Türk Kütüphaneciliði 21, 3 (2007), 390-393 Vehbi Koç ve Ankara Araþtýrmalarý Merkezi (VEKAM) Kütüphanesi Alev Arslan* Kent kütüphanesi, ihtisas kütüphanesi niteliði taþýr. Kent kütüphanesi; sosyal, kültürel, ekonomik ve eðitsel geliþime katkýda bulunmak amacýyla, bulunduðu kent ile ilgili tarihsel ve güncel her türlü bilgi ve belgeyi toplayýp düzenleyerek, toplumun kullanýmýna sunmayý amaçlayan bir eðitim ve kültür merkezidir. Yerel bilincin zenginleþmesi açýsýndan önemli bir güç olan kent kütüphanesi, kentin sorunlarýyla ilgili çeþitli konularda kamuoyu oluþturarak iletiþim ve paylaþým ortamý saðlar. Konferans, panel, sergi, sempozyum, toplantý gibi çeþitli kültürel faaliyetler aracýlýðýyla kentin sosyal yaþamýna katkýda bulunur. Kentin eðitim kurumlarý, yerel yönetimleri ve sivil toplum kuruluþlarý ile birlikte iþbirliði yaparak ürettiði projelerle kentin geliþimine katký saðlar. Baþkent Ankara ile ilgili zengin bir koleksiyona sahip olan Vehbi Koç Vakfý Vehbi Koç ve Ankara Araþtýrmalarý Merkezi (VEKAM) Kütüphanesi'nin misyonu, baþkent Ankara'nýn kent kütüphanesi iþlevini üstlenebilmesidir. VEKAM, sayýlarý Keçiören'de gün geçtikçe azalan geleneksel bað evlerinden birinde faaliyet göstermektedir. 1923 yýlýnda rahmetli Vehbi Koç'un Mareþal Fevzi Çakmak'tan satýn aldýðý bað evi, uzun yýllar Koç ailesinin yazlýk konutu olarak kullanýlmýþtýr. Birinci derecede korunmasý gerekli kültür varlýðý statüsündeki bað evi, 1992-1993 yýllarýnda aslýna uygun olarak restore edilerek Vehbi Koç'un istekleri doðrultusunda 1994'te Ankara'nýn tarihi, kültürü ve ticaret hayatýný inceleyen bir araþtýrma merkezine dönüþtürülmüþtür. Özellikle Vehbi Koç ve baþkent Ankara ile Türkiye Cumhuriyeti'nin paralel geliþiminin araþtýrýlmasý ve belgelenmesi üzerinde çalýþmalar yapan Merkez, Vehbi Koç ve baþkent Ankara'ya iliþkin bilgi ve belgeleri derler, bunlarý düzenler ve toplumun hizmetine sunar. VEKAM, eðitime, sosyal ve kültürel hayatýn yaný sýra Ankara'nýn ticaret hayatýna iliþkin araþtýrmalarýný akademik ve yarý akademik yayýnlarda toplamakta, bu konularda çeþitli projeler yürütmekte ve çeþitli sanatsal, sosyal ve kültürel faaliyetler düzenlemektedir. Yaklaþýk 5000 adet kaynaða sahip olan VEKAM Kütüphanesi koleksiyonunda Vehbi Koç, Ankara ve Cumhuriyet tarihi ile ilgili kaynaklar bulunur. *Kütüphane ve Arþiv Sorumlusu., Vehbi Koç ve Ankara Araþtýrmalarý Merkezi. e-posta: aleva@vekam.org.tr
391 Tanýtým - Deðerlendirme / Reviews Alev Arslan Koleksiyonunda bulunan sözlükler, yýllýklar, almanaklar, ansiklopediler ve rehberlerden oluþan danýþma kaynaklarýný; ülkemizde ve dünyada yayýmlanmýþ romanlarý, Ankara'da görev yapmýþ yabancý diplomatlarýn anýlarýný, kent tarihi, kültürü, ekonomisi ve mimarisi ile ilgili yayýnlarý, seyyahlarýn gezi kitaplarýný; Ankara üzerine yapýlmýþ tarihsel ve kültürel araþtýrmalarý içeren lisansüstü tezleri; yerel yönetimlerin, mesleki birlik ve odalarýn yayýmladýðý raporlarý; Varlýk, Ayýn Tarihi, Karýnca, Gazete Ankara gibi yerel ve ulusal gazete ve dergileri araþtýrmacýlarýn hizmetine sunar. (Resim 1): VEKAM Kütüphanesi Ana kütüphanenin yaný sýra eþi Ayþe Bozyiðit tarafýndan VEKAM'a baðýþlanan merhum Ali Esat Bozyiðit'in eþsiz Koleksiyonu, 43. Kütüphane Haftasý münasebetiyle 29 Mart 2007'de aþtýrmacýlarýn hizmetine sunulmuþtur. 4700 civarýnda kaynaðý içeren koleksiyon, araþtýrmacý Ali Esat Bozyiðit'in kendi incelemelerinin yaný sýra Anadolu folkloruna ait çeþitli belgeleri ve kitaplarý içeren çok zengin bir koleksiyondur. Koleksiyonun konu daðýlýmý incelendiðinde özellikle halk edebiyatý ve halk kültürü ile ilgili bibliyografyalarýn, süreli yayýnlarýn ve kitaplarýn aðýrlýklý olduðu görülmektedir. Koleksiyon ayrýca baþkent Ankara ve çevresi, mizah, tasavvuf, el sanatlarý, çeþitli sanat ve kültür eserleri ile ilgili yayýnlarý içermektedir. VEKAM, kütüphanesinin yaný sýra çok zengin bir arþiv koleksiyonuna sahiptir. Arþiv; Vehbi Koç Koleksiyonu, Ankara Koleksiyonu ve Akýlçaðý Koleksiyonu olmak üzere üç ayrý koleksiyondan oluþmaktadýr.
