ÜLKE ÜLKE YEREL YÖNETiMLER İTALYA'DA YEREL YÖNETİMLER Hüseyin KOÇAK Avrupa halkları, çok eski dönemlerden bu yana güneydeki kom ularına kar I koyulmaz bir ilgi duymu lar, en tanınmı sanatçılar, yazarlar, İtalya'ya hayranlıklarını dile getirmi lerdir. Goethe'ye göre İtalya, "Limon ağaçlarının çiçek açtığı, kuytu yaprakların arasında altın renkli portakalıarın parladığı" bir ülkedir. Byron'a göre bu toprak parçasına ve üstünde ya ayan "e i benzeri bulunmaz halkına a ık olmamak elde değildir". İtalya, KatoIik kilisesinin merkezi, Hıristiyanlar için kiliseler, manastırlar, kutsaıııklar ülkesi ve papanın oturduğu kentin, "Ölümsüz, Roma"nın ülkesidir. Parlamenter cumhuriyet biçiminde yönetilen İtalya'nın bir devlet ba kanı ve bir hükümet ba kanı vardır. Ba kenti Roma'dır ve resmi dili İtalyancadır. 1989 sayımlarına göre 57.525.000 nüfusa sahiptir ve bu nüfusun %99'u Katoliktir. Ki i ba ına ulusal geliri 1987 yılı itibariyle 10.420 ABD dolarıdır. arkeoloji alanları, Doğal güzelliklerinin yanısıra, önemli tarihsel kalıntılar, anıtlar ve yıkıntılar, tiyatrolar, kaleler, zafer takları da, o dönemde bilinen dünyanın a ağı yukarı her yanını kaplayan bir imparatorluğun Roma 'dan yönetilmi olduğunu anımsatır. Tarihsel merkezleri büyük ölçüde korunmu olan Ortaçağ'dan kalma kentler (Floransa, Sicna, Venedik, Milano, Perugia, vb.), geçmi 7.amanların deyim yerindeyse öyküsünü anlatır. l YEREL YÖNETiMLERiN TARiHİ ve GELENEKSEL DURUMU Huzursuzluklar ve bunalımlar, İtalya'da devletin, toplumun ve siyasetin niteleyici özelliğidir. Gerçekten de, 1945-1990 arasında 50'ye yakın hükümet deği mi, yani her hükümetin ortalama ömrü bir yılın altında kalmı tır. Üstelik, yalnızca iktidar ile muhalefet arasında değil, koalisyon partileri arasında da tartı malar olmakta, zaten yüksek kamu borçları, enflasyon, paranın yeterince sağlam olmaması, kalabalık bürokrasinin yüklediği mali yük, çok kötü yönetilen kamu hizmetleri, sürekli birbirini izleyen grevler, siyasal ve mali sıkıntılar, ülkenin ve devletin her yanına kol salmı olan marya, özellikle de ülkenin kuzeyi ile güneyi arasındaki gittikçe artan ekonomik uçurum gibi sıkıntıları altetmeye uğra an devlet mekanizmasının i ini güçle tirmektedir. Afyon Kocatepe Üniversitesi ıktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Ara tırma Görevlisi. i Bcrtclsman. Bugünkü DünyanıızAtlas Anııiklo~disi, Cilt i, Medya HQldingAŞ. İstanbuL. 1993. \Ilğf/o.f Yrrd Yön«imk" C;~ 5, &ıyı -I, Trmmu:.1996, $.57 66.
