İÇİNDEKİLER Kısaltmalar Önsöz XVII XIX Giriş 1 BİRİNCİ BÖLÜM GENEL OLARAK EVLİLİK BİRLİĞİNİN KORUNMASI VE EVLİLİK BİRLİĞİNDE EŞLERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 1. EVLENME KAVRAMI İLE EVLENMENİN TANIMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ 5 I. Evlenme Kavramı 5 II. Tanımı 9 III. Hukuki Niteliği 10 2. EVLİLİK BİRLİĞİ VE AİLE KAVRAMLARININ HUKUKİ NİTELİĞİ, AİLE TÜRLERİYLE İLİŞKİSİ 12 I. Evlilik Birliği Kavramı 12 II. Hukuki Niteliği 14 III. Aile Kavramı, Türleri ve Evlilik Birliğinin Aile Türleriyle İlişkisi 16 A. Genel Olarak 16 B. Dar Anlamda Aile 18 C. Geniş Anlamda Aile 18 D. En Geniş Anlamda Aile 19 VII
E. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin Aile Anlayışı 19 3. EVLİLİK BİRLİĞİNİN KORUNMASININ ÖNEMİ VE EVLİLİK BİRLİĞİNİN KORUNMASINDA GÖZ ÖNÜNDE TUTULAN İLKELER 21 I. Evlilik Birliğinin Korunması Kavramı 21 A. Genel Olarak 21 B. Evlilik Birliğinin Korunmasına Yönelik Hükümlerin Türleri 27 II. Evlilik Birliğinin Korunmasının Önemi 32 III. Evlilik Birliğinin Korunmasında Göz Önünde Tutulan İlkeler 33 4. EVLİLİK BİRLİĞİNDE EŞLERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 3 6 I. Genel Olarak 36 II. Önceki Medeni Kanunumuzda 38 III. Yürürlükteki Medeni Kanunumuzda 44 A. Evlilik Birliğinin Mutluluğunu Elbirliğiyle Sağlama Yükümlülüğü 47 B. Çocukların Bakım, Eğitim ve Gözetimine Özen Gösterme Yükümlülüğü 48 C. Birlikte Yaşama Yükümlülüğü 49 D. Sadakat Yükümlülüğü 49 E. Yardım ve Dayanışma Yükümlülüğü 50 F. Aile Konutunu Seçme Yükümlülüğü 51 G. Evlilik Birliğini Birlikte Yönetme Yükümlülüğü 52 H. Evlilik Birliğinin Giderlerine Güçleri Oranında Katılma Yükümlülüğü 53 VIII
İ K İ N C İ B Ö L Ü M TÜRK MEDENİ KANUNU'NUN, EŞLER ARASINDA BİR UYUŞMAZLIK DOĞMASINDAN ÖNCE DE UYGULANABİLECEK OLAN EVLİLİK BİRLİĞİNİ KORUYUCU HÜKÜMLERİ 5. BAZI HUKUKİ İŞLEMLERDE DİĞER EŞİN RIZASININ ARANMASINA İLİŞKİN HÜKÜMLER 57 I. Genel Olarak 57 II. Aile Konutuna İlişkin Hukuki İşlemlerde 60 A. Aile Konutu Kavramı 60 B. Aile Konutunun Önemi ve Unsurları 62 1. Önemi 62 2. Unsurları 63 a. Aile 64 b. Konut 65 c. Konutun, Ailenin Yaşamının Odak Noktası Olarak Belirlenmiş Olması 66 C. Aile Konutuna İlişkin Olarak Türk Medeni Kanunu'nun 194. Maddesinde Yapılan Düzenleme...69 1. Genel Olarak 69 2. Amacı 71 3. Hukuki Niteliği 72 a. Fiil Ehliyeti Sınırlaması Niteliğinde Olduğu Görüşü 73 b. Sözleşme Özgürlüğünün Kanundan Doğan Bir Sınırlaması Niteliğinde Olduğu Görüşü 74 c. Katılma Hakkı Görüşü 74 d. Tasarruf Yetkisi Sınırlaması Görüşü 76 e. Görüşlerin Değerlendirilmesi ve Sonuç 78 aa. Fiil Ehliyetine İlişkin Sınırlamalar Bakımından 78 bb. Tasarruf Yetkisine İlişkin Sınırlamalar Bakımından...80 4. Eşlerden Birinin, Ayni Hak Sahibi Olduğu Aile Konutuna İlişkin Hukuki İşlemlerde 86 a. Genel Olarak 86 IX
