Tüm rölöve işini o yürütür, diğer ekipler ona bağlıdır.
Hangi binanın rölöve edileceği, Hangi ekibin nerede çalışacağı, Gerekli izinlerin alınması, Malzeme ve alet temini, Ekipler arası koordinasyon, Fotoğraf çekiminin organizasyonu, Çizimlerin organizasyonu, Özellikle de çizimler ve fotoğraflar arası ilişkinin kurulması
Çok büyük veya geniş çaplı yapı / yapı grubu rölövelerinin hazırlanmasında şu ekiplerin kurulması gerekir: 1. Tespit -Tescil Ekibi 2. Alan Ekibi 3. Çizim Ekibi 4. Arşiv Ekibi 5. Medya Ekibi 6. Danışman Ekip 7. Hizmet Ekibi
RÖLÖVEDE KULLANILAN ALETLER Rölöve yaparken kullanılan aletler son derece çeşitlidir. Bir kısmı, kalem, kağıt, metre gibi bilinen aletlerdir, bir kısmı rölövecinin o anda aklına gelir, çünkü rölöve yaratıcılık gerektirir.
Rölövede kullanılan aletler "çizim aletleri", "ölçüm aletleri" ve "yardımcı aletler" olarak sınıflandırılabilirler.
Çizim aletleri : Kalem Silgi Altlık Gönye Pergel T cetveli
Ölçüm aletleri : Katlanır tahta metre 5 m. Şerit metre 20 m. Şerit metre Lazer metre Nivo Teodolit Su terazisi
Ölçüm aletleri : Hortum terazi Lazer terazi Şakül Lazerli şakül Pusula Profil tarağı
Ölçüm aletleri : Lazer ışın lambası Kanallı gönye
Yardımcı aletler: Çırpı ipi Çivi Çekiç El feneri Tebeşir Karbon Kağıdı
Yardımcı aletler: Çakı Sabun Kağıt mendil Kıskaç Fotoğraf makinesi Üç ayaklı sehpa
Çelik Şerit Metre
Lazer Metre (Dijital Metre)
Nivo
Total Station
Sehpa
Mira
Dijital Gönye
Su Düzeci (Su Terazisi)
Hortum Terazi (Hortumlu Su Düzeci)
Dijital Düzeç
Çekül (Şakül) Lazerli Çekül (Lazerli Şakül)
Profil Tarağı
Rölöve de güvenlik önlemleri Eskilik ve terk edilmişlikten doğan yapısal tehlikeler, Bitki, böcek ve hayvanlardan doğan tehlikeler, İklimden doğan tehlikeler.
Rölöve Ön Araştırması Bir rölöve çalışmasına başlamadan önce o bina, bölge ve çevre ile ilgili bir ön araştırma yaparak faydalı olabilecek bilgilerin toplanması gereklidir.
Yapılması gereken araştırmalar şunlardır: 1- Mevcut durumun incelenmesi 2- Tarihi kaynak araştırması
Rölöve çalışmasının kapsamı Bir kişi veya kurumun isteği üzerine yapılan ve Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu'na, tescil veya onay amacıyla sunulacak bir rölöve çiziminde şunlar bulunur:
1. Belgeler Yapı ile ilgili tapu Çap İmar durumu Röperli kroki İmar planı örneği Kadastral pafta
2. Çizimler Tanıtım paftası Yerleşim paftası Kat planları Tavan planları
Çatı planı Kesitler Cepheler Sistem detayı Detaylar
3. Fotoğraf albümü 4. Rölöve - analiz raporu
Rölöve çalışması 2 aşamadan oluşur: Alan çalışması Masa çalışması
Rölöve, mevcut fakat çizimleri bulunmayan bir binanın planlar, kesitler, cepheler ve detaylar ile ifade edilebilmesi için yapılan bir ölçü alma işlemi olduğuna göre öncelikle binanın katlarının, kesitlerinin, görünüşlerinin ve detaylarının krokisini yaparak bu kroki üzerine ölçülerin yazılması ve bu işlemin fotoğraflarla desteklenmesi gerekir.
Bu bakımdan rölöve alan çalışması "kroki yapmak", "fotoğraf çekmek" ve "ölçü almak" aşamalarını kapsar.
Kroki yapmak için düz beyaz A4 kağıt kullanmalı, çizim, kağıdın yalnız bir yüzüne yapılmalıdır. Üzerinde fazla ve şaşırtıcı çizgi olmaması açısından milimetrik kağıt kullanılmamalıdır. Krokilerin şematik çizimler olduğu düşünülür ve genellikle kaba olarak yapılır, oysa krokiler bitmiş çizimler için esas kaynak olduklarından son derece temiz, titiz ve okunaklı bir şekilde yapılmalıdır.
Resim yapar gibi karalama çizgi ile değil, tek ve kesin çizgi ile yapılmalıdır. Yalnızca çizenin anlayacağı krokiler yapılmamalıdır. Krokiler başka birinin de, ekip çalışması söz konusu olduğunda, anlayıp temiz çizim yapabileceği şekilde çizilmelidir.
Krokiyi resim yapar veya fotoğraf çeker gibi tüm ayrıntıları ile çizmek vakit kaybından başka birşey değildir, önemli olan artistik olması değil, bilgi içerici olmasıdır. Bu tür yapılmış krokilerde ölçü yazmak için yer kalmaz ve ölçüler yazılınca anlaşılmaz bir hale gelir. İyi bir kroki çizgi, ölçü ve notların bir arada kullanılmasından oluşur.
Her kroki kağıdının üzerinde semt ismi, bina ismi, varsa proje ismi veya numarası, tarih ve rölöveyi yapanların ismi bulunmalı, çizilen krokinin nereye ait olduğu (giriş katı planı, A-A kesiti, güney cephesi vb.) yazılmalıdır.
Ölçüm sırasında çok rakam ve yazı yazılacağından, kroki büyük ve temiz çizilmiş olmalıdır. Bazı durumlarda istemeden orantısız, krokiler çizilebilir, önemli olan üzerine konan ölçüdür.
Yerleşim Plan Krokisi Yapmak Yerleşim krokisinin çizilmesine, bir bina varsa ondan, çok bina varsa esas kabul edilen bir tanesinden başlanır.
Yerleşim Plan Krokisi Yapmak Tüm binaların yalnız zemin katı dış konturları, pencere ve kapı boşlukları çizilir, çevresindeki yaya yolları, duvarlar, çitler, ağaçlar, bitkiler, bahçe mobilyaları, su yolları, bahçe kapısı, kaldırım genişliği ve yol çizilerek tamamlanır. Ağaçların cinsleri yanlarına yazılır.
Yerleşim Plan Krokisi Yapmak Tüm bu elemanlar çizilirken özellikle sayılarına dikkat edilerek mümkün olduğunca orantılı krokiler yapılır. Yerleşim plan krokisini çizmek için varsa mevcut haritalar veya imar planı örneğinden yararlanılır. Bu planlarda bina konturları mevcut olduğundan yukarda sayılan diğer elemanlar bu plana işlenir.
Yerleşim Plan Krokisi
Yerleşim Kesit Krokisi Yapmak Bu kroki esas bina kesitinin parsel etrafındaki yollara kadar uzatılmış halidir. Varsa görünüşe giren diğer binalar, duvarlar, setler, ağaçlar, bitkiler vb. çizilerek binanın yol ile ilişkisi kurulur.
Yerleşim Kesit Krokisi Yapmak Bu krokide kesite giren esas bina yalnız zemin katı ile de gösterilebilir; tüm binanın kesit krokisi ayrıca çizilmiş olduğundan çevre ilişkisinin yalnız zemin katında kurulması yeterlidir.