58 ÇAGOAŞ YEREL YÖNETİMLER Balı'nın ileri ve zengin ülkelerinden birisi olan İtalya, tarihi boyunca savaşlara, saldırılara ve devrimiere sahne olmuştur. 12. yüzyılda, kendi askeri gücü olan, kendi meclisieri ve seçilmiş liderleri bulunan "Kent Devletleri" oluşmaya ve gelişmeye başlamıştır. 1802'de Napolyon İmparatorluğu'nun bir üyesi olarak, ulusal birliğini kazanan İtalya, imparatorluk çökünce bu birliğini kaybetmiş ama 1870'lerde tekrar kazanmıştır. Fransız kamu yönetimi sistemi model alınarak, ülkenin politik ve sınır bütünlüğü sağlanmıştır. İki savaş sırasında Birinci ve ikinci Dünya Savaşları arasında 20 yıla yakın diktatörlük hüküm sürmüştür. Monarşinin kaldırılıp yerine Cumhuriyetin kurulabilmesi için referanduma gidilmiş ve 1948 yılında bu sağlanmıştır. l Bununla birlikte, çelişkili gibi görünse de, siyasette belirli bir süreklilik ve istikrar gözlenmektedir. İkinci Dünya Savaşı'nın sonundan bu yana, ülkeyi Hıristiyan-Demokrat Parti yönetmiş, başbakanın bu partiden olmadığı dönemlerde bile, Hıristiyan-Demokrat Parti seçmenierden en çok oyalan parti olmayı sürdürmüştür. Aynı süre içinde ülkenin ikinci büyük partisi olan İtalya Komünist Partisi, Batı dünyasının en güçlü komünist partisi olmasına karşın hiçbir zaman iktidara gelmeyi başaramamış ve İtalya Cumhuriyeti'nin temel doğrultuları hiç değiştirilmedcn sürdürülmüştür: Özgürlükçü, demokratik bir sistem; Avrupa Ekonomik Topluluğu üyeliği; NATO'ya bağlılık; güçlü bir pazar iktisadı. İtalya'nın ulusal bir devlet olması yenidir. MÖ 262'yc doğru, Roma kentinin egemenliğinde birleşerek, MÖ lll. yüzyılortalarında tarihin en büyük imparatorluklarından birini kurmuş olan ülkede, Roma İmparatorluğu'nun parçalanmasından (MS 395) sonra, bütünlük bir daha ancak XiX. yüzyılın sonlarına doğru sağlanarak İtalya Krallığı kurulmuş (1870), Mussolini'nin ı 922-1945 arasındaki faşist yönetiminin ardından, 1946'1ı yıllarda parlamenter cumhuriyete dönüşmüştür. 2 Aralık 194Tde kabul edilcn Anayasa uyarınca, İtalya parlamenter bir cumhuriyet, devlet başkanı da yedi yıl için seçilen cumhurbaşkanıdır. Cumhurbaşkanının, başbakanı atamak dışında yetkisi yoktur. Parlamento, üyeleri aynı anda nispi temsil sistemiyle seçilen Millet Meclisi (630 milletvekili) ile Senato'dan (318 senatör) oluşur. Başbakan, hükümet siyasetinin genel doğrultularını belirler; her bakan, kendi alanından sorumludur. Bütün demokrasilerde olduğu S.ibi, hükümct yasa koyucu parlamentonun güvenoyundan sonra göreve başlar. Ulke 20 bölgeye ayrılmıştır. 3 ı 970'Ier ve t980'ler hızlı ekonomik ve sosyal değişimlerin yaşandığı yıllar olmuştur. Eğitim düzcyinin yükseltilmesi, fırsat eşitliği ve sağlık hizmetlerinin görülmesi gibi konularda gözle görülür ilerlemeler bu tarihlerde olmuştur. ",~ ı Cerioma G. Leray. Th~ Itüliım bgı.! Syı;l~m. BUllerworlhs. London. 1985. 3 Richard Haılcy and GerI)' Sloker (cds.). Local Governmenl In Euro~: Tr~nd.. and l)~velopments, Macmillan, London. 1991.
