/ ' İsmail H. DEMİRCiOGLU *!Ebru DEMİRCiOGLU ** Türk dünyası kavramı geçen asrın son on yılında ülkemiz kamuoyunda gündemde olan kavramlardan birisidir. Türklerin yoğunlukta olduğu yerleri tanımlamak için kullanılan kavramın gündeme gelmesinin temel nedeni 1990'1arla b,eraber Türk dünyasında yaşanan gelişmelerdir (Demircioğlu ve Demircioğlu, 2013). Bu süreçte Orta Asya ve Kafkaslarda Türk soylu devletler bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. Bu gelişmeler özellikle doksanlı yılların başından itibaren Türkiye ve ~ağımsızlığını yeni kazanan devletler arasında ortak bir kökene ve tarihsel geçmişe dayanan s, oydaşlık çerçevesince ekonomik, siyasi ve kültürel işbirliğini gündeme getirmiştir. Bu işbirliği çerçevesince Türk soylu toplulukları birbirine daha fazla yakınlaştırmak ve kaynaştırmak için 2009 yılında Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye arasında imzalanan Nahçıvan Antlaşması'yla bir Türk Konseyi (Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi) kurulmuştur (Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi, 2015). Konseyin hedefi, Türk dünyasında her alanda kapsamlı işbirliğinin geliştirilı mesidir (Kıdırali, 2015). Nahçıvan Anlaşması'nı imzalayan ülkeler, aralarında geleceğe yönelik iş birliğinin merkezine tarihi bağları, ortak dil, kültür ve gelenekleri koymuşlardır (Kıdırali, 2015). Türk dünyasında aktif işbirliğini esas alan Türk Konseyi farklı coğrafyalarda yaşayan Türk soylu toplulukları bir araya getirebilmenin temel yollarından birinin ortak dil, ortak kültür ve ortak gelenekler olduğunu kabul etmektedir. Bu çerçevede konseyin hedeflerinden birisi de ortak bir tarih ders kitabı hazırlanmasıdır. Ortak tarih ders kitapları aracılığıyla Türk dünyasının ortak değer, norm, simge, sembol ve tarihsel süreç bilgisinin öğrencilere aktarılması amaçlanmıştır. Başka bir deyişle iyi hazırlanmış ortak tarih ders kitapları Türk soylu toplulukların öğrencilerini birbirine yakınlaştıracak ve ortak bir geleceğin inşasında anahtar rol oynayacak oldukça önemli bir araç olarak görülmüştür. Türk dünyası ortak tarih ders kitabı hazırlama çalış malarının geçmişi 1992 yılına kadar inmektedir (Turan, 2015). Kitapla ilgili çalışmalar 1992 yılına kadar inmesine karşın es,er günümüze kadar hazırlanamamıştır. Bu eksikliğin giderilebilmesi adına Türk Konseyi'nin son yıllarda faaliyete geçtiğini görmekteyiz. Konseyin koordinatörlüğünde tarih kitabının hazırlanmasıyla ilgili çalışmalara başlanmış ve bu konuda belirli bir mesafe alın mıştır. Kitapla ilgili yapılan hazırlık ve çalışmalar neticesinde eserin Türk dünyasının 15. yüzyıla kadar olan tarihiıni kapsayacak şekilde oluşturulması kararlaştırılmıştır. Yapılan planlamaya göre kitap, 2016 yılında sekizinci sınıflarda okutulacaktır (Türk Dünyası Ortak Tarih Ders Kitabı Hazır, 2015). Tarih ders kitabıyla ilgili yapılan bu çalışmalara karşın, Türk dünyası ortak tarih ders kitabının hazırlanmasında bir dizi problemle karşılaşılmaktadır. Bu problemlerin başında, Türk dünyasında geçmişteki olayların tamamına yönelik ortak bir tarih anlayışının bulunmaması gelmektedir. Çok farklı coğrafyalarda devlet kurmuş olan Türk soylu toplulukların