Vehbi Koç ve Ankara Araþtýrmalarý Merkezi (VEKAM) Kütüphanesi 392 (Resim 2): Ali Esat Bozyiðit Koleksiyonu Vehbi Koç Koleksiyonu; Ankara'da kurulan KOÇ Ticaret A.Þ.'nin kurulduðu dönemdeki faliyetlerine iliþkin fatura, mektup, ilan, davetiye gibi belgeler (142), Vehbi Koç'a ait fotoðraflar (145), Vehbi Koç'un özel ve çalýþma hayatýna ait 1956-1996 arasýndaki haberleri içeren gazete ve dergi kupürleri (14.000) ile Vehbi Koç'un yaþam öyküsünü ve iþ dünyasýna iliþkin görüþlerinin yer aldýðý belgeselleri (89) içermektedir. Ankara Koleksiyonu; altý farklý koleksiyondan oluþmaktadýr: Birincisi; 1900'lerin baþýndan itibaren kenti ve sosyal hayatýný tasvir eden Ankara Fotoðraflarý ve Kartpostallarý (4000), baþbaþan Recep Peker, Tülin Aybars, Müþfika Baykal'ýn aile albümlerinden oluþan fotoðraf ve kartpostal arþividir. Ýkincisi; 19.yy sonu ile 20.yy. baþýna ait þeriye sicilleri, berat ve fermanlar ile Cumhuriyet Dönemi sosyal yaþantýsýný dile getiren mektuplar, davetiyeler, broþürler, etiketler, ilanlar ve faturalardan oluþan Ankara Belgeleri Arþivi'dir.(372) Üçüncüsü; 1932 tarihli orijinal Jannsen Planý gibi baþkentin kent planlamasýnýn evrelerini gösteren harita, plan, kroki gibi belgelerden oluþan Harita ve Plan Arþivi'dir. (165) Dördüncüsü; Cumhuriyet dönemi Ankara'sý ile ilgili görsel kayýtlarý içeren
393 Tanýtým - Deðerlendirme / Reviews Alev Arslan Belgesel Film Arþivi'dir. (79) Beþincisi; Gökçe ve Müberra Günel'in hazýrladýðý Ankara'nýn 22 ilçesini kapsayan Ankara Taþýnmaz Kültür Varlýklarý Envanteri'dir. (638) Altýncý arþiv olan Akýlçaðý Koleksiyonu; 2003 yýlýnda VEKAM ile Türk Eðitim Vakfý (TEV) tarafýndan Eðitim Birliði'nin kuruluþ dönemini incelemek üzere Cumhuriyet'in kuruluþunun 80. yýlýnda baþlatýlan Akýlçaðý Projesi münasebetiyle oluþturulmuþtur. Koleksiyon, Eðitim Birliði'nin ilk yýllarýna ait görsel ve yazýlý belgelerin baðýþýna yönelik olarak Ankaralýlara yazýlý bir çaðrý yapýlmasý ve satýn alma yolu ile zenginleþtirilmiþtir. Bu koleksiyon, Cumhuriyet döneminin eðitimine ýþýk tutan orijinal kaynaklarý içermektedir. Aralarýnda 1928-1940 döneminin ilköðretim öðrencilerine yönelik hazýrlanan alfabeler, kýraat kitaplarý, coðrafya kitaplarý, matematik ve yurt bilgisi kitaplarý, Devlet Basýmevi'nin Ortamektep ve Lise öðrencilerinin okuduðu bez ciltli tarih kitaplarýnýn yaný sýra Halkevlerinin çeþitli yayýnlarý, Türk Dil Bilgisi dersleri kitaplarý (150) ile diplomalar, okur yazar belgeleri, pasolar, karneler, defterler ve müfredat programlarý (60) ve öðrencilerin ve öðretmenlerin dersliklerde çekilen toplu fotoðraflarý ile okul binalarýnýn (300) fotoðraflarý yer almaktadýr. VEKAM kütüphanesi ve arþivine ait kaynaklar, satýn alma, baðýþ ve deðiþim yoluyla saðlanmaktadýr. Kütüphanede Anglo-Amerikan Kataloglama Kurallarý ve Dewey Onlu Sýnýflama Sistemi uygulanmakta, Kongre Kütüphanesi konu baþlýklarý kullanýlmaktadýr. Kayýtlar, MARC formatýnda Milas otomasyon programýna girilmektedir. Arþivde yer alan koleksiyonlarýn niteliklerine özgü "özel" tanýmlama bilgileri Midas programýna kaydedilmektedir. Kütüphane ve arþiv otomasyon programlarýna uzaktan eriþim saðlanabilmekte, katalog