Türkiye Sağlık : Sürdürülebilir ve Kaliteli bir Sağlık için Genel Bakış ve Potansiyel İyileştirme Alanları Çalışma Sonuçları 12 Aralık 2012 Ankara
Çalışma Metodolojisi
Üst Düzey Proje Yaklaşımı Sektör Analizi İyileştirme Alanlarının Belirlenmesi Hedefler Mevcut durum odağında Türkiye sağlık sektörünün anlaşılması hedeflenmiş ve alt sektörleri analiz edilmiştir. Uluslararası en iyi uygulamaların tespiti ve örneklemeleri gerçekleştirilmiştir. Yapılan analiz ve kıyaslama çalışması sonucunda sektör SWOT analizi gerçekleştirilmiştir. Türkiye sağlık sektörü ve alt sektörlere dair mevcut sorunlar tespit edilmiştir. Türkiye sağlık sektörü ve alt sektörlerinin oyuncuları, kamu kuruluşları ve diğer paydaşları açısından iyileştirme alanları belirlenmiştir Paydaşlar ile iyileştirme alanlarının görüşülmüş ve nihai hale getirilmiştir. Raporumuzun amacı; genel olarak Türkiye sağlık sektörü ve ilaç, hizmet sunumu, sigorta ve tıbbi cihazlar alt sektörlerinin mevcut durumunu anlamak, Dünyadaki gelişmeleri incelemek ve nihayetinde daha kaliteli, sürdürülebilir ve katma değerli bir ortam yaratmak amacıyla çözüm önerileri sunulmaktadır. 2
Çalışma kapsamında, ilgili kuruluşların çalışmaları incelenmiş, mevzuat değerlendirilmiş, uluslararası en iyi uygulamalar tespit edilmiş, kaynaklar incelenmiş ve sektör temsilcileri ile görüşülmüştür. İlgili Mevzuatın İncelemesi İlgili Kurum ve Kuruluşların Raporlarının İncelenmesi Uluslararası En İyi Uygulamaların İncelenmesi Deloitte Kaynakları / Sektör Uzmanları Özel ve Kamu Görüşünün Alınması 3
Tespit Edilen Bulgular Alt Segmentler Bazında Detaylı İnceleme İlaç Özel Sağlık Hizmet Sunumu Sağlık Sigorta Tıbbi Cihaz Sektör Gelişimi ve Mevcut Durum Analizi Tespit Edilen Bulgular, En İyi Ülke Uygulamaları ve SWOT Analizi İyileştirme Önerileri Mevzuat ve politikalar, pazar gelişimi, yerel kaynaklar, ekonomik gelişmeler, rekabet, uluslararası gelişmeler ve demografik gelişmeler gibi parametreler dahilinde alt sektörler incelenmiş ve mevcut durum tespit edilmiştir. Değerlendirmeler neticesinde alt sektörler bazında sorunlar tespit edilmiştir. Bu doğrultuda diğer ülke uygulamaları incelenerek en iyi uygulamalar belirlenmiştir. Tüm elde edilen bulgular ışığında SWOT analizi yapılmıştır. Sadece alt sektör odaklı değil tüm sağlık sektörüne yönelik ve kamu / özel sektör olmak üzere tüm paydaşlar için kazan-kazan fırsatı yakalayabilecek ve Türkiye için uygulanabilir öneriler geliştirilmeye çalışılmıştır. 4
Öne Çıkan Konular
Türkiye Sağlık nün Son Yıllardaki Gelişimi Türkiye de sağlık sektörü; erişebilirliğin artması ve olumlu ekonomik gelişmeler neticesinde artan satın alma gücü gibi etkenler ve son yıllarda sektöre ilişkin gerçekleşen destekleyici gelişmelere paralel olarak ilerleme kaydetmektedir. Bu olumlu gelişmelere paralel olarak, sürdürülebilir kamu finansmanın sağlanması amacıyla politika belirleyicileri tarafından çeşitli aksiyonlar alınmaktadır. Bu aksiyonlar sektördeki modernleşmeyi hedeflediği gibi aynı zamanda kamu maliyetlerini sınırlandırmaya yönelik de olmaktadır. Ancak kamu maliyetlerini sınırlandırmayı hedefleyen uygulamalar; sektör oyuncularının faaliyetlerinin finansal sürdürülebilirliğini engelleyebilir nitelikte olabilmektedir. Bu durum karşısında yeni politikalar üretilerek toplam kamu maliyetinin arttırmadan daha verimli kullanılmasına olanak sağlayan yaklaşımların geliştirilmesi hedeflenmektedir. Bu konu kapsamında da Sağlık