İÇİNDEKİLER BATI VE TÜRK HUKUKUNDA TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ YAPMA YETKİSİ T.: ' v. ".... " :-i SAYFA ÖNSÖZ....., V^..- v < v- J '^v :: * KISALTMALAR...... V I I GİRİŞ V;......... 1 XI BİRİNCİ BÖLÜM TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ HAKKININ ORTAYA ÇIKIŞ SÜRECİ $ 1. YABANCI ÜLKELERDE TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ HAKKININ ORTAYA ÇIKIŞ SÜRECİ.......... _ 1 I. Liberal öğreti ve sanayi devrimi döneminde toplu iş söz T leşmesinin tarihsel gelişimi '.......... j II. Bazı yabancı ülkelerde toplu iş sözleşmesi hakkının ortaya çıkışı ve gelişmesi 3 1. İngiltere'de toplu iş sözleşmesi hakkının ortaya çıkı- Şi ve gelişmesi......... w.... 3 ( 2- Amerika Birleşik Devletleri'nde toplu iş sözleşmesi hakkının ortaya çıkışı ve gelişmesi...... 10 3. Federal Almanya'da toplu ş sözleşmesi hakkının ortaya çıkışı ve gelişmesi... ; 'a..,. 14 4. Fransa'da toplu iş sözleşmesi hakkının ortaya çıkışı /, ve gelişmesi... 17 -.? 5. İtalya'da toplu iş sözleşmesi hakkının ortaya çıkışı ve gelişmesi...... : 19 6- Öteki Avrupa Topluluğu ülkelerinde toplu iş sözleşip mesi hakkının ortaya çıkışı ve gelişmesi ;......... 21 Ş 2. TÜRK HUKUKUNDA TOPLU JŞ SÖZLEŞMESİ HAKKI NIN ORTAYA ÇIKIŞI 26 ' I. Yasal düzeyde... "...... i., ;...>. ii» ' <- 26-\? 1. Cumhuriyet öncesi dönemi...... 26 r r i 2. Cumhuriyet Döneminde toplu iş sözleşmesi hakkının ortaya çıkışı 28 257
SAYFA 33 II. Anayasal düzeyde "... ' P 1. Anayasa'mızda sendikal haklar ' 2. Anayasa'mızda toplu iş sözleşmesi hakkı $3. TOPLU tş SÖZLEŞMESİ HAKKININ TANINMASINA ^ İLİŞKİN ULUSLARARASI DÜZENLEME " I. Uluslararası Çalışma Örgütü belgelerindeki düzenlede. II. Avrupa TopluluSu hukukundaki düzenlemeler 1. Genel olarak 2. Avrupa Topluluğu düzeyinde toplu iş sözleşmesi yap- ^ ma yetkisi ; 44 a) Avrupa düzeyinde işçi ve işveren kuruluşları 45 b) Avrupa Toplu iş sözleşmesi "' İKİNCİ BÖLÜM TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ EHLİYETİ. ' ' ' 47 % 4 TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN YAPILMASI 47 I. Toplu İş sözleşmesi kavram ve kapsamı 47 1. Toplu iş sözleşmesi kavramı 49 2. Toplu iş sözleşmesi kapsamı " 43 43 II. İş sözleşmesi türleri ' 1. İşyeri toplu iş sözleşmesi 2- Grup toplu iş sözleşmesi 60 3. İşletme toplu iş sözleşmesi 65 4. işkolu toplu iş sözleşmesi 6» 5. Sentörel toplu iş sözleşmesi "" 69 $ Ş. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN YANLARI 69 I. Batı ülkelerinde toplu iş sözleşmelerinin yanları 69 1. Amerikan hukukunda "" 69 a) İşçi kuruluşları "' 258