geçmişten bugüne aralarında yaşanan siyasi ve askerı problemler ortak tarih öğretiminin önündeki önemli sıkıntılarda birisi olarak görülmektedir. Örneğin, Timur Hanlığı-Altınord, u, YavuzŞah İsmail ve Bayezid-Timur çatışmaları ortak tarih öğre timi ve ders kitabının hazırlanması sürecinde öne çıkan tartışmıalı konulardır (Can, 2015). Bu konuların dışında Türk soylu topluluklar arasında geçmişin farklı bir biçimde algılanmasından kaynaklanan başka ihtilaflı konular da bulunmaktadır. Askerı ve politik tarihe dayalı bu konular, ortak tarih ders kitabıı nın yazılmasının önündeki en önemli problemler arasında yer almaktadır. Türk dünyası ortak tarih ders kitabı, çatışmalara yol açmaktan ziyade Türk soylu topluluklardaki öğrencileri birbirine yakınlaştıracak bir tarih bilinci oluşturacak şekilde hazırlanmalıdır. Bunu yapabilmenin yollarından bir tanesi, ders kitabının kronolojik temelli siyasi tarihi merkeze almadan hazırlanmasıdır. SAYI 337 EYLÜL 2015
/."'. -.,,_..,.. -, ~. - - - - - ı:,, ~ ") ~ V Bu çalışmanın amacı, Türk dünyasına hitap edecek ortak tarih ders kitabının nasıl yazılabileceği konusunda öneriler getirmektir. Bu çerçevede, ders kitabının genel hedefleri, içeriğin yapılandırılması ve ders kitabında yer alması gereken beceri ve değerlerin neler olması gerektiği konusunda tav,siyelerde bulunulacaktır. Bu öneri ve tavsiyelerin ders kitabını hazırlayacaklara ışık tutabileceği düşünülmektedir. Problem: Türk dünyası ortak tarih ders kitabı nasıl yazılmalıdır? Alt Problemler: Türk dünyası ortak tarih ders kitabının genel hedefleri neler 0 lmalıdır? 1 Türk dünyası ortak tarih ders kitabında içerik bilgisi nasıl yapılandırılmalıdır? Türk dünyası ortak tarih ders kitabının kazandırması gereken beceriler neler olmalıdır? Türk dünyası ortak tarih ders kitabında bulunması gereken ortak değerler neler olmalıdır? Yöntem: Araştırma nitel bir anlayışla gerçekleştirilmiş olup, v,e riler ilgili literatürün ışığında araştırma sorularına cevap verecek şekilde elde edilmiştir. Bulgular ve Yorum: Bu bölümde Türk dünyası ortak tarih ders kitabının dayanması gereken genel hedefler ve kitapta yer alması gereken içerik, beceri ve değerlerin neler olması gerektiği üzerinde durulacaktır. Türk Dünyası Ortak Ders Kitabının Genel Hedefleri Neler Olmalıdır? Sosyal bi Iimler alanında yazı lan ders kitaplarının hedefleri hazırlandığı toplumun sosyo-ekonomik ve kültürel yapısından bağımsız değildir. Başka bir deyişle ders kitaplarının genel hedefleri okutulacaklar, toplumun kültürü, beklentileri ve ihtiyaçlarından bağımsız olamaz (Pellens, 1991 ). Bu çerçevede Türk dünyası ortak tarih ders kitabının genel amaçlarının bir kısmı, Türk dünyası nın birlikteliğine hizmet edecek şekilde yapılandırılma lıdır. Türk dünyası birlikteliğini inşa edebilmenin temel unsurlarından birisi de Türk dünyası vatandaşı ığıdır. Bu bağlamda ders kitabının dayanacağı hedefler arasında Türk dünyası vatandaşlığını geliştirecek kazanımlara yer verilmelidir. Başka bir deyişle eser, bir yönüyle vatandaş- lık aktarımı olarak tarih öğretimini de desteklemelidir. Buna ilaveten, Türk dünyası ortak tarih ders kitabı, Türk dünyası vatandaşlığı bağlamında farklı