MİKROBİYOLOJİ LABORATUARI ÇORUM G.H.H. MÜD. YRD. ŞEREF EFE KALİTE YÖNETİM DİREKTÖRÜ
MİKROBİYOLOJİ LABORATUARI Tıbbi Mikrobiyoloji bir klinik laboratuvar branşı olup, infeksiyon hastalıklarına neden olan mikroorganizmaların tanısı ile ilgilidir
MİKROBİYOLOJİ LABORATUARI Günümüzde bilinen mikroorganizmalara ilaveten yeni tanımlanan ve epidemilere neden olan bakteri ve viruslar, dirençli soylarla gelişen hastane infeksiyon etkenleri, immün kompromize hastalarda görülen infeksiyonlardaki bakteriyel, fungal, viral etkenler, çoklu ilaç dirençli Mycobacterium tuberculosis in neden olduğu infeksiyonlar Tıbbi Mikrobiyoloji nin çok geniş bir kapsama ve dinamik bir sürece sahip olduğunu göstermektedir.
MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI İŞLEY İŞ Laboratuvar işleyiş süreci üç aşamadan oluşur 1- PREANALİTİK SÜREÇ 2- ANALİTİK SÜREÇ 3-POSTANALİTİK SÜREÇ
1- PREANALİTİK SÜREÇ a-istemin yapılması b-otomasyon kaydı c-sonuç barkodu çıkarılması d-örneğin alınması e-örneğin laboratuvara taşınması f-örneğin kontrol ve kabulunun yapılması
1- PREANALİTİK SÜREÇ g-kabul kriterine uymayan örneklerin ayrılması h-kabul kriterlerine uymayan örneklerin kliniklere bildirilmesi i- Kabul edilen örneklerin çalışma birimlerine göre ayrılması j-ilgili birimlerin örnekleri alması ve çalışma için hazırlık yapılması
2- ANALİTİK SÜREÇ a-uygun besiyerlerine ekim
2- ANALİTİK SÜREÇ b-direkt-boyalı mikroskopi Gaitada parazit ARB(Asido-Rezistan Boya) Gram boyama
2- ANALİTİK SÜREÇ c-üreme kontrolü d-mikroorganizma identifikasyonu e-gerekirse duyarlılık testi ve sonuçların rapor edilmesi f-gerekirse servise geri bildirim
2- ANALİTİK SÜREÇ h-sonuçların otomasyona girilmesi ve kaydı i-sonuçların teknik onayının yapılması j-kritik değer uyarılarının yapılması k-sonuçların uzman onayının yapılması l-raporlama sürecinin kontrolü m-gerekli durumlarda internal kalie kontrollerinin yapılması (Besiyerleri, antibiyotik diskleri, identifikasyon reaktifleri)
3-POSTANALİTİK SÜREÇ a-sonuçların rapor edilmesi b-sonuçların raporlama sürelerinin kontrolü c-zamanında raporlanamıyorsa nedeninin araştırılıp giderilmesi d-preanalitik hataların düzeltilmesine ait çalışmaların yapılması e-analitik hataların giderilmesine ait çalışmaların yapılma
Mikrobiyolojik Kültürün Önemi Enfeksiyon etkeninin kesin tanısı Antibiyotiklere duyarlılık saptayabilme İyileşmenin izlenebilmesi Yeniden enfeksiyon veya tekrarlamaların ayırt edilebilmesi
Kültürde Mikroorganizma Üremesi S. pneumoniae S. aureus E. coli P. aeruginosa C. albicans K. pneumoniae
BAKTERİLERİN TANIMLANMASI İÇİN ÇEŞİTLİ TANIMLAR VARDIR
Antibiyotik Duyarlılık Testi
NUMUNELERİN ALINMASI Klinik örnek ancak uygun şekilde seçilmiş, toplanmış ve nakledilmiş ise içerdiği patojen mikroorganizma gerçek pozitif sonucu gösterir. Bu nedenle yüksek örnek kalitesi tanıda en kritik aşamadır.
