DEPO TASARIM METODOLOJİSİ Prof. Dr. Mehmet TANYAŞ Maltepe Üniversitesi Uluslararası Ticaret ve Lojistik Yönetimi Bölüm Başkanı ve Lojistik Derneği (LODER) Başkanı (mehmettanyas@gmail.com) 02.06.2016 1
SUNUM PLANI Lojistik ve Depo Yönetimi Depo Maliyetleri Ürün ve Depo Depo Türleri Depo Yönetiminin 7 Doğrusu Depo Yönetiminin Amaçları Depo Süreçleri Depo Tasarım Metodolojisi Α H G Β F D E C E 2
LOJİSTİK ve DEPO YÖNETİMİ SİPARİŞ YÖNETİMİ TAŞIMACILIK PAKETLEME ve KATMA DEĞERLİ HİZMETLER STOK YÖNETİMİ GÜMRÜK LOJİSTİK MUAYENE, EKSPERTİZ VE GÖZETİM SİGORTA DEPOLAMA 3
DEPOLAMANIN LOJİSTİKTEKİ ÖNEMİ Baker ve Canessa (2009, s. 425-426) nın belirttiği gibi; ABD de depoların sermaye ve işletme maliyetleri toplam lojistik maliyetlerin %22 sidir*. Avrupa da ise bu oran %25 tir**. Satış cirosunun % si olarak lojistik giderler Perakende Toptan İlaç Kağıt Makine Yiyecek Beyazeşya Bilgisayar Kimya Otomotiv 2,3 2,2 2,3 2 2,9 2,5 2,7 3,7 3,8 4,7 2,0 2,0 2,2 3,0 2,6 2,3 * ELA-A.T. Kearney 3,0 2,2 2,3 2,1 1,9 2,5 1,2 * Establish Inc./Herbert W. Davis&Co., 2005. Logistic Cost and Service 2005. Council of Supply Chain Managers Conference da yer almaktadır. ** ELA European Logistics Association / AT Kearney Management Consultants, 2004 1,6 3,0 1,7 2,9 2,2 1,5 2,5 2,7 2,0 2,9 3,8 2,1 2,8 2,6 8.9 2,9 8.8 9.3 8.9 4,6 10.3 10.2 11.0 3,6 10.4 12.6 13.4 Nakliye Depolama Yönetim Stoklama 4
DEPO MALİYETİ KIRILIMI 100% 90% 80% 70% 60% Sevkiyat 50% Sipariş Toplama 40% Depolama Mal Kabul 30% 20% Sipariş Toplama Süresinin Tipik Dağılımı 10% 0% İş gücü Sermaye Destek Toplam 15% 20% 10% 5% 50% Gezinme Arama Toplama Hazırlık Diğer 5
ÜRÜN ve DEPO Madde Tipi: Katı, Sıvı, Gaz Ambalaj: Palet, Kasa, Sandık, Dökme, Koli, Bigbag Ebatlar (Size): L 210 x W 130 x H 84 (cm) Ağırlık (Weight)- brüt/net ağırlık, 730 Kg Hacimsal Ağırlık (Volumetric Weight): Karayolu; 1 m 3 =333 kg/cbm, Havayolu; 1 m 3 =167 kg/cbm), Lademetre (LDM), 1 LDM=1.750 Kg (=5 m 3 ) İstif Edilebilirlik (Stowability) Elleçleme (Handling)- Manuel, otomatik Sorumluluk (Liability)-hasar/kayıp maliyeti Tehlikelilik (Yanıcı, Parlayıcı, Patlayıcı) Raf Ömrü-Miad, Hijyen Ortam Sıcaklığı (Donuk, Soğuk, Serin) ve Nem Gün Işığı, Toz Katma Değerli Hizmet (etiketleme, birleştirme,vd) Gümrüklü, Gümrüksüz Kimyasal Radyoaktif
ÜRÜN ve DEPO 7
DEPO TÜRLERİ KLASİK DEPO (WAREHOUSE); FABRİKA VEYA SATIŞ MAĞAZASI İÇİNDE veya ÇOK YAKININDA BULUNAN, ÜRÜNLERİN UZUN SÜRE KALDIĞI TESİS DAĞITIM MERKEZİ (DISTRIBUTION CENTER); MÜŞTERİLER YAKIN, DAĞITIM FONKSİYONUNA ve PERAKENDEYE DESTEK AMAÇLI TESİS TOPLAMA MERKEZİ (CONSOLIDATION CENTER); TEDARİKÇİLERE YAKIN, ÜRETİCİYE DESTEK AMAÇLI TESİS AKTARMA(TRANSFER) MERKEZİ (HUB); GENELDE FARKLI TAŞIMA MODLARI veya AYNI TAŞIMA MODUNDA FARKLI ARAÇLAR ARASINDA ÜRÜNLERİN AKTARILDIĞI, ÜRÜNLERİN ÇOK KISA SÜRELİ KALDIĞI TESİS SİPARİŞ İŞLEME MERKEZİ/SİPARİŞ FABRİKASI (ORDER FULFILLMENT CENTER); BİREYSEL MÜŞTERİ SİPARİŞLERİNİN ALINIP PAKETLENIP 8 GONDERİLDİGİ TESİS
OTOMATİK DEPO Hız Hacim 9
DEPO YÖNETİMİNİN 7 DOĞRUSU DOĞRU YER/LOKASYON SEÇİMİ DOĞRU YERLEŞİM DOĞRU RAF ve ELLEÇLEME DOĞRU SÜREÇ/OPERASYON DOĞRU SAYI ve YETENEKTE PERSONEL DOĞRU BİLGİ TEKNOLOJİSİ DOĞRU İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ 10