b. Aile Konutunun Eşlerden Birinin Mülkiyetinde Olması 88 aa. Genel Olarak 88 bb. Aile Konutu Şerhi 88 aaa. Şerhin Tapu Siciline İşlenmesi 89 bbb. Şerhin Etkisi 91 aaaa. Tapu Sicilinde İşlem Yapılabilmesi Bakımından 92 bbbb. İyiniyetle Aynî Hak Kazanılması Bakımından 93 i. Üçüncü Kişinin İyiniyetinin Korunmaması Gerektiği Görüşü 93 ii. Üçüncü Kişinin İyiniyetinin Korunması Gerektiği Görüşü 96 iii. Görüşlerin Değerlendirilmesi ve Sonuç 98 c. Aile Konutunun, Eşlerin Birlikte Mülkiyetinde Olması 107 aa. Aile Konutunun Paylı Mülkiyet Konusu Olması 107 bb. Aile Konutunun Elbirliği Mülkiyetinin Konusu Olması 108 d. Aile Konutu Üzerinde, Eşlerden Birinin Sınırlı Aynî Hakkı Olması 109 5. Eşlerden Birinin, Kişisel Hak Sahibi Olduğu Aile Konutlarına İlişkin Hukuki İşlemlerde 110 a. Genel Olarak 110 b. Aile Konutunun, Eşlerden Biri Tarafından Kira Sözleşmesiyle Sağlanmış Olması,112 aa. Aile Konutuna İlişkin Kira Sözleşmesinin Feshinin, Diğer Eşin Rızasına Bağlı Olması 112 bb. Kira Sözleşmesine Taraf Olmayan Eşin, Kiralayana Yönelteceği Tek Taraflı Bildirimle Sözleşmenin Tarafı Hâline Gelmesi 114 III. Eşlerin Paylı Mülkiyetinde Olan Mallara İlişkin Hukuki İşlemlerde 117 A. Genel Olarak 117 B. Koşulları 118 IV. Evlat Edinme İşleminde 122 A. Eşlerden Birinin Evlât Edinmesinde 122 B. Eşlerden Birinin Evlât Edinilmesinde 124 X
V. Mal Ortaklığı Rejimine İlişkin Bazı Hukuki İşlemlerde 125 6. DİĞER HÜKÜMLER 126 I. Yürürlükteki Türk Medeni Kanunu'nun Evlilik Birliğini Koruyucu Diğer Hükümleri 126 A. Boşanma Davalarının Özel Bir Yargılama Usulüne Bağlı Olması 126 1. Genel Olarak 126 2. Sulh Teşebbüsü 128 3. Aile Mahkemeleri ve Yargılama Usulü 129 4. Türk Medeni Kanunu'nun 184. maddesinde Düzenlenen Özel Yargılama Usulleri 135 B. Evlilik Birliğinin, Ancak Hâkim Kararıyla ve Kanunda Belirtilen Sebeplerden Biriyle Sona Erdirilebilmesi 141 C. Terk Nedeniyle Boşanma Davası Açılabilmesi İçin, Terk Eden Eşe İhtarda Bulunulması 144 D. Evlenmenin, Henüz Ergin Olmayan Eşleri Ergin Kılması 147 E. Evli Kişilerin Cinsiyet Değiştirmelerinin Yasak Olması 148 1. Genel Olarak 148 2. Evli Kişilerin Cinsiyet Değiştirmesinin Evliliğe Etkisi 150 II. Önceki Medeni Kanunumuzun Evlilik Birliğini Koruyucu Diğer Hükümleri 154 A. Eşlerin Birbirleriyle Yapacakları veya Evli Kadınların Üçüncü Kişilerle Yapacakları Bazı Hukuki İşlemlerin, Hâkimin Onayına Bağlı Tutulmuş Olması 154 1. Evlilik Birliğinin Kurulmasından Sonra Yapılan Mal Rejimi Sözleşmeleri 156 2. Mal Birliğinde Kadının Kişisel Mallarına ve Mal Ortaklığında Ortaklığa Giren Mallara İlişkin Olarak Eşler Arasında Yapılan Sözleşmeler 157 3. Evli Kadının, Kocası Yararına Üçüncü Kişilerle Yaptığı Borçlandırıcı İşlemler 158 XI