coğrafyalardaki Türk soylu gençlerde ortak bir tarih bilinci oluşturmalı ve birbirine yakınlaştırmayı hedeflemelidir. Bu çerçevede eser, öğrencilere Türk dünyasının kültürel sürekliliği, ortak kültürel öğeleri ve tarihsel gelişimi hakkında genel bir bakış açısı vermelidir. Bunun dışında kitap, Türk dünyasının1 ortak değerleri, kültürü, yaşayışı ve evrensel uygarlığa katkıları konusunda da bir bilinç oluşturma lıdır. Ayrıca eser Türk dünyasıyla ilgili temel değerleri kazandırmanın yanında (Demircioğlu ve Demircioğlu, 2014), Türk dünyası birliğinin önemine inanma ve bu konuda faaliyet gösterme bilincini de geliştirmelidir. Ders kitabının hedeflerinin bir kısmı ise becerilerle ilgili olmalıdır. Günümüzde özellikle liberal demokrasiyle yönetilen ülkelerde tarih öğretimine yüklenen en temel görevlerden bir tanesi de tarihsel düşünme ve problem çözme becerilerinin öğrencilere kazandırıl masıdır (Wineburg, 2001; Demircioğlu, 2009; Demircioğlu, 2015). Eser, bu iki alandaki becerileri de öğren cilere kazandırmalıdır. Buna ilaveten ders kitabı tarihsel önem, kanıt değerlendirme, değişim ve süreklilik, tarihsel bakış açısı ve ahlaki değerlendirme gibi unsurları (Sexias and Morton, 2013) öğrencilere kazandıracak bir şeki ide hazı rlanmal. ıd ıı r. Türk Dünyası Ortak Tarih Ders Kitabında Ders kitaplarındaki içeriği değişik şekillerde oluştur mak müm:kündür. Farklı ülkelerdeki tarih ders kitapları incelendiği zaman, içeriğin kron,o lojik ve tema temelli olmak üzere iki şekilde inşa edildiği görülmektedir. Kronolojik temelli ders kitapları daha ziyade siyasi ve askerı olayların geçmişten bugüne sıralanması esasına göre hazırlanmaktadır. Bu tarz içeriğe sahip olan ders kitapları olgu temelli olup, kitapta toplumun önemli olay, başarı, simge ve kahramanları ön plana çıkarılır. Başka bir deyişle bu tür içeriğe sahip eserler aynı zamanda çatışma ve ihtilaf halinde bulunulan öteki toplumların başarısız lık ve mağlubiyetleri üzerine inşa edilmektedir. Bu bağ lamda Türk soylu, devletler arasında geçmişten bugüne yaşanan çatışma ve anlaşmazlıklardan dolayı, siyasi ve asker, olaylara dayalı kronolojik temelli bir ders kitabı nın Türk dünyasının tamamına hitap etmesi mümkün görünmemektedir. Başka bir deyişle siyasi ve asker, konuları içeren kronolojik temelli bir ders kitabı, Türk dünyasında ortak bir tarih bilinci üretmekten ziyade bazı Türk soylu topluluklar arasında ihtilafa dahi yol açacaktır. Bu noktada yapılması gereken Türk dünyası ortak tarih ders kitabı nın siyasi ve askeri konulardan ziyade ekonomik, kü -
türel ve toplumsal yapıyla ilgili temalara dayalı olarak hazırlanmasıdır. Aile Günlük Yaşam Ders kitapları içeriğinin yapılandırılmasında takip Türk Dünyası Bilgeleri edilen diğer bir yol ise içeriğin Dil-Edebiyat-Destanlar belirli temalar esas alınarak yapılandırılmasıdır. Bu anlayışta içerik belirli temalar üzerinden disiplinlerarası bir anlayışla oluşturul ur. Gel işti ri len temalar, ekonomi, sosyoloji, antropoloji, siyaset bilimi vb. sosyal bilim dallarının ürettiği bilimsel bilgilerden yararlanılarak yapılandırılır. Ders kitaplarındaki temalar diğer disiplinlerin ortaya koyduğu bilimsel Destanlar Ordu Göçebe Yaşam