*. 4> y.. MENEMENCIOGLU AHMED BEY Dr. YILMAZ KURT
TT- L > tfn 2 - MENEMENCİOĞLU AHMED BEY MENEMENCİOĞULLARI TARİHİ
Menemencioğulları Tarihi Menemencioglu Ahmet Bey Ahçag Yayınlan / 225 Tarih / 4 ISBN 9 7 5-3 3 8-2 0 1-4 Dizgi ve İç düzen / Reyhan Ltd. Şti. 230 18 57 Kapak / Abdüikerim Erdoğan Baskı / Burak Matbaası 385 17 90 1. Baskı / 1997 - Ankara Genel Yönetmen / Ahmet Hikmet Ünalmış Yayın Yönetmeni / Hüseyin Hüsnü Yazıcı Akçag Basım Yayım Pazarlama A.Ş. Tuna Cad. 8/1 06420 Kızılay - Ankara Tel: (312) 432 17 98-433 86 51 Faks: 432 28 52
MKNEMENCİOĞLU AHMED BEY MENEMENCİOĞULLARI TARİHİ Yayına Hazırlayan: Dr. Yılmaz KURT
Bu eser Menemencioğulları sülâlesinden Sayın Tuğ. Gn. Metin Denli ye ithaf olunmuştur.
vıı İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... IX GİRİŞ... A. ABDULLAH KETHÜDA OLAYI... XVII B. MİLVAN KALESİ KUŞATMASI... XXII C.. AŞİRETLERİN İTTİFAKI vc ADANA BASKINI... XXXII D. MISIR MESELESİ... XXXVI MENLMENCİOĞULLARI TARİHİ (El Yazması)) (Salât ti selâm ve kitabın yazılma sebebi)... 1 (Menemencilerin Özgeçmişi) (1-11)... 3 (Habib Çelebi nin Menemen den Gelişi)... 4 (Kör Boybeyi) (I. Ahmed Bey) (12)... 6 (Osman Bey) (15)... 8 (D, Ahmed Bey) (18)... 10 Abdullah Kethüda nın Pederimizin Üzerine Geldiği (29)... 19 Pederimizin Konya da Sadrazamı İstikbâl ile Adana ya vc Mu'ahharcn Yozgat a Azimeti (35)... 22 Pederin Şehîden Vefâtı (38)... 24 Birâder-i Mûmâ İleyhiıı Makâm-ı Padere Câ-Nîşîıı Olub KarsandıoğullaıTndan Ne Veçhile Ahz-ı İntikâm Eylediği (46)... 29 Vukû ât-ı Şettâ (51)... 33 Birâder-i Mûmâ İleyhin Tarsus Mütesellimi Olduğu vc Müddet-i Hükmünde Olan Vukû ât ile Akibet-i Emri (56)... 36 Biraderin Hakkında Fermâıı-ı Ali Sudûrıyla Milvaıı Kal ası na Tahassun Olunduğu ve Müddet-i Muhasarada Vukû' Bulan Umûr ve Muhâberât ve Kal a-i Mezkûreden ve Mu ahharen Sulheıı Ne Veçhile Nüzul Olunub ve Birâder-i Mûmâ İleyhin Cânib-i Mısır a Azimeti (69)... 44 Keyfiyet-i Şurû ve Vukû'-ı Musâlaha (110)... 67 XI
VIII Merhûm Biraderlerin Vefâtından Sonra Der-aliyye de Daha Ne Veçhile Mihnetler Çeküb ve AkîbetüT-emr Aşîretde Ne Suretle Bereketli! Ma deni ne İlhak Etdirilerek Avdetimiz Müyesser Olduğu (123)... 74 Birader Hacı Habib Bey ile Fakirin (III. Ahmed Bey) Nefy Olduğumuz (143)... 85 Vukû'ât-ı Mısriyye'niıı Zuhuru ve Mîı-i Merkumun Cezâ-yı Sezasını Bulduğu ve O Tarihlerde Zuhûra Gelen Alıvâl-i Vukû'ât-ı Kesîre (172)... 100 İbrahim Paşa nın Bizi Kürt Aşireti ve Aşâ ir-i Sâ irenin Te dîbine Me mûr Edüb Ne Veçhile Ahz-ı Sâr Olunduğu ve M u ahharen Küçükalioğlu nuıı Üzerine Gidilüb Merkûmun Firar Eylediği ve Sâ ir Keyfiyetler (212)... 116 Birader Hacı Habib Bey in Yine Konya Canibine Azimeti ve Birader Hacı Nabi Bey in Akka ya Nefy Olunduğu ve Bizim Kozan Dağı na Me mûr Olduğumuz ve Mısriyyûn un Hîn-i Avdetlerine Değin Daha Sâ ir Güne Vuku Bulan Ahbâr ve Vukû ât-ı Kesilenin Beyânındadır (229)... 125 Latife (232)... 126 Vasf-ı köprü (235)... 128 Mısırlu nun Terceme-i Ahvâl ve Adât ü Etvârlan Beyânındadır (259)... 139 Mısırlu dan Sonra Memâlik-i Kadîmesi Yine Devlet-i Aliyye Tarafından Zabt Olunduğu ve Tanzîmât-ı Hayriyye nun Zuhûru ve Ol Vakit Vukû Bulan Ahvâl-i Sâ ire-i Kesîrenin Beyânındadır (267)... 143 Karahisar-ı Sâhib e Nefy Olub Mu ahharen Itlâkımızın Zuhûruyla Bu Aralıkda Ne Güne Vukû ât ve Hâdisât Vâki Olduğu ve Encâm-ı Kâr Ne Veçhile Ahz-ı Sâr Kılındığı (279)... 150 Birâder-i Mûmâ İleyhin Bizim ile Mîrâs Da'vâsına Kalkışdığı (ve) Vuku ât-ı Sâ'ire Beyânındadır (314)... 163 Çiçeli de Olan Konağımızın lhrâk Olduğu ve Mübâşerct-i Velîme (320) 167 Teşkîl-i Kâ immakâmlık (323)... 169 EK 1: Şarkı-i Teşrifi (342)... 180 SÖZLÜK... 183 KAYNAKÇA... DİZİN... 195
