Asilerin, kaybedenlerin, hayalperestlerin, küfürbazlar n, günahkârlar n, beyaz zencilerin, afla t rmananlar n, yola ç kmaktan çekinmeyenlerin, uçurumdan atlayanlar n... dili, sesi Yeralt Edebiyat...
PHILIPPE DJIAN: 1949 da Biarritz de do du. Yap tlar nda kendi yaflant s na yapt dolays z göndermeler otobiyografik roman yazar olarak tan nmas n sa lad. Djian n romanlar ndaki kiflilerin, dekor ve stilin Amerikan sefiller inin (Bukowski, Carver) anlat ve filmlerine incelikli bir biçimde öykündü ü söylenebilir. Fransa da özellikle genç okur kitlesi aras nda büyük yank lar uyand ran Crocodiles (1989) sert derisinin alt nda duyarl bir do a tafl yan timsah simgesi temelinde insan portreleri sunar. Djian n bak fl aç s ndaki modernlik, her zaman genç okur kitlesinin dikkatini çekmifltir. Betty Blue nun genel havas na egemen olan karars zl k ve düfl k r kl Djian n bütün yap tlar na damgas n vurmufltur. Düfl k r kl ; aflk ve sevgilinin (Betty Blue, 1985), dostlu un (Maudit Manège, 1986), bir yetene in (Échine, 1988) yitirilmesinden kaynaklan r. Y lda bir gece, dikenleri aras ndan yumuflak ve pastel renkli çiçek veren kaktüs gibi kin ve kan ortas nda bir aflk öyküsünü dile getiren Bleu comme l enfer in (1983) kahramanlar da bu nitelendirmeye tümüyle uyar. Düfl k r kl, aynen çok arzulanan bir kad n n umulmad k bir biçimde ve kolayca teslim olmas gibi yaflamdan beklenilen fleyin do ru zamanda ve do ru yerde elde edilememesinden de kaynaklanabilir: Sotos (1993), yaflama iliflkin derslerle doludur. Babas olmayan on sekiz yafl nda bir delikanl, çocu u olmayan k rk yafllar nda bir adam ve yaln z yaflayan bir ihtiyar, yazg lar n n kendilerini buluflturdu u yerde, soto lar n, a açlar n gövdesiyle kabuklar aras nda yaflayan küçük fleytanlar n tan kl nda tutku ve itkileriyle hesaplafl rlar. Yaflama girmek, arenaya girmek gibidir. Kifli, bu arenadan kendisiyle bar fl k ve kendine karfl silahlanm fl olarak ç kt nda bile, aynen gladyatör gibi ard nda her zaman bir fleyler b rakacakt r. Böylece, Djian yitik bir kufla n ac lar n n, romantik sözcüsü durumuna gelmifltir. Djian n romanlar nda yer verdi i ve argo kullan mlar n a r bast konuflma dili; tümcelerindeki canl l k, yap tlar ndan yans yan ve pek az tan k olunan kendine özgü bilgelik ve afl r l k, bildik kal plar aflan, düzeyler aras ndaki geçifllerle modern, hatta postmodern anlay fl n izlerini tafl yan özgür bir modelin ortaya ç kmas n sa lam flt r. Gizemli bafll klar, izlekler (dostluk, cinsellik, fliddet, arabalar, alkol) ve anlat tekni i (birinci kifli a z ndan sürdürülen çizgisel anlat m ve teklifsiz dilin ö elerinin kullan lmas ) nedeniyle Djian n yap tlar na polisiye tür içinde de yer verilmektedir. Bleu comme l enfer ve Betty Blue da (Ayn adla Jean-Jacques Beineix taraf ndan sinemaya da uyarlanan filmin baflrollerinde Jean-Hugues Anglade ve Béatrice Dalle oynad ) dilsel düzeye de yans d gibi, mavi, Djian n yo un simgesel ifllevler yükledi i ayr cal kl renktir. YAPITLARI: Bleu comme l enfer (1983); Cinquante contre un (1983); Zone érogène (1984; Erojen Bölge, çev.: Yaflar Avunç, Ayr nt Yay., 2002); 37,2 o Le matin (Betty Blue) (1985; Betty Blue, çev.: Ayflen Ekmekçi, Ayr nt Yay., 1999); Maudit manège (1986; Efliktekiler, çev.: Yaflar Avunç, Ayr nt Yay., 2001); Échine (1988); Crocodiles (1989); Sotos (1993); Frictions (2003; Sürtüflmeler, çev.: Aylin Yengin, Can Yay., 2005).