ÜLKE ÜLKE YEREL YÖNETİMLER 59 1990'h yıllarda yerel yönetimlerin iç yapılarında ve temsili sistemin yapısında radikal deği~meler olmu tur. Seçim sistemi yeniden düzenlenmi ve doğrudan belediye ba kanana seçme ilkesi benimsenmi tir. 1993 Hazirananda yapılan doğrudan belediye ba kanhğı seçimlerinde ülkenin politik haritası büyük oranda deği mi tir. Demokratik sol seçmenin ağırhklı olduğu kuzeyde "Federalist Northern Lcague" adayları seçimleri kazanml lardır. Komünist Parti, liderliğini ülkenin orta halkasında sürdürmü, güneyin büyük kısmını da Hıristiyan Demokrat adaylar kaplaml hr. YEREL VÖNETİMLERİN VASAL DAVANAGI İtalya'da yerel yönetimlerin Anayasa ile güvence altına alınmı belli bir statüsü vardır. Cumhuriyetin "tck ve bölünmez" o~duğunu belirlen Anayasa'sında, devletin yerinden yöneıimi özendireceği, devlet hizmetlerinin olabildiği ölçüde yerelle ıirileceği yazllıdır. 4 Anayasa'nın 114. maddesi öyle der: "Cumhuriyet bölgelere, iliere ve belediyelere ayrılmı tır."s Anayasa'nın 115. maddesinde, bölgelerin, yasalarla belirlenen ölçülerde güç ve fonksiyonlara sahip olonom bir yapıda olduğu belirlilmi tir. Bölgelerin sınırları yine yasa ilc belirlenmi tir. 6 115. maddede,s bölgenin özel statüye sahip bölgeler olduğu vurguhınmı tır. Bu be bölblo herhangi bir ekonomik kaygıdan değil, ilk olu turulan bölgeler olmalarından dolayı özel bölge adını almı lardır. Özel belgeler devlet kar ısında daha bir özerk durumdadırlar. Anayasalar yerel yönetimlerin hepsine c it bir statü tanımı tır. Hepsi de vali adı verilen ve özeksel yönetimin ta ra temsilcisinin denetimi altındadır. iııerin ve belediyelerin devlet ya da bölge politikalarından bağımsız hareket etmeleri mümkün değildir. Onlar, Anayasa ile sınırları belirlenmi, ulusal hükümetin politikalarının uygulanmasını sağlayıcı nitelikte kurumlardır.' Yönetsel amaç için, ülkenin 8100 belediye, 95 il, 20 bölge eklinde olu turulduğunu görürüz. Her üç düzey, kendi meclislerini seçer. Görev ve yetkileriyle orantılı geliriere sahiptirler. VEREL VÖNETiMLERiN navannlgi DEGERLER Yerel yönetimlerin dayandığı değerleri inceleyenler, bunları genellikle özgürlük, katılım, etkinlik olarak özetlerler. Batı Avrupa ülkelerinde özgürlük ve yerel özerklik gibi kurumlar, 100 yıldan daha uzun bir süreden beri yerel yönetimlerin özeğe kar ı sava ımlannın savsözü olmu tur. 4 Ru~en Kcle~. "Ilizmelle Ilalka Y,akınlık (Subsidiariıy) Ilkesi ve Yerel Yöneıimler". çüğıjülj Yenı Y(ınt'timler Ilergi,.ı. Cil,... Sayı 3. Ocak 1995. s.l::? S John Lipford.llaly TuıJüy. 1985. 6 A.k., Ru cn Kclc. YerinıJen Yönetim YI: Siyalô!:l. 2. Hasım, Cem Yayınları, Istanbul. 199...