IX ÖNSÖZ Türk kültür tarihimizde aile şecerelerinin tutulmasına ve aile tarihlerinin yazdırılmasına pek önem verilmemiş olması biz tarihçileri çok önemli bir kaynaktan mahrum etm iştir. 1861 yılında kaleme alınm ış olan Menemencioğulları Tarihi bu açıdan sevindirici bir istisna teşkil etmektedir. Menemencioğulları Tarihi isimli bu yazma eser sadece Menemencioğulları sülâlesinin tarihi olmayıp XIX. yüzyıl sosyal ve siyasal tarihimize ışık tutacak olan kıymetli bir eserdir. XIX. yüzyıl Çukurovası nda yaşanan aşiret kavgaları, ayanlık mücadeleleri, Kavalalı İbrahim Paşa nın 8 yıl süren işgal dönemi, Tanzimatın bölgede uygulanışı gibi gibi önemli konular aile tarihi içerisinde ince detayları ile ele alınmaktadır. Menemencioğulları Tarihi isimli elyazması kitap ve kitapta yer alan konuların tenkitli incelenmesi ve özetlenmesi Giriş kısmında yapılmıştır. Bu yapılırken sadece basılı kaynakların incelenmesi ile yetiııilmeyerek İstanbul da Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde bulunan l(x)'e yakın belgeden ve Adana Şer iye Sicilleri nde bulabildiğimiz kayıtlardan yararlanılmıştır. Kitaptaki bilgilerin arşiv belgelerinde yer alan bilgilerle birlikte değerlendirilmesi pek çok hususun daha iyi anlaşılmasına yardımcı olmuştur. Kitabın dili zaman zaman ağır bir Osmanlıca şekline dönüşmesine rağmen çerge, derim evi, derinti, huğ", paylaşka. kapuruz, gibi sözlüklere pek geçmemiş Türkçe kelimeler de kullanılmıştır. Kitabın yeni harflere çevrilmesinde bir kısaltma ve sadeleştirme yapılmayarak kitabın orjinaline sadık kalınmıştır. Kitabın öğrenciler ve halk tarafından okunacağı düşünülerek pek çok yabancı kelime ve deyim dipnotlarda açıklandı. Bunun yanısıra kısa bir sözlük verilmesini de faydalı bulduk. Yanlış yazıldığı açık olan kelimelerin yerine doğrusunu yazarak yanlış şekli dipnotta gösterdik. Okunuşu şüpheli olan veya anlamını bulamadığımız kelimelerin yanına ise (?) işareti koyduk. Karşılaştırma yapmak ve orjinalini kullanmak isteyenlere kolaylık sağlamak üzere kitabın sayfa numaraları metnin sol tarafında içerlek olarak gösterilmiştir, içindekiler bölümünde kitabın ana başlıkları kitapta bulundukları sayfa numaralan parentez içerisinde verilerek gösterilmiştir. Kitaba sonradan ek olarak yazılmış şiir ve notlar da aynen alınmıştır.
X Yayma hazırladığımız bu nüshayı biz Doç. Dr. Ali Birinci den teslim aldık. Eserin sahibi kendisi de Menemencioğulları soyundan olan Mevki Hastanesi Başhekimi Sayın Tuğ. Gıı. Metin Dcnli dir. Eserin bilim dünyasına kazandırılması herşeyden önce Sayın Tuğ. Gn. Denli sayesinde mümkün olmuştur. Bu sebeple eserin Sayın Metin Deııli ye ithaf olunmasını bir kadirşinaslık olarak gördük. Eserin ilk hazırlık çalışmalarına 1993-1994 yılında Osmanlı Arşiv Metinleri dersini almakla olan öğrencilerimle birlikte başlamıştık. Öğrencim Selver Doğan ın 1995-1996 öğretim yılında aynı konudaki lisans tezini hazırlarken Başbakanlık Osmanlı Arşivi ııdeıı aldığı belgeler çalışmamıza büyük katkı sağladı. Kendisine teşekkür ederim. Metin girişi ve kontroller sırasında bana fedakârca yardım eden Yüksek lisans öğrencim Hülya Taş'a ne kadar teşekkür etsem azdır. Kontroller sırasında yardımcı olan Ar.Gör. Halice Oruç'a ve öğrencim Nihal Öğüt e ayrıca teşekkür ederim. Menemencioğulları Tarihi isimli bu değerli eseri Türk Tarih Kurumu nda bastırmayı düşünmüştük. Ali Birinci kardeşimizin önerisi üzerine eseri AKÇAĞ yayınları arasında çıkarmaya karar verdik. A yânlar ve a yâıılık üzerine yurt içinde ve yurt dışında yapılan çalışmalar bu eserin yayınlanmasıyla yeni bir boyut kazanacaktır. Menemencioğulları ve Bozdoğanlar sülâlesinden gelenler başta olmak üzere bütün Çukuıovalı hemşehrilerimiz bu kitabı kendi ailelerinin tarihi olarak ilgiyle okuyacaklardır. Akçağ Yayınevi ne bu kültür hizmetine katkısından dolayı teşekkür ederim. Kitabın Türk bilim dünyasına faydalı olması dileğiyle. Ankara, Ekim 1997 Dr. Yılmaz KURT Taha Toros Arşivi