B. Eşler Arasında Cebrî İcranın Yasak Olması 165 C. Evli Kadının, Önceki Medeni Kanunumuzun 159. maddesinin Anayasa Mahkemesince İptalinden Önceki Dönemde, Ancak Eşinin İzniyle Bir Meslek veya Sanatla Uğraşabilmesi 168 D. Velayetin Yürütülmesi Konusunda Ortaya Çıkan Bir Uyuşmazlıkta Kocanın Oyunun Üstün Olması 171 7. EVLİLİK BİRLİĞİNİN KORUNMASI KONUSUNDA, İSVİÇRE MEDENİ KANUNU'NUN, TÜRK MEDENİ KANUNU'NA GÖRE FARKLI OLAN HÜKÜMLERİ 177 I. Çalışmayan Eşe Cep Harçlığı Verilmesi 177 II. Eşlerden Birinin, Evlilik Birliğine Olağanüstü Katkısı Nedeniyle, Diğerinden Tazminat İstemesi 178 III. Eşlerin, Birbirlerine Bilgi Verme Yükümlülüğünün Bulunması 181 IV. Kefalet Sözleşmesinde Diğer Eşin Rızasının Aranması 184 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM EŞLER ARASINDA BİR UYUŞMAZLIK DOĞMASINDAN SONRA UYGULANABİLECEK HÜKÜMLER 8. TÜRK MEDENİ KANUNU'NUN, EVLİLİK BİRLİĞİNİN KORUNMASI AMACIYLA, HÂKİMİN MÜDAHALESİNE İLİŞKİN HÜKÜMLERİ 187 I. Genel Olarak 187 II. Hâkimin Müdahalesinin Koşulları 190 A. Eşlerden Biri, Evlilik Birliğinden Doğan Yükümlülüklerine Aykırı Davranmalıdır 191 XII
B. Eşler Arasında, Evlilik Birliğini İlgilendiren Önemli Bir Konuda Uyuşmazlık Doğmahdır 197 C. Eşlerden Biri, Hâkimin Evlilik Birliğine Müdahalesini İstemiş Olmalıdır 200 III. Hâkim Tarafından, Evlilik Birliğinin Korunması Amacıyla Alınabilecek Önlemler 202 A. Genel Olarak 202 B. Hâkim Tarafından, Eşler Birlikte Yaşarken Alınabilecek Önlemler 211 1. Eşlerin, Ailenin Geçimi İçin Yapacakları Parasal Katkının Belirlenmesi 211 2. Eşlerden Birinin, Evlilik Birliğini Temsil Yetkisinin Kaldırılması veya Sınırlanması 215 a. Genel Olarak 215 b. Koşulları 218 aa. Temsil Yetkisinin Kaldırılması veya Sınırlanması İstenen Eş, Temsil Yetkisini Aşmış Olmalıdır 219 bb. Temsil Yetkisinin Kaldırılması veya Sınırlanması İstenen Eş, Temsil Yetkisini Kullanmada Yetersiz Kalmış Olmalıdır 220 cc. Diğer Eş, Hâkimden Eşinin Temsil Yetkisinin Kaldırılmasını veya Sınırlanmasını İstemiş Olmalıdır 221 c. Sonuçları 221 d. Süresi ve Temsil Yetkisinin Geri Verilmesi 223 3. Çocuğun Ana ve Babadan Alınması 223 a. Bedensel ve Zihinsel Gelişmesi Tehlikede Bulunan Çocuğun Ana ve Babadan Alınması 223 b. Ailenin Huzurunu Bozan Çocuğun Ana ve Babadan Alınması 224 C. Hâkim Tarafından, Birlikte Yaşamaya Ara Verilmesi Durumunda Alınabilecek Önlemler 225 1. Genel Olarak 225 2. Koşulları 225 a. Birlikte Yaşamaya Ara Verilmesi, Haklı Bir Sebebe Dayanmalıdır 226 XIII
b. Eşlerden Biri, Haklı Bir Sebep Olmaksızın, Ortak Hayatı Terk Etmiş Olmalıdır 235 c. Ortak Hayatın Sürdürülmesi, Başka Bir Sebeple Olanaksız Hâle Gelmiş Olmalıdır 236 d. Eşlerden Biri, Hâkimden Önlem Alınmasını İstemiş Olmalıdır 237 e. Boşanma Davası Açılmamış Olmalıdır 237 3. Hâkim Tarafından Alınabilecek Önlemler 240 a. Eşler Arasındaki Parasal Katkının Belirlenmesi 241 b. Konut ve Ev Eşyasından Yararlanma Şeklinin Düzenlenmesi 245 c. Eşlerin Mallarının Yönetimine İlişkin Önlemler Alınması 249 d. Çocuklarla İlişkilerin Düzenlenmesi 250 D. Hâkim Tarafından, Hem Eşlerin Birlikte Yaşaması, Hem de