Bakanlığı bünyesinde adımlar atıldığı takip edilmektedir. Sağlık Harcamalarında Geleceğe Yönelik Artış Beklentisi Dünyanın önde gelen ve büyüyen ekonomileri arasında yerini alan Türkiye de, sağlık sektörü, sağlığa erişimin hükümet politikaları tarafından da olumlu desteklenmesine paralel olarak önemli gelişim göstermiştir. Sağlıkta Dönüşüm Programı çerçevesinde, sağlık hizmetlerinin etkili, verimli ve adaletli şekilde organize edilmesi, finansmanın sağlanması ve sunulmasına yönelik gelişmeler özellikle ön plana çıkmaktadır. Bununla birlikte, Türkiye de yaşlı nüfus oranında görülen artış, refah düzeyinin artması ve sağlığa erişimin genişletilmesine yönelik yapılan planlar önümüzdeki yıllarda Türkiye nin sağlık harcamalarının artmaya devam edeceği beklentisini desteklemektedir. 6
Mevcut Durum Odağında Kalite ve Sağlığa Erişimin Sürdürülebilirliği Öte yandan, Genel Sağlık Sigortası kapsamının genişliği ve katılım paylarının düşüklüğü sağlık hizmet sunumunun artmasına yol açmaktadır. Bu duruma bağlı olarak sağlık hizmetinin önemli bir bileşeni olan ilaç tüketimindeki artış kamu bütçesi üzerindeki baskıyı arttırmaktadır. Bu baskı karşısında oluşan kamu politikası yaklaşımı, son dönemlerde artan kamu harcamalarının fiyat sınırlandırmaları ile yönetilmesi şeklinde olmaktadır. Sağlık hizmet sunumunun genişlemesi, nicelik açısından olumlu gelişmeler sunmakta iken, fiyatlar üzerinde kurulan baskılar nitelikten ödün verilmesiyle sonuçlanabilmektedir. Bu durum da bazı ürünlerde arz sıkıntısının yaşanması riskine yol açabilmektedir. Bu bilgiler ışığında; mevcut sistem işleyişi ile politika değişikliklerinin gelişimi incelendiğinde, sürdürülebilir ve kaliteli sağlığa erişimin sağlanmasının uzun vadede sorunlara neden olabileceği öngörülmektedir. İdeal bir sağlık sisteminde kalite, maliyet ve erişim aynı ölçüde politika belirleyiciler tarafından hedeflenmelidir. Kalite Erişim Maliyet 7
Sağlık ne İlişkin Genel İyileştirme Alanları Harcamaların yönetilmesine ve kaliteli sağlığa erişimin sürdürülebilir olmasına ilişkin atılması gerekli adımlar Şeffaflık, Diyalog ve Öngörülebilirlik olmak üzere temel iyileştirme alanları etrafında toplanmaktadır: 1 2 3 Kamu nezdinde şeffaf sağlık politikalarının etkin bir diyalog ortamında tüm paydaşlar ile paylaşılması, sektörün öngörülebilirlik sorununu ortadan kaldıracak, sektör paydaşlarının daha sağlıklı planlama yapmalarına imkan yaratarak, Türkiye de yapacakları yatırımları artırmalarını da sağlayacaktır. 8
Sağlığın Alt Sektörlerine Dair Temel İyileştirme Noktaları Sürdürülebilir ve kaliteli sağlık hizmetinin sağlanmasına yönelik; ilaç, sağlık sunucuları, sağlık sigortası ve tıbbi cihaz olmak üzere dört temel alt sektör incelenerek en iyi uygulamalar ve çözüm önerileri araştırılmıştır. Bu doğrultuda, her bir sektör özelinde belirlenen iyileştirme noktalarını üç ana grupta toparlamak mümkündür: 1 Hizmet Kullanımına İlişkin Veri İhtiyacı ve Kontrol Mekanizmaları 2 Düzenleyici Yapı (Mevzuat) 3 Yatırım Alanları 9