Örnek Alınmasında Genel Kurallar: 1) Numune alınırken doğru anatomik bölge seçilmelidir. Endojen mikrobiyal flora ile kontaminasyonu önlenmelidir. 2) Numune uygun teknik ve steril ekipmanla toplanmalıdır. Aseptik teknikler uygulanmalıdır. 3) İnfeksiyonun akut safhasında antibiyotik tedavisi başlanmadan alınmalıdır. Başlanmış ise numune yeni antibiyotik dozu verilmeden hemen önce alınmalı ve laboratuvar bilgilendirilmelidir.
4) Numune etkenin canlılığını koruyacak ve çevrenin biyolojik güvenliğini sağlayacak bir taşıma kabına aktarılmalıdır. Üzerine hasta adı, soyadı, numunenin alındığı tarih ve saat kaydedilmelidir. 5) Numunenin kaynağı ve/veya anatomik bölge numune kabının üzerinde açık ve doğru olarak tanımlanmalıdır. Ayrıca hastada bulunan yandaş hastalık(diabetus mellitus, malignite, immun yet. vb) varsa kullandığı antibiyotik mutlaka not edilmelidir.
6) Numunenin laboratuvara hızla ulaşması, saklanacaksa saklama koşullarının uygun olması sağlanmalıdır. 7) Numune miktarı yeterli olmalıdır. Aksi halde hatalı negatif sonuçlara neden olabilir.
Örneklerin Transportu 1) Tüm numunelerin nakli hemen hiç beklenilmeden yapılmalıdır. Numune alınırken lokal anestezik madde kullanılmış ise bu maddeler antibakteriyel etki gösterebileceğinden lokal anestezikle temas süresi kısa olmalıdır. 2) Kan kültürü için alınan numuneler laboratuvara hemen nakledilmeli, laboratuvara ulaşana kadar oda ısında muhafaza edilmelidir. 3) Beyin omurilik sıvısı (BOS) örnekleri hemen laboratuvara ulaştırılmalıdır.
Örneklerin Transportu 4) İdrar, solunum sistemi ve gaita örnekleri en geç 30 dk içinde laboratuvara ulaşmış olmalıdır. 5) Yara ve vücut sıvıları 1 saat içinde laboratuvara ulaştırılmalıdır. 6) Mikobakteriyel inceleme için hastadan sabah alınan ilk idrar veya balgam gönderilmelidir.
Boğaz-Nazofarenks Kültürü Steril Pamuklu eküviyonlarla alınır. Dil basacağı ile hastanın diline bastırılır. eküviyon sıra ile sağ ve sol tonsillalara ve tonsilla fossalarına, farinks mukozasına iyice sürülür. Örnek alınan eküviyonlar dikkatlice ağız mukozasına ve tükürüğe değdirilmeden çekilir. Transport besiyeriyle laboratuara gönderilir
BOĞAZ KÜLTÜRÜ Dakronlu Çubuk Bademcik
Boğaz Kültürü A grubu beta hemolitik streptokokların bugüne dek penisiline dirençli olanı saptanmamış. Antibiyogram yapılmaz. Tedavi penisilin ile yapılır.
Balgam Kültürü Özellikle sabahları öksürük ile derinden gelen balgam ağızda fazla oyalandırılmadan, steril, geniş ağızlı bir kap içerisine alınmalıdır.
Balgam Kültürü Numune hemen incelenmelidir. Balgamda bulunan enzimatik etkiler nedeniyle bekletilme esnasında bir çok mikroorganizma yok olabilir. Balgam çıkaramayan hastalarda özellikle çocuklarda tuberküloz araştırması için sabah açlık mide suyu kullanılabilir
Alt Solunum Yolu Enfeksiyonu Bakteriler ön planda. Mikroskopla inceleme en hızlı en etkin yöntem.
