Sık görülen, Morbidite ve mortalitesi yüksek olan, Yaşam kalitesini olumsuz etkileyen, Büyük ekonomik yük getiren, Farkındalığı ve erken tanısı düşük olan, Önlenebilen veya geciktirilebilen bir hastalıktır.
(%) 25 2 p<.1 15 18,4 15,7 1 12,8 5 Kadın Erkek Genel CREDIT: Türkiye KBH Prevalans Araştırması
BİRİNCİL AMAÇ Böbrek sağlığı ve hastalıkları konusunda toplum bilincini ve farkındalığı artırmak, erken tanının önemini vurgulamak ve kronik böbrek hastalığının insan sağlığı ve ülke ekonomisi üzerindeki ağır yükü hakkında kamuoyunu bilgilendirmek. İKİNCİL AMAÇ Böbrek sağlığı ile ilgili kontrollerini yaptıramayan vatandaşlara bu tahlilleri kolayca yaptırma olanağı sunmak ve bu şekilde kronik böbrek hastalığı, hipertansiyon, diyabet ve obezite gibi kronik hastalıkların ülkemizdeki boyutu hakkında veriler elde etmek.
23 Eylül 21 ANTALYA 5 Aralık 21 İZMİR
23 Eylül 21 da Antalya da başlayan ve 5 Aralık 21 da İzmir de biten 75 günlük proje boyunca 21 il ziyaret edildi. Böbrek sağlığı otobüsünü ziyaret eden ve kontrol yaptırmak isteyen 16 yaş üzeri 6.483 bireye ait sonuçlar değerlendirildi.
Her bireyden aşağıdaki veriler toplandı: Tıbbi anket Yaş ve cinsiyet Hipertansiyon, diyabet ve böbrek hastalığı varlığı Antihipertansif ve antidiyabetik ilaç kullanımları Ailede hipertansiyon, diyabet, böbrek hastalığı öyküsü Aktif sigara içiciliği Vücut ağırlığı Uzunluk Vücut kitle indeksi Arteriyel kan basıncı Tam idrar analizi Serum kreatinin düzeyi
TAM İDRAR ANALİZİ Urysis 11 masaüstü, portatif idrar cihazında Combur 1 Test idrar çubuğu ile SERUM KREATİNİN DÜZEYİ Reflotron Plus masaüstü, portatif klinik kimya cihazında Reflotron Creatinine test kiti ile Roche Diagnostik
Glomerüler filtrasyon hızı <6 ml/dk/1.73 m 2 (kısa MDRD formülü ile) Proteinüri varlığı ve/veya KISA MDRD (ml/dk/1.73 m 2 ) 186 x (serum kreatinin) -1.154 x (yaş) -.23 x (kadın ise.742) x (siyah ise 1.21)
Evre Tanım GFH (ml/dk/1.73 m 2 ) Evre Artmış risk 9 + MA/A yok Evre 1 Böbrek hasarı (normal GFH ile birlikte) 9 + MA/A var Evre 2 Hafif GFH azalması 6-89 + MA/A var Evre 3 Orta düzeyde GFH azalması 3-59 Evre 4 Şiddetli GFH azalması 15-29 Evre 5 Son dönem böbrek yetmezliği <15
HİPERTANSİYON Tanı almış olma Kan basıncı >14/9 mmhg DİYABETES MELLİTUS Tanı almış olma OBEZİTE Vücut kitle indeksi 3 kg/m 2 Vücut kitle indeksi 25-29.9 kg/m 2 Obez Fazla kilolu
% 29,4 % 7,6 Erkek Kadın
(%) 1 8 7,6 6 4 2 44,3 55,7 29,4 Erkek Böbrek Sağlığı Otobüsü CREDIT Kadın
Birey sayısı Yaş ortalaması 47.3 ± 13.7 (16-89) Erkek 48. ± 13.7 p<.1 Kadın 45.7 ± 13.5 25 2 15 162 175 1 754 179 938 5 342 <3 3-39 4-49 5-59 6-69 7
