RAMAZAN AYININ GERÇEKLİKLERİ 2.İNCİ TİP DİYABET HASTALARINA BİLGİLER TYRKISK
TANITIM Sağlık personeli diyabet hastalarına oruç tutmamayı önerir ancak, bu konudaki karar bireyseldir ve Ramazan ayının başlamasından en az iki ay önce oruç konusunu doktorunla görüşmelisin. Ramazan ayında oruç tutmayı düşünüyorsan, elindeki bu broşür senin doktorunla neleri konuşman gerektiği, oruç tutmanın sağlık açısından getireceği riskleri anlamanı sağlar. Bu broşürde aynı zamanda kanın şeker değerleri ile ilgili bir şema vardır. Hangi 2çinci tip diyabet hastaları oruç tutmayacak? Diyabet hastalığının örneğin kalp-damar hastalığı gibi ek komplikasyonları var ise oruç tutmamalısın. Eğer Ramazandan 3 ay önce düşük şekerden etkilenmiş isen, yani şuur kaybına uğramış veya başkalarından yardım almak zorunda kalmışsan veya düşük şekerden dolayı olaylar yaşamışsan yüksek risk içindesin ve Ramazanda oruç tutmamalısın. 1.inci diyabet hastaları oruç tutmayı tercih ettiklerinde büyük bir riskle karşı karşıya kalırlar. ORUÇ TUTMA KONUSUNDA GERÇEKLİKLER Oruç ve diyet gibi yaşamsal değişiklikleri planladığında sağlık personelin ile konuyu görüşmelisin. Böylece önemli bilgi ve nasihatlerle kendini güvenceye almış olursun. 2.inci tip diyabetlerin oruç tutmadan önce hangi yüksek risklerle karşı karşıya olduklarını düşünmelidir? Düşük şeker olgusu ve semptomları Oruçtan dolayı gün boyunca her hangi bir şey yemediğin için şeker değerlerin etkilenebilir. Kandaki şeker değerinin düşmesi vücudunun ihtiyacı olan glikoz seviyesinin azalmasındandır. Vücudun uzun süre besin almaması ve bu nedenle de diyabet ilaçlarının alınamaması şeker değerlerinin düşmesine ve bu nedenle de riskin çoğalmasına neden olur. Bu nedenle de oruç süresinde şeker değerlerinin sık sık ölçülmesi önemlidir. Kandaki şeker değerleri şemasına kandaki şeker değerlerini yazabilir ve bunu doktorunla konuşabilirsin. 2.inci tip diyabet hastalarının kandaki şeker değerlerinin düşme semptomları hafif ile daha ciddi olma değişikliği gösterebilir. Bu semptomlar aşağıdakiler olabilir: Şaşkınlık Baygınlık Uykulu olmak Kalp çarpıntısı Asabiyet Baş ağrısı Açlık Kızgınlık Terleme Zayıflık Kandaki şeker değerlerinin düşmesini engellemek neden önemlidir? Önemlidir çünkü kandaki şeker değerinin düşük olması, şuur kaybı ve kramp gibi o anda doğrudan doktor yardımı gerektiren ve sağlık açısından çok ciddi sonuçlara yol açabilir. En kötü durumda kandaki şeker değerinin düşük olması ve bunun tedavi edilmemesi beyin hasarlarına veya ölüme neden olabilir. 2
Hiper glikomi (kanda şeker değerinin yüksek olması) ve semptomları Kanda şeker değerlerinin yüksek olması kandaki şeker oranının fazla olmasındandır. Eğer kandaki şeker değerlerinin yüksek olması süresinin uzun olması sinirlere, kan damarlarına veya diğer organlara hasar verebilir. Semptomlar aşağıdakiler olabilir: Kilo kaybetme Yorgunluk Susama Baş ağrısı Konsantrasyon zorlukları Sık idrara çıkma Hiper glikomi (kandaki şeker değerlerinin yüksek olması) ilaç dozlarının azaltılmasına da neden olabilir. Kandaki şeker değerlerinin yüksek olmasını engellemek neden