60 ÇAGDAŞ YEREL YÖNETİMLER Yerel yönetimlerin oynadığı türlü roller, siyasal, yönetsel ve ekonomik ba lıklar altında toplanabilir. Bu ana İ lev kümeleri içinde de, bu yönetimlerin çok sayıda i levletinden sözedilebilir. Demokratik katılımın özendirilmesi, yönetimde etkinliğin sağlanması, toplumsal ve ekonomik geli menin hızlandırılması, ulusal birlik ve bütünlüğün korunup geli tirilmesine katkıda bulunulması, bu i levlerden birkaçıdır. Ne var ki, bu amaç, i lev ve ilkelerden hepsinin aynı anda en çoğa çıkarılması olanağı yoktur. Çünkü, bu özlemlerin aralarında belirli çeli kiler vardır. Tarih boyunca da, bu amaçlardan bir ya da birkaçının ötekilere oranla daha çok gerçekle me ansına kavu mu oldukları görüıür. 8 Devletin yapısı, parti sayısının çokluğundan ötürü canlıdır. Hıristiyan Demokrat Parti, hükümete çoğunlukla küçük partileri (Liberal Part.i, Cumhuriyetçi Parti, Sosyal-Demokrat Parti), 1960'h yılların ba ından bu yana da Sosyalist Parti'yi koalisyon ortağı almaktpdır. Ayrıca, İtalya'da siyasalya am, sağlam toplumsal güçler tarafından da belirlenir. En güçlü çıkar temsilcileri arasında Katolik kilisesi, çok sayıda dernek ve çok yakın döneme kadar üç büyük partiden -Komünist Parti, Hıristiyan-Demokrat Parti ve Sosyalist Parti- birini destekleyen sendikalar yer alır.' YEREL YÖNETİM niıdmleri Belediyeler (Communi) Şu andaki belediye sınırlarının tarihi 1861'e dayanır. Hepsi aynı yapıya ve yetkiye sahiptir. Genel olarak belediyeler, yüksek düzeyde yetki gerektirmeyen, kendi yörelerindeki küçük hizmetleri düzenleme yetkisine sahiptirler. Gürevler; Kendi beldelerindeki sağhkla ilgili hizmetler, kamu yardımı, toplumsal konut, felaketierde yardım, okulların in aatı ve onarımı, spor, kültürel faaliyetler, nüfus kayıtlarının tutulması, yerel verginin toplanması, seçimlerin yapılması sırasında gerekli hizmetlerin görülmesi. IO Organlıırı Belediyelerin organları meclis, yönetim kurulu ve belediye ba kanıdır. Nüfusu 5.000'i geçen belediyelerde, partiler aldıkları oy oranında mecliste temsil olunurlar. Nüfusu 5.000'den az olan yerlerde meclis üye sayısı nüfusa göre deği iklik göstermektedir. Meclis bütçeyi kabul eder ve çe itli ekonomik konularda kararlar verir. Yerel bir takım İ ler üzerinde politika belirleme, genel denetim konularıyla da ilgilenme gibi göreviere sahiptir. 8 A.k., John Upford, a.g.k. ıo Alan NOrlon, Intematiom.1 ı landbook or Local and Regional Govtmmtn., 1994.
ÜLKE ÜLKE YEREL YÖNETİMLER 61 Nüfusu 500.000'i geçen belediyelerde, meclisin kendi arasından seçtiği 14 yardımcı, 4 yedek üye ve bir ba kandan olu an küçük bir kurul vardır. Bu kurul, meclisin tavsiyelerini yerine getirmek ve günübirlik belediye yönetimini yürütmekle görevlidir. Ayrıca bu kurul meclisi temsil eder. Bireyselolarak her meclis üyesi, belediyenin hizmet birimleri üzerinde yukarıdan gözetici, denetçi olarak görevlendirilebilir. ıı Belediye ba kanı, belediye yönetiminin ba ıdır ve yürütmeden sorumludur. Merkezi yönetimin memuru olarak belediye ba kanı, yasa ve yönetmelikleri açıklamak, duyurmak, kamu düzeni ve hukukunun devamının sağlanması görevini yapmak zorundadır. Her belediyede, özeksel yönetirnce atanmı bir sekreter bulunur. Bu sekreterin yerel uzman gibi bir i levi vardır. Günlük yönetimi doğrudan koordine eder. Belediye birimlerinin ba ındakilerden sorumludur. Yapılan i lerin kamu yönetimi ve kamu hukuku açılarından uygunluğuna bakar. u Gelirler; Kaynaklar hem özekten, hem belediyenin kendi gelirindendir. Reklamlardan alınan vergiler, köpek vergisi, yıııık