Gülhane Týp Dergisi 2006; 48: 132-136 Gülhane Askeri Týp Akademisi 2006 ARAÞTIRMA GATA Jinekoloji Polikliniðine baþvuran 20 yaþ üstü kadýnlarýn üriner inkontinans açýsýndan farkýndalýk durumlarýnýn deðerlendirilmesi Gülþah Kök (*), Nur Þenel (**) Aygül Akyüz (**) Özet Kesitsel tipte olan bu çalýþmanýn amacý, GATA Kadýn Hastalýklarý ve Doðum AD Jinekoloji Polikliniði'ne herhangi bir nedenle baþvuran 20 yaþ üstü, doðum yapmýþ kadýnlarda üriner inkontinans bulgularýný ve üriner inkontinansa yönelik farkýndalýk durumlarýný belirlemektir. Çalýþma, 1 Kasým 2004 ile 31 Mart 2005 tarihleri arasýnda, çalýþma kriterlerine uyan ve çalýþmayý kabul eden toplam 229 hastanýn katýlýmýyla gerçekleþtirilmiþtir. Veriler, yüz yüze anket uygulanarak toplanmýþtýr. Hastalarýn yaþ ortalamasý 38.55±11.04 olup, %37.11'inin herhangi bir þekilde idrar kaçýrdýðý saptanmýþtýr. Üriner inkontinans bulgularý bulunan toplam 85 hasta içerisinde en yüksek oranda sýrasýyla stres tip (%40.00), miks tip (%36.47), sýkýþma tip (%15.29) ve diðer tiplerde (taþma, sürekli üriner inkontinans gibi) (%8.23) üriner inkontinans bulgularýnýn bulunduðu belirlenmiþtir. Sonuç olarak; hastalarýn üriner inkontinans bulgularýný yüksek oranda 13 ile 96 ay (1-8 yýl) arasýnda yaþamalarýna raðmen %56.5'inin idrar kaçýrmayý "saðlýk problemi" olarak kabul etmediði, %80.0' inin idrar kaçýrma nedeniyle herhangi bir saðlýk kurumuna baþvurmadýðý ve %85.9' unun ise idrar kaçýrma nedeniyle tedavi * TSK Saðlýk Hizmetleri Komutanlýðý **GATA Hemþirelik Yüksekokulu, Kadýn Hastalýklarý ve Doðum Hemþireliði BD Ayrý basým isteði: Aygül Akyüz, GATA Hemþirelik Yüksek Okulu Kadýn Hastalýklarý ve Doðum BD, Etlik-06018, Ankara E-mail: aygulakyuz@yahoo.com Makalenin geliþ tarihi: 02.06.2006 Kabul tarihi: 24.08.2006 olmadýðý saptanmýþtýr. Anahtar kelimeler: Farkýndalýk, kadýn, üriner inkontinans Summary Determination of the awareness level of the women over 20 years old who attended to GMMA Gynecology Outpatient Clinics in terms of urinary incontinence This cross-sectional study was planned to identify urinary incontinence symptoms and awareness level of women over 20 who had had birth experience, and attended to GMMA Gynecology Outpatient Clinics for any problems. The study was performed on 229 patients suitable for the study criteria and intended to attend the study between November 1, 2004 and March 31, 2005. The data were obtained by face to face interviews with the patients. The mean age of patients was 38.55±11.04, and urinary incontinence symptoms were determined in 37.11% of the patients. Among a total of 85 patients, stress type (40%), mixed type (%36.47), urge type (%15.29) and the other types (overflow, continuous urinary incontinence, etc) (%8.23) were the most common types of urinary incontinence. In conclusion 56.5% of the patients did not feel urinary incontinence as a health problem, 80.0% of them had never admitted to a health institution for urinary incontinence and 85.9% of them had never got any necessary treatment for urinary incontinence although they lived with the