Yerleşim Görünüş (Silüet) Krokisi
Yerleşim Görünüş (Siluet) Krokisi Yapmak Siluet, yolun ortasından geçip binalara doğru bakan bir kesittir. Binalar ve kaldırım görünüş, sokak kesit olarak ifade edilir. Siluet çizimi binanın kendisini ve iki tarafında iki binayı içerir, başka bir deyişle beş bina görünüşünden oluşur.
Yerleşim Görünüş (Siluet) Krokisi Yapmak Siluet krokisi için cephe krokisi çizilmiş bina esas alınarak yanlarındaki binaların kat adetleri, pencere ve kapı yerleri, yükseklikleri, yalnız kontur ve birbirlerine göre orantılı olarak çizilir.
Yerleşim Görünüş (Siluet) Krokisi Yapmak Detayları çizmeye gerek yoktur, fotoğraftan tamamlanır. Çatının genel oturuşu, bacaların yerleri gözlenerek çizilir.
Yerleşim Görünüş (Silüet) Krokisi
Plan Krokisi Yapmak Krokisi yapılmak üzere bir binaya girildiğinde ilk önce tüm odaları, merdivenleri ve katları gezerek incelemek, plan şemasını anlamak ve kesitlerin nereden geçeceğine karar vermek gerekir.
Plan Krokisi Yapmak Plan krokisi göz hizasından geçen yatay bir kesit olduğuna göre krokide bu kesite giren pencere, kapı, kapı açılışları, dolap, niş, taşıyıcı elemanlar ve görünüşe giren döşeme malzemesi, merdivenler, korkuluklar çizilir. Kesim çizgisinin üzerinde kalan elemanlar noktalı çizgi ile gösterilir.
Plan Krokisi Yapmak Plan krokisi yapmaya genel kanının aksine, giriş katından değil, normal kattan başlamak daha doğrudur. Planı en iyi okunan ve net olan kat bu kattır. Giriş katları binaya giriş vermelerinden, bu katta dükkan bulunabileceğinden, ilave bölmeler yapılmış olabileceğinden ötürü genellikle net bir plana sahip değildirler.
Plan Krokisi Yapmak Normal kat krokisine başlamadan önce planın tümü göz önünde bulundurularak A4 kağıdın neresinden çizime başlanacağına, kağıdın dik mi yatay mı tutulacağına karar vermek gereklidir. Aksi halde kroki çizimi kağıdın dışına taşabilir.
RÖLÖVE VE RESTORASYON Plan Krokisi
Plan Krokisi Yapmak Kroki çizimine daima bir merkez olarak merdivenden başlamalı, kroki bunun etrafında geliştirilmelidir. Merdiven bir krokide en anlaşılır olması gereken, buna karşılık çizimi en zor olan elemandır, bunun için önce merdiven çizilerek orantıların doğru kurulmasına dikkat edilir.
Plan Krokisi Yapmak Merdiven krokisi basamak sayısına ve şekline çok dikkat ederek, aynısı olacak şekilde çizilir. Belirli yerlere gelen basamakların (örneğin duvar köşesine) üzerine ve en son basamağa kaçıncı basamak oldukları yazılır.
Plan Krokisi Yapmak Merdiven plan krokisini çizmenin en anlaşılır yolu, planda hiç kesmeden, bir kat çıkışında bulunan basamakların tamamını plana işlemektir; örneğin bodrum katı plan krokisini çizerken bodrumdan 1. kata çıkan merdiven basamaklarının tamamını bodrum kat planına işlemek, 1. kattan 2. kata çıkan merdiven basamaklarının tamamını 1. kat planına işlemek gibi.
Katlar arası merdiven plan krokisi
Plan Krokisi Yapmak Merdivenden sonra duvarlar, orantılı olarak hacimler, kapılar, kapı kanatları, açılış yönleri, pencereler, nişler, dolaplar, eşikler, nivo farklılıkları titiz bir şekilde çizilir. Sabit tefrişler, yer döşemeleri, lavabolar, alaturka WC'Ier, klozetler, yeni bölme duvarlar, ilave kısımlar olduğu gibi işlenir.
Plan Krokisi Yapmak Pencere ve kapı kenarlarındaki pervaz profilleri bu krokide belirtilmez, aynı olanların bir tanesi daha büyük olarak kağıdın bir köşesine çizilir.
Plan Krokisi Yapmak Krokilerin üzerinde hiç fazla çizgi olmamalı, eksik çizgi de bulunmamalıdır. Daha sonra ölçü yazmak için boş yere gerek olacağı unutulmamalıdır.
Plan Krokisi Yapmak Bazı rölöveciler plan krokisini tek tek odalar şeklinde çizip temiz çizim sırasında birleştirirler. Plan krokisini, planın tümünü bir seferde görebilmek, varsa odalar arası çarpıklıkları algılayabilmek ve ölçmek için, bütün olarak çizmek gereklidir, oda oda çizmek plan ilişkisini göstermeyeceğinden doğru değildir.
Plan Krokisi Yapmak Plan rölövesi yapmak tüm plan krokilerinin çizilmesini gerektirir, bunun için eğer ara kat varsa yalnız ara kat, bulunduğu yer belirtilerek aynı kağıda işlenebilir, veya ayrı bir kağıda çizilebilir.
Plan Krokisi Yapmak Kroki çizerken girilemeyen hacimler varsa bunlar dışardan çizilir, iç duvarları çizilmez ve "girilemedi" ibaresi yazılır.
Plan Krokisi Yapmak Normal kat krokisi çizildikten sonra bunun üzerine her seferinde şeffaf bir kağıt konularak, aynı çizgilerin üzerinden yalnız değişiklikler işlenerek, giriş, bodrum, teras ve diğer katlar çizilerek plan krokileri tamamlanır.
Tavan Planı Krokisi Yapmak Eğer tavanlar basit çıtalı (pasalı) ise her kat krokisi üzerine, kısmi olarak çizilir. Eğer girift desenli ise her tavan ayrı bir kağıda daha büyük olarak veya her kat krokisi üzerine şeffaf kağıt konularak ayrıca çizilir.
Tavan Planı Krokisi Yapmak Tavan desenleri genellikle simetrik olduğundan yarısı, hatta 1/4'ünün çizilmesi de yeterlidir.
Tavan Planı Krokisi
Tavan Planı Kroki Örnekleri
Plan krokisi hazırlamada diğer bir yöntem de iki kişinin aldığı ölçüleri, üçüncü kişinin, büyükçe bir altlık üzerinde gönye ve pergel yardımıyla, alınan her ölçüyü ölçekli ve temiz bir şekilde çizmesidir. Bu şekilde plan üzerinde yapılacak düzeltmeler anında yapılabilir, tutmayan rölöve ölçüleri yerinde kontrol edilebilir.
Ancak bu yöntemde çalışma çok uzun sürer, seri çalışmalarda uygun değildir, ayrıca küçük binalarda uygulanması mümkündür.
Rölövesi yapılacak yapının daha önce çizilmiş plan, kesit ve cepheleri varsa, fakat ölçüler yeniden alınacaksa, kroki yapmaya gerek yoktur. Bu çizimlerin birer kopyası alınarak ölçüler onun üzerine yazılabilir.
Ancak gene de ölçü almaya başlamadan bina dolaşılarak krokinin doğruluğu kontrol edilir, yanlışlar varsa düzeltilerek krokiye işlenir. Bu plan, kesit ve cepheleri kroki olarak kullanmak rölöve ekibine büyük zaman kazandırır.
Kesit Krokisi Yapmak Kesit krokisi diğer krokiler arasında çizilmesi en zor olanıdır. Kesite hemen hakim olabilmek zordur, her kat ayrı ayrı çizilir, ancak birbirleri ile ilişkileri vardır. Kesit krokileri, daha önce karar verildiği gibi, en az biri merdivenden geçecek şekilde çizilir. Merdivenin bir kolu kesitte diğer kolu görünüşte olmalıdır.