yerel emhik vergisi, kamu toprağını kullanımdan dolayı harç, katı atık ve çöp vergisi, devletin özel ve genel amaçlı verdiği bağı lar. Genel bağı lar, İçi leri Bakanlığı'nın genel vergiden aldığı kaynaktan verilir. %25'in illere, %75'in belediyelere dağılırnda keyfilik söz konusu değildir. Özel amaçlı bağı lar; eğitim amaçlı hem ire okuııarının açılması, öksüz ve yetimler için yuvalar, mahkemelerin bakım ve onarımı gibi yardımlardır. "Deposits and Loans Bank" (Mevduat ve Bağı Bankası) adında belediyelere ve iliere uzun dönemli ve dü ük faizli kredi veren bir kamu bankası vardır. Belli ba Jı harcamalar yapılırken, bir takım zenginliklerdcn (satılmasından ya da kullanımdan sağlanan gelirlerden), bağl lardan, miras bırakılan paralardan ve hissc senetlerinden yararlanılır. 13 Genİ yctkileri olmasına kar ın, açıkça, İtalyan belediyelerinin yüksek düzeyde özek kontrolünde olduğu söylcnebilir. Bölgeler yeni belediyeler olu turmak ve sınırlarını deği~tirmek hakkına sahiptirler. Finansal konularda özeksel yönetimin çok açık ve büyük oranda yer kapladığı görülmektedir. Belediye bütçesi, uzun dönemli harcamalar, kamula tırma, çc itli yatırımlar ve konular İçi leri Bakanlığı tarafından denetlenir. Bunlardan ba ka, bölgelerin de bclediyeler üierinde sınırlamaları vardır. Zorunlu görevlerin yapılmaması ya da yapılamaması gibi durumlarda, yüksek otorite bu İ lerin yapılabilmesi İçin bir kurula yetki verip görevlendirebilir. Il Cerıoma G. Leray, a.g.k. U A.k. ' 13 Alan Norlon. a.g.k.
62 ÇAOOAŞ YEREL YÖNETİMLER iller Her ilde iki ayn yerel yönetim birimi vardır. Birincisi, görev ve sorumlulukları yasalarla belirlenmi bir yerel yönetim, diğeri ise özeğin ta radaki uzantısı durumunda olan bir yerel yönetimdir. Birincisinde, doğrudan seçilmi bir meclis vardır. Üyeleri be yılda bir seçilir. Üye sayıları illerin nüfusuna göre 24 ila 45 arasında deği mektedir. Görevler; Bütçenin belirlenmesi ve yönetimi, vergi ve harç oranlarının belirlenmesi, yolların yaptm ve tamiri, ortaokul ve liselerin desteklenmesi, çevresel koruma, sosyal hizmetlerin görülmesi, kamu düzeni ve güvenliğinin sağlanması. İller, kendi sınırları içinde bulunan belediyelerin eylemlerinin denetiminden ve gözetiminden birinci dereceden sorumludurlar. Bu konular bölge tarafından da yerine getirilebiimektedir. İçi lcri Bakanlığı'na kar ı sorumlu ve özeksel yönetimin temsilcisi (ajanı) durumunda olan il yöneticisi genel olarak şunlarla ilgilenir: Kamu güvenliğinin sağlanması, ulusal politikalann uygulanması, kamu sağlığını ilgilendiren hizmetler. Bu ki i özellikle yönetirnde uzman bir kişidir. iı meclisinin aldığı kararların yasalara uygun olup olmadığına karar verir. Bu konuda kendisine yardımcı olabilecek bir meclisi vardır. Organları illerin organları da, meclis, yürütme kurulu ve ba kan olmak üzere üç türdür. Encümenler, meclis üyeleri arasından seçilir. Bir kurul (yönetim kurulu) ve bir ba kan vardır. Başkan hem meclisi, hem de yönetim kurulunu (encümenlerden olu an) yönetir. Gelirleri 8 Haziran 1990 tarihli yerel yönetim birimlerinin finansal durumları ile ilgili yasa unları öngörmckteydi: Özek tarafından yapılan kaynak 'transferi objektif ölçülere göre dağıttlacak, sosyo-ekonomik durumlar göz önünde bulundurulacaktır. Yerel gelir oldukça azdır, % 11 dolaylarındadır. Özek ise %86 gibi bir oranda kaynak transferi yapmaktadır. 14 Uülgeler 1948 Anayasası, ülkede 20 bölgenin olu turulmasını öngörmü se de, bu 1970'lere gelinceye kadar olu turulamamı tır. 1948'de 4, 1963'te de bir olmak 14 A-k..
