HEMATOPOETİK SİSTEM
Hematopoetik Sistem * Periferik kan * Hematopoezle ilgili dokular * Hemopoetik hücrelerin fonksiyon gösterdikleri doku ve organlardan meydana gelmiştir
Kuramsal: 28 saat 14 saat-fizyoloji 10 saat-biyokimya 4 saat-histoloji Uygulama: 28 saat 20 saat= 5 uygulama- Fizyoloji 4 saat= 2 uygulama- Histoloji 4 saat= 1 uygulama- Biyokimya
KANIN BİLEŞİMİ FİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİ ve HEMATOPOEZ 2009-2010 Dr. Naciye İşbil-Büyükcoşkun
Dersin amacı: 1- Kan nedir 2- Kanın görevleri nelerdir 3- Bileşimi nasıldır 4- Fizyolojik özellikleri nelerdir 5- Hematopoezin tanımı ve dönemleri 6- Hematopoezi regüle edici faktörler 7- Eritropoez ve regülasyonu 8- Lökopoez hakkında bilgi sahibi olunacak
KANIN GÖREVLERİ *Transport *Regülasyon *Koruyucu
Kan vücut ağırlığının % 7-9 u Erkekte 5-6 litre Kadında 4-5 litre Yenidoğanda 240 ml
Plazma Su %90-91 Protein %7-8 İnorganik iyonlar %0.9 Organik maddeler %1.1 Gazlar Kan Hücresel elementler Eritrosit Lökosit Trombosit
PLAZMA PROTEİNLERİ (%7-8gr) * Albumin (% 60) * Globulin (%36) * Fibrinojen (% 4)
HEMATOKRİT
Hematokrit Erkekte % 47 (40-50) Kadında % 42 (37-47)
KANIN ÖZGÜL AĞIRLIĞI 1050-1060 ERİTROSİT ÖZGÜL AĞIRLIĞI 1080-1089 PLAZMANIN ÖZGÜL AĞIRLIĞI 1027-1030 KANIN VİSKOZİTESİ 2.5 SANTİPOİSE ph ı 7.35-7.45
Sedimantasyon Pıhtılaşması engellenmiş kan birkaç saat tüpde bekletilirse özgül ağırlıkları plazmadan yüksek olan hücreler yerçekimi etkisiyle yavaş yavaş çöker
SEDİMANTASYON HIZI Erkeklerde 3-7 mm/saat Kadınlarda 5-11 mm/saat
Kan hücrelerinin orijini nedir?
İntrauterin Hematopoez Mezoblastik (primordial) dönem Hepatosplenotimik dönem Medüllolenfatik dönem
İntrauterin Hematopoez Mezoblastik (primordial) dönem: Embriyogenezin erken dönemlerinde (2-3. haftalarda) vitellus kesesindeki mezenkimal hücrelerden
Hepatosplenotimik dönem: Karaciğer Dalak Timus 6. hafta 8. hafta 8. hafta Medüllolenfatik dönem: 3-5. Aydan itibaren kemik iliğinde aktif halde
Postnatal hematopoez * Kemik iliği * Lenfoid organlar Aşırı stimülasyon halinde; Ekstrameduller hematopoez (Karaciğer + Dalak + Lenf nodları)
Kemik iliğinin tipleri * Kırmızı kemik iliği (Aktif/ Hematojen) Fötal, yeni doğan, genç kemiklerde bulunur * Sarı kemik iliği (İnaktif) 5 6 yaşında dönüşüm başlar, erginde uzun kemiklerin diafizleri sarı ilik içerir
Kosta
Medullar kavitenin hematopoetik alanı
Hematopoetik mikroçevre Kan damarları Stroma Stromal hücreler: endotel hücreleri, fibroblastlar, retiküler hücreler, makrofajlar, yağ hücreleri, lenfositler + plazma hücreleri Matrix: fibronektin, hemonektin,laminin, kollajen, proteoglikanlar
Farklılaşma sırasında kök hücrelerde görülen değişiklikler Pluripotent hücre Multipotent hücre Progenitör hücre Prekürsor hücre Olgun hücre