Birlikte Yaşamaya Ara Verilmesi Durumlarında Alınabilecek Önlemler 253 1. Hâkimin, Eşlerden Birinin Borçlularına, Borçlarım Diğer Eşe İfa Etmelerini Emretmesi 253 2. Eşlerden Birinin Tasarruf Yetkisinin Sınırlanması 256 a. Genel Olarak 256 b. Koşulları 258 aa. Ailenin Ekonomik Varlığının Tehlikeye Düşmesi 258 bb. Evlilik Birliğinden Doğan Malî Bir Yükümlülüğün Yerine Getirilmemesi 260 cc. Diğer Eş, Hâkimden Önlem Alınmasını İstemiş Olmalıdır 263 c. Eşlerden Birinin Tasarruf Yetkisinin Sınırlanması Kararıyla Birlikte Alınabilecek Önlemler 264 d. Sonuçları 266 3. Eşler Arasındaki Mal Rejiminin Mal Ayrılığına Dönüştürülmesi 269 4. Eşine Borçlu Olan Diğer Eşe, Borcunu IV. XIV Yerine Getirmesi İçin Süre Verilmesi 272 Hâkim Tarafından Alınabilecek Önlemlerin Hukuki Niteliği 274
V. Önlemlerin Ortadan Kaldırılması veya Değiştirilmesi 277 VI. Önlemleri Alma Konusunda Yetkili ve Görevli Mahkeme 280 A. Yetkili Mahkeme 280 B. Görevli Mahkeme 281 9. TÜRK MEDENİ KANUNU'NUN EVLİLİK BİRLİĞİNİN SONA ERDİRİLMESİ AMACIYLA AÇILMIŞ BİR DAVANIN GÖRÜLDÜĞÜ SIRADA UYGULANABİLECEK OLAN EVLİLİK BİRLİĞİNİ KORUYUCU DİĞER HÜKÜMLERİ 282 I. Boşanma İstemiyle Açılan Davada Ayrılık Kararı Verilebilmesi 282 A. Genel Olarak 282 B. Koşulları 285 C. Değerlendirme 288 II. Boşanma, Ayrılık ve Evlenmenin İptali Davalarında Geçici Önlemler Alınması 289 A. Genel Olarak 289 B. Hâkim Tarafından Alınabilecek Önlemler 291 1. Eşlerin Barınması 295 2. Eşlerin Geçiminin Sağlanması 295 3. Eşlerin Mallarının Yönetilmesi 296 4. Çocukların Bakımı ve Korunması 297 5. Diğer Önlemler 298 10.4320 SAYILI AİLENİN KORUNMASINA DAİR KANUN'UN, EVLİLİK BİRLİĞİNİN KORUNMASI AMACIYLA, HÂKİMİN MÜDAHALESİNE İLİŞKİN HÜKÜMLERİ 298 I. 4320 Sayılı Kanun İle Türk Medeni Kanunu'nun Evlilik Birliğini Koruyucu Hükümleri Arasındaki İlişki 298 XV
II. 4320 Sayılı Kanun İle Türk Medeni Kanunu'nun Evlilik Birliğini Koruyucu Hükümleri Arasındaki Farklılıklar 302 III. 4320 Sayılı Kanunun Uygulanması 307 A. Kanunun Uygulanma Koşulları 307 1. Fiil Bakımından 307 2. Fail ve Mağdur Bakımından 309 3. Başvuru 313 B. Usule İlişkin Özellikler 315 C. Cezaî Yaptırım 320 D. Kanunda Öngörülen Önlemler 322 1. Genel Olarak 322 2. Kusurlu Eşin Uyarılması 323 a. Şiddet Uygulamaması ve Korkuya Yönelik Davranışlarda Bulunmaması Konusunda 323 b. Ortak Konuta ve Diğer Eş İle Çocukların İşyerlerine Yaklaşmaması Konusunda 324 c. Aile Bireylerinin Eşyalarına Zarar Vermemesi Konusunda 327 d. Diğer Aile Bireylerini İletişim Araçlarıyla Rahatsız Etmemesi Konusunda 328 e. Silah ve Benzeri Araçlarını Zabıtaya Teslim Etmesi Konusunda 329 f. Alkollü veya Uyuşturucu Herhangi Bir Madde Kullanmış Olarak Ortak Konuta Gelmemesi veya Ortak Konutta Bu Maddeleri Kullanmaması Konusunda 3 3 0 3. Nafakaya Hükmedilmesi 33^ 4. Hâkimin, Uygun Göreceği Benzer Önlemleri Alabilmesi 332 Sonuç 333 Bibliyografya 339 XVI