(%) 35 Böbrek Sağlığı Otobüsü 47.3 ± 13.7 CREDIT 4.5 ± 16.3 3 25 2 15 11,6 17,7 16,6 23,6 25 2,4 27 16,9 14,5 14,8 1 5 5,3 6,5 <3 3-39 4-49 5-59 6-69 7 Böbrek Sağlığı Otobüsü CREDIT
349 448 398 34 435 314 432 38 221 387 37 327 262 228 232 348 388 98 152 139 235 1 2 3 4 5 6 Adana Afyon Aksaray Antalya Aydın Denizli Diyarbakır Elazığ Erzincan Eskişehir Gaziantep Hatay Isparta İzmir K. Maraş Kayseri Konya Malatya Mardin Nevşehir Şanlıurfa Birey sayısı
65 156 122 157 189 145 88 19 66 161 42 1 84 81 31 93 116 4 4 19 4 284 292 276 187 246 169 344 271 155 226 328 227 178 147 21 255 272 94 112 12 195 5 1 15 2 25 3 35 4 Adana Afyon Aksaray Antalya Aydın Denizli Diyarbakır Elazığ Erzincan Eskişehir Gaziantep Hatay Isparta İzmir K. Maraş Kayseri Konya Malatya Mardin Nevşehir Şanlıurfa Birey sayısı Kadın Erkek
43,1 49,1 52,5 46,6 51,6 49,9 43,1 48,4 51,1 52,9 41,3 46,6 48,8 46,8 5,1 44,1 46,1 45,7 39 48,8 42,2 1 2 3 4 5 6 7 Adana Afyon Aksaray Antalya Aydın Denizli Diyarbakır Elazığ Erzincan Eskişehir Gaziantep Hatay Isparta İzmir K. Maraş Kayseri Konya Malatya Mardin Nevşehir Şanlıurfa Birey sayısı p<.1
% 17 % 9,8 % 83 % 9,2 Hipertansiyon var Hipertansiyon yok Antihipertansif alıyor Antihipertansif almıyor
% 11,4 % 6 % 88,6 % 94 Diyabet var Diyabet yok Antidiyabetik alıyor Antidiyabetik almıyor
% 1,8 % 16,3 % 98,2 % 83,7 Böbrek hastalığı var Böbrek hastalığı yok Sigara kullanıyor Sigara kullanmıyor
(%) 25 2 15 19,8 17,4 1 5 3,8 Hipertansiyon Diyabet Böbrek hastalığı
Serum kreatinin (mg/dl) 1,8 p<.1,6.61 ±.22.75 ±.31.71 ±.29,4,2 Kadın Erkek Genel
Serum kreatinin (mg/dl) 1,8 p<.1,65,67,69,73,77,82,6,4,2 <3 3-39 4-49 5-59 6-69 7
GFH (ml/dk/1.73 m 2 ) 16 14 p<.1 12 1 122.2 ± 28.9 134.6 ± 45.6 13.9 ± 41.7 8 6 4 2 Kadın Erkek Genel
GFH (ml/dk/1.73 m 2 ) 18 16 14 12 1 162,8 144,6 132,1 122,8 115,5 p<.1 15 8 6 4 2 <3 3-39 4-49 5-59 6-69 7
(%) 8 7 7,1 6 5 4 4,3 3 2 1 1,4,8,5 (+) (++) (+++) (++++) Tüm Proteinüri
(%) 1 8 p>.5 6 6,9 7,2 4 2 Kadın Erkek
(%) 16 14 12 p<.1 15 1 1,6 8 6 4 2 5,2 4,1 5,8 7,4 <3 3-39 4-49 5-59 6-69 7
Böbrek Sağlığı Otobüsü CREDIT Serum kreatinin (mg/dl).71 ±.29.9 ±.28 GFH (ml/dk/1.73 m 2 ) 13.9 ± 41.7 91.8 ± 2.9 Proteinüri (%) 7.1 12.2
(%) 14 12 1 8 6 p>.5 1 9,9 9,9 4 2 Kadın Erkek Genel
(%) 25 2 p<.1 15 18,4 15,7 1 12,8 5 Kadın Erkek Genel CREDIT: Türkiye KBH Prevalans Araştırması
(%) 3 25 p<.1 24 2 15 15 1 5 6,2 5,2 8 1,3 <3 3-39 4-49 5-59 6-69 7
(%) 5 44,5 4 3 32,7 24 2 1 1 6,2 5,2 8,5 8 12,4 1,3 18,2 15 <3 3-39 4-49 5-59 6-69 7 Böbrek Sağlığı Otobüsü CREDIT