Kültür bilgileri kullanarak öğrencilerin geçmişi bütüncül bir anlayışla görmesine zemin hazırlar. Tema temelli ders kitaplarının sağlı ki ı öğrenmeler ortaya çı karabi I mesi için zengin görsel materyaller ve birinci elden kaynaklarla desteklenmeleri gerekmektedir (Mahmood, lqbal and Bulunması Gereken Beceriler Neler Olmalıdır? Saeed, 2009). Tarih öğretimi bağlamında geçen asrın son çeyreğinde ön pl'ana çıkan Tema temel I i ders kitaplarında temalarla ilgi I i kavramlar da yer almalı ve öğrenciler olgudan unsurlardan bir tanesi beceri öğretimidir. 1970'1erin ortalarından itibaren özelikle İngiltere merkezli olmak üzere tarih öğretiminde becerilerin ön plana çıktığını görmekteyiz (Coltham ve Fines, 1971; Husbands, 1996; Demircioğlu, kavrama ve takiben genellemelere ulaşabilmelidirler. Seçilmiş temalar ışığında olgu, kavram ve genelleme ilişkisini gören öğrenciler daha 1999). Bu süreçte becerilerin ön plana çıkmasındaki temel gerekçe bu ülkede tarih öğretiminin öğrenciye fayda sağlamadığı ve bu sağlıklı ve bütüncül öğrenmeler meydana getirebilmektedirler (Martorella, 1996). Bu çerçevede dersin olguların ezberlenmesinden öteye bir işlev görmediği yönündeki eleştirilerdir (Price, 1968). Bu eleştiriler neticesinde tarih dersleri için tarihçilerin bilim Türk Konseyi'nin hazırlamayı planladığı ders kitabı, Türk dünyasında ortak kabul edilen temalar yapma sürecinde kullandı ki arı yöntemler esas alınarak bağlamında hazırlanabilir. Tema temelli hazırla araştırma, kanıt elde etme, sorgulama ve değerlendirme gibi ölçülebilir beceriler ortaya konulmuştur (Coltham nabilecek bir ders kitabında yer alabilecek temaların bir kısmı aşağıdaki gibi sıralanabilir; ve Fines, 1971; Schools Council History 15-16 Project, 1976). Tarih derslerinde öğrencilere kazandırılabilecek Türk Dünyası beceriler aracılığıyla Ortak Değerler Spor öğrenciler etkin, üretken ve yaratıcı bireyler olabileceklerdi. Başka bir deyişle gelişmiş ülkelerde tarih öğretimi için geliştirilen ölçülebilir beceriler sayesinde tarih dersleri bu ü I kel erde öğrencilere Ekonomi günlük hayatlarında kullanabilecekleri bir dizi beceri Tarım Ticaret Eğitim Bilim. sunar hale getirilmiştir. Tarih öğretiminde öğrencilere kazandırılacak somut becerilerle ilgili çalışmalar teknolojik açıdan gelişmiş dünyada devam etmiş ve tarihsel düşünme becerileri ortaya konmuştur (Demircioğlu, 2009; Sexias and Morton, 2013; Demircioğlu, 2015; Eğlence Göç Yerleşme Historical Thinking Skills, 2015). Bu beceriler geliştirildikleri toplumlarda ders kitaplarına girmeye başlamıştır. Öğrencilerin bilimsel düşünmelerine katkı sağlayan bu beceriler tarih ders kitaplarına yansıtılmalıdır. Bu bağlamda Türk dünyası ortak tarih ders kitabı tarihsel dü Sağlık şünme Hayvancılık Din becerilerini geliştirecek bir şekilde hazırlanmalıdır. Tarih ders kitabında yer alması gereken tarihsel düşünme becerileri aşağıdaki gibidir (Demircioglu, 2015; Historical Thinking Skills, 2015). Barınma Kronolojik Düşünme Ulaşım Giyinme Sanat Tarihsel Kavrama Tarihsel Analiz ve Yorum SAYI 337 EYLÜL 2015
