Bölünme Kapasitelerine Göre Hücre Çeşitleri

Transkript

1 Ye#şkin Kök Hücre

2 Bölünme Kapasitelerine Göre Hücre Çeşitleri 1. Değişken hücreler (Labile cells) - Sürekli bir kayıp ve yenilenme vardır. - Skuamöz ve salgı bezi hücreleri - Kemik iliğindeki hematopoe>k hücreler

3 Bölünme Kapasitelerine Göre Hücre Çeşitleri 1. Durağan hücreler (Stable cells) - Normal zamanlarda bölünmezler. - Hasar ya da zarar olduğu zaman bölünmeleri te>klenir. - Endotel hücreler, hepatositler, osteoblastlar

4 Bölünme Kapasitelerine Göre Hücre Çeşitleri 1. Kalıcı hücreler (Permanent cells) - Gelişimin ilk evreleri sonrasında bölünme özellikleri yoktur. - Nöron hücreleri, kardiyak ve sinir kas hücreleri

5 Ye#şkin Kök Hücre Embriyonik gelişim sonrasında bireyde doku ve organlarda yer alan farklılaşmalarını tamamlamamış kök hücrelerdir. Simetrik ve asimetrik bölünmelerle bulundukları doku ve organların fonksiyonelliğini devam efren kısıtlı sayıdaki hücrelerdir.

6 Ye#şkin Kök Hücre Kendini yenileme ve farklılaşma potansiyelleri vardır. VücuHa hücre popülasyonunun varlığının devamlılığı için önemlidirler. Yaralanmalarda iyileşme ye>şkin kök hücreler vasıtasıyla gerçekleş>rilir. Yaşlanmada rol alırlar.

7 Ye#şkin Kök Hücre Çeşitleri Farklılaşma kapasiteleri sınırlıdır. Hematopoe>k Mezenkimal Nöral Endotelyal Tes>küler Meme Koku almadan sorumlu hücreleri oluşturan (olfactory)

8 Ye#şkin Kök Hücreler Nerede Doku ve organların hemen hemen hepsinde varlıkları gösterilmiş>r. Ye>şkin kök hücreler her doku ver organda özel bir mikroçevre içerisinde yer alırlar. Bu mikroçevre kök hücre nişi olarak tanımlanır. Bulunurlar?

9 Kök Hücre Nişleri

10 Homeostasis, Ye#şkin Kök Hücreler ve Homeostasis ü Hücre dışı gerçekleşen olaylar karşısında hücrenin kendi metabolizmasını koruma eğilimidir. ü Sağlıklı ve fonksiyonel yaşamın devamı için organizmanın iç ortamının sabit tutulmasıdır. Homeostasisin bir şekli de yaşlı, zarar görmüş ya da ölmüş hücrelerin yenileriyle değiş>rilmesidir. Bu görevi ye>şkin kök hücreler rejenerasyon aracılığıyla yerine ge>rir.

11

12

13

14 Ye#şkin Kök Hücreler ve Homeostasis ü Ye>şkin kök hücreler normalde quiescent olarak adlandırılan bölünmenin olmadığı dinlenme halindedirler. ü Bu dinlenme durumunda geçen süre ye>şkin kök hücre türüne göre farklılık gösterebilir. ü Belirli sinyallerin varlığında ye>şkin kök hücreler dinlenme halinden çıkar ve ak>fleşerek asimetrik bölünmeyle homeostasisin devamlılığını sağlarlar.

15 Hematopoe#k Kök Hücreler ü Kanda bulunan bütün hücre çeşitlerini oluşturur; - Myeloid (monositler, makrofajlar, nötrofiller, bazofiller, eozonofiller, eritrositler, megakaryositler, trombositler, dentri>k hücreler) - Lenfoid (T hücreleri, B hücreleri, NK hücreleri) ü Gelişimin başlangıç aşamasından i>baren plasental dokularda, kordon kanında ve kemik iliğinde bulunur

16 Mezenkimal Kök Hücreler ü Mezenkimal kök hücreler çok geniş yelpazede hücre çeşidi oluştururlar; - Kıkırdak hücreleri (kondrositler) - Kas hücreleri (miyositler) - Yağ hücreleri (adipositler) - Tendon, ligament ve bağ doku hücreleri - Kemik hücreleri (osteoblastlar) ü Vücudun hemen hemen her sokusunda bulunur. - Kemik iliği, yağ ve kordon kanında kolayca izole edilebilir.

17 Nöral Kök Hücreler ü Nöral kök hücreler; - Subventriküler Bölge; burada oluşan sinir hücreleri göç ederek koklama duyusunun gerçekleş>ği yere gelir. - Subgranular Bölge; hipakampüs içerisinde dentat girus olarak adlandırılan bölge ü Nöral kök hücreleri; - Nöron - Astrosit - Oligodentrositler Mavi: Nöral kök hücre Kırmızı: Nöron

18 Epitelyal Kök Hücreler ü Epitelyal kök hücreler vücudun yaklaşık %60 ını oluşturan epitel hücreleri oluştururlar. ü Vücudun iç (ince ve kalın bağırsak iç yüzeyi...) ve dışındaki (deri...) yüzeylerin kaplanmasından sorumludurlar. ü Saç kökünde de çok miktarda bulunur

19 Ye#şkin Kök Hücre Plas#sitesi ve Transdiferansiyasyon ü Kök hücrelerin farklılaşma potansiyeli haricindeki hücrelere farklılaşabilme kabiliyetlerine plas#site denir. ü Bu farklılaşma süreci ise transdiferansiyasyon olarak tanımlanır.