İlaç sektöründe tüm paydaşlar tarafından paylaşılan temel iyileştirme alanları bulunmaktadır. İlaç Özel Sağlık Hizmet Sunumu İlaç sektöründe, sektörün paydaşları tarafından da sıklıkla dile getirilen; diyalog, şeffaflık ve öngörülebilirlik başlıkları altında özetlenebilecek temel potansiyel iyileştirme alanlarında sağlam adımlar atılması neticesinde ilaç şirketleri için güven ortamının oluşturulması uluslararası yatırımı, dolayısıyla da sağlıkta yüksek kalite ve sürdürülebilirliği beraberinde getirecektir. Sağlık Sigorta Tıbbı Cihaz Hastaların gereğinden fazla ve yersiz ilaç tüketim alışkanlıklarının; takip sistemlerinin etkin kullanımı ve hayati risk taşımayan hastalıkların tedavisinde kullanılan geri ödeme listesindeki ilaçlar için farklılaştırılmış katkı payı uygulamasının getirilmesi sayesinde önüne geçilebilecektir. İlaç fiyatlandırma politikaları üzerindeki baskının da hafifletilmesiyle, yenilikçi ilaçların pazar erişimi garanti altına alınacak ve toplum sağlığı önemli ölçüde iyileştirilebilecektir. Sektör genelinde düşen ilaç fiyatları neticesinde, arz güvenliğinin riske edilmemesine dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu sorunların çözümü için, global bütçe, ıskonto oranları ve fayda/maliyet bazlı yaklaşımın değerlendirilmesi önerilmektedir. Geri ödeme bacağında ise, SGK tarafından kullanılacak nesnel ve saydam geri ödeme kriterlerinin belirlenmesi önerilmektedir. Gerek ruhsatlandırma, gerekse de geri ödeme süreçlerinde alınan kararların nedenleriyle beraber şeffaf ve açık bir şekilde tartışılması, oyuncuların aşamaları takip edebiliyor olmaları ve gerekli noktalarda itiraz edip kararlarda ortak bir tartışma ortamının yaratılabilmesi bu noktada önem kazanmaktadır. İlaç firmalarının öncelikli olarak mevcut faaliyetlerini güvence altına almak, sonraki aşamada da yatırımlarını Türkiye ye daha fazla çekebilmelerine zemin oluşturacak güven ortamının, başarılı bir iletişim politikası ile oluşturulması ve arzulanan ruhsatlandırma, fiyatlandırma, geri ödeme ve fikri mülkiyet hakları politikalarında istikrarın sağlanması gitgide önem kazanmaktadır. 10
Özel sağlık hizmet sunumu sektörünün gelişimi için, Türkiye tedavi talimatlarının oluşturulmasına baz teşkil edecek verilerin raporlanması gerekmektedir. İlaç Sağlık Sigorta Özel Sağlık Hizmet Sunumu Tıbbı Cihaz Türkiye sağlık sisteminde, sağlık hizmeti ve sonuçlarının raporlanabileceği bir yapının olmayışı dikkat çekmektedir. Mevcut durumda, sağlık verilerinin bir bölümü Medula, İlaç Takip Sistemi (İTS) gibi veri tabanlarında bulunmaktadır. Ancak bu veriler standart tedavi talimatlarının oluşturulması ve stratejik konularda aksiyon almak açısından için özel sektöre de raporlar sunmamaktadır. Mevcut durumda hastalıklara dair insidans ve prevalans bilgilerinin elde edilemiyor oluşu, sağlık hizmetlerinin öngörülebilirliğinin ve bütçe planlamasının önündeki en kritik engellerden biridir. En verimli tedavi yöntemlerinin ve hastaya dair epidemiyolojik bilgilerin raporlanabilmesi adına sağlık verilerinin birleştirilmesi ve analiz edilmesi sektör etkinliği ve toplum sağlığı için önem arz etmektedir. Bu nedenle, geçmiş verilerin tutularak tekrarların ve verimsizliklerin engelleneceği ve en iyi alternatiflerin tespit edilebileceği bir raporlama fonksiyonuna sahip bir veri tabanı oluşturulmasının gerekliliği ön plana çıkmaktadır. Bu sistemin etkin bir şekilde kullanılması neticesinde; tedavi maliyetleri, tanı-tedavi performansları ve en uygun tedavi yöntemlerine dair raporlar elde edilebilecektir. Tedavi talimatlarının oluşturulması da, maliyet etkinliği ve değer odağı yaratmak açısından kritik önem sahip olacaktır. Elektronik Sağlık Veritabanı Özel sağlık hizmet sunucularının rekabetçilik adına ek yatırıma gitmekte, ancak SUT fiyatlarının düşüklüğü ve hasta katkı paylarının düşük olması nedenleriyle yatırım geri dönüş hızları yetersiz kalmaktadır. SUT fiyatlarının hesaplamasında fayda / maliyet bakış açısı çerçevesinde fırsat maliyetinin de hesaplanarak fiyatlara dahil edilmesi gerekmektedir. Öte yandan, hastaların yeni ilaçlara hızlı erişiminin sağlanması, diğer ülkelere kıyasla sağlık turizminde rekabet avantajı kazandırmak adına kritik olacaktır. 11