e, Tarihsel Araştırma Becerileri Tarihsel Konular, Analiz ve Karar Verme Kronolojik Düşünme (Chronological Thinking) Tarihsel düşünme becerilerinin ilki olan kronolojik düşünme, geçmişten bugüne tarihlendirmenin nasıl yapıldığı üzerine odaklanmaktadır. Kronolojik düşünme becerisine sahip öğrenciler tarih derslerinde geçmiş, bugün ve gelecek ayrımını yapmanın yanında, tarihlendirmenin de nasıl yapıldığını bilmektedirler. Kronolojik düşünme aynı zamanda öğrencilerde zaman algısı, zamanla ilgili kavramlar olan MÖ, MS, yüzyıl, asır, çeyrek asır, dönem, takvim çeşitleri, takvim vb. kavramları bilme ve kullanmayı da gerekli kılmaktadır (Demircioglu, 2015; Historical Thinking Skills, 2015). mircioglu, 2015; Historical Thinking Skills, 201.5. bağlamda tarih derslerinde araştırmaya dayalı etkin li lere daha fazla yer verilmeli ve öğrenciler bilim adamları nın kullanmış olduğu problem çözme yöntemi kullanıl malıdırlar. Türk dünyası ortak tarih ders kitabının öğren cilerde geliştirmesi gereken bir diğer beceri ise tarihsel araştırma becerileri olmalıdır. Ders kitabında yer alacak etkinlikler öğrencileri problem çözmeye dayalı tarihsel araştırmaya yöneltme! idi r. Tarihsel Konular, Analiz ve Karar Verme (Historical lssues--analysis and Decision-Making) Tarihçilerin ilgilendiği temel konulardan bir tanesi geçmişte yaşanan olaylardır. Geçmiş, insanoğlunun almış olduğu kararlar neticesinde meydana gelmiştir. Tarihin sağlıklı bir biçimde öğrenilebilmesi için, geçmişte meydana gelen olaylar, nedenleri, sonuçları ve farklı bakış açıları incelenmelidir. Bu çerçevede, geçmişteki insanların problemleri, aldıkları kararlar, bu kararları etkileyen faktörler, alı nan kararların sonuçları ders kitaplarında ön plana çıkarı Imalıdır (Demi rciogl u, 2015; Historical Thinking Skills, 2015). Bu bağlamda Türk dünyası ortak tarih ders kitabı ve etkinliklerine tarihsel konular, analiz ve karar vermeye dayalı beceriler de yansıtılmalıdır. Tarihsel Kavrama (Historical Comprehension) Tarihsel kavrama geçmişin derinlemesine ve her yönüyle öğrenilmesi esasına dayanır. Geçmişin derinlemesine ve farklı yönleriyle öğrenilmesi geçmişe ait olgu, terim, kavram, genelleme ve bunlar arasındaki ilişkileri anlamayı gerektirir (Demircioglu, 2015; Historical Thinking Skills, 2015). Tarihsel kavrama bağlamında Türk dünyası ortak tarih kitabı, ilgili temaların ışığında olgu, kavram ve genellemeler arasındaki ilişkiyi net bir biçimde ortaya koymalı ve geçmişin farklı yönleriyle öğrenil mesine zemin hazırlamalıdır Türk Dünyası ortak tarih de,rs kitabında bulunması gereken değerler neler olmalıdır? Duyuşsal öğrenme alanı içinde yer alan değerler sağlıklı bireylerin yetiştirilmesinde anahtar niteliğin dedirler. Eylem ve davranışlarımızda belirleyici rol oynayan değerler sağlıklı bir toplum oluşturmak için Tarihsel Analiz ve Yorum (Historical Analysis and lnterpretation) eğitim kurumlarında öğrencilere kazandırılması ge- Tarihsel analiz ve yorum geçmişe ait olduğu iddia edilen bilgilerin geçerliliğini, güvenirliliğini test etmeyi gerekli kılan bir eylemdir. Bu aşamada öğrenciler tarihsel materyallerin güvenilir olup olmadığını test ederek bu materyalleri yorumlamalıdırlar. Bunun dışında tarihsel analiz ve yorum, tarihçilerin geçmişe yönelik farklı yorumlamalara neden sahip olduklarını