20 Erişkin Kök Hücrelerin Tedavide Kullanımları ü Kök hücre tedavi yaklaşımları, ilgili hücrelere dönüşebilecek kök hücrelerin temin edilmesi, uygun şartlarda özelliklerini kaybetmeden çoğal^lması, ve yine uygun şartlarda spesifik hücrelere dönüştürülerek kullanılmaları işlemlerinden oluşur. ü Yaşlanma, hasar görme ya da doğumdan gelen bir kısım defektlerden kaynaklı fonksiyonel olmayan doku veya organların tamir edilmesini ya da değiş>rilmesi hedeflenir. ü Bu şekilde daha uzun bir sağlıklı yaşam hedeflenir.

21 Erişkin Kök Hücrelerin Tedavide Kullanımları Pozi#f ü Erişkin kök hücrelerden özellikle hematopoe>k kök hücrelerin temin edilmesi kolay ve sürekli temin edilebilir. ü İmmün rejeksiyonla karşılaşılmaz. ü Çok fazla e>k kaygı yok. ü Mul>potent oldukları için terapi sürecinde tümör oluşturma riski düşük. Nega#f ü Nöral kök hücreler gibi bir kısım ye>şkin kök hücrelerin temin edilmesi zor. ü Özellikle kalıtsal hastalığı olan bireylerde kullanımı uygun değil. ü Hücre kültür ortamında farklılaşmadan yaşa^lmaları zor. ü Plas>siteleri kısıtlı. ü Mul>potent oldukları için indüklenme prosesleri daha kolay.

22 Erişkin Kök Hücrelerin Tedavide ü Mevcut var olan; - Lösemi tedavisinde kemik iliği nakli ü Kısa ve orta vadede; - Kompleks olmayan replasmanlar; örneğin Parkinson hastalarında dopamin üreten sinir hücresi nakli, şeker hastalarında insülin üreten hücre nakli - Kalp ve koroner hastalıkların tedavisi - Diğer sinir sistemi hastalıklarının tedavisi ü Uzun vadede; Kullanımları - Doku mühendisliği; vücut yedek parça üre>mi

23 Klinik Denemeler ü Klinik denemeler fazlar halinde yapılır. Her fazın ayrı bir misyonu vardır ve farklı soruların cevapları aranır - Faz 1 denemeleri; küçük bir denek grubunda (20-80 hasta), deneysel bir ilacın ya da tedavi yaklaşımının güvenlik açısından test edilmesi, ilaç kullanım dozunun belirlenmesi ve olası yan etkilerinin tespit edilmesi amacıyla yapılır.

24 Klinik Denemeler ü Klinik denemeler fazlar halinde yapılır. Her fazın ayrı bir misyonu vardır ve farklı soruların cevapları aranır - Faz 2 denemeleri; daha büyük bir denek grubunda ( hasta), deneysel bir ilacın ya da tedavi yaklaşımının etkinliğinin olup olmadığı belirlenir ve ileri düzeyde güvenlik değerlendirmesi yapılır.

25 Klinik Denemeler ü Klinik denemeler fazlar halinde yapılır. Her fazın ayrı bir misyonu vardır ve farklı soruların cevapları aranır - Faz 3 denemeleri; büyük bir denek grubunda ( hasta), deneysel bir ilacın ya da tedavi yaklaşımının etkinliği test edilir, yan etkileri daha detaylı incelenir ve var olan ilaçlarla karşılaş^rma yapılır.

26 Klinik Denemeler ü Klinik denemeler fazlar halinde yapılır. Her fazın ayrı bir misyonu vardır ve farklı soruların cevapları aranır - Faz 4 denemeleri; ilaç piyasaya sürüldükten sonra takipler yapılarak ilacın ya da tedavi yaklaşımının olası riskleri, faydaları ve op>mal kullanım şartları değerlendirilir.

27 Klinik Denemeler Hasta için Olası Risk ve Faydaları Risk ü Hasta denemeden önce takip efği diğer tedavi uygulamalarını bırakmalı. ü Deneysel ilaç ya da terapinin ölüm de dahil çok ağır yan etkileri olabilir. ü Deneysel ilaç ya da terapi faydalı olmayabilir ya da hasta plasebo grubuna düşebilir. ü Tedavi süreci bir protokol takip edilmesini gerektirdiği için olması gerekenden çok daha fazla zaman alabilir (hastanede kalma süresi artabilir...). Fayda ü Potansiyel faydalı bir ilaç daha piyasaya çıkmadan tedavi amacıyla kullanılabilir. ü Tedavi sürecinde alanında uzman kişiler tarajndan takip edilme imkanı olur. ü Plasebo grubunda dahi olunsa deneysel süreç bi>nce ilacın faydası görülürse ilaç hastaya verilir. ü Bilim dünyasına katkı yapılmış olunur.

28 Kök Hücre Turizmi ü Hastalar tedavi olanaklarına erişebilmek için daha az kısıtlama olan diğer ülkelere giderler. - Bahsi geçen ülkelerde tam olarak onaylanmamış ve deneysel aşamada olan tedavi yaklaşımları uygulanır. - Bu denemeler bazen tehlikeli ve zararlı olabilir.