symptoms of urinary incontinence for 13 to 96 months (1 to 8 years). Key words: Awareness level, woman, urinary incontinence Giriþ Kadýnlarýn yaþam süresi giderek uzarken, herkese saðlýk hedeflerinin boyutlarýndan olan, "yaþama saðlýk ve anlam katýlmasý" da giderek önem kazanmaktadýr. Ülkemizdeki kadýnlarýn çoðu çok ve sýk doðum yaptýðýndan, önemli bir kýsmýnda pelvik destek yapýlarýn gevþemesine baðlý kadýn saðlýðýný týbbi, fiziksel, sosyal, psikolojik ve ekonomik olarak ciddi anlamda etkileyen idrar kaçýrma görülmektedir (1). Üriner inkontinans (ÜÝ), kiþide sosyal ve hijyenik problemlere sebep olan, objektif olarak deðerlendirilebilen, istemsiz idrar kaçýrmadýr ve alt üriner sistem disfonksiyonunun önemli bir semptomudur (2-5). ÜÝ doðrudan kadýn yaþamýný tehdit etmemesine raðmen, kadýnýn aile içi ve sosyal yaþantýsýný fiziksel ve psikolojik yönden önemli derecede etkileyen bir problem olmasý nedeniyle dikkatle ele alýnmalý ve deðerlendirilmelidir (6). Literatürde inkontinansý olan kadýnlarýn inkontinans bulgularý olmayanlara göre depresyona daha yatkýn, anksiyete düzeylerinin daha yüksek; kendine güvenlerinin düþük ve sosyal izolasyona yatkýn olduklarý belirlenmiþtir. Yapýlan diðer çalýþ- 132
malarda da ÜÝ'ýn utanma ve kendine güvende azalmaya, kadýnlarýn yaþantýlarýnda özellikle de eþ ve iþ iliþkilerinde baðýmlýlýða, ciddi engellere neden olduðu ve stres yaratýcý bir durum olarak algýlandýðý belirtilmiþtir (5,7-9). Dünyada çoðu kadýn UÝ'ýn yarattýðý tüm bu sorunlara raðmen, ya UÝ bulgularý görüldükten yaklaþýk beþ yýl sonra herhangi bir saðlýk kurumuna baþvurmaktadýr, ya da hiç baþvurmamaktadýr (7,10). Literatürde kadýnlarýn saðlýk kuruluþuna baþvurmama nedenleri; kadýnýn utanmasý, sorunlarý doðum sonu ya da yaþýn ilerlemesiyle birlikte oluþan normal bir durum olarak algýlamasý veya görülen inkontinans bulgularýný önemsememesi olarak gösterilmektedir (7,11). Kadýnýn bu konuyu mahrem kabul ederek saðlýk kurumuna baþvurmamasý sonucunu doðuran bu sebepler, UÝ'ýn belirlenmesine yönelik yapýlacak tarama programlarýnýn önemini daha da artýrmaktadýr. Hemþireler, cinsiyet avantajý nedeniyle kadýnlara daha yakýn olmalarý ve toplum içinde her düzeyde saðlýk kurum ve kuruluþlarýnda görev yapmalarýndan dolayý kadýnlarýn saðlýk problemlerini daha fazla paylaþabilmektedirler (12). Bu yüzden toplumda, UÝ tanýlanmasý, deðerlendirilmesi, izlemi ile ÜÝ'dan korunmada hemþirelere önemli sorumluluklar düþmektedir. Bu çalýþmanýn amacý, herhangi bir jinekolojik problemi nedeniyle Gülhane Askeri Týp Akademisi Kadýn Hastalýklarý ve Doðum AD Jinekoloji Polikliniðine baþvuran kadýnlarda üriner inkontinans semptomlarý bulunanlarý belirlemek ve onlarýn üriner inkontinansa yönelik farkýndalýk durumlarýný deðerlendirmektir. Gereç ve Yöntem Kesitsel ( cross-sectional ) tipte olan bu çalýþma, 1 Kasým 2004 ile 31 Mart 2005 tarihleri arasýnda GATA Kadýn Hastalýklarý ve Doðum AD Jinekoloji Polikliniðine herhangi bir saðlýk sorunu nedeniyle baþvuran, 20 yaþ üstü, doðum yapmýþ ve araþtýrmayý kabul eden 229 hastayla yapýlmýþtýr. Veri toplamak