taramasý yapýlabilmektedir. Kütüphane ve arþiv kullanýcýlarý Ankara'nýn kent tarihi, kültürü, ekonomisi, mimarisi, þehir planlamasý üzerine çalýþmalar yapanlar ve sosyal bilimler, edebiyat gibi çeþitli alanlardan akademisyenler, öðrenciler, kamu ve özel sektörde faaliyet gösteren kurum ve kuruluþlardan uzmanlar ve araþtýrmacýlardýr. Kütüphane ve arþivde danýþma hizmeti yoðun olarak verilir. Eþzamanlý olarak bire bir bilgi alýþ veriþi saðlanan bir iletiþim ortamý içinde kullanýcý doðru bilgi kaynaklarýna yönlendirilir. Elektronik posta yolu ile gelen sorular cevaplandýrýlarak, kütüphanenin kullaným koþullarýna iliþkin bilgi verilir; kullanýcýlar gereksinimleri doðrultusunda bilgi kaynaklarýna yönlendirilir. Geriye dönük tarama hizmeti ile kullanýcýnýn belirli bir bilgi talebine iliþkin olarak o konuda mevcut belgelere ait bibliyografik künyeler kendisine sunulur. Kaynaklar, kütüphanede kullanýma açýktýr; ödünç verilmez. Kullanýcýlar, belli sayfa sayýsýna kadar ücretsiz fotokopi hizmetinden yararlanmaktadýr.
Türk Kütüphaneciliði 21,3 (2007), 394-395 Batur, Enis. Kütüphane: Bir Baþka - Labirent Öyküsü. Ýstanbul: Sel Yayýncýlýk, 2005. 71s. ISBN:975-570-265-2 Enis Batur'un "Kütüphane: Bir Baþka - Labirent Öyküsü" adlý eseri kütüphaneler üzerine yazýlmýþ bir deneme olarak nitelendirilebilir. Eserde yazarýn kütüphaneleri çok farklý açýlardan deðerlendirdiði görülmektedir. Yazar kütüphaneler ve kitaplýklarý okuma meraklýlarýnýn içinde kaybolduðu ve sýnýrlý kiþisel evrenimizden (evimiz, þehrimiz, yurdumuz ve coðrafyamýz) sýnýrsýzlýða açýlmamýzý saðlayan bir labirent olarak görmektedir. Bu labirentin içine girenler geçmiþten günümüze tüm dönemleri kapsayan bir yolculuk yapabilmektedirler. Yazar, eserde, "bana kütüphanenizi gösterin: size kim deðilse bile nasýl biri olduðunuzu söyleyeyim" diyerek kiþilerin kütüphanelerine bakarak nasýl biri olduklarý hakkýnda birtakým çýkarsamalar yapýlabileceðini söylemektedir. Bununla birlikte, eserde, Almanya'dan Londra'ya taþýnan Warburg Enstitüsü'nden hareketle, "bir kütüphanenin doðal ortamýnýn (korunmasý geren yerin) doðduðu yer mi, yoksa büyüdüðü yer midir"? sorusuna cevap aranmaktadýr. Eserde ayrýca kütüphanelerin yaný sýra kiþisel kitaplýklara da deðinilmekte ve kitaplýða sahip olan birisi, "tek yurttaþlý ülkenin efendisi" olarak nitelendirilmektedir. Her bir kiþisel kitaplýðýn kütüphanelerin mantýðýna uygun olmadýðýnýn, konusal olarak birbirleri ile baðdaþmayan kitaplarýn bu kitaplýklarda yan yana olabileceðinin ve bu durumun kitaplýk sahibinin düþünce yapýsýný ele verdiðinin belirtilmesi eserde yer alan ilginç noktalardan biridir. Sonuçta, Enis Batur 2001-2005 yýllarýný kapsayan dört yýllýk süreçte meydana getirdiði bu eserde; kütüphane, kitaplýk ve okuma kavramlarýna farklý bakýþ açýlarýyla bakmakta ve kütüphaneyi uçsuz bucaksýz bir labirent olarak görmekte
395 Tanýtým - Deðerlendirme / Reviews Ziya Kutluoðlu dir. Bu özelliðiyle eserin özellikle deneme türüne meraklý tüm okuyucularýn ilgisini çekeceði söylenebilir. Ziya Kutluoðlu Türkiye Büyük Millet Meclisi Kütüphane - Dokümantasyon ve Tercüme Müdürlüðü e-posta: ziya.kutluoglu@tbmm.gov.tr