da anlamayı gerekli kılmaktadır (Demircioglu, 2015; Historical Thinking Skills, 2015). Bu çerçevede Türk dünyası ortak tarih ders kitabı öğrencilere içerdiği bilgilerin dayandığı kanıt ve verileri inceleme ve değerlendirme imkanı sunmalı- dır. Buna ilaveten, ders kitabındaki içeırik ve etkinlikler öğrencileri tarihsel olgu, kavram ve genellemeler arasın daki ilişkiyi görmelerine yardım etmelidir. Tarihsel Araştırma Becerileri (Historical Research Skills): Tarih derslerinde geçmişi öğrenmenin yollarından birisi de araştırmaya dayalı öğretim faaliyetleridir (De- reken temel unsurlar arasında yer almaktadır. Eğitim kurumlarımızda değer eğitimini destekleyebilecek temel derslerden bir tanesi tarih dersleridir (Demircioğlu ve Demircioğlu, 2014). Tarih dersleri yapısı gereği özelikle model alma yoluyla öğrenme etkinlikleriyle değer eğitimine destek verebilir. Bu bağ lamda ders kitabında Türk dünyasının ürettiği temel değerlere yer verilmelidir. Ders kitabında yer alması gereken değerlerin bir kısmı aşağıdaki gibi sıralana bi Ii r; Birlik, Ortak Hareket, Cesaret, Bilimin Değeri, Özgür Düşünme Yaratıcılık, Merhamet, Şefkat,
Halka Saygı, Aceleci Olmama, Öfkeye Hakim Olma, Dayanışma, ve askerı tarih ağırlıklı geleneksel kronolojik anlayışın dışında tema temelli hazırlanması gerektiği önerisi yapılmıştır. Bu çerçevede eserde kullanılabilecek temel temalar hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmada üzerinde durulan diğer bir konu ise, Türk dünyası ortak tarih ders kitabında yer alması gereken beceri ve değerlerdir. Çalışkanlık, Kişisel Ahlak, Araştırmada Türk dünyasında Cömertlik, var olan ve ders kitabında yer alması gereken temel değerler ortaya konmuştur. Bunun yanında tarih ders kitabında yer alması Alçak Gönüllük, gereken beceriler hakkında bilgi veri I m iştir. Hoşgörü Sonuç ve Öneriler Bu çalışmaya dayalı olarak aşağıdaki önerileri yapmak mümkündür; Türk dünyası ortak tarih ders kitabının içeriği Türk dünyasında ortak kabul edilen temalara dayalı Bu çalışma, Türk dünyası ortak tarih ders kitabının nasıl hazırlanması gerektiği konusunda bir dizi öneri içermektedir. Araştırma olarak hazırlanmalıdır. ilk bölümünde SCCB'nin dağılmasının ardından yaşanan gelişmeler ve Türk Konseyi'nin Türk dünyası ortak tarih ders kitabının içeriğinde Türk dünyasının temel değerleri yans, ıtılmalıdır. kurulma süreci hakkında bilgi vermektedir. İkinci olarak, hazırlanacak olan ortak ders kitabının dayanması gereken genel hedefler ve içeriğin nasıl yapılandırılması gerektiği açıklanmıştır. Bu bölümde eserin Türk dünyası gençlerini yakınlaştırma ve birlik an, layışı geliştirmenin yanında, öğrencilerin düşünme becerilerini geliştirecek Türk dünyası ortak tarih ders kitabı öğrencilerin üst düzey düşünme beceri!erini gel işti rici ve tarih bi I i minin yapısını öğrenciye gösterecek şekilde yapılandırılmalıdır. genel hedefler üzerinde odaklanması gerektiği vurgusu yapılmıştır. Buna ilaveten, ders kitabı içeriğinin politik Türk dünyası ortak tarih ders kitabı Türk dünyası vatandaşlığını geliştirecek bir yapıda hazırlanmalıdır. * Prof. Dr., Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih Eğitim Fakültesi Tarih