amacýyla, incelenen literatür bilgisi doðrultusunda (3,13-17) araþtýrmacý tarafýndan geliþtirilen veri toplama formu kullanýlmýþtýr. Formun içeriðinde; "Sosyodemografik bulgulara yönelik sorular (5 adet), "Hastalarýn tuvalet alýþkanlýðýný belirlemeye yönelik sorular (2 adet), "Hastalarýn üriner inkontinans bulgularýný saptamaya yönelik sorular (5 adet), "Hastalarýn farkýndalýk durumlarýný belirlemeye yönelik sorular (4 adet), "Hastalarýn jinekoloji polikliniðine baþvurma sebeplerini belirlemeye (1 adet) ve ÜÝ bulgularýný yaþama sürelerini belirlemeye yönelik oluþturulan sorular (1 adet) yer almaktadýr. Hazýrlanan veri toplama formlarýnýn anlaþýlabilirliklerini deðerlendirmek amacýyla araþtýrma kriterlerine uyan toplam 20 hastaya ön uygulama yapýlmýþ ve bunun sonucunda forma son þekli verilmiþtir. Çalýþmanýn uygulama aþamasý, jinekoloji polikliniðine baþvuran hastalarýn araþtýrma hakkýnda bilgilendirilmesi ve araþtýrmaya katýlmak isteyen hastalardan aydýnlatýlmýþ onam formlarý aracýlýðýyla izin alýnmasý ile baþlamýþtýr. Veri toplama formu poliklinik bekleme bölümünde araþtýrmacýlar tarafýndan yüz yüze görüþme yöntemi ile uygulanmýþtýr. Araþtýrma sonucu elde edilen veriler SPSS 11.0 (Chicago, IL) paket programýndan yararlanýlarak kaydedilerek, tanýmlayýcý veriler için aritmetik ortalama, standart sapma gösterimi kullanýlmýþ, verilerin tüm daðýlýmýný göstermek amaçlý ise yüzdelik hesaplamasý yapýlmýþtýr. Bulgular Çalýþmaya katýlan hastalarýn yaþ ortalamasý 38.55±11.04 olup, sosyodemografik özellikleri Tablo I'de özetlenmiþtir. Buna göre hastalarýn en yüksek oranda lise mezunu (%36.24), evli (%86.02) ve ev hanýmý (%85.58) olduðu saptanmýþtýr. Tablo I. Hastalarýn demografik özellikleri (n=229) Yaþ 20-29 60 (26.20) 30-39 64 (27.94) 40-49 62 (27.07) 50 ve üstü 43 (18.77) Medeni durum Evli 197 (86.02) Bekar 18 (7.86) Yanýtsýz 14 (6.11) Eðitim durumu Okuryazar deðil 6 (2.62) Ýlkokul mezunu 62 (27.07) Ortaokul mezunu 39 (17.03) Lise mezunu 83 (36.24) Üniversite mezunu 39 (17.03) Çalýþma durumu 33 (14.41) 196 (85.58) Çalýþmaya katýlan hastalarýn %14.84'ünün öksürürken, hapþýrýrken ya da günlük aktiviteler sýrasýnda (stres tip), %13.53'ünün hem öksürürken, hapþýrýrken hem de tuvalete sýkýþtýklarýnda (miks tip), %5.67'sinin sýkýþtýklarýnda (sýkýþma tip), %3.05'inin ise diðer tiplere (taþma tip ÜÝ, üretro-vajinal fistüller, ektopik üreter gibi doðuþtan veya sonradan kazanýlan anatomik bozukluklar sonucunda geliþen refleks tip ÜÝ gibi) ait durumlarda idrar kaçýrdýklarý belirlenmiþtir (Tablo II). Tablo II'de (*) ile iþaretlenmiþ verilerden herhangi birine "evet" diyen hastalar, literatür doðrultusunda "üriner inkontinans bulgularý var" olarak kabul edilmiþtir. Buna göre araþtýrmaya katýlan toplam 229 hasta içerisinde, 85 hastanýn (%37.11) her hangi bir þekilde idrar kaçýrdýðý belirlenmiþtir (Tablo II). Bu hastalarýn yalnýzca %10.6'sýnýn idrar kaçýrma þikayeti nedeniyle jinekoloji poliklini- Cilt 48 Sayý 3 Gülhane TD Üriner inkontinansýn deðerlendirilmesi 133