11,8 9 1,5 9 1,3 6,6 8,2 12,3 16,7 11,4 13,8 11,7 6,3 11,8 6,4 12,1 7 5,6 9,9 11,3 5,4 5 1 15 2 Adana Afyon Aksaray Antalya Aydın Denizli Diyarbakır Elazığ Erzincan Eskişehir Gaziantep Hatay Isparta İzmir K. Maraş Kayseri Konya Malatya Mardin Nevşehir Şanlıurfa (%) p<.1
(%) 6 5 4,54 4 3 2,82 2 2,6 1,33,11 Evre 1 Evre 2 Evre 3 Evre 4 Evre 5
(%) 6 5 4,54 5,43 5,15 4,67 4 3 2 2,6 2,82 1,33,27,11,15 Evre 1 Evre 2 Evre 3 Evre 4 Evre 5 Böbrek Sağlığı Otobüsü CREDIT
(%) Tıbbi anketi dolduran ve tarama sonucu KBH saptanan kişi sayısı Ankette taş dışı böbrek hastalığı bulunduğunu beyan eden ve KBH için taranan kişi sayısı 559 15 Tarama sonucu KBH saptananlar 32 Tarama sonucu KBH saptanmayanlar 73 12 1 8 6 4 2 5,7 KBH'nın farkında olanlar 94,3 KBH'nın farkında olmayanlar
Farkındalık (%) 12 Evre 1-4 KBH lı 2992 erişkin 1 8 8,9 9,2 7,8 6 4 4,7 2 1999-2 21-22 23-24 Tüm yıllar Plantinga LC, et al. Arch Intern Med 28;168:2268-75
(mmhg) 16 p<.1 14 12 132,7 135,9 134,9 1 p<.1 Kadın Erkek 8 78,5 79,9 79,5 Genel 6 4 Sistolik KB Diyastolik KB
Böbrek Sağlığı Otobüsü CREDIT Sistolik KB (mmhg) 134.9 ± 2. 126.3 ± 17. Diyastolik KB (mmhg) 79.5 ± 11.6 8.2 ± 11.1
(%) 3 25 2 21,7 22,3 2,9 23,8 15 1 8,3 5 Optimal Normal Yüksek- Normal Evre 1 HT Evre 2 HT Evre 3 HT 3
(%) 6 5 4 3 p>.5 42,2 42,8 42,6 2 1 Kadın Erkek Genel
(%) 6 5 p<.1 4 3 2 42,2 42,8 42,6 35,7 29,4 32,7 1 Kadın Erkek Genel
(%) 1 8 p<.1 67,2 79,1 6 53,9 4 36,5 2 13,8 19,5 <3 3-39 4-49 5-59 6-69 7
(%) 1 8 67,2 73,8 79,1 8,1 6 53,9 58,3 4 36,5 35,9 2 13,8 8,5 19,5 2 <3 3-39 4-49 5-59 6-69 7 Böbrek Sağlığı Otobüsü CREDIT
39,4 4 58,2 43,6 44,5 32,9 36,6 39,6 52,3 63,9 34,2 43,2 43,1 36,2 35,1 49,3 43 46,9 23,2 46,3 28,8 1 2 3 4 5 6 7 8 Adana Afyon Aksaray Antalya Aydın Denizli Diyarbakır Elazığ Erzincan Eskişehir Gaziantep Hatay Isparta İzmir K. Maraş Kayseri Konya Malatya Mardin Nevşehir Şanlıurfa (%) p<.1
% 4,2 % 59,8 Farkında Farkında değil
% 35,1 % 64,9 Kontrol altında Kontrol altında değil
(%) 6 5 4 3 47,6 p<.1 41,3 2 1 Ailede HT var Ailede HT yok
(%) 9 8 p<.1 7 6 73,8 5 4 3 38,5 2 1 Diyabet var Diyabet yok
(%) 7 6 5 4 p<.1 43,3 57,1 3 2 29,2 1 Normal Fazla kilolu Obez
GFH (ml/dk/1.73 m 2 ) 16 14 12 1 121 ± 41 p<.1 138 ± 41 8 6 4 2 Hipertansiyon var Hipertansiyon yok
GFH (ml/dk/1.73 m 2 ) 16 14 12 137,7 139 132,4 124,5 118,2 p<.1 112 1 8 6 4 2 Optimal Normal Yüksek- Normal Evre 1 HT Evre 2 HT Evre 3 HT
(%) 14 12 p<.1 1 1,7 8 6 4 4,3 2 Hipertansiyon var Hipertansiyon yok
(%) 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 14,8 Hipertansiyon var p<.1 5,9 Hipertansiyon yok