Hematopoetik stem hücrelerin özellikleri: Kendini yenileme (a 2a) Bölünme (a a,n ya da a 2n) Koloni oluşturan üniteleri geliştirme Farklılaşma potansiyeli Plastisite
Farklılaşma sırasında kök hücrelerde görülen değişiklikler Kök hücre Projenitör hücre Öncül hücre Olgun hücre Farklılaşma Potensi KENDİNİ YENİLEME MORFOLOJİK ÖZELLİKLER MİTOTİK AKTİVİTE BÜYÜME FAKTÖRLERİNİN ETKİSİ İŞLEVSEL AKTİVİTE
Kemik iliğinde kök hücreden matür hücre oluşum evreleri
Prekürsör hücreler spesifik olarak uyarılmadıkça yaşamlarını ve çoğalmalarını sürdüremezler
Regüle edici glikoproteinler- Sitokinler Koloni stimülan faktör (CSF) Hemopoetik büyüme faktörleri (HGF) Hemopoetik Regüle Edici Faktörler (HRF) Hemopoetik Hormonlar - Hemopoetinler (Hemapoetik prekürsör hücreleri stimüle eden faktörler)
Hemopoetik regüle edici faktörler: *Granülosit- makrofaj koloni stimülan faktör (GM-CSF) *Monosit- makrofaj koloni stimülan faktör (M-CSF) *Granülosit koloni stimülan faktör (G-CSF) *Multi koloni stimülan faktör (Multi-CSF yada interlökin-3)
* IL-1, IL-2, IL-4, IL-5, IL-6,IL-7,IL-8 * Persisting Cell stimulating faktör (PSF) * Steel faktör (stem cell faktör) * Eritropoetin * Trombopoetin
Stem cell factor (Steel Faktör) Steel faktör salgılayan stromal hücreler olmadan hematopoezin olmayacağı düşünülmektedir. Bu, postnatal hematopoezin neden kemik iliği ile sınırlı olduğunun kanıtıdır.
Stem cell factor Pluripotent, multipotent ve unipotent kök hücrelere etki eder. Kemik iliği stromal hücreleri tarafından yapılıp membranda eksprese edilir. Bu stromal hücrelerle temas eden kök hücreler mitotik bölünmeye başlar.
Hemopoeze etki eden büyüme faktörleri
Sitokin kaynakları
Lenfoid kök hücre (Ly-progenitörler) İnterlökinler Pluripotent kök hücre (Ly/My-CFU/s) IL-3,HIM,GM-CSF Myeloid kök hücre (GEMM-CFU/c) Eritropoietin IL-3,GM-CSF E-BFU/c E-CFU/c Eritroblast MEG-BFU/c MEG-CFU/c Megakaryosit Trombopoietin IL-3 M-CFU/c Monoblast GM-CFU/c G-CFU/c Nöt.Granülo GM-CSF Eo-CFU/c Eo.Granülo M-CSF G-CSF Baso-CFU/c Bas.Granülo İnterlökinler
Hematopoetik koloni oluşumunu engelleyen yada azaltan faktörler de bulunmaktadır Olgun lökositlerde bulunur, dokuya özgü ve düşük molekül ağırlıklıdır Chalones
ERİTROPOEZ
ERİTROPOEZ HIM İL-3 GM-CSF HIM Eritropoetin Eritropoetin İL-3 GM-CSF
Retikülosit
Eritropoietin-Epo %90 Böbreklerde Peritübüler kapiller yataktaki interstisyel hücreler, endotel h. %10 Karaciğerde Hepatositler, Kupffer ve endotel h.
Eritropoezin stimülasyonu Doku oksijenlenmesinin azalmasına neden olan faktörler eritropoezi arttırır *Düşük kan hacmi *Anemi *Hemoglobin azlığı *Azalmış kan akımı *Solunum yolu güçlüğü *Pulmoner solunum güçlüğü
MİYELOİD SERİ Miyeloblast Promiyelosit Miyelosit Metamiyelosit Çomak met. Polimorfonükleer h.
Megakaryosit