DEPO YÖNETİMİNİN AMAÇLARI En az alan/hacımda en fazla depolama (Depo kapasitesinin verimli kullanımı) Depo ekipmanlarının verimli kullanımı İşgücünün verimli kullanımı Maliyetlerin düşürülmesi (Depo işletmesi açısından karlılığını artırmak) Talepleri hızla karşılama (Hızlı toplama) En az fire Veri güvenilirliği (Stok doğruluğu) Hatasız sevkiyat İzlenebilirlik Depo varlıklarının ve ürünlerin korunması (Etkin güvenlik) Değişen lojistik gereksinmelere uyum sağlamak (Katma değerli işlemler) Yasal Düzenlemelere Uymak (İSG, vd.) Zaman Esneklik Maliyet Hız 11
MAL KABUL DEPO OPERASYON TÜRÜ SEVKİYAT AKIŞ 1 (DEPOLAMA-PUTAWAY)) DEPOLAMA ALANI AKIŞ 2 (DEPOLAMA+KATMA DEĞERLİ HİZMETLER) ÖN BÖLGE AKIŞ 3 (FLOW THROUGH-KATMA DEĞERLİ HİZMETLER) AKIŞ 4 (CROSS-DOCK-ÇAPRAZ SEVKİYAT)
Mal Kabul ve Sevkiyat Mal Kabul ve Sevkiyat Mal Kabul Sevkiyat Mal Kabul ve Sevkiyat Mal Kabul ve Sevkiyat I TİPİ AKIŞ DEPO ÜRÜN AKIŞ TÜRÜ ÇOK YÖNLÜ AKIŞ İKİ CEPHE U TİPİ AKIŞ SERBEST AKIŞ TEK CEPHE
DEPO PLANI Depolama; belirli nokta/noktalardan gelen ürünlerin/yüklerin teslim alınıp, belirli bir süre korunup, belirli nokta/noktalara gönderilmek üzere hazırlanmasıdır. Depolama, ürünler için zaman ve yer faydası sağlayarak firmalara dinamik ve katma Yerleştirme değerli müşteri hizmetleri sunmalarını sağlayan bir fonksiyondur. Çapraz Sevkiyat I TİPİ AKIŞ U TİPİ AKIŞ
KANAT (Flying-V) KORİDOR TASARIMI KILÇIK (Fishbone) YAPRAK (Leaf) KELEBEK(Butterfly) 15
Boşaltma Kontrol Etiketleme Stok İşlemleri Toplama Ürün Hazırlama DEPOLAMA ANA SÜRECİ Mal Kabul Gruplandırma Yerleştirme Sayım Stok İşlemleri Yükleme Depo Kabul Yerleştirme Stoklama Toplama Paketleme Sevk Inbound Activities Process Activities Outbound Activities 16
DEPO YÖNETİM SİSTEMİ(WMS) KURUMSAL KAYNAK PLANLAMA(ERP) YAZILIMI DEPO YÖNETİM SİSTEMİ(WMS) YAZILIMI TAŞIMACILIK YÖNETİM SİSTEMİ(TMS) YAZILIMI 17
Hiyerarşik Depo Tasarımı Hiyerarşik depo tasarımı metodolojisinde(*); Depo tasarımı problemleri stratejik, taktik ve operasyonel olarak 3 hiyerarşik seviyede ele alınır. Her seviyedeki probleme ilişkin gerçekleştirilmesi gereken faaliyetler belirlenir. Birbiri ile ilişkili olan faaliyetler saptanır. Bu ilişkiler doğrultusunda metodolojideki faaliyetler etkileşimli olarak gerçekleştirilir. (*) Bu metodoloji, İsmail Karakış tarafından Doç.Dr.Murat Baskak ve Prof.Dr.Mehmet Tanyaş danışmanlığında yürütülen doktora tezi kapsamında geliştirilmiştir. 18
Başlangıç S1 Hayır Stratejik Hedefler Yatırım Planlama Müşteri belli mi? Müşteri sayısının Depo amaç, işlev ve türünün Evet Deponun sürdürülebilirlik açısından (çevresel, ekonomik, toplumsal) özelliklerinin Stratejik Düzey Deponun hizmet vereceği sektör/sektörlerin Deponun tek / çok katlı olmasının S2 Depo Yeri Seçimi Depo yeri seçiminin yapılması (Arazi ve topoğrafya koşullarının değerlendirilmesi) Mevcut Gereksinimler Veri toplama ve analizlerinin yapılması (Hız / Hacim) Gelecekteki İhtiyaçlar S3 Veri Toplama ve Analizi Depolama Analizi Volümetrik Analizler Hareket Analizi Zaman Dilimi 1-3 Yıl 1-5 Yıl 1-10 Yıl 1-10+ Yıl Potansiyel Konvansiyonel -------------------------------- Otomatik Çözüm Esneklik Gelecekte planlama ihtiyaçları ve pazar trendlerine göre esnek olma ihtiyacının artması Belirsizlik Planlama zaman dilimi uzadıkça belirsizlikler artacağı için belirli varsayımların yapılması ve bu varsayımların geçerliliğinin sürekli olarak izlenmesi Veri Doğru kalem/hat verisi ------------- Doğru pazar projeksiyonları İhtiyaçları 19