Ayr nt Yay nlar Yeralt Edebiyat Betty Blue Philippe Djian
Ayr nt : 236 Yeralt edebiyat dizisi: 38 Betty Blue Philippe Djian Kitab n Özgün Ad 37,2 Le matin / Éditions Bernard Barrault, 1985 Frans zcadan Çeviren Ayflen Ekmekçi Yay ma Haz rlayanlar Necmettin Sevil & Alev Özgüner Éditions Bernard Barrault Türkçe yay m haklar Ayr nt Yay nlar na aittir Kapak İllüstrasyonu Asuman Ercan Kapak Düzeni Deniz Çeliko lu Düzelti Ayten Koçal Bask Kayhan Matbaac l k San. ve Tic. Ltd. fiti. Davutpafla Cad. Güven San. St. C Blok No: 244 Topkap / st. Tel.: (0212) 612 31 85 Sertifika No.: 12156 Birinci Bas m 1999 kinci Bas m 2007 Üçüncü Bas m 2013 Bask Adedi 2000 ISBN 975-539-177-0 Sertifika No.: 10704 AYRINTI YAYINLARI Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No: 3 Ca alo lu - stanbul Tel.: (0212) 512 15 00 Faks: (0212) 512 15 11 www.ayrintiyayinlari.com.tr & info@ayrintiyayinlari.com.tr
Betty Blue Philippe Djian Ayr nt Yay nlar Yeralt Edebiyat
Y E R A L T I E D E B Y A T I D Z S DÖVÜfi KULÜBÜ Chuck Palahniuk Efi KTEK LER Philippe Djian SON SÜRGÜN Dragan Babic YATAK ODASINDA FELSEFE Marquis de Sade ACEM PEZEVENK Ola Bauer TAVANDAK KUKLA Ingvar Ambjörnsen GÖNÜLLÜ SÜRGÜN Suerte Claude Lucas EROJEN BÖLGE Philippe Djian KOZM K HAYDUTLAR A.C. Weisbecker HAYRAN OLUNASI CASANOVA Philippe Sollers GÖSTER PEYGAMBER Chuck Palahniuk KUZEY GÖZCÜSÜ Ola Bauer S S Tristian Hawkins TIKANMA Chuck Palahniuk HIRSIZIN GÜNLÜ Ü Jean Genet DEN ZC Jean Genet FLAMENKO NUN Z NDE Duende Jason Webster ODA H ZMETÇ S N N GÜNLÜ Ü Octave Mirbeau GÖRÜNMEZ CANAVARLAR Chuck Palahniuk ADSIZ DEVLER Pascal Bruckner ANNEM Georges Bataille ÇARPIfiMA J.G. Ballard MELEKLER Denis Johnson FAH fie Nelly Arcan KAÇAKLAR VE MÜLTEC LER Chuck Palahniuk CENNETTE B R GÜN DAHA Eddie Little SEVDALI TUTSAK Jean Genet YALANIN ERDEM Joachim Zelter SA NIN O LU Denis Johnson UYKU Annelies Verbeke GÜNCE Chuck Palahniuk ARA BÖLGE William S. Burroughs BEYAZ ZENC LER Ingvar Ambjörnsen BALKON Jean Genet AMER KA MEKTUPLARI Joachim Zelter N NN Chuck Palahniuk fikence BAHÇES Octave Mirbeau BETTY BLUE Philippe Djian
Bir an düfllere dald m, ama uzun sürmedi bu; çünkü hemen Babylon a do ru yola koyuldum. Richard Brautigan
1 Günün sonuna do ru havan n f rt nal olaca söylenmiflti, ama gökyüzü hâlâ maviydi ve rüzgâr dinmiflti. Ocaktaki yeme in dibinin tutmamas için mutfa a bir göz atmaya gittim; her fley yolundayd. So uk bir bira alarak verandaya ç kt m, yüzümü günefle vererek birkaç dakika öylece kald m. Harikayd, bir haftad r her sabah mutluluk içinde gözlerimi k sarak güneflleniyordum, Betty ile tan flal bir hafta oluyordu. Bir kez daha gökyüzüne minnet duydum ve huflu içinde elimi flezlonguma do ru uzatt m. Bir elinde biras, önünde de bol bol vakti olan birinin iç huzuruyla flezlonga yerlefltim. Bütün bir hafta boyunca olsa olsa yirmi saat 9
kadar uyuyabilmifltim, Betty ise ya daha az ya da hiç uyumam flt, bilemiyorum, beni hep o uyand r yor, her zaman yapacak daha iyi fleyler oldu unu düflünüyordu. Hadi, beni yaln z b rakmayacaks n de il mi, diyordu, hey ne halt ediyorsun, uyan art k. Gözlerimi aç yor ve gülümsüyordum. Bir sigara içerek, seviflerek ya da hikâyeler anlatarak ona ayak uydurmaya çal fl yordum. Allahtan gün içinde çok yorulmuyordum. Her fley yolunda gitti inde ö lene do ru iflim bitiyor ve günün geri kalan k sm nda rahat ediyordum. Sadece akflam n yedisine kadar ortal kta olmam, bana ihtiyaç duyuldu unda bulunabilmem gerekiyordu. Genellikle, hava güzelse beni flezlongumda bulabilirlerdi, saatler boyunca flezlonga yap flm fl bir halde kalabiliyordum, yaflam ve ölüm aras nda iyi bir denge tutturdu umu düflünüyordum, e er oturup befl dakika düflünülür ve sat l k olmayan birkaç fley d fl nda hayat n size sunaca ola anüstü hiçbir fleyin