ðine baþvurduðu, %41.17'sinin idrar kaçýrmadan dolayý sürekli ped kullandýðý; %58.82'sinin ise idrar kaçýrma oldukça çamaþýr deðiþtirdiði saptanmýþtýr (Tablo II). Tablo II. Üriner inkontinans bulgularýna iliþkin özellikler (n=229) Özellikler 1. Öksürürken, hapþýrýrken ya da günlük aktiviteler sýrasýnda 34 (14.84) idrar kaçýrma (Stres tip)* 2. Hem öksürürken, hapþýrýrken hem de tuvalete sýkýþýldýðýnda idrar kaçýrma (Miks 31 (13.53) tip)* 3. Tuvalete sýkýþýldýðýnda idrar 13 (5.67) kaçýrma (Sýkýþma tip)* 4. Diðer tipler (Taþma, refleks üriner inkontinans bulgularýnýn olmasý v.b.)* 7 (3.05) 5. Herhangi bir þekilde idrar kaçýrma durumu 85 (37.11) Ped kullanma durumu Islanma oldukça çamaþýr 35 (41.17) -- (--) 50 (58.82) deðiþtirme *: (*) ile iþaretlenmiþ verilerden her hangi birine "EVET" diyen hastalar, literatür doðrultusunda "üriner inkontinans bulgularý var" olarak kabul edilmiþtir ÜÝ bulgularý bulunan toplam 85 hasta içerisinde en yüksek oranda sýrasýyla stres tip (%40.00), miks tip (%36.47), sýkýþma tip (%15.29) ve diðer tiplerde (%8.23) ÜÝ bulgularýnýn olduðu Tablo III'de gösterilmiþtir. Tablo III. Üriner inkontinans bulgularý saptanan hastalarýn üriner inkontinans tiplerine göre daðýlýmý (n=85) Tipler Stres tip üriner inkontinans 34 (40.00) Sýkýþma tip üriner inkontinans 13 (15.29) Miks tip üriner inkontinans 31 (36.47) Diðerleri 7 (8.23) Toplam 85 (100) Hastalarýn istemsiz idrar kaçýrma durumunu yaþama sürelerinin daðýlýmý Tablo IV'de görülmektedir. Buna göre; ÜÝ bulgularýnýn yüksek oranda 13 ile 96 ay (1-8 yýl) arasýnda yaþandýðý belirlenmiþtir (Tablo IV). Tablo IV. Hastalarýn istemsiz idrar kaçýrma durumunu yaþama süreleri (n=85) Yaþama Süreleri 1 ay-12 ay 16 (18.82) 13 ay-48 ay (4 yýl) 37 (43.52) 49 ay-96 ay (8 yýl) 20 (23.52) 97 ay 12 (14.11) Toplam 85 (100) Çalýþmamýzda ÜÝ bulgularý saptanan hastalarýn, %56.47'sinin idrar kaçýrmayý "saðlýk problemi" olarak kabul etmediði, %80.00'inin bu durumdan dolayý herhangi bir saðlýk kurumuna baþvurmadýðý, %85.88'inin idrar kaçýrma bulgularýndan dolayý hiçbir zaman tedavi olmadýðý deðerlendirilmiþtir (Tablo V). Tablo V. Hastalarýn üriner inkontinansa yönelik farkýndalýk durumlarý (n=85) Ýdrar kaçýrmayý saðlýk problemi olarak düþünme durumu 37 (43.52) 48 (56.47) Ýdrar kaçýrmadan dolayý herhangi bir saðlýk kurumuna baþvurma durumu 17 (20.00) 68 (80.00) Ýdrar kaçýrmadan dolayý tedavi olma durumu 12 (14.11) 73 (85.88) Hastalarýn saðlýk kurumuna baþvurmama nedenleri (n=68) Yaþla birlikte idrar kaçýrmanýn normal olduðunu 27 (39.70) düþünme Muayeneye gelmek için vakit 13 (19.11) bulamama Ýdrar kaçýrmanýn çok rahatsýz etmemesi 12 (17.64) Muayene olmaktan çekindiði için gelmeme 10 (14.71) Çevrede idrar kaçýran birçok kiþi olduðu için normal 6 (8.82) olduðunu düþünme Saðlýk kurumuna baþvurmayan hastalarýn (n=68, %80.00) baþvurmama nedenlerinin; idrar kaçýrmayý artan yaþla birlikte normal olarak kabul etme (%39.7), muayene olmak için vakit bulamama (%19.11), idrar kaçýrma durumundan rahatsýzlýk duymama (%17.64) olduðu belirlenmiþtir (Tablo V). Tartýþma Çalýþma kapsamýndaki hastalarýn genel yaþ ortalamalarý 38.55±11.04 yýl olup, çoðunlukla 