Eğitimi Ana Bilim Dalı, demircioglu@ktu.edu.tr ** Dr., Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih Eğitim Fakültesi Tarih Eğitimi Ana Bilim Dalı Kaynakça Can, T. (2015). ''Türk Dünyası Ortak Tarih Problemi'', https:// güney turkistan. wordpress. cam/ 2011/01 /28/turk-dunyasi-ortak-turk-tarihi-problemi/ [Erişim Tarihi: 1 O\ 04 \ 2 O 15] Coltham, J. B. and Fines, J. (1971 ). Educationa/ Objectives for the Study of History, Landon: The Historical Association. Demircioğlu, i. (1999). Educating Secondary School History Teachers in Turkey and Eng/and: a comparative approach, published Ph.D. Thesis, The Unive - sity of Birmingham. Demircioğlu, i. H. (2009). ''Ta rih Öğretmenlerinin Tarihsel Düşünme Becerilerine Yönelik Görüşleri'', Milli Eğitim, 184, s. 228-239. Demircioğlu, E. ve Demircioğlu, i. H. (2014). ''Türk Dünyası Bilgeleri ve Değer Eğitimi''. Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması. 26-28 Mayıs 2014. Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı (TDKB). Eskişehir, ss.339-343, (http://bilgelerzirvesi.org). [Erişim Tarih ;i: 10\04 \2015] Demircioğlu, İ. H. ve Demircioğlu, E. (2013). Çağdaş Türk Dün yası Tarihi Hakkında Tarih Pedagoji Programı Öğrencilerinin Görüşleri, C. Bayram, K. Özçetin ve A. Vurgun (Ed.). Avrasya'da Türk Dili ve Tarihi Eğitimi Sempozyum Bildirileri, (s. 268-278) İstanbul, Şen Yıldız Yayıncılık. Demircioğlu, i. H. (2015). Tarih Öğretiminde Öğrenci Merkezli Yaklaşımlar, 5. Baskı, Ankara, Anı Yayıncılık. H i storica I Th i nking Ski I Is (2015 ). https://www.historians.org!teachi ng-and-learn i nglclassroom-content/teach i ng-and-learn i ng-in-the-digita 1-age/the-conques of-mexico/for-teachers/setti ng-up-the-project/h istorical-thi nki ng-ski l Is [Erişim Tarihi: 10\04 \2015] http://www.turkkon.org/assets/dokuman/marmarauniversitesiortaktarih.pdf [Erişi m Tarihi: 10\04 \2015] Husbands, C. (1996). What is History Teaching, Buckingham, Open University Press. Kıdırali, D. (2015). Türk Dünyasının Ortak Tarih Ders Kitabının Yazılması Projesi Hakkında, http://www.turkkon.org/assets/dokuman/marmarauniversitesi- Ortaktarih.pdf [Eriş im Tarihi: 10\04\2015] Mahmood, K, lqbal, M. Saeed, Z. (2009). Textbook Evaluation Through Quality lndicators: The Case of Pakistan, Bul/etin of Education and Research, Vol. 31, No. 2 pp 1-2 7 Martorella, P. H. (1996). Teaching Social Studies, New jersey, Merrill. Pellen, K. (1991 ). History: Educational programs. Bulunduğu Eser Lewy, A. (Ed.) lnternationa/ Encyclopedia of Education, (s.743-45). Oxford: Pergamon Press. Price, M. (1968). History in Danger, History, 53, s.342-347 Seixas, P. and Morton, T. (2013). The Big Six Historical Thinking Concepts, Toronto,Nelson. Schools Council History 15-16 Project (1976). A New Look at History. Edinburgh: Holmes-McDougall. Turan, R. (2015). 'Türk Dünyası Ortak Tarih Ders Kitabı Meselesi', Türk Yurdu, sayı 332, s. 62-66. Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi, (2015). Http://Www.turkkon.orgltr-TR/genel_bilgi/1/10= [Erişim Tarihi: 10\04 \2015] Türk Dünyası Ortak Tarih Ders Kitabı Hazır (2015). http://www.memurlar.net/haber/493679/ [Erişim Tarihi: 10\04 \2015] SAYI 337 EYLUL 2015