(%) 4 35 3 p<.1 31,9 25 2 18,6 15 1 5 6 6,6 7,3 Optimal Normal Yüksek- Normal 12,1 Evre 1 HT Evre 2 HT Evre 3 HT
(%) 3 25 p<.1 2 21,9 15 1 11,3 5 HT kontrol altında HT kontrol altında değil
(%) 8 7 6 5 66,2 p<.1 4 3 41,3 2 1 KBH var KBH yok
(%) 1 8 p<.1 71,6 72 83,3 83,3 6 58 4 41,3 2 Evre Evre 1 Evre 2 Evre 3 Evre 4 Evre 5
(%) 18 16 14 p=.96 12 1 8 6 4 2 12,5 11 11,4 Kadın Erkek Genel
(%) 25 2 p<.1 17 2,8 17,5 15 1 9,1 5,8 3,2 <3 3-39 4-49 5-59 6-69 7
6,6 11,9 16,3 11,6 15,8 8,6 6 13,2 13,6 14 8,1 6,1 15,6 7,9 15,5 14,7 11,3 17,3 4,6 16,5 7,7 5 1 15 2 25 Adana Afyon Aksaray Antalya Aydın Denizli Diyarbakır Elazığ Erzincan Eskişehir Gaziantep Hatay Isparta İzmir K. Maraş Kayseri Konya Malatya Mardin Nevşehir Şanlıurfa (%) p<.1
(%) 18 16 p=.2 14 12 13,9 1 8 1,8 6 4 2 Ailede HT var Ailede HT yok
(%) 3 25 p<.1 2 22,5 15 1 5 9,1 Ailede DM var Ailede DM yok
(%) 25 p<.1 2 2,2 15 1 5 5,3 Hipertansiyon var Hipertansiyon yok
(%) 25 p<.1 2 15 18,1 1 11,6 5 5,6 Normal Fazla kilolu Obez
GFH (ml/dk/1.73 m 2 ) 16 14 p<.1 12 1 118.3 ± 39.1 132.7 ± 41.8 8 6 4 2 Diyabet var Diyabet yok
(%) 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 17,1 Diyabet var p<.1 5,8 Diyabet yok
KBH prevalansı (%) 3 25 p<.1 2 21,6 15 1 5 8,3 Diyabet var Diyabet yok
(%) 3 25 p<.1 2 21,4 15 1 5 9,4 Glikozüri var Glikozüri yok
(%) 27.3 ± 4.6 kg/m 2 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 43,2 31,4 25,4 Normal Fazla kilolu Obez
(%) 4 35 p<.1 3 32,4 25 2 22,5 15 1 5 Kadın Erkek
(%) 4 35 32,4 3 25 2 15 24,6 22,5 15,5 25,4 2,1 1 5 Kadın Erkek Genel
(%) 4 35 3 p<.1 29,9 34 28,5 25 22,4 2 15 16,1 1 5 6,4 <3 3-39 4-49 5-59 6-69 8
22,5 33,8 28 19,7 26,7 31,6 16,3 24,1 28,6 31 19,3 24,9 25,5 2 26,3 31,1 25,3 27,1 17,6 28,7 21,7 5 1 15 2 25 3 35 4 Adana Afyon Aksaray Antalya Aydın Denizli Diyarbakır Elazığ Erzincan Eskişehir Gaziantep Hatay Isparta İzmir K. Maraş Kayseri Konya Malatya Mardin Nevşehir Şanlıurfa (%) p<.1
(mmhg) 16 14 12 14 ± 2 p<.1 133 ± 2 1 8 6 p<.1 81.5 ± 11.6 78.8 ± 11.5 4 2 Sistolik KB Obezite var Obezite yok Diyastolik KB
(%) 7 6 5 57,1 p<.1 4 3 37,4 2 1 Obezite var Obezite yok
(%) 25 p<.1 2 15 18,1 1 9,1 5 Obezite var Obezite yok
GFH (ml/dk/1.73 m 2 ) 16 14 p<.1 12 123 ± 39 134 ± 42 1 8 6 4 2 Obezite var Obezite yok
(%) 12 1 p=.26 8 8,4 6 6,6 4 2 Obezite var Obezite yok
(%) 16 14 p=.4 12 1 8 6 4 2 11,8 Obezite var 9,2 Obezite yok
OR % 95 CI P Kadın cinsiyet 1.2.84-1.23 AD Yaş 1.4 1.3-1.5 <.1 Ailede hipertansiyon.98.81-1.18 AD Ailede diyabet 1.2.81-1.28 AD Ailede böbrek hastalığı 1.62 1.11-2.37.13 Obezite 1.15 1.4-1.26.5 Hipertansiyon 2.79 2.31-3.36 <.1 Hipertansiyonun kontrolsüzlüğü 2.19 1.48-3.26 <.1 Öyküde diyabet 3.6 2.48-3.77 <.1 Sigara içiciliği.81.63-1.4 AD