30-39 yaþ grubunda olduðu tespit edilmiþtir (Tablo I). Bu yaþ grubundaki kadýnlar cinsel olgunluk dönemlerini yaþarlar ve kadýnlarýn bu dönemde karþýlaþtýklarý durumlar gebelikler ile enfeksiyon ve üriner inkontinans gibi jinekolojik sorunlardýr (1). Çalýþmamýzda jinekoloji polikliniðine baþvuran hastalarýn %37.11' inde ÜÝ bulgularýnýn olduðu belirlenmiþtir (Tablo II). Ateþkan'ýn yaptýðý çalýþmada, tüm çalýþma grubu için belirlenen ÜÝ görülme sýklýðýnýn %39.7 olduðu; bu oranýn bizim sonucumuza yakýnlýk gösterdiði belirlenmiþtir (18). ÜÝ, tüm yaþ grubundaki kadýnlar arasýnda sýklýkla rastlanan bir durumdur (2,8,19-21). Çalýþmamýzda inkontinans bulgularý saptanan hastalarýn (n=85) %41.17'sinin idrar kaçýrmadan dolayý günlük ped kullandýðý, %58.8'inin ise sýk çamaþýr deðiþtirdiði belirlenmiþtir (Tablo II). Her gün idrar kaçýrma korkusu nedeniyle ped kullanmanýn, kronik irritasyon ve enfeksiyona sebep olarak kadýn saðlýðýný tehdit eden bir durum oluþturabilmesinin yanýnda, ekonomik boyutunun da unutulmamasý gerekir. Kim'in yaptýðý çalýþmada da, bizim bulgumuza yakýn oranda hastalarýn (%50.0) idrar kaçýrma nedeniyle ped kullandýðý saptanmýþtýr (22). ÜÝ bulgularý saptanan hastalarýn tiplere göre daðýlýmlarý incelendiðinde, sýrasýyla stres tip (%40.00), miks tip (%36.47), sýkýþma tip (%15.29) ve diðer tip (taþma ve sürekli (refleks) tip ÜÝ gibi) idrar kaçýrmanýn (%8.23) görüldüðü belirlenmiþtir (Tablo III). Moller ve ark. ÜÝ saptamak amaçlý 4000 kadýnýn katýlýmýyla yaptýklarý çalýþmada sýkýþma tipi (23), Espino ve ark. miks tipi (13), Hampel ve ark. ise bizim bulgumuza benzer 134 Eylül 2006 Gülhane TD Kök ve ark.
þekilde stres tipi ÜÝ en yüksek oranda belirlemiþlerdir (24). Çalýþmamýzda hastalarýn ÜÝ bulgularýný, yüksek oranda 13 ile 96 ay (1-8 yýl) arasýnda yaþadýðý belirlenmiþtir (Tablo IV). Literatürde bu oran 6-15 yýldýr (25). Bu bulgumuz literatürle paralellik göstermemesine raðmen çalýþmamýz açýsýndan, ÜÝ tanýsý konulmamýþ hastalarýn sorunlarýný erken saptayabilme açýsýndan önemli bir bulgudur. Öte yandan, çalýþmamýzda üriner inkontinans bulgularý olan hastalarýn, göz ardý edilemeyecek oranda (%14.11) 8 yýlý aþkýn süreden beri ÜÝ bulgularý yaþadýðý, idrar kaçýrmayý saðlýk problemi olarak düþünmediði (%56.5), bu durumdan dolayý herhangi bir saðlýk kurumuna baþvurmadýðý (%80.00) ve tedavi olmadýðý (%85.88) belirlenmiþtir (Tablo IV ve Tablo V). Bu durum bize, üriner inkontinansýn kadýnlar tarafýndan uzun süreli yaþansa bile yaþamý tehdit eden bir sorun olarak algýlanmadýðýný, toplumda göz ardý edilen bir saðlýk durumu olarak kabul edildiðini göstermektedir (25,26). Bu konuda birinci ve ikinci basamak saðlýk hizmetleri çerçevesinde toplum saðlýðýný koruma ve geliþtirme anlamýnda saðlýk personeline önemli görevler düþmektedir. Bu görevlerin baþýnda, bireylere saðlýklý ve konforlu bir yaþam talep etmeyi öðretme gelmelidir. Çalýþmamýzda hastalarýn saðlýk kurumuna baþvurmama nedenlerinin artan yaþla birlikte idrar kaçýrmayý normal olarak algýlama (%39.7), muayene olmak için vakit bulamama (%19.11), idrar kaçýrmadan