ÜLKE ÜLKE YEREL YÖNETİMLER 63 üzere, 1970'e gelinceye kadar 5 özel statülü bölge kurulabilmi tir. 1972'ler ve 197Tler, özelesel yönetimin bir takım yetki, sorumluluk ve personelinin bölgelere aktarıldığı tarihlerdir. Görevleri Bölgeler üç tür yasama yetkisine sahiptir. Özel statülü bölgeler, bu üç tür yasama yetkisine de sahip iken, normal statülü bölgeler sınırlı olarak yetki kullanabilirler. Yasama t ürleri şunlardır: a) Exclıısive: Tam, münhasır yetki. Bir başkası kullanamaz. b) Coııcurrenl: İkisi de aynı anda yetkili. c) bzıegraıive: Birbirini tamamlayıcı nitelikte yetki. Bölgeler, yasama güçlerinin çoğunu Coııcurreııl Legis/alioıı türünden alırlar. Bu ekilde belediyenin sınırlarının belirlenmesi ya da değiştirilmesi, mesleki eğitim, sağlık ve hastahane yardımları, küilürel değerler. fiziki phinlama, turizm. bölge düzeyinde kamu ula ımı, kamu i leri, çevresel koruma ve gemicilik gibi konularda bu yetkiyi kullanırlar. Tamamlayıcı, bütünleştirici yasamada bölgeler ulusal yasalara uyarlar. Organları Bölgelerin organları, belediye ve illerde olduğu gibi meclis, yönetim kurulu ve başkandır. Meclis, doğrudan halk tarafından seçilir. Nüfusun büyüklüğüne göre 30 ila 80 arasında üyeden oluşur. 20 bölge vardır. Bölgeler ortalama 15.064 km alana ve 2.887.308 kişilik bir nüfusa sahiptir. Bu demek değildir ki, bütün bölgeler bu standartlara uymak zorundadır. Doğalolarak az nüfuslu ve çok nüfuslu bölgeler olabileceği gibi alan olarak da farklılık arz ederler. Meclis üyeleri be yılda bir seçilir ve görevleri şunlardır: Bütçenin kabulü, vergilerin (bölgesel düzeyde) konulması ve bölgesel politikaların oluşturulması. Yönetim kurulu, normal statülü bölgelerde, bir başkan ve (6-12 arası asıl, 2 4 arası vekil) üyeden oluşur. Bu üyelerin sayısı nüfusa göre değişmektedir. Özel statülü bölgelerde, bölgeler sahip olacakları vekil üyelerinin sayılarını kendileri belirleyebilirler. Seçilen bütün asıl ve vekil üyeler meclis içinden seçilir ve meclis devam ettiği sürece görevde kalırlar. Başkan, meclis ve yönetim kurulu toplantılarına başkanlık eder, yasa ve yönetmelikleri uygular. iller ve belediyelerin yaptıkları işlerin denetlenmesinden sorumlu olacak komiteleri atar ve aynı zamanda özebel yönetimin bölgedeki temsilcisi imiş gibi hareket eder. Hem başkan hem de yönetim kurulu, özeğin kendilerini yapmakla görevlendirdiği hizmetleri ve işlevleri de yerine getirmek zorundadırlar. ıs Hi A.k.
64 ÇAGOAŞ YEREL YÖNETIMLER Gelirleri Küçük bir oran, dolaysız vergilerden gelir. Örneğin; özeksel yönetimin topladığı vergiler, bölgesel ayrıcalıklar, yol kullanımından elde edilen gelirler. Özel statülü bölgeler için diğer gelir kaynakları ise unlardır: Devletin gelir vergisinden aldığı paylar, üretim ve tüketim üzerinden alınan vergilerden paylar, diğer tahvil ve paralar. Bölgeler aynı zamanda özel ve genel amaçlı bağı lar da alırlar. Genel amaçlı bağı lar arasında, devletin, sigara, bira, petrol ürünleri, eker ve içeceklerden aldığı vergilerden alınan paylar birinci sırada yer alır. Kotalar nüfusa göre belirlenir. Toprak, i sizlik ve göç oranları bu bağı kotalarını belirlemede etkilidir. Özel amaçlı bağı lar ise geli me amaçları için verilir. Son olarak, bölgelerin gelirleri arasında borçlanma ve tahvil satımı vardır. ÖZEKSEL YÖNETiM ve YEREL YÖNETiM BiRiMLERİ ARASINIlAKİ ilişkiler Cumhuriyetin "tek ve bölünmel' olarak belirtildiği İtalyan Anayasası'nda, devletin yerinden yönetimi özendireceği, devlet hizmetlerinin olabildiği ölçüde yerelle tirileceği yazılıdır. Özeksel yönetimi de göz önünde bulundurduğumuzda, dört a amalı bir yönetim söz konusudur. Özeksel yöneıim her üç a amada da güçlü bir denetime sahiptir. Bölgeler üzerinde denetim ilk planda, özeksel yönetimin atamı olduğu görevli tarafından yerine getirilir. Üç üyeden olu an bir denetleme kurulu vardır. Bu kurulun üyelerinin birisi, bölge ba kanı tarafından, birisi bölge görevlisi tarafından, diğeri de, bölge idari mahkemesi tarafından atanan bir hakimden olu maktadır. Görevlinin ba kanlığında, denetleme kurulu, yapılan tüm bölgesel etkinliklerin bölgenin çıkarlarına uyup uymadığını ve yasalara uygunluğunu denetler. Bölgesel görevliler, bölge meclislerini, anayasalarına uymayan hareketler, hukuk ilkelerinin ihmal edilmesi gibi durumlarda bozup dağıtabilirler. Bu, cumhuriyelin ba kanı adına yapılır. Yazımızın genel içeriğinden de anla ılacağı üzere, özek her düzeyde ve deği ik biçimlerde yerel yöneıimler üzerinde bir etki ve denetime sahiptir. İlalya'da siyasal yerinden yönetim söz konusu değildir. Yalnızcabölgeselle me söz konusudur. Hİzmetierin daha iyi görülebilmesi açısından uygulanan bir bölge yönelimidir. Toprak bütünlüğü vardır. Çok güçlü lekçi bir devlet yapısı vardır. YEREL YÖNETiMLERiN SEçiM SiSTEMLERİ Yasalolarak, seçimler be yılda bir yapılır. Fakat pratikte seçimler daha kısa aralıklarla yapılmaktadır. Oy verme oranı oldukça yüksektir. Oy verme anayasal bir görevdir ve vatandaşları oy vermeye zorlayacak yöntemler uygulanmaz. 1990'daki bölge seçimlerinde katılım oranı %86 dolaylarındadır.