olmad kabul edilirse yap labilecek tek ak ll ca fleyi buldu umu san yordum. Betty yi düflünerek biram açt m. Hay Allah kahretsin! Demek buradas n z Her yerde sizi ar yordum!.. Gözlerimi açt m. Bu üç numaradaki kar yd, k rk kilo civar nda, c rtlak sesli bir sar fl n. Ifl ktan gözleri kamaflt için takma kirpikleri sürekli k rp fl yordu. Ne oldu?.. diye sordum. Benim bir fleyim yok, lanet olas banyo tafl yor! Derhal gelip beni bundan kurtarmal s n z, of böyle bir fley nas l olabilir, hiç anlam yorum!!.. H zla do ruldum, bu ifl hiç hofluma gitmemiflti. Kad n n kafadan kontak oldu unu anlamak için ona üç saniye bakmak yeterliydi. Can ma okuyaca n biliyordum, sabahl s ska omuzlar ndan sark yordu, flimdiden hap yutmufltum. 10
Tam da sofraya oturacakt m, dedim. Befl dakika bekleyemez mi, bir iyilik yapamaz m s n z?.. Dalga geçiyorsunuz herhalde!!.. Gerçek bir felaket, her yer su içinde. Hadi çabuk benimle gelin Durun bir dakika, tam olarak neresi bozuldu? Taflan ne?.. Elleri cebinde, güneflin alt nda s r tt. Ee fley dedi. Biliyorsunuz flu beyaz fley taflt. Tanr aflk na, her taraf küçük kâ t parçalar yla doldu!!.. Bafl m sallayarak bir yudum bira içtim. Yahu, dedim, anlam yor musunuz, tam sofraya oturacakt m. Bir on befl dakika gözlerinizi kapay p bekleyemez misiniz, bu imkâns z m?.. Ne, delirdiniz mi? Ben dalga geçmiyorum, derhal gelseniz iyi olur Tamam tamam sinirlenmeyin, dedim. Kalkt m ve barakaya girdim, fasulyenin alt n söndürdüm. Yemek mükemmel görünüyordu. Sonra gidip alet çantam ald m ve kaç n arkas ndan kofltum. Bir saat sonra geri dönmüfltüm, bafltan afla ya s r ls klam ve açl ktan yar ölmüfl bir haldeydim. Dufla girmeden önce tencerenin alt n yakt m, o kad n akl mdan ç kararak sadece bafl mdan afla akan sular ve burnuma gelen fasulye kokusunu hissetmeye verdim kendimi. Günefl barakaya dolmufltu, hava güzeldi. Günün dertlerinin bitti ini biliyordum, ö leden sonra iki tuvaletin birden t kand na hiç tan k olmam flt m ve asl nda ço unlukla hiçbir vukuat olmazd, ortal k sakindi, bungalovlar n yar s bofltu. Gülümseyerek taba m n önüne oturdum; çünkü program m belliydi, yeme imi yiyecek, verandaya ç kacak, akflama kadar, ta ki o k ç n sallaya sallaya gelip kuca ma oturana kadar bekleyecektim. 11
Kap ard na kadar aç ld s rada tencerenin kapa n kald r yordum. Gelen Betty ydi. Gülümseyerek çatal m b rakt m ve aya a kalkt m. Betty! diye ba rd m. Allah kahretsin, flu ifle bak, san r m seni gün fl nda ilk defa görüyorum... Bir elini saçlar n n aras na sokarak poz verir gibi durdu, her yandan bukleler dökülüyordu. Ooo... hadi söyle bakal m ne düflünüyorsun? diye sordu. Tekrar sandalyeye oturdum, kolumu sandalyenin arkas na atarak ilgisiz bir tav r tak n p ona bakt m. Eh, k ç fena say lmaz, bacaklar da fena de il, evet flöyle bir dön de görelim... Yar m bir dönüfl yapt, aya a kalk p arkas na geçtim ve ona dayand m. Boynuna öpücükler kondurarak gö üslerini okflad m. Ama bunlar harika, diye f s ldad m. Daha sonra bu saatte burada ne ar yor diye geçirdim içimden. Yan ndan ayr l nca kap n n efli inde duran iki bez valizi fark ettim, ama hiçbir fley söylemedim. Of burada nefis bir koku var, dedi. Tencereye bakmak için masaya e ildi ve bir ç l k att : Aman Tanr m Do ru olamaz!! Ne olamaz?.. Yemin ederim ki, bu Chili! * Chili yi tek bafl na götürece ini söyleme sak n O tencereye parma n bat r rken ben de buzdolab ndan iki bira ç kard m, bir yandan da önümüzdeki saatleri düflünüyordum, adeta bir avuç afyon yutmufl gibiydim. Aman Tanr m, gerçekten muhteflem olmufl... Demek bunu sen yapt n, tapar m bu yeme e, gerçekten inan lmaz. Ama bu s cakta, sen delisin... Ben Chili yi her zaman yiyebilirim, terim taba a damlarken bile, Chili ve ben bir elin parmaklar gibiyizdir. * Fasulye, soğan ve acı