HİPERTANSİYONU İÇEREN MODEL OR % 95 CI P Yaş 1.2 1.1-1.3 <.1 Ailede böbrek hastalığı 1.76 1.17-2.64.7 Hipertansiyon 1.97 1.6-2.43 <.1 Öyküde diyabet 2.1 1.68-2.63 <.1 HİPERTANSİYONUN KONTROLSÜZLÜĞÜNÜ İÇEREN MODEL OR % 95 CI P Yaş 1.3 1.1-1.5.1 Ailede böbrek hastalığı 1.98 1.2-3.92.22 Hipertansiyonun kontrolsüzlüğü 2.8 1.39-3.11 <.1 Öyküde diyabet 1.9 1.35-2.69 <.1
Ziyaret edilen illere bölgesel kota uygulanmadığından, sonuçlar Türkiye genelini tam olarak temsil etmeyebilir. Yaş ve cinsiyet kotası uygulanmadığından, popülasyon Türkiye nüfus yapısını tam olarak yansıtmayabilir. Kadınların yaş ortalamasının erkeklerden düşük olması kronik böbrek hastalığı ve hipertansiyon prevalansı bakımından iki cinsiyet arasında fark saptanmamasına yol açmış olabilir. Taramaya katılan bireylerin yaş ortalamalarının farklı olması nedeniyle, kronik böbrek hastalığı ve hipertansiyon prevalansı bakımından iller arasındaki farklılıklar gerçekçi olmayabilir. Potansiyel olarak sağlık sorunu olan kişilerin daha fazla başvurma olasılığı nedeniyle hipertansiyon, diyabet ve obezite prevalansları olduğundan yüksek tahmin edilmiş olabilir. Tam idrar analizi ve serum kreatinin düzeyi ölçümünde çok duyarlı yöntemler kullanılmadığından, kronik böbrek hastalığı prevalansı olduğundan düşük tahmin edilmiş olabilir.
Ülkemizde kronik böbrek hastalığı ve ilişkili hipertansiyon, diyabet ve obezite sıklıkları yüksektir. Kronik böbrek hastalığının farkındalığı oldukça düşüktür. Bu nedenle, hastalık sıklıkla ileri evrelere ilerlemekte ve yüksek malüliyet ve ölüm oranları ile hasta sağlığını ve uygulanması gereken yüksek maliyetli diyaliz ve böbrek nakli tedavileri ile sağlık bütçesini ciddi biçimde tehdit etmektedir. Diyabet, hipertansiyon, ileri yaş, ailede böbrek hastalığı varlığı ve obezite kronik böbrek hastalığı için en önemli risk faktörleridir. Bu kişilerde idrar tetkiki ve serum kreatinin ölçümü ile düzenli tarama yapılması kronik böbrek hastalığının erken saptanması ve önlenmesi bakımından oldukça önemlidir. Sağlıklı beslenme, tuzu azaltma, düzenli egzersiz yapma, sigaradan kaçınma gibi yaşam tarzı değişikliklerinin toplumun büyük kısmı tarafından benimsenmesi obezite, diyabet, hipertansiyon ve dolayısıyla kronik böbrek hastalığının kontrolüne önemli katkılar sağlayacaktır.
PROJEYE BÜYÜK DESTEK SAĞLAYAN T.C. SAĞLIK BAKANLIĞINA, İLLERDE GÖREV YAPAN NEFROLOJİ VE İÇ HASTALIKLARI UZMANLARINA VE ROCHE MÜSTAHZARLARI SANAYİ A.Ş. ye SONSUZ TEŞEKKÜRLERİMİZİ SUNARIZ