önemlidir? Eğer kandaki şeker değeri çok yüksek olursa şuuru kaybedebilir ve komaya girebilirsin.. Oruçta düşünülmesi gereken diğer şeyler Vücudun çok sıvı kaybetmesi oruç süresince vücuda yeteri kadar sıvı alınamamasındandır. Semptomları ağızda kuruluk, kas krampları, bulantı, kusma ve çarpıntı olabilir. Bir diğer ciddi şey, oruç tutmanın sonucu olarak nadiren de görülse kan pıhtılaşması veya diyabetik ketoacidosis (vücutta değişik kimyasal maddelerin yoğunluğu)riski yüksek olur. RAMAZAN ÖNCESİ HAZIRLIKLAR Ramazanda oruç tutmak bireysel bir karardır ancak bunu doktorunla görüşmelisin. Ne yapmalıyım? Eğer Ramazanda oruç tutmak istiyorsan ilaçların değerlendirilmesi için doktorun ile görüşmelisin. Bu neden önemlidir? Eğer ilaçlarının değerlendirilmesi için doktorunla görüşürsen oruç süresinde riskleri mümkün olduğunca azaltabilirsin. Bir ilaç değerlendirmesini ne zaman yapmalıyım? Bir ilaç değerlendirmesi Ramazandan 1-2 ay öncesinden yapılmalıdır. Bu değerlendirmenin içeriği nedir? İlaç değerlendirmesi senin sağlığın konusunda bir şeyler söyler, kandaki şeker kontrolünü değerlendirebilirsin ve Ramazanda ilaç kullanımını görüşebilirsin. 3
KANDAKİ ŞEKERİN ŞEMAYA KAYDEDİLMESİ Eğer Ramazanda oruç tutmayı tercih edersen, kan şekerinin düzenli bir şekilde ölçülmesi doktoruna diyabetinin nasıl kontrol edildiği konusunda yardımcı olur. Bu şemayı gün boyunca kandaki şeker değerlerinin not edilmesi için kullan. Kandaki şeker değerlerinin ölçülmesi için verilen zamanlar sadece öneridir. Bu konuda doktorun ile ne kadar sıklıkla değerlerin ölçülmesi gerektiğini ve hedef değerlerinin ne olduğunu görüş. Hafta Pazar Pazartesi Sağda en uygun olanı seç 1. Sahurdan önce 2. Güneş doğmadan önce Kandaki şeker değerlerim 1: Sahurdan 1-2 saat önce 2: Güneş doğmadan 2 saat önce Yemekten önce 1: Sabah namazında 2: Yaklaşık saat 13.00 de 1: İftardan önce Yemekten sonra 2: Güneşin batımından önce 1: Yatmadan önce 2: İftardan iki saat sonra Ağırlık İlaç saati İftardan sonra yenen yemek Notlar/ direnişler (örneğin oruç bozma) 4
Bu şemayı kopyalayabilirsin böylece oruç tuttuğun her hafta için bir şeman olmuş olur. Kan şeker değerlerin 3,5 mmol/l den düşük ise veya 15,0 mmol/l den yüksek ise orucunu bozmalısın. Salı Çarşamba Perşembe Cuma Cumartesi 5
RAMAZANDA DİYABETİNİ NASIL İDARE EDERSİN Ramazandan önce doktorunda yapacağın sağlık durum değerlendirmesi, bireysel olarak Ramazan boyunca risklerin en az düzeyde olmasını sağlayacak ve sana uygun nasihatleri almana yardımcı olacak. Buna rağmen sen, Ramazan boyunca genel sağlık durumunu ve kandaki şeker değerlerini titizlikle takip etmelisin ve diyabetini kontrol altında akmada sorunlarla karşılaştığında hemen doktorunla iletişime geçmelisin. Yine Ramazan sonrası tedavin için gerekli ayarlamaları yapmak üzere doktorunla bir değerlendirme görüşmesi yapmanda yarar vardır. Nasihatler neleri içerir? Tedavide değişiklikler Oruç tutulduğunda diyabet için basit ilaçların kullanımı kandaki şeker değerlerinin yükselme riskini arttırır. Bu nedenle de Ramazan boyunca şeker değerlerinin efektif bir şekilde tedavi edildiğinden emin olmak için tedavi şeklinin değişmesi gerekebilir. Doktorunla bugünkü tedavini ve değişikliklerin yapılıp yapılmayacağını konuş. Kandaki şeker seviyesinin sıklıkla ölçülmesi Oruç tutmayı tercih ettiğinde gün boyunca kandaki şeker değerlerini sıklıkla ölçmenin önemli olduğunu bilmelisin. Bu broşürdeki kandaki şeker değerleri şeması bilgilerin kayda geçmesi konusunda yardımcı olacak ve böylece bir dahaki sefere doktorunla görüşmende bunları konulabileceksin. Kandaki şeker tahlili değişik şekillerde yapılır ancak birçoğu Ramazanda kan tahlili yapılabileceğini söyler. Yemek ve beslenme Ramazanda beslenmen sağlıklı ve dengeli olmalıdır. Oruca başlamadan, sahurda iri öğütülmüş buğday, irmik ve fasulye gibi yiyecekler yemelisin çünkü bu tip yiyecekler şekeri oldukça yavaş salıverir. Bu, kanındaki şeker değerlerinin seviyesini istikrarlı bir duruma gelmesini sağlar ve oruçlu olduğun saatlerde iştahını azaltır. İftarda şekeri hızlı bir şekilde salıveren örneğin meyve yemelisin ve bundan sonra da etkisini yavaş gösteren karbonhidratlı besinler örneğin kepeği/lifi bol olan ekmek çeşitleri, fasulye ve mercimek yemelisin. Yine sadeyağ, samosas ve pakoras gibi çokça doyurulmuş yağ yemekten kaçınmalısın ve oruç tutmadığın süre içinde bolca sıvı tüketmeye çalışmalısın. Antrenman Oruçlu olduğun zaman fiziksel aktivitelerinin devamını sağlamaya çalışmalısın ancak özellikle de iftar sırasında ki bu zamanda kandaki şeker değerleri düşük olabilir, ağır fiziksel hareketler yapmaktan kaçınmalısın çünkü bu kandaki şeker değerlerinin düşme riskini arttırır. Düzenli Teravih namazı (zorunlu namaz) senin normal antrenmanların gibi değerlendirilebilir. Oruç bozma Aşağıdaki semptomlardan birini yaşadığında orucunu hemen bozmalısın: Kandaki şekerin düşük olması: kandaki glikoz 3,5 mmol/l den daha az. Kandaki şekerin yüksek olması: Kanda glikozunun 15,0 mmol/l den fazla olması. Ne yapacağın konusunda emin değilsen doktor yardımı al. 6
Doktoruna sorabileceğin yararlı sorular: Hastalığımdan hareketle oruç tutmanın riskleri nelerdir? Ramazanda kandaki şeker değerlerimin seviyesini nasıl kontrol edebilirim? Diyabetimin iyi bir denetim altında olduğunu güvenceye alabilmek için Ramazanda beslenmem ile ilgili ne gibi değişiklikler yapmalıyım? Ramazan süresince her zamanki gibi fiziksel aktivitelerimi sürdürebilir miyim? İlaçlarımda veya tedavi şeklimde değişiklikler yapmalı mıyım? Acil durumda kiminle iletişime geçmeliyim? Kandaki şeker değerlerimi ne kadar sıklıkla ölçmeliyim? Ramazanda parmağıma iğne batırarak kandaki şeker değerini ölçebilir miyim? Orucu bozmayı gerektiren durumlar var mıdır? Oruç bittikten sonra doktorumla görüşme yapmalı mıyım? 7
Det faglige innholdet i denne brosjyren er gjennomgått av Cecilie Wium, Overlege, PhD, Lipidklinikken, Oslo Universitetssykehus og allmennlege Trygve Kongshavn, Fjell legesenter i Drammen MSD (Norge) AS, Postboks 458 Brakerøya, 3002 Drammen. Telefon: 32 20 73 00 Copyright 2011 Merck Sharp & Dohme Corp., a subsidiary of Merck & Co., Inc., Whitehouse Station, NJ, USA. All rights reserved. DIAB-1182489-0000 04/16