Kesit Krokisi Yapmak Binanın büyüklüğü ve planın şekline göre en az iki kesit krokisi çizilir. Kesit yerleri, bina hakkında en çok bilgiyi içerecek şekilde seçilir. İç duvarlarda kapılardan, dış duvarlarda pencere ve kapılardan geçmesine dikkat edilir. Eğer pencere ve kapılar aynı doğrultuda değilse aynı mekân içinde olmak kaydı ile kesit çizgisinde şaşırtma yapılabilir.
Kesit Krokisi Yapmak Krokiye, giriş katı merdiveni, döşeme ve tavan kesitlerinin çizilmesiyle başlanır, aynı kattaki diğer mekânlar çizilerek bina bahçe veya yol kotuna bağlanır. Daha sonra diğer kat merdivenleri ve döşeme krokileri çizilerek bodruma, sonra da yukarıya doğru devam edilir.
Kesit Krokisi Yapmak Çatı arasına çıkılabiliyorsa çatı konstrüksiyonu, formu ve çatı eğimi buradan çizilir, çıkılamıyorsa çatı arası boş bırakılarak konturları çizilir. Çatı şekli ve baca yerleri yan binalardan gözlenerek çizilir ve kroki tamamlanır.
Kesit Krokisi Yapmak Kesitte önemli olan, görünüşe giren kapı, dolap, pencere, merdiven, merdiven korkuluğu gibi elemanların da çizilmesi gerekliliğidir. Başka bir deyişle kesit krokisi aynı zamanda bir iç görünüş krokisidir.
Kesit Krokisi
Görünüş Krokisi Yapmak Cephe krokisi krokiler içinde en kolay olanıdır. Ancak cephe krokisini bitmiş resim gibi kapı kolları, tuğlalar, kaplamalar, süslemeler vb. gibi elemanların tümüyle çizmek hem vakit kaybıdır, hem de krokiyi iyice karışık duruma getirir.
Görünüş Krokisi Yapmak Cephe krokisinin artistik bir resim değil, üzerine ölçü yazılacak bir kroki olduğu unutulmamalıdır. Detayların tamamlanması fotoğraf yardımı ile yapılmalıdır. Cephe krokisi ortografik olarak çizilir, perspektif ve çarpıtma yapılmaz. Pencere ve kapıların yatay ve düşeyde birbirlerine göre olan konumlarına dikkat edilerek kroki yapılır.
Görünüş Krokisi Yapmak Cephede tuğla veya ahşap sıraları varsa bunların hepsi çizilmez, belli bir birim arası (pencere altı, pencere üstü, kat hizası vb.) kaç sıra bulunduğu ve toplamın kaç sıra olduğu yazılır.
Görünüş Krokisi Yapmak Cephede bulunan ve birbirinin aynı olan pencere, kapı ve süslemeler kontur olarak çizilir, yalnız bir tanesi, gerekiyorsa kağıdın bir köşesine, ayrıca detaylı olarak çizilir, daha sonra fotoğraf yardımı ile tamamlanır.
Görünüş Krokisi Yapmak Çatı görüntüsü, bacaların yerleri, yüksek bir yerden bakarak çizilir ve kroki tamamlanır. Küçük ve düzgün cephelerde çoğu kez hiç cephe krokisi çizilmeden plan, kesit temiz çizimleri ve fotoğraflardan yararlanılarak cephe temiz çizimi yapılabilir.
Görünüş Krokisi
Detay Krokisi Yapmak Detay krokisi iki türlüdür, birincisi kapı, pencere gibi elemanların sistem detaylarını, ikincisi bu sistem detaylarına ait nokta detaylarını çizebilmek için yapılır.
Detay Krokisi Yapmak Sistem detayı amacıyla yapılacak kroki, plan-kesit-görünüş üçlemesi ile ifade edilir. Nokta detayları ise yalnız plan ve kesit ile ifade edilir.
Detay Krokisi Yapmak Bundan başka genel kroki içinde üzerine ölçü yazılamayacak kadar küçük olan veya tekrar eden pencere, kapı, pervaz, veya taş, ahşap, metal detayları vb. ölçüleri almak için bu detayların ayrıca nokta krokisi yapılır, genel kroki üzerinde yeri gösterilir.
Estampaj (Karbonlanmış Çalışma)
Detay Krokisi Yapmak Detay krokilerini abartılı çizmek ölçü yazmak açısından bazen gereklidir, krokinin orantılı olmasından çok ölçü yazacak yer olması daha önemlidir.
Detay Krokisi Yapmak Çok karışık, çizilmesi ve ölçülmesi zor olan detaylar profil tarağı ile alınabilir. Ancak profil tarağının iyi bir kalite tarak olması gereklidir, aksi halde tarak dişleri çarpılarak yanlış profil verir. Profil tarağı ile tespit edilmiş profili kağıda geçirdikten hemen sonra profili gözlemleyerek çizim üzerinde gerekli düzeltmeleri elle yapmak şarttır.
Profil Tarağı Profil Tarağı Kullanılması
Detay Krokisi Yapmak Profil kesitleri ayrıca, profillerin üzerine plastisin veya alçı bastırarak 1/1 alınabilir. Bu şekilde alındığı zaman ölçü almaya gerek yoktur. Taş, ahşap, metal kabartma gibi detayların çizimleri doğrudan karbonlama (Estampaj) ile yapılır.
Fotoğraf Çekmek Krokiler gibi fotoğraf da rölövesi yapılacak bina hakkında bilgi içerirler. En titiz rölöve çalışması dahi fotoğraf olmadan çok zor çizilir.
Fotoğraf Çekmek Fotoğraf, genel gözlem yanında malzeme, doku, şekil, boyut, şekil bozuklukları, sayılar, tefriş vb. hakkında kroki yapmadan, daha çabuk, doğru ve hatasız bir perspektifle bilgi temin eder, alınması zor ölçülerin elde edilmesini sağlar.
Fotoğraf Çekmek Temiz çizim sırasında ölçüleri kontrol etmemize yardımcı olur ve tekrar tekrar yerine gidip ölçü alınmasını engelleyerek vakit kazandırır. Ancak fotoğraf hiçbir zaman krokinin yerini almamalı, daima krokiyi tamamlayıcı olmalıdır.
Fotoğraf Çekmek Fotoğraftan yararlanabilmek için planlı bir çekim yapılması şarttır. Rölöve işine başlandığında hemen rastgele fotoğraf çekmek yanlıştır.
Fotoğraf Çekmek Kroki veya ölçüm sırasında plandaki sorunlu kısımlar (merdiven, basamaklar) ve kesitte görünüşe giren elemanlar (kapı, pencere, dolap vb.) çekilir.
Rölöve çiziminde kullanılacak fotoğrafların çekim özellikleri her konu için ayrıca açıklanacaktır, genel olarak alındığında şu özellikleri olmalıdır: Rölöve fotoğraflarında estetik önemli, ancak şart değildir. Bir fotoğrafın güzel olmasından çok bilgi içerici olması aranır.
Kenarların paralel olması için fotoğraf makinesi çekilen plana paralel tutulur. Ölçek vermesi için konunun yanına metre veya ölçek çubuğu konur.
Yerleşim Plan Fotoğrafı Çekmek Yerleşim plan çizimleri için fotoğraf son derece yararlıdır. Amaç bahçe-bina-yol ilişkisinin tamamını fotoğraflamaktır.
Yerleşim Plan Fotoğrafı Çekmek Bunun için, bina bir bahçe içinde ise bahçenin dört köşesinden binaya doğru ve binanın dört köşesinden bahçeye doğru, fotoğraf çekmek gereklidir.