Kamu sağlık harcamalarının azaltılması ve özel sağlık sigortasının ülke çapında yaygınlaşması adına, Tamamlayıcı Sağlık Sigortası modeli tercih edilebilecektir. İlaç Özel Sağlık Hizmet Sunumu Türkiye de sağlık sigortası sektörünün, kaydettiği büyümeye rağmen sınırlı bir alanda yer aldığı görülmektedir. Toplanan primlerdeki artışa rağmen, sektörün İstanbul, Ankara ve İzmir olmak üzere üç şehir özelinde yoğun olarak faaliyet gösterdiği dikkat çekicidir. Özel sağlık sigortası sektörünün gelişmesini etkileyen önemli hususlardan biri de genel sağlık sigortasının kapsamıdır. Sağlık Sigorta Tıbbı Cihaz Türkiye de hastalara ilişkin verilerin (aile bilgileri ile eşleştirilmiş şekilde) entegre bir sistemde kayıt altına alınması durumunda risk ve prim unsurlarının net bir şekilde hesaplanabileceği de düşünülmektedir. Verilerin kapsamlı ve güncel bir şekilde tutulması neticesinde ileriye yönelik risk hesaplamaları çok daha tutarlı bir şekilde gerçekleştirilebilecektir. Öte yandan, Avrupa'da uygulanan bir model olan tamamlayıcı sağlık sigortası, tüm sağlık risklerinde asgari meblağların karşılandığı genel sağlık sigortasının üzerine ödenen ek primler ile sağlık riskinin özel sigorta kurumları ile önceden paylaşıldığı bir modeldir. Tamamlayıcı sağlık sigortası ile beraber, kamunun karşılamakta olduğu mali riskler, sigorta kurumları ile beraber karşılanmaktadır. Böylelikle hem kamunun sağlık harcamaları azaltılmakta, hem de kişilerin tercihleri doğrultusunda özelleştirilmiş poliçeler oluşturulabilmektedir. Böylelikle özel sağlık sigortası sektörü de canlılık kazanarak büyümektedir. Tamamlayıcı sağlık sigortasının uygulanabilir olması için GSS nin belli alanlarda daraltılması veya prim konularında (ödenen primin tamamının emekliliğe eklenmesi gibi) teşvikler sağlanarak kamu bütçesi üzerindeki yükün azaltılabileceği düşünülmektedir. Tamamlayıcı sağlık sigortası ile hem kamu finansmanı üzerindeki baskı hafifleyecek, hem özel sigorta sektörü için büyüme alanı doğacak, hem de kamu ile özel sağlık alanda faaliyet gösteren sağlık sunucuları daha etkin bir şekilde faaliyet gösterebileceklerdir. Bunlara ek olarak, sağlık harcamalarında kayıt dışı yapılan cepten ödemelerin takibi de, vergilendirilmeleri sayesinde, sağlanabilecektir. 12
Tıbbi cihaz sektörünün katma değeri yüksek üretim gerçekleştirebilen bir sektör haline gelmesi durumunda, sektör ithalata daha az bağımlı hale gelecektir. İlaç Sağlık Sigorta Özel Sağlık Hizmet Sunumu Tıbbı Cihaz Türkiye de üretilen ürünlerin kalitesinin arttırılması önemli bir iyileştirme alanı olarak ortaya çıkmaktadır. Belirli kalite standartlarında üretilen yerel ürünler, pazarda ithal rakiplerinin önüne geçebilecektir. İkinci olarak yerel üretimde, ürün farklılaştırmasının sağlanması da, yerel ürünlere pazarda büyük bir rekabet avantajı kazandıracaktır. Özellikle Türkiye de tüketimi fazla olan (örn: sarf malzemeleri) üretiminin bir fırsat olabileceği düşünülmektedir. Yatırımların geri dönüşünün sağlanması için, halihazırda kullanımda olan cihazlara ait bilgiler oldukça önemlidir. Pazarda bulunan cihazlara ilişkin bilgilerin