Balgam kültürü Tüberküloz tanısı Mikroskopla inceleme: Hızlı, ucuz duyarlılığı düşük Kültür: Çok duyarlı, geç sonuç veriyor Moleküler Yöntemler: Hızlı, duyarlı, pahalı
İdrar Kültürü İdrar, bakterilerin üremesi için iyi bir ortamdır. Bu nedenle. En geç 30 dk içinde laboratuara ulaştırılmalıdır. İdrar kontaminasyonu önlemek için steril geniş ağızlı şişelerde alınmalıdır. Orta idrar örneği alınmalıdır.
Dışkı Kültürü ve Parazit Arama: İçerisinde çok sayıda mikroorganizmalar bulunduğundan bekletilen dışkıda çeşitli kimyasal ve ph değişiklikleri oluşarak kısa zamanda patojenlerin yok olmalarına neden olur. Bu nedenle hemen incelenmelidir. -Dışkı nonsteril temiz kaplar içine alınmalıdır. -En az üç gün arka arkaya alınan dışkının incelenmesi protozoonların ortaya çıkarılması için daha uygun olur. -Kültür için dışkı elde edilemeyen durumlarda steril eküviyon ile rektal sürüntü örnekleri alınarak incelenir.
Kan Kültürü Steril eldiven giymeli ve kültür şişesinin kontamine olmasını önleyici tedbirleri almalıdır. -Eğer bir girişde kan alınamamış ve tekrar vene girilecekse yeni bir enjektör kullanılmalı ve eldiven değiştirilmelidir. -Kan kültürleri alınırken iyi bir cilt antisepsisi uygulanmalıdır- Alınan kan önce besiyerinin lastik tıkacı delinerek bırakılır
Kan Kültürü -Dışarıda bekleme süresi ne kadar uzarsa bakteri izolasyon şansı o kadar azalmaktadır. *Zamanı: -En uygun zaman ateş ve döküntü gibi bulguların ortaya çıkmasından 30-60 dakika öncesidir. Pratikte en uygunu, ateş yükselmeye başladığında kültürlerin alınmasıdır. -Eğer hasta antibiyotik tedavisi alıyorsa bir sonraki dozdan hemen önce alınmasına dikkat edilmelidir.
Kan Kültürü Örnek Sayısı ve Miktarı: Yetişkinler için en çok 10ml, çocuklarda ise bakteriyemi daha şiddetli olduğundan kanda bulunan bakteri sayısı fazladır ve yaşına göre 0.5-2ml kan alınması önerilir.
Burun Kültürü: Steril pamuklu eküviyonlarla alınır. Transport besiyeriyle gönderilir
BOS Kültürü BOS bel ponksiyonu ile elde edilir. -En önemli nokta girişimin en üst düzeyde asepsi ve sterilizasyona uyularak yapılmasıdır. -Erişkinlerde 5-15ml, çocuklarda 4-5ml alınabilir.
Yara/Doku/Abse Kültürü Ülseröz, gangrenöz lezyonlar da dahil tüm yara örneklerinde ve abselerde sürüntü değil doku örneği veya aspirat gönderilmelidir
Serolojik Testler Bazı infeksiyon hastalıklarının tanısında serolojik yöntemler kullanılır; Brucella Salmonella Sifilis vb
Moleküler Yöntemler Enfeksiyöz hastalıkların tanısında kullanılan modern teknikler dir. I. Doğrudan Belirleme A. Moleküler belirleme 1. Nükleik asit probları a. sıvı faz hibridizasyonu b. floresan in-situ hibridizasyon (FISH) 2. Hedef amplifikasyonu 3. Sinyal amplifikasyonu B. DNA mikro-array C. Flow sitometri D. Elektron mikroskobi (EM)
Güvenlik Tüm numune alma işlemleri sırasında eldiven giyilmeli gerekli koruyucu önlemler alınmalı, Sızdıran, akıtan numune kapları kullanılmamalı, bu şekilde gelen örnekler kabul edilmemeli, Örneklerin toplanmasında steril ekipman kullanılmalı, aseptik teknikler uygulanmalı
TEŞEKKÜR EDERİZ