Fotoğraf çekim yerleri bir plan üzerinde işaretlenir. Yerleşim planında bulunan setler, duvarlar, bahçe duvarları, alçak binaların çatıları, çatı şekilleri, ağaçlar, çiçek tarhları vb. gibi elemanları plan görünüşü olarak çekmek için rölövesi yapılmakta olan binanın en üst kat pencerelerinden, her bir dört cephesinden aşağıya doğru fotoğraf çekilir.
Yerleşim Kesit Fotoğrafı Çekmek Eğer bina bir bahçe içindeyse yerleşim kesit çizimi için fotoğraf çekilebilir. Binadan geçip yola kadar uzanan kesitte görünüşe giren ağaç, set, duvar, bina gibi elemanlar fotoğraf ile tespit edilip, kesitte görünüş olarak işlenebilirler. Siluet çizimlerinde kullanılmak üzere çekilen fotoğraflar perspektif içermelidir
Yerleşim Görünüş (Siluet) Fotoğrafı Çekmek Siluet çiziminde, ister bahçe içinde, ister bitişik bina olsun, fotoğrafın katkısı plan ve kesitte olduğundan çok daha fazladır, fotoğraf olmadan siluetin çizilmesi çok zordur.
Yerleşim Görünüş (Siluet) Fotoğrafı Çekmek Siluet fotoğrafında önemli olan tüm binaların biribiri ile perspektif ilişkisini kurmaktır. Bunun için önce rölövesi yapılmış binanın siluete girecek cephesi tam karşıdan çekilir. Bu fotoğrafı mümkün olduğunca perspektifsiz olarak çekmek gereklidir.
Yerleşim Görünüş (Siluet) Fotoğrafı Çekmek Bundan sonra esas bina perspektife sokularak iki yanındaki binalarla beraber çekilir. Bu çekimlerde özellikle perspektif olmalıdır, böylece esas binanın bilinen ölçülerinin yan binalarda nerelere geldiği takip edilebilir. Esas binadan sonra ikinci bina birinci bina ile beraber perspektif olarak çekilir..
Yerleşim Görünüş (Siluet) Fotoğrafı Çekmek Çatı eğimlerinin şeklini ve yüksekliklerini görebilmek ve baca yüksekliğini bulabilmek için yüksek bir yerden veya uzaktan genel görünüş çekilir.
Yerleşim Görünüş (Siluet) Fotoğrafı Çekmek Bir bütün olarak ele alındığında yerleşim fotoğrafları hem plan, hem kesit, hem de görünüşte (siluette) yararlanmak amacıyla kullanılabilir. Önemli olan amaca uygun fotoğrafın çekilmiş olmasıdır.
Plan Fotoğrafı Çekmek Planda kullanılmak üzere mekânın iki karşılıklı köşesinden fotoğraf çekilmelidir. Plan çiziminde kullanmak amacıyla her katta, her odanın fotoğrafını çekmek gereklidir. Her oda için en az, karşılıklı köşelerden, iki fotoğraf çekilir, yeterli olmuyorsa her köşeden çekilir.
Plan Fotoğrafı Çekmek Makine göz hizasında, yere dik durmalıdır, böylece kenarlar dik çekilmiş olur. Odanın içindeki eşyaların aydınlatılması iyi yapılmalı, gölgeleri birbiri üstüne düşmemeli, istenmeyen gölge olmamalıdır.
Plan Fotoğrafı Çekmek Odada yabancı duran ve arkasındaki görüntüyü kapatan eşya ve mobilyalar kaldırılmalıdır. Tarihi değeri olan eşya ve objeler yerlerinde bırakılmalıdır.
Plan Fotoğrafı Çekmek Plan çiziminde fotoğraf, merdiven basamaklarının durumu hakkında bilgi verebilir. Bunun için her katta merdiven kovasında durarak aşağıya doğru, bütün basamakları görecek şekilde çekilecek fotoğraf çizim sırasında planda basamakları yerleştirebilmek için çok yararlıdır.
Plan Fotoğrafı Çekmek Tavan fotoğrafı her oda için ayrı ayrı çekilir. Genellikle tavan planları simetrik olduğundan, eğer objektif tamamını alamıyorsa 1/4 tavanın çekilmesi yeterlidir.
Kesit Fotoğrafı Çekmek Kesit çizimlerinde de plan için çekilen fotoğraflar kullanılır. Bunlara ilaveten kesit krokilerinde görünüşe giren kapı, pencere, dolap, niş gibi elemanlar da ölçülerek çizilir, ancak bunlar aynı zamanda görünüş olduğundan çizimde yardımcı olmak üzere fotoğrafları çekilir.
Kesit Fotoğrafı Çekmek Ayrıca önemli ve unutulmaması gereken fotoğraflardan biri de merdiven trabzanı fotoğrafıdır. Bu fotoğraflar ölçülendirme için kullanılacağından perspektifsiz olarak çekilmelidir. Ölçülendirmede yardımcı olması açısından yanına bir metre veya ölçü çubuğu konulmalıdır.
Görünüş Fotoğrafı Çekmek Fotoğraf rölöve konusunda en çok cephe çiziminde yaralıdır. Bunun için binanın cephesi ayrıntılı olarak görüntülenmelidir.
Görünüş Fotoğrafı Çekmek Cephe fotoğraflarında hem perspektifsiz, hem de perspektifli fotoğraflar kullanılır, hatta ilerde göreceğimiz gibi perspektif içeren fotoğraf daha yararlı olabilmektedir. Bu fotoğraflardan ölçü çıkartabilmek için genel kural "her fotoğrafta iki cephe görünmeli, her cephe iki fotoğrafta görünmeli"dir.
Görünüş Fotoğrafı Çekmek Ayrıca cephe fotoğrafı çekimlerinde ölçek çubuğu kullanılması yararlı olur. Ölçek vermek için diğer bir teknik de çekilecek konunun önüne ölçüleri bilinen bir doku veya ağ yerleştirmektir; örneğin hasır çelik gibi.
Görünüş Fotoğrafı Çekmek Görüntüye engel olan objeler, örneğin çöp kutuları, çöp konteynerleri, bisiklet, otomobil, çalı ve kaldırılabilecek bitkilerin kaldırılmaları gereklidir.
Görünüş Fotoğrafı Çekmek Çatı yüksekliğini tespit etmek fotoğraf ile de yapılabilir. Bunun için ya yüksek bir yerden ya da bitişik binadan, tam saçak hizasında, karşıdan çekilen fotoğraf, daha sonra çizim aşamasında çatının açısını ve eğimini saptamaya yardımcı olur.
Görünüş Fotoğrafı Çekmek Baca yüksekliğinin tespiti de aynı şekilde saçak hizasından çekilen ve baca ile beraber çatının tamamını gören bir fotoğraftan yapılabilir.
Detay Fotoğrafı Çekmek Detay fotoğrafları, bir detayın ölçülerek veya karbonlanarak alınmasının zor olduğu durumlarda çekilir. Detay fotoğrafları muhakkak perspektifsiz olarak çekilmelidir.
Detay Fotoğrafı Çekmek Boyut ve ölçek vermesi için fotoğrafı çekerken ölçek çubukları yatay ve düşey olarak, iki adet konur. Ölçek çubukları yoksa katlanır bir tahta metreyi açarak detayın yanına koymak da aynı işi görür.
Detay Fotoğrafı Çekmek Detay fotoğrafı çekildiğinde yalnız detay çekilirse, bu detayın nereye ait olduğu, bütünün neresinde olduğu zaman geçince unutulur. Bunun için detay fotoğrafı çekildiğinde bu detayın, bütünün neresinde olduğunu vurgulayan genel bir fotoğraf daha çekmek gereklidir, bu fotoğrafta perspektif düzeltmeye gerek yoktur.