bulunduğu bir yazılım altyapısının oluşturulmasının gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Cihazların alım tarihi, kullanım süreleri, doluluk oranları gibi verilerin entegre bir sistemde tutulması oldukça ile pazardaki ihtiyacın daha kolay bir şekilde öngörülmesi ile yatırımların öngörülen ihtiyaca yönelik planlanması sağlanabilecektir. Tıbbi cihaz seçiminde, ucuz tıbbi cihaz kullanımı sonucu oluşabilecek ekstra maliyetlerin de göz önüne alınması gerekmektedir. Örneğin, bir hastanın ameliyatında kullanılan ucuz cihaz kullanımı neticesinde ikinci bir ameliyat gerekliliği ortaya çıkabilmektedir. Dolayısı ile hasta takibi ile cihaz tercihlerinin de sonuçları takip edilebilmeli ve gerektiği durumlarda tercih edilen tıbbi cihazlarda değişikliklere gidilmelidir. Ayrıca, ArGe yatırımlarının artırılmasına yönelik teşvik mekanizmalarının geliştirilmesinin neticesinde Türkiye de, katma değeri yüksek, son teknoloji ürünü tıbbi cihaz üretiminin artacağı öngörülmektedir. Bu alanda gelişimin sağlanabilmesi için temel olarak gerekli teşvik mekanizmaların geliştirilmesi alanında hem sektör oyuncularına hem de kanun koyuculara görevler düşmektedir. Yapılacak işbirliği çalışmaları neticesinde tıbbi cihaz sektörünün katma değeri yüksek üretim gerçekleştirebilen bir sektör olabilmesi yönünde önemli adımlar atılabilecektir. Yatırımlar konusunda ölçek ekonomisinin dinamiklerine dikkat edilerek Türkiye de tüketimi fazla olan ürünlerine öncelik verilebileceği düşünülmektedir. 13
14 Sağlık İyileştirme Önerileri
Kaliteli ve sürdürülebilir bir sağlık sisteminin oluşturulması için 3 temel iyileştirme alanı belirlenmiştir. Türkiye de son yıllarda sağlığa erişim, hem kamu politikaları doğrultusunda hem de olumlu ekonomik gelişmeler neticesinde gelişme kaydeden satın alım gücüyle birlikte artmaktadır. Ancak, genel sağlık sigortası kapsamının genişliği, yaşlanan nüfus, artış gösteren kronik hastalıkların oranı ve her alanda artan maliyetler kamu mali yönetimini ve kaliteli bir sisteme erişimin sürdürülebilirliğini oldukça zorlaştırmaktadır. Bunun temel sebebi, artan bütçe ve maliyetlere karşılık politika belirleyiciler tarafından fiyat düşürmeye odaklı ve maliyet endeksli politikaların geliştirilmesi ve sonuç odaklı bir planlama yaklaşımından uzaklaşılmasıdır. Bu doğrultuda ilerleyen bir sağlık politikası nicelik açısından gelişmeler sunmakta iken, sağlık hizmetlerinde nitelikten ödün verilmesine yol açabilmektedir. Bu durum ise kalite, arz sürdürülebilirliği, yenilikçi ürün ve hizmetlere erişim gibi konularda tehlike yaratmaktadır. Bu sebeplerle; çalışma kapsamında Türkiye de kaliteli ve sürdürülebilir bir sağlık sisteminin oluşturulmasına yönelik olarak iyileştirme noktaları tespit edilmiştir. Tanımlanan iyileştirme alanlarını aşağıda belirtildiği üzere genel olarak üç ana grupta toparlayabilmek mümkündür: Hizmet Kullanımındaki Kontrol Mekanizmaları ve Planlama için Veri Kullanımına (Sağlık Verileri) İlişkin İyileştirme Alanları Yatırım Ortamına İlişkin İyileştirme Alanları Düzenleyici Yapıya İlişkin (Mevzuat) İyileştirme Alanları 15