; ' SAYFA b) İşveren yanı 70 2. İngiliz hukukunda 71 a) İşçi kuruluşları 71 b) İşveren yanı 75 3. Alman hukukunda...... 75 a) İşçi kuruluşları 75 b) İşveren yanı 77...... aa) Özel sektör işveren kuruluşları. 77 bb) Kamu sektörü işveren kuruluşları... 78 4. Fransız hukukunda 78 5. İtalyan hukukunda, :.......... 80 a) İşçi kuruluşları 80 b) İşveren yanı... 81 6. Öteki Avrupa Topluluğu Ülkeleri Hukukunda 82 a) İşçi kuruluşları 82 b) İşveren yanı 83 II. Türk Hukukunda toplu iş sözleşmelerinin yanlan 85 1. Toplu iş sözleşmesi ehliyetine sahip işçi kuruluşları 85 a) Sendikaların kurulması için gerekli koşullar 85 b) İşkollannın yasayla belirlenmesi 88 c) İşyerinin girdiği işkolunun belirlenmesi 90 2. Toplu iş sözleşmesi yapma ehliyetine sahip işveren yanı 95 a) Gerçek-Tüzel kişiler, Kamu kuruluşları... 95 b) Kamu kuruluşları 97 c) İşveren sendikaları 97 aa) Özel kesim, işveren sendikaları 97 bb) Kamu kesimi işveren sendikaları 98 259
itflt SAYFA 5 6. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ EHLİYETİNİN YİTİRİLMESİ 102 " I. Toplu iş sözleşmesi ehliyetinin işçi ve işveren kuruluşları yönünden yitirilmesi, "' ' '. " "' * 0 2 102 1. Sendikanın sona ermesi ini w- 2. Sendikanın tip değiştirmesi.... 3. Sendikaların katılması veya birleşmesi. r 105 II. Toplu iş sözleşmesi ehliyetinin işveren tarafı yönünden yitirilmesi ^* 1. İşverenin üyesi olduğu sendikadan ayrılması 106 2. İşverenin sendikaya üye olması 106 III. Toplu iş sözleşmesi ehliyetinin bulunmaması ve yitirilmeşinin sonuçları 107 1. Toplu iş sözleşmesi ehliyetinin bulunmaması,.. 107,. 2. Toplu iş sözleşmesi ehliyetinin yitirilmesi... ; 108 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ YETKİSİ. $ 7. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ YAPMA YETKİSİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ..r......!Q9 I. Genel olarak V,...... 109 II. Toplu iş sözleşmesi ehliyeti ve yetkisi arasındaki ilişki 110 ' İli. Toplu iş sözleşmesi ehliyet ve yetkisi ayrımının'sonuçlan 112 Ş 8. BATI HUKUKUNDA TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ YAPMA YETKİSİ............ r' 1 1 4 I. Batı ülkelerinde toplu pazarlığın yapısı....'..'. 114 1. Genel olarak.'.'." /..'....;.... V }\ 114 2. İşkolu ve grup toplu iş sözleşmesi... ;......-./..;; 115 3. İşyeri toplu iş sözleşmesi....... :.... 115 ' 4. Sektörel toplu iş sözleşmesi V...... 116 --I1. Toplu pazarlığın yapısındaki değişimler. 117 260
SAYFA III. Toplu iş sözleşmesi yapma yetkisine ilişkin düzenlemer! ler t 119 -. 1. Anglo-Amerikan hukuklarında... 119 a) ingiliz hukukunda...... 119 b) Amerikan hukukunda......: 121 2. Avrupa Topluluğu ülkeleri hukukunda... 122 a) En çok temsil yeteneği ölçütünü benimseyen ülkeler.....f.;.v... ' 122 : b) Öteki Avrupa Topluluğu ülkelerindeki durum... 125 TÜRK HUKUKUNDA TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ YETKİSİ NE İLİŞKİN DÜZENLEMELER..... 128 I. Toplu iş sözleşmesi yapma yetkisine ilişkin koşullar... 128 1. işçi sendikaları yönünden yetkiye ilişkin koşullar... 128 a) işkolunda yüzde onluk barajın aşılması.....v 1... 