rahatsýzlýk duymama (%17.64), muayene olmaktan utanma (%14.71) ve çevrelerinde çok fazla idrar kaçýranýn olduðunu ifade edip normal bir sorun olarak algýlama (%8.82) sonuçlarýna ulaþýlmýþtýr (Tablo V). Yapýlan diðer çalýþmalarda da bizim sonuçlarýmýza paralel þekilde benzer sebepler tespit edilmiþtir (3,15,27,28). Bu sonuçlar kadýnlarýn idrar kaçýrmayý ciddi bir saðlýk sorunu olarak kabul etmediðinin bir göstergesi olarak düþünülebilir. Çalýþmamýzda ÜÝ nedeniyle saðlýk kurumuna baþvurmama nedenleri arasýnda jinekolojik muayeneden çekinmenin yer almasý, saðlýk hizmetlerinin sunumu açýsýndan da önemli bir noktadýr. Sonuç olarak, ÜÝ tedavi edilme þansý olmasýna raðmen topluma majör fiziksel, psikososyal ve ekonomik etkileri bulunan, kadýnlar tarafýndan çoðu zaman saðlýk kurumuna rapor edilmekte ve tedavi olmakta gecikilen bir durum olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Bu nedenle saðlýk ekibi içerisinde yer alan hemþirelerin, jinekoloji polikliniðine baþvuran tüm hastalarý inkontinansa neden olabilecek risk faktörleri (doðum öyküsü, beslenme, ailesel öykü v.b.) açýsýndan deðerlendirmesi, ÜÝ bulgularý ve risk faktörleri, ÜÝ'dan korunmada gerekli konularýn hastalara öðretilmesi (egzersiz, v.b.) açýsýndan danýþmanlýk hizmetlerinde etkin bir þekilde rol almasý gerekmektedir. Kaynaklar 1. Taþkýn L. Doðum ve Kadýn Saðlýðý Hemþireliði. Ankara: Sistem Ofset Matbaacýlýk, 1997: 439-490. 2. Bogner HR, Gallo JJ, Sammel MD, Ford DE, Armenian HK, Eaton WW. Urinary incontinence and psychological distress in community-dwelling older adults. J Am Geriatr Soc 2002; 50: 489-495. 3. Hagglund D, Engstrom WML, Larsson G, Leppert J. Reasons why women with longterm urinary incontinence do not seek professional help: a cross-sectional population-based cohort study. Int Urogynecol J 2003; 14: 296-304. 4. Hagglund D, Engstrom WML, Larsson G, Leppert J. Quality of life and seeking help in women with urinary incontinence. Acta Obstet Gynecol Scand 2001; 80: 1051-1055. 5. Knight R, Procter S. Implementation of clinical guidelines for female urinary incontinence. Health Soc Care Community 1999; 7: 280-290. 6. Özerdoðan N, Beji KN, Yalçýn Ö. Urinary incontinence: its prevelance, risk factors, effects on the quality of life in Turkey. Gynecol Obstet Invest 2004; 58: 145-150. 7. Williams K. Stress urinary ýncontinence: treatment and support. Nurs Stand 2004; 18: 45-52. 8. Bates F. Assessment of the female patient with urinary incontinence. Urol Nurs 2002; 22: 305-317. 9. Karan A, Aksaç B, Ayyýldýz H, Iþýkoðlu M, Yalçýn Ö, Eskiyurt N. Üriner inkontinanslý hastalarda yaþam kalitesi ve objektif deðerlendirme parametreleri ile iliþkisi. Geriatri 2000; 3: 102-106. 10.Hunskaar S, Lose G, Sykes D, Voss S. The prevalance of urinary incontinence in women in four European countries. BJU Int 2004; 93: 324-330. 11.Fultz HN, Herzog R. Self reported social and emotional impact of urinary incontinence. J Am Geriatr Soc 2001; 49: 892-899. 