Detay Fotoğrafı Çekmek Detayın bütün içindeki yerini belirtmek için konunun tamamı ayrıca çekilmelidir.
Ölçü Almak Bir rölöve çalışmasında ölçü genel olarak üç kaynaktan elde edilebilir, bunlar eski belgeler, eski veya yeni çekilmiş fotoğraflar ve bizzat yapılan yeni ölçmelerdir.
Eski belgelerden ölçü elde etmek: Eski belgeler, arşivlerden bulunacak eski çizimler, eski gözlemler, tarifler, anlatımlar, yapı izni, röperli kroki, kot-kesit vb. belgelerdir.
Fotoğraflardan ölçü elde etmek: Fotoğraf bir rölöve çalışmasında ölçümün tamamlayıcısı olarak çift kontrol yapma olanağı sağlarlar.
Yerinde ölçmek: Değişik teknik ve yöntemlerle yapılır ve en çok kullanılan yöntemdir. Dikkatli yapıldığı takdirde son derece hassas ve güvenilirdir. Ancak son derece sistematik bir yaklaşım gerektirir, aksi halde hatalar ve yanılmalar önlenemez.
Yerinde ölçmek: Her ölçüyü tek tek ölçme, toplayarak ölçme, röper noktalarına göre ölçme, trigonometrik ölçme gibi çeşitli yollarla sağlamak gereklidir.
Ölçü almak bir rölövede alan çalışmasının son aşamasıdır. Çizilmiş olan krokiler üzerine alınan ölçüler yazılır. Bu ölçüler net ve okunaklı yazılmalı, yarı sert bir kurşunkalem (HB veya B gibi) kullanılmalı, yanlış yazılan ölçüler karalanmayıp silinerek yerine doğrusu yazılmalıdır.
Krokiler üzerinde eksik ölçü olmamalı, ancak fazla ve gereksiz ölçü de bulunmamalıdır. Fazla ölçü krokiyi karmaşık hale getireceği gibi temiz çizimi çözümsüz bir yöne götürebilir.
Rölöve genellikle eski binalarda yapıldığından hiçbir binanın yatay ve düşey olarak terazide olduğunu varsaymamak gerekir. Bunun için bir binayı ölçmeye başlamadan önce binada terazi düzlemleri kurulması ve işaretlenmesi gereklidir.
Yatay terazi düzlemi zemin veya oda tabanının ne denli eğimli veya eğri olduğunu saptamaya, düşey terazi düzlemi de binada yatıklık olup olmadığını saptamaya yarar.
Böylece kat planlarının üst üste oturması sağlanır. Ancak pratikte genellikle yalnız yatay terazi düzlemi kurularak çalışılır, düşey terazi düzlemi çoğu zaman gerekmez veya yalnız bir şakul ile alınabilir.
Terazi düzlemi plan ölçüleri için değil, daha çok kesit cephe ve siluet ölçüleri için gerekir. Ancak işin çabuk yürümesi için ölçüm işine başlamadan bu düzlemlerin kurulması gerekir.
Yatay terazi düzlemi insan boyundan yüksek fakat kol mesafesinin yeteceği yükseklikte, yaklaşık 2,00 m'de kurulmalı, bir başlangıç noktasından mümkün olduğunca çok noktaya taşınmalı, bu noktalar arası mesafe 5,00 m civarında olmalıdır.
Bu işaretler duvara bir tebeşirle çizilebileceği gibi renkli bant yapıştırarak da yapılabilir. Bu noktalara göre ölçü alınacağı zaman iki rölöveci iki nokta arasında ip gerer diğeri ölçer veya ip terazisi ölçüm sırasında devamlı duracaksa bu noktalara birer çivi çakılarak aralarına çırpı ipi gerilir.
Yatay terazi hattı kurabilmek için 4 tür aletten yararlanılabilir: 1- Hortum Terazi: İnce, 1 cm çapında, şeffaf, yete rince uzun (10 m) bir hortumun içine su doldurul masıyla yapılır. Su doldururken dikkat edilecek nok ta, içinde hava kabarcığı kalmamasıdır.
2- Su Terazisi: Bir ucu röper noktasında olan ipin ortasına çengellerinden su terazisi asılır. Röper noktası sabit tutularak hava kabarcığı ortaya gelinceye kadar öbür uç oynatılır.
3- Laser Terazi: Su terazisine takılmış bir lazer ışığından oluşur. Orta bir yere bir sehpa üzerine kurularak tüm yüzeylere ışık gönderilerek işaretlenir. Lazer terazisinin avantajı hem çok doğru netice vermesi, hem de tek kişi tarafından kullanılabilmesidir.
4- Nivo ve Teodolit: Aynı lazer terazi gibi orta bir yere kurularak tüm yüzeyler işaretlenir. İki kişi gerektirir.
Düşey terazi hattı kurmak için en kullanışlı en basit alet şakuldür. Bundan başka düşey su terazisi, düşey düzeneği olan lazer düzeç ve teodolit de kullanılabilir.
Yerleşim Plan Ölçüsü Almak Esas binanın ölçülmüş bulunan zemin katı planından hareket ederek üçgenleme ile varsa diğer binalar, ağaçlar, yollar, yaya yolları, kaldırım, cadde ölçülür.
Yerleşim Plan Ölçüsü Almak Yerleşim planı ölçümünde en çok şerit metre kullanılır, ancak mesafeler uzak olduğundan şerit metre sarkma yaparak yanlış değer verir. Bunun için metreyi iyi germeli veya mümkün olan yerlerde lazer metre kullanmalıdır.
Yerleşim Plan Ölçüsü Almak Yerleşim planı üzerine binanın dış ölçülerini yazmak yeterlidir. Bu binadan hareketle bahçe duvarları, çiçek tarhları, bahçe mobilyaları, ağaçlar ölçülür.
Yerleşim Plan Ölçüsü Almak Arsa boyutları, kaldırım ve yol genişlikleri için çap, röperli kroki ve imar planı örneğinden yararlanılır.
Yerleşim Plan Ölçüsü Almak Arsada mevcut ağaçlar gene üçgenleme ile önce bilinen binaya sonra birbirlerine göre ölçülür.
Yerleşim Plan Ölçüsü Almak Yapının içinde bulunduğu arsa bahçe düzeninde ise, örneğin bir havuz, çiçek tarhları, göbekler, setler, duvarlar, merdivenler varsa önce bu elemanlar ölçülür, sonra ağaçların yerleri bu elemanlara göre ölçülür veya çok az ölçü ile orantılı olarak yerleştirilir.
Yerleşim Plan Ölçüsü Almak Yön Belirlemek: Bir binaya ait en doğru kuzey yönü imar planı örneğinden anlaşılabilir. Eğer elimizde böyle bir belge yoksa veya yön kontrolü yapmak istiyorsak pusuladan yararlanabiliriz.
Yerleşim Kesit Ölçüsü Almak Yerleşim kesit ölçüleri esas bina ile zemin, kaldırım, yol ilişkisini üçüncü boyutta ifade eder. Bunun için esas binadan geçerek yola kadar uzanır. Esas bina için alınmış olan kesit ölçüleri aynen kullanılacağından, tekrar ölçmeye gerek yoktur. Yerleşim kesit ölçülerini alabilmek için bina ve çevresine yatay terazi düzlemi kurmak gereklidir.
Arazi Eğimi Ölçmek Kesit çizgisi üzerindeki arazi eğimini belirlemek için nivo, teodolit, el nivosu veya su terazisi kullanılır. Yükseklik ölçmek için mira veya katlanır tahta metre kullanılabilir.
Mira veya açılmış halde tahta metre dik olarak arazinin bir köşesine konur. Düz bakış aleti ile (nivo, teodolit veya el nivosu) bakacak rölöveci metrenin altına yakın bir yerini görene kadar geriler.