128 b) İşyeri, işyerleri veya işletmede çoğunluğun temsili 133 2. işveren veya işveren sendikasının toplu iş sözleşmesi yapma yetkisi..........> - 136 a) Sendikaya üye olmayan işverenin yetkisi... 136 b) İşveren sendikasının yetkisi............... 138. II- Toplu iş sözleşmesi yapma yetkisinin tespiti i.... 139 1. Yetki tespiti için başvuru......... 139 a) İşyeri toplu iş sözleşmeleri için başvuru zamanı 139 b) işletme toplu iş sözleşmesi yapmak için başvuru zamanı,................. 141 2. Bakanlığa yetki tespiti için başvuru... 144 a) İşçi sendikasının başvurusu 144 & b) işveren veya işveren sendikasının başvurusu 147 3. Bakanlığın yetki tespiti '........ 148 a) İşçi sendikasının başvurusu üzerine... 148 2Ö1
Sayfa b) İşveren veya işveren sendikasının başvurusu uze rine 4- Bakanlık tespitinin ilgililere bildirilmesi a) Olumlu tespit bildirimi "' b) Olumsuz tespit bildirimi $ 10. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ YETKİSİNE İTİRAZ I. Yabancı hukukta toplu iş sözleşmesi yetkisine itiraz 1. Anglo-Amerikan Hukuklarında a) İngiliz Hukukunda "' b) Amerikan Hukukunda "' 2. Diğer Avrupa Topluluğu Ülkeleri HukuKunda II. Türk Hukukunda Toplu İş Sözleşmesi Yetkisine İtiraz... 1. Bakanlığın olumlu tespitine itiraz ' a) Genel olarak... b) İtirazın ileri sürülüş, yeri, süresi ve yöntemi... aa) Yetkili iş mahkemesi bb) İtirazın süresi... cc) İtirazın yöntemi c) İtirazın incelenmesi aa) İtirazın hukuki niteliği bb) İtirazın maddi hata ve sürelere ilişkin olması cc) İtirazın öteki konuları kapsaması... d) Mahkeme kararının hukuki sonuçlan aa) Mahkemeye itirazın yetki işlemlerini durdurması bb) Mahkeme kararının niteliği r 162 164 164 165 173 177 183 185 186 186 188 190 202 202 203 cc) Yetki belirlemesine karşı itirazların tespiti davasına konu olamaması ayrı bir "' 2. Bakanlığın olumsuz tespitine karşı itiraz -,'.V a) Yetki istemi reddedilen tarafın itirazının incelenmesi."... 205 205 205 262
Sayfa b) Mahkeme kararının yetki tespitinde değerlendirilmesi 206 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ YETKİSİNİN KAZANILMASI VE HUKUKİ SONUÇLARI $ 11. YETKİNİN KAZANILMASI 209 I. Yetki belgesi 2 0 9 II. Yetki belgesinin hukuki durumu 210 III. Kesin yetkinin hükümsüzlüğünün ileri sürülmesi 211 1. Bakanlığın olumlu tespitinin hükümsüzlüğünün dava edilmesi 211 2. Mahkeme kararının yargılamanın yenilenmesi yoluyla ortadan kaldırılması 213 $ 12. YETKİ BELGESİ ALINMADAN YAPILAN TOPLU İŞ SÖZ LEŞMESİNİN HUKUKl DURUMU 215 I. Hükümsüzlük istemi 215 1. Ehliyetsizlik - Yetkisizlik ayrımı 215 2. Dava açma süresi 216 3. Dava açma koşulları 217 II. Hükümsüzlük kararı verilebilme koşulu... 218 III. Mahkeme kararının sonuçları 222 $ 13. TOPLU GÖRÜŞMEYE ÇAĞRI 225 I. Çağrı süresi... ; 2 2 5 II. Çağrının biçimi, 1. Çağrı yazısına önerilerin tümünün eklenmesi 228 2- Çağrı yöntemi 232 2 2 8 SONUÇ KAYNAKLAR İÇİNDEKİLER 2 3 5 2 4 5 2 5 7 263