Kaliteli bir sağlık sistemine erişim için etkin veri kullanımı, teşvik mekanizmaları, rekabetçi politikalar ve de tamamlayıcı sağlık sigortası sistemi ön plana çıkmıştır. Temel olarak her bir alt sektörün faydalanabileceği çözüm öneriler ise aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır: Sağlık Veri Tabanının Oluşturulması Mevcut sisteminin etkin kullanımı ve Tıbbi Kayıt Sistemi nin bütünleşik bir yapıda kontrollü olarak tüm paydaşların kullanabileceği şekilde faaliyete alınması Hastalıklara ilişkin insidans ve prevalans bilgilerinin veri sistemi üzerinden raporlanabilmesi Verinin, yalnızca bütçe kontrol mekanizması için kullanılması yerine, daha doğru bütçe dağılımının yapılmasına zemin oluşturacak bir şekilde raporlanabilmesi/kullanılabilmesi Teşviklerin Geliştirilmesi Sağlık sektörüne uygun geliştirilen yeni teşvik mekanizmalarının devreye alınarak, mevcut durumda sağlık sektöründe yetersiz kalan üretim ve yenilikçilik anlamında yatırımların arttırılması AB ile Rekabetçi Politikaların Geliştirilmesi Ruhsatlandırma süreçlerinin hızlandırılması Hayati risk taşımayan hastalıkların için kullanılan ilaçlar için farklılaştırılmış katkı payı uygulaması Fiyatlandırma politikaları üzerindeki baskının hafifletilmesi ve önleyici sağlık politikaları Tamamlayıcı Sağlık Sigortası Kamu harcamalarını azaltmak amacıyla tamamlayıcı sağlık sigortasının yürürlüğe girmesi GSS kapsamında belli daralmaların gerçekleştirilmesi Prim ödeme teşviklerinin getirilerek bütçenin desteklenmesi 16
Sağlık sektörü genelinde şeffaflık, diyalog ve öngörülebilirlik alanında gerçekleştirilecek iyileştirmeler yatırıma uygun iş ortamı ile desteklenmelidir. n önde gelen paydaşları ile de gerçekleştirilen görüşmeler sonucunda, bu çözüm önerilerine paralel olarak, kamu sağlık harcamaların yönetilmesine ve kaliteli sağlığa erişimin sürdürülebilir olmasına ilişkin atılması gerekli adımların Şeffaflık, Diyalog ve Öngörülebilirlik gibi temel iyileştirme unsurları etrafında toplandığı belirlenmiştir. Sürdürülebilir ve Kaliteli bir Sağlık Sistemi için İyileştirme Alanları Bu doğrultuda; politika belirleyiciler tarafından geliştirilecek şeffaf sağlık politikalarının etkin bir diyalog ortamı içerisinde sektörün tüm paydaşları ile paylaşılması, sektörün uluslararası yatırım kararlarının karşısında en büyük engeli oluşturan öngörülebilirlik sorununu ortadan kaldırıp sektör paydaşlarının önlerini görmelerine ve planlamalarını bu doğrultuda gerçekleştirmelerine imkan sağlayacaktır. Sağlıkta ülkelerin gelişmişliklerinin bir göstergesi olan yüksek hizmet kalitesine erişimin sunulması ve buna paralel finansmanının sürdürülebilirliğinin sağlanması için yenilikçi uygulamaların ülkeye çekilmesi bu açıdan kuşkusuz kritik öneme sahiptir. 17
Deloitte Hakkında Deloitte birçok sanayiye yayılan kamu ve özel müşterilerine denetim, vergi, danışmanlık ve mali danışmanlık hizmetleri vermektedir. 140 tan fazla ülkede üye şirketlerin küresel olarak bağlantılı şebekesiyle, Deloitte çalıştıkları yerde başarıya ulaşmaları için müşterilerine yardım etmek için dünya çapında yetkinlikler ve derin yerel deneyim sunmaktadır. Deloitte'nin 180.000 den fazla profesyoneli mükemmellik standardı olmaya adanmıştır. Deloitte nin profesyonelleri dürüstlüğü, pazarlar ve müşterilerine hazır değeri, birbirlerine bağlılığı ve kültürel çeşitlilikten gelen gücü güçlendiren işbirliği kültürü ile bütünleşmişlerdir. Sürekli eğitim ortamının, riskli deneyimlerin ve kariyer fırsatlarını zenginleştirmenin tadını çıkarırlar. Deloitte in profesyonelleri kurumsal sorumluluğu güçlendirmeye, kamu güveni oluşturmaya ve toplumlarında olumlu bir etki yaratmaya adanmışlardır. Telif Hakkı 2012 Deloitte Consulting. Tüm hakları saklıdır. Deloitte Touche Tohmatsu Limited üyesidir. 2012 Deloitte