ÜLKE ÜLKE YEREL YÖNETIMLER 6S Seçimlerde, adaylar, adayolabilmek için, en az 18 ya ında olmalıdırlar. Meclis üyeleri, birden fazla yerel düzeyde koltuk i gal edemeyebilirler. Aynı ekilde, bölge düzeyindeki meclis üyeleri de ulusal parlamento ya da hükümette görev alamayabilirler. 16 METROPOLiTEN ALAN UYGULAMASı Anayasa'nın 142. maddesi ile 1990'da u illere metropoliten kent statüsü verilmi tir: Turin,. Milan, Geneo, Bologna, Florance, Rome, Bari, Naples ve Cagliari. Bu metropoliten kentler diğer illerin sahip oldukları normal statüye sahiptirler. Bundan ba ka daha fazla yetki ve güce de sahiptirler. Yasa bu kentlere, verimlilik ve ekonomik olma gibi kıstasları göz önünde bulundurarak, belediyelerin de yapmakla görevli olduğu ortak ihtiyaçların giderilmesi görevini vermi tir. Bu hizmetler ise unlardır; yoııar, trafik, ula ım, planlama, çevresel değerlerin korunması, su ve elektrik hizmetleri, ekonomik kalkınma, daha geni alanda sağlık hizmetleri, mesleki eğitim, okul hizmetleri ve kentsel hizmetler. Anakent yönetimleri, yaptıkları hizmetleric ilintili olarak vergi ve harçları belirleme güçlerine de sahiptirler. TÜRKİYE İçiN ÇıKARıLABİLECEK DERSLER İtalya'da ilk yerel yönetim yasası 1865 yılında, yani İtalyan birliği sağlandıktan sonra çıkarılmı tır. Birçok ülkede, geçmişte, ulusal birlik için, yerel ve bölgesci kuruluşların varlığına son verildiği de görülmü tür. Mevcut dünya şartları göz önünde bulundurulduğunda, bölgeselle menin, ekonomik kalkınmayı ve iyileşmeyi sağlayabileceği düşünülebilir. üzellikle ülkemiz için bu çok önemli bir sorundur. Bu yöntem ile Ankara'nın yükü biraz hafifleyecek ve başkent küçük sorunlar için dolup taşmayacaktır. Bütün dinamikler çok nesnci bir ekilde değerlendirilmeli, ulusal toprak bütünlüğümüzü tehlikeye sokmamak kaydıyla bölgeselleşme yolunda ciddi adımlar atılmalıdır. Kanımızca İtalya bu noktada bize güzel bir örnektir. Zaten dünyada esen rüzgar da bölgeselle me doğrultusundadır. GENEL IlEGERLENDİRME ve SONUÇ İtalya, endüstriyel gelişimini yıllar önce tamamlamı bir Avrupa ülkesidir. Ülkenin topr~k bütünlüğünden ve ulusal birliğinden ödün verilmeksizin bölgeselleşme yolunda önemli aşamalar kaydedilmi tir. En başta özeksel yönetim ve sırayla bölge, il ve belediyeler şeklinde bir yönetim yapılanması söz konusudur. Üniter bir devlet yapısına sahip olduğu için, özek, yerci yönetim birimleri üzerinde yüksek derecede vesayet sahibidir. Bütün 16 Richard Batley and Gerry Stoker, a.g.k.
66 ÇAGDAŞ YEREL YÖNETİMLER birimlerin ıgörev. yetki ve kaynakları yasa ile belirlenmiş ve güvence altına alın mıştır. Bölge yönetimi. dışarıdan bakıldığında yanlış algılanmamalıdır. Doğrusu, bölgelere tanınan mullak biır özerklik yoktur ortada. Yalnızca hizmetlerin daha iyi görülmı::!sine yardımcı olabilecek bölge örgütlenmesi olarak anlaşılmalıdır. Dünyanın genel eğilimi de bu yöndedir. İtalya ileri endüstri ülkesi olarak bu eğilimi benimsemiştir. Bunu yaparken tarihsel birikimierini de göz ardı etmemişlerdir.