12.Kocaöz S. Etimesgut IInolu Saðlýk Ocaðý Bölgesi'ndeki kadýnlarda stres üriner inkontinans yaygýnlýðý ve bunu etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Saðlýk Bilimleri Enstitüsü Hemþirelik Programý Yüksek Lisans Tezi. Ankara 2001, Sayfa: 5. 13.Espino DV, Palmer RF, Miles TP, Mouton CP, Lichtenstein MJ, Markides KP. Prevelance and severity of urinary incontinence in elderly Mexican-American women. J Am Geriatr Soc 2003; 51: 1580-1586. 14.Roe B, Doll H, Wilson K. Help seeking behaviour and health and social services utilisation by people suffering from urinary incontinence. Int J Nurs Stud 1999; 36: 245-253. 15.Rohr G, Kragstrup J, Gaist D, Christensen K. Genetic and environmental influences on urinary incontinence: a Danish population-based twin study of middle-aged and elderly women. Acta Obstet Gynecol Scand 2004; 83: 978-982. 16.Saleh N, Bener A, Khenyab N, Al- Mansori Z, Al Muraikhi A. Prevalence, awareness and determinants of health care-seeking behaviour for urinary incontinence in Qatari women: a neglected problem? Maturitas 2005; 50: 58-65. 17.Sampselle CM, Burns AP, Doughtery Cilt 48 Sayý 3 Gülhane TD Üriner inkontinansýn deðerlendirilmesi 135
MC, Newmann DK, Thomas KK, Wyman JF. Continence for women: evidenced-based practice. J Obstet Gynecol Neonatal Nurs 1997; 26: 375-385. 18.Ateþkan Ü. Yaþlý Türk populasyonunda üriner inkontinans: görülme sýklýðý, muhtemel klinik tipleri ve birey açýsýndan öneminin deðerlendirilmesi, GATA Geriatri BD Uzmanlýk Tezi. Ankara 1999; Sayfa: 27. 19.Bland DR, Duagan E, Cohen SJ, et al. The effects of implementation of the agency for health care policy and research urinary incontinence guidelines in primary care practices. J Am Geriatr Soc 2003; 51: 979-984. 20.Sarkar PK, Ritch AES. Management of urinary incontinence. J Clin Pharm Ther 2000; 25: 251-263. 21.Milsom I. The Prevalence of urinary incontinence. Acta Obstet Gynecol Scand 2000; 79: 1056-1059. 22.Kim JI. Continence efficacy intervention program for community residing women with stress urinary incontinence in Japan. Public Health Nurs 2001; 18: 64-72. 23.Moller LA, Lose G, Jorgessen T. The prevalence and bothersomeness of lower urinary tract symptoms in women 40-60 years of age. Acta Obstet Gynecol Scand 2000; 79: 298-305. 24.Hampel C, Wienhold D, Benken N, Eggersmann C, Thuroff JW. Definition of overactive bladder and epidemiology of urinary incontinence. Urology 1997; 50: 4-14. 25.Lempinen BS, Sintonen H, Kujansuu E. The relationship between clinical parameters and health-related quality of life as measured by the 15D in incontinent women before and after treatment. Acta Obstet Gynecol Scand 2004; 83: 983-988. 26.Ortiz OC. Stress urinary incontinence in the gynecological practice. Int J Gynecol Obstet 2004; 86: 6-16. 27.Donnell MO, Lose G, Sykes D, Voss S, Hunskaar S. Help seeking behaviour and associated factors among women with urinary incontinance in France, Germany, Spain and The United Kingdom. Eur Urol 2005; 47: 385-392. 28.Seim A, Hunskaar S. Female urinary incontinence-the role of the general practitioner. Acta Obstet Gynecol Scand 2000; 79: 1046-1051. 136 Eylül 2006 Gülhane TD Kök ve ark.