Bu aletlerin dürbünü ile a noktasını okur. Kendisi olduğu yerde 180 derece döner. Metreyi tutan rölöveci bu sefer arkadaşı bakış aleti ile metrenin ucuna yakın bir yerini görene kadar geriler, bakış aleti ile metre üzerinde b ölçüsü okunur. Bu sefer ölçüm aletini taşıyan rölöveci yerinde 180 derece döner, bakış aletini taşıyan, ölçüm aletinin alt kısmını görene kadar geriler.
Bu arada eğer arazi boyutları belli ise (röperli kroki, ölçekli vaziyet planı) bir uzunluk ölçüsü almaya gerek yoktur, belli değilse her seferinde metreci-aletçi arasındaki mesafeyi yatay olarak okumak gerekir.
Yerleşim Görünüş (Siluet) Ölçüsü Almak Yerleşim siluet ölçüsü için kesit ölçüsünde olduğu gibi, esas binanın ölçülerinden hareket edilir. Yan binaların cephe genişlikleri şerit metre ile ölçülür veya imar planı örneğinden alınır.
Yerleşim Görünüş (Siluet) Ölçüsü Almak Yükseklik ölçüleri, binaya girilebiliyorsa metre sarkıtarak, girilemiyorsa dışardan lazer metre ile alınır. Bina cephesi tekrar eden bir malzeme ile kaplıysa (tuğla, ahşap gibi) bunların ölçülerinden yararlanılarak pencere, kapı, balkon gibi elemanların yerleri tespit edilir.
Yerleşim Görünüş (Siluet) Ölçüsü Almak Yoldaki eğim ya imar planı örneği, plan kote gibi resmi belgeden ya da bizzat ölçerek bulunur. Binaların cephelerinde düz bir silmeden, tuğla sırasından, ahşap derzinden yararlanarak bina genişliğinin iki ucunda yere yükseklik alınır. Bütün binalar için yapıldığında kaldırım eğimi bulunur, kaldırım yüksekliği ölçülerek sokak eğimi bulunur.
Yoldaki eğimi bulmak Yoldaki eğim ya imar planı örneği, plan kote gibi resmi belgeden ya da bizzat ölçerek bulunur. Binaların cephelerinde düz bir silmeden, tuğla sırasından, ahşap derzinden yararlanarak bina genişliğinin iki ucunda yere yükseklik alınır. Bütün binalar için yapıldığında kaldırım eğimi bulunur, kaldırım yüksekliği ölçülerek sokak eğimi bulunur.
Siluet ölçüsünde en zor gibi görünen ölçü çatı yüksekliği ölçüsüdür. Bu ölçü çizim yoluyla bulunur. Siluetin ortasında yer alan esas binanın bütün ölçüleri bilindiğine göre yan binalardaki pencere, kapı hizzaları esas binaya göre kıyaslanarak ve tabi fotoğraf yardımı ile, ölçüleri elde edilebilir.
Plan Ölçüsü Almak Plan ölçüsü almaya, iç ve dış ölçülerin ve duvar kalınlıklarının beraberce alınabileceği bir kat olmasından dolayı zemin katından başlanır. Önce dış ölçüler tek tek veya şerit çekerek devamlı okumayla alınır, böylece aynı zamanda yerleşim planında gerekli olan dış ölçüler de alınmış olur.
Plan Ölçüsü Almak Plan için alınan ölçülerin aynı zamanda kesitler ve cephelerde de kullanılacağını unutmamak, bunun için çok dikkatli almak gereklidir.
Plan Ölçüsü Almak Eğer binanın dış çizgileri çok açılı ise bir ip poligonu oluşturularak dış ölçüler bu poligona göre alınır. Bu poligonun kenarları birbirine paralel veya dik veya bina duvarına paralel olmak zorunda değildir.
Plan Ölçüsü Almak Her kenar üzerinde belirli aralıklarla (örneğin 1,00 m) işaretler konur ve bu noktalara göre istenilen her nokta (pencere, kapı pervazı, bina köşesi vb.) üçgenleme ile ölçülür. Bu poligon, binanın etrafı açıksa çok rahat kurulur, ancak mutlak 4 kenara birden kurulamıyorsa 2 veya 3 kenara da kurulup o kenarların ölçüleri bu sistem ile alınabilir.
Bina çevresi ve açılar ölçüldükten sonra pencere ve kapılardan duvar kalınlıkları alınarak içeri girilir. Ölçmeye bir köşe odadan başlanır.
Plan ölçüsü olarak her hacimde dolu-boş ölçüleri, pencere kapı boşlukları, dolap derinlikleri, duvar kalınlıkları ölçülür. Eğer iki kişi çalışılıyorsa tahta metre veya 5 m şerit ile tek tek ölçü alınır.
Genel kanıya göre tek tek dolu-boş ölçümünde, her ölçümde yapılacak hataların birbiri üstüne eklenmesi hata payını artırmaktadır. Üç kişi çalışırken bir duvara şerit çekmek daha doğru bir tekniktir. Bir kişi şerit metrenin sıfırını köşeye tutarken, ikinci rölöveci şeriti çekerken her okunması gerekli köşeyi yüksek sesle okur, üçüncü rölöveci kroki üzerine yazar.
Ancak kolay ve çabuk olması açısından ölçüleri her köşenin kenarına yazmaya gerek yoktur. Ölçünün başladığı köşenin kenarına "0" koyup bütün okumaları alt alta yazmak yeterlidir. Böylece hem kroki üzerinde ölçüler az yer kaplar, hem de çabuk yazılarak vakit kazanılır.
Eğer duvar yüzünde, arkasından metre geçirelemeyecek bir mobilya, örneğin bir dolap varsa, o duvarın ölçüsü, dolap yanlarındaki duvar uzunlukları ve dolap uzunluğu olarak tek tek alınır ve öyle yazılır, daha sonra çizim aşamasında toplanır. Ölçülmesi zor veya çok pis olan hacimlerin -VVC gibi- ölçüleri yerdeki karo veya duvardaki fayans sayısından bulunabilir.
Planda dolu-boş ölçüleri alınırken en tereddütlü kısım pencere, kapı ve dolap pervazlarıdır. Özellikle rölöveye yeni başlayanlar ölçüyü pervaz iç kenarından mı, yoksa dış kenarından mı alacaklarını bilemezler. Bu gibi durumlarda ölçüyü hep aynı noktadan almak lazımdır, örneğin pervaz-duvar birleşmesi gibi.
Plan ölçüsünde çok gerekli olan buna karşılık alınması en çok unutulan ölçü duvar kalınlığı ölçüsüdür. Unutmaya engel olmak için her hacimden çıkarken veya girerken iç duvar kalınlığını kapı boşluğundan, dış duvar kalınlığını pencere boşluğundan almayı ilke edinmek gereklidir.
Alınan ölçüler plan krokisi üzerine yazılırken hangi açıklığın ölçüsünün yazıldığı hep kaybedilir. Bunun için üzerinde kroki çizili olan kağıt, altlık ile beraber daima çalışılan duvara paralel tutulmalıdır.
Bu da devamlı olarak altlık ve kağıdı döndürmeyi gerektirir, dolayısıyla ölçüler teknik resim kurallarının gerektirdiği istikamette çoğu kez yazılamaz.
Bu yüzden çizim yapılırken bazı rakamların hangi taraftan okunacağına karar vermek güç olabilir. Örneğin 66, 68, 86, 89, 98, 99 rakamları, tersten veya yüzden başka rakamlar verdiklerinden, bunları yazarken daima altlarına küçük bir çizgi çizmek gereklidir.
Plan ölçümünde hacimlerin içinde alınması gereken bir diğer ölçü köşegen ölçüleridir. Köşegen ölçüleri ile mekândaki çarpıklıklar ortaya çıkar. Ancak köşegen ölçülerini fazla abartmadan, her hacim için iki veya üç adet almak yeterlidir, fazla alınan köşegen ölçüleri temiz çizimi çok zorlaştırır.
Diğer önemli bir konu da köşegen alındığı zaman meydana gelen üçgenin tam bir üçgen olması ve açılarının çok dar olmaması gerektiğidir.
Küçük yerlerde, özellikle duvar kalınlığındaki pencereler içinde veya kapılarda duvar kalınlıklarında köşegen almak çok yanıltıcı olur ve tam değer veremeyeceğinden faydadan çok zarar sağlar.
Ölçüm yapılırken metre gergin tutulmalıdır. Plan krokisi üzerinde ölçüleri yazarken yalnız köşegen ölçüsünün nereden nereye alındığı ölçü çizgisi çizilerek belirlenir.
Bunun dışında diğer ölçüler için, krokiyi karıştıracağından, ölçü çizgisi çizmeye gerek yoktur. Ölçünün nereden nereye alındığı iki nokta ile ifade edilir. Köşegen ölçüsü mekânın içinde bulunan eşyalardan dolayı tam köşeden alınamıyorsa, eşyanın bittiği yerden ölçü alınabilir. Esas olan köşe açısını bulmaktır.
Alınan ölçüler her bir odanın kendi içindedir. Bu şekilde odanın çarpıklığı saptanır. Ancak bir oda diğerine göre çarpık olabilir. Bu durumda bazı rölöveciler kapı boşluğunda köşegen ölçü alarak bu soruna çözüm ararlar. Bu yanıltıcı netice verir, kapı boşluğu gibi dar bir alanda yapılan üçgenleme hassas değildir
İki odanın birbirine göre açısını bulabilmek için en iyi çözüm bir odadan öbürüne, kapıdan geçen köşegen ölçüsü almaktır. Odalar arası köşegenin muhakkak köşeden köşeye olması gerekmez, herhangi bir belirgin köşeye (örneğin pencere köşesi) olması yeterlidir.
Plan üzerinde, plan ölçülerinden başka bazı önemli kesit ölçülerini de yazmak mümkündür. Örneğin pencerenin önüne yazılacak üç ölçü,kapının önüne yazılacak iki veya üç ölçü pencere veya kapının yerden yüksekliği, pencere veya kapının kendi yüksekliği ve tavana olan mesafesini verir. Mekânlar arasındaki kot farkları gene plan üzerine, kapı eşiklerinde, yazılabilir.
Bir katın ölçüsü bittikten sonra diğer katlar aynı şekilde ölçülür. Çizimde kolaylık olmak üzere katları tam üst üste oturtabilmek için üst kattan alttakine, örneğin merdiven kovasından, şakul indirip her iki katta da ipin yerini ölçmek gereklidir. Bu şekilde iki kat birbirlerine kilitlenmiş olur. Bu kilitleme aynı zamanda kesitleri de kontrol etmeye yarar.
Merdiven Ölçüsü Almak: Plan ölçümünde en zor olanı merdiven ölçüsü almaktır. Tek düz kollu veya çift düz kollu,sahanlıklı merdivenlerin ölçümü nisbeten kolaydır.
Tek tek basamak ölçülerini almaya gerek yoktur. İlk basamağın başladığı yer ve son basamağın bittiği yer belirlenip arası basış sayısına bölünür.
Merdiven plan ölçüsünde bundan başka ilk basamağın başladığı ve son basamağın bittiği yer, örneğin bir kapıya göre uzaklığı, merdiven kolu genişliği ve kova genişliği ölçüleri alınır.
Dairesel Hacimleri Ölçmek: Yuvarlak veya elips planlı binalar da oda ölçüleri kapı kenarı pencere kenarı gibi bilinen noktalara göre üçgenleme yapılarak küçük dairesel yüzeyler kalacak şekil de alınır. Araları bu ölçülere göre tamamlanır.
Yuvarlak Cisimleri Ölçmek: Yuvarlak cisimlerin, örneğin kolonların çapını ölçmek için çok çeşitli yöntemler vardır. En kolay olarak bir marangoz gönyesi ile ölçülür. Marangoz gönyesi sütuna dayanır, tam değdiği, teğet olduğu noktalar işaretlenerek ölçülür ve yarıçap bulunur; veya etrafına sıkıca şerit metre (veya ip) çevrilerek çevresi ölçülür, bu rakam pi (n=3,1416) sayısına bölünerek çap bulunur.
Yuvarlak Cisimleri Ölçmek: Eğer sütun yukarıya doğru inceliyorsa; iki yerden çap ölçüsü ve ölçülen yerler arasındaki mesafe alınır
Tavan Planı Ölçüsü Almak: Eski eser bir binada plan ölçüleri kapsamında tavan planının da ölçülerini almak gereklidir. Ancak odanın ölçüleri alınmış olduğundan, yalnız tavandaki desenin ölçülerini almak yeterlidir. Eğer tavan çok yüksek değilse tahta metreyi L şeklinde kırarak tavan deseni ölçüleri alınır.
Tavan Planı Ölçüsü Almak: Eğer yüksek ise balık oltası veya sopa ucuna takılmış şakul ile döşeme üzerinde izdüşümlerinden veya lazer şakul ile ölçülür. Tavan planı basit ise ayrıca çizmeden, plan krokisi üstüne çizilip ölçülendirilebilir.
Kubbe Çapını Ölçmek: Kubbe eteği çok yüksek değilse, balık oltası ile çeşitli noktalarından döşemeye izdüşüm alınarak ölçülür. Eğer kubbe eteği bu şekilde erişilemeyecek kadar yüksekse, lazer şakul ile çeşitli noktalarının döşeme üzerine izdüşümü alınır. Çapının veya üç noktasının izdüşümü yeterlidir.
Kesit Ölçüsü Almak Bir binada plan ölçülerini almak, bunlar hem kesitte, hem de görünüşte kullanılacağından, kesit ve görünüş ölçülerinin de yarısını almış olmak demektir. Kesit ölçülerinin alınması plan ölçülerine göre daha zordur. Kesit krokisi üzerine yalnızca kesit ölçüleri yazılmalı, plan ölçüleri yazılmamalıdır.
Kesit Ölçüsü Almak Ölçüler kesit üzerine, teknik resim kurallarına göre, dikey olarak yazılmalıdır. Yatay ölçü çizgileri daha sonra plan ölçüsü izlenimi verebilir. Ölçünün nereden nereye alındığını belirtmek için kesitte kot çizgisi çizilebilir veya başlangıç ve bitiş yerleri iki nokta ile işaretlenebilir.
Kesit Ölçüsü Almak Her bir katta kesit ölçülerini aldıktan sonra kesitin karşısına gelen kapı, pencere, dolap vb. elemanların görünüşleri de çizilmeli, bunların yalnız düşey ölçüleri alınmalı ve fotoğrafları çekilmelidir.
Kesit Ölçüsü Almak Kat yüksekliğini almanın en kolay yolu, bu ölçüyü merdiven boşluğundan almaktır. Bunun için basamak yüksekliklerini tek tek almak yanlış bir yoldur, hatalı sonuç verir. Merdiven boşluğundan döşeme üstünden döşeme üstüne bitmiş ölçü alınıp, bu ölçü merdiven rıht sayısına bölündüğünde hem basamakların ortalama doğru ölçüsü bulunur, hem de kat yüksekliği tam doğru alınmış olur.
Kesit Ölçüsü Almak Bu işlem bütün katlar için yapılır, böylece tabandan çatıya tüm bina yüksekliği alınır. Merdiven kovasında görünüşe giren trabzan ve korkuluklar ayrıca ölçülür.
Kesit Ölçüsü Almak Eğer merdiven kovası dolu ise katlar arası ilişki cephede pencereden pencereye ölçerek bulunur. Daha sonra her kat penceresi döşeme ve tavana bağlandığında döşeme kalınlıkları ve kat yükseklikleri çıkar.
Kesit Ölçüsü Almak Toplam yükseklik almak için bina cephesinden veya bahçe duvarından aşağı çelik metre sarkıtarak ölçmek son derece tehlikeli bir iştir. Cephede veya duvarda çıplak elektrik telleri bulunabilir. Bu tür ölçüler için önce duvarlar kontrol edilmeli veya teflon metre kullanılmalıdır.
Kesit Ölçüsü Almak Kesitte sıfır kotu olarak yol, kaldırım hizası değil değişmeyecek bir yer, örneğin giriş mermer eşiği gibi bir nokta alınır. Bu nokta tüm ölçümde ve daha sonra her çizimde aynen kullanılır. Ayrıca bu 0,00 kotu yanına parantez içinde plankotede bulunan gerçek kot da yazılır. Böylece kabul edilen 0,00 kotunun gerçekte hangi kot olduğu belirtilmiş olur.
Saçak Genişliği Ölçmek Kesitte en üst kat penceresinden saçak altına kadar olan yükseklik, bu katta kesit geçen pencereden tahta metre ile alınabilir. Tahta metre L şeklinde kırılarak gene en üst pencereden saçak genişliği alınabilir.
Saçak Genişliği Ölçmek Saçak genişliği pencereden ulaşılarak alınamıyorsa, bir sopanın ucuna şakul bağlanarak sopa saçak ucuna değdirilir, yere kadar sarkan şakul ipinden aynı pencerede veya yer seviyesinde saçak genişliği ölçülür. Bu iş için en uygun alet bir balık oltasıdır.
Balık Oltası ile Saçak Genişliği Ölçmek
Saçak Genişliği Ölçmek Bu tür ölçüm mümkün değilse, lazerli şakul ile yerden saçak ucunu nişanlamak ve şakul ile bina arasını ölçmek gerekir. Gene kesit geçen pencerelerden toprak zemine kadar alınan ölçüler kesiti yere bağlamamıza yardımcı olur.
Lazerli Şakül ile Saçak Genişliği Ölçmek
Saçak Genişliği Ölçmek Kesitte en zor ölçülerden biri çatı eğimi ve baca yüksekliği ölçüsüdür. Eğer çatıya veya çatı arasına çıkılabiliyorsa bir sorun yoktur. Eğer çatıya çıkılamıyorsa değişik yöntemler uygulanabilir. Bu yöntemlere "Görünüş Ölçüsü Almak" bölümünde değinilecektir.
Terazi Hattı Kurmak Kesitte mekânların yükseklik ölçülerini almak mekânın tabanı düz olduğunda sorun değildir, ancak eğer taban düz değilse -örneğin döşemesi toprak dolmuş bir medrese odası veya döşemeleri farklı oturma yapmış ahşap bir ev gibio zaman değişik yerlerden alınan yükseklik ölçülerinin bir değeri olmaz.
Terazi Hattı Kurmak Bunun için hacmin duvarlarını teraziye almak gereklidir, ilk iş olarak erişilebilir bir yerde bir terazi hattı olup olmadığına bakılır. Örneğin çepeçevre dolaşan bir silme, kasnak eteği, koltuk silmesi gibi. Eğer varsa yükseklik ölçüleri bu hatta göre alınır. Eğer yoksa mekânı teraziye almak gereklidir.
Terazi Hattı Kurmak Bütün alınacak yükseklik ölçüleri ipin üstüne ve altına olmak üzere iki seferde alınır. Kubbe ve tavan ölçüleri tam ortada köşegen iplerin çakıştığı yerden yukarıya ve aşağıya, yere alınır. Çeşitli ölçümlerle hem mekânın yükseklikleri, hem de taban eğimi elde edilmiş olur.
Terazi hattından aşağı ve yukarı ölçü alınması.
Terazi Hattı Kurmak Planda her mekân için tek bir terazi hattı kurulamıyorsa, her bir mekân için ayrı bir ip terazisi kurulur.
Terazi Hattı Kurmak Bu durumda çeşitli mekânlarda kurulan ip terazilerinin hep aynı düzlemde kurulması -örneğin pencere üstü, kapı üstü gibigereklidir. Eğer bu mümkün değilse, ayrı mekânlarda kurulan ip terazileri arasındaki yükseklik farklarının ölçülmesi gerekir.
Terazi Hattı Kurmak Oturma yapmış olan ahşap bir binada her katın içinde terazi hattı kurularak duvarlara çizilmeli, ölçüler bu terazi hattından aşağı terazi hattından yukarı olmak üzere alınmalı, ayrıca her kattaki terazi hattı arasındaki mesafe merdiven kovasındaki boşluktan alınmalıdır.
Taşıyıcı duvarın altının boş olmasından ötürü oturma yapmış olan ahşap binada terazi hatları kurulması.
Kubbe Yüksekliği Ölçmek Kesit ölçüleri içinde daima sorun olan ölçü kubbe yüksekliğidir. Eskiden uçan balon ile alınırdı, bugün çok yüksek değilse teleskopik metre ile veya elektronik metre ile alınmaktadır. (Elektronik metre ile yükseklik ölçüsü almak kubbeden sarkan bir eleman olmadığı zaman mümkündür)
Kubbe Yüksekliği Ölçmek Eğer çok yüksekse, en doğru bir şekilde teodolit ile alınır. Bunun için teodolit, kubbe merkezini gören bir yere kurulur. Bu merkezin yerdeki izdüşümü işaretlenerek teodolite olan "a" uzaklığı ölçülür. Yatay düzlem ile kubbe merkezi arasındaki açı bulunur.
Kubbe Yüksekliği Ölçmek Aranan "x" yükseklik: (x= tan oc x a)'dır. Buna teodolit yüksekliğini ilave ettiğimizde (x+h) kubbe yüksekliğini buluruz.
Teodolit ile kubbe yüksekliği ölçüsü almak.
Görünüş Ölçüsü Almak Teorik olarak bakıldığında cephe için ölçü almaya gerek yoktur, yatay ölçüler plandan, düşey ölçüler kesitten taşınarak cephe çizilebilir. Ancak kesitler her pencereden geçmediği için ve binanın zemin ile ilişkisini bilmek açısından cephe ölçüsü almaya gerek vardır.
Görünüş Ölçüsü Almak Binayı eğimli bir zemine oturtabilmek için bir terazi düzlemi kurulmalıdır. Bu düzlem mevcut bir çizgi olabilir, örneğin, pencere alt çizgileri veya çepeçevre dolaşan ahşap derzi vb. Bu düzlem çizgisinden binanın dört köşesinde ve değişik yerlerde toprağa ölçüler alınarak binanın toprak zemin ile ilişkisi belirlenir.
Binayı zemine yerleştirebilmek için cephede terazi hattı kurulması
Görünüş Ölçüsü Almak Cephedeki pencere ve kapıların ölçüleri zemin katında doğrudan ölçülerek alınabilir, daha üst katlardaki ölçüler, her katta üst üste gelen pencerelerden şakul sarkıtarak alınır.
Üst kat pencerelerinin şakül yardımıyla ölçülmesi
Görünüş Ölçüsü Almak Eğer cephe yalı baskısı, yatay derzli ahşap veya tuğla ile, yani tekrar eden standart bir malzeme ile kaplıysa, tüm cephedeki derzleri saymak ve örneğin 10 adet derz arasının kaç cm geldiğini ölçmek cephe ölçüsünü çıkartabilmek için yeterlidir.
Görünüş yüksekliğinin derz sayısıyla bulunması