Stratejik Düzey B A S3 Veri Toplama ve Analizi Depolama Kapasitesi Depolama birimi boyutları ve ölçülerinin Depo akış diyagramlarının oluşturulması Farklı veri grupları için Pareto analizlerinin yapılması (verilerin kendi içinde sıralanması) C D S4 Depolanan Birim Yük Sayısı > 5000-7000? Konvansiyonel / Otomatik Depo Hayır Saatte hareket Evet gören birim yük Evet Otomatik sayısı > 100-120 Depo? Hayır Konvansiyonel Depo Zaman bazlı çok kriterli değerlendirme Nihai kararın verilmesi 20
Stratejik Düzey Depo akış tipinin Mal Kabul Yerleştirme / Depolama Stok alanının Karantina / bloke stok alanının Mal kabul alanının İade alanının A Müşteri / tedarikçi / gümrüklenen stoklara ilişkin alanının Çapraz sevkiyat / Flow through için stok alanının S5 Araç yükleme / bekleme alanının Depolama Süreç Prensipleri Sipâriş Toplama Toplama türleri ve alanının Sevkiyat Sevkiyat alanının 21
Stratejik Düzey Gerekli diğer ek alanların (ekipman şarj ünite, yangın söndürme, acil durum çıkışları, vb.) Katma değerli hizmetlere ilişkin alanın Ofis alanlarının S6 Üst seviye depo yerleşim planının oluşturulması Üst Seviye Depo Yerleşimi Toplam depolama alanının B Özel madde (tehlikeli, soğuk, donuk, vb.) depolama alanlarının 22
T1 Depolama Politikaları Depolama politikalarının Taktik Düzey T2 Koridor Tasarımları S5 S6 Koridor tasarımlarının yapılması S3 C Raf Sistemleri ve ekipmanların S4 S5 Raf Sistemleri ve Ekipmanlar T3 23
Taktik Düzey Depolama alanı hesabının yapılması Depolama yeri hesabının yapılması T1 Toplam depo alanının hesaplanması T4 Detaylı Depo Yerleşimi 24
Operasyonel Düzey Mal Kabul Kapı ve rampa sayılarının Yerleştirme / Depolama Bölüm / raf yayılımının S5 S5 T1 D Sipâriş Toplama O1 Toplama faaliyetlerinin Depolama Süreçleri Detay Tasarımı S5 E 25
Çapraz Sevkiyat Çapraz sevkiyat sürecinin tasarlanması Parti Oluşturma Parti oluşturma yöntemlerinin E Operasyonel Düzey Parti büyüklüklerinin S5 Depolama, Rotalama, Sıralama Rotalama ve sıralama sürecinin tasarlanması S5 S4 Ayırma / Sınıflandırma Ayırma / Sınıflandırma sürecinin tasarlanması S5 Katma Değerli Hizmetler Katma değerli hizmetlere ilişkin sürecin tasarlanması O1 Depolama Süreçleri Detay Tasarımı S5 Sevkiyat Sevkiyat sürecinin tasarlanması Süreç akışlarına göre gerekli personel sayısının 26
Ekipman, iş gücü maliyet ve bütçelerinin hazırlanması Değerlendirme ve Uygulama Depo tasarımının değerlendirilmesi Ekipman test sistemlerin kurulumu ve testi Deponun inşası DYS ve diğer sistemlerin kurulumu ve testi Depo personelinin işe alımı ve oryantasyonu D1 Değerlendirme ve Uygulama Depo performans yönetimi ve sürekli gelişim Son Deponun devreye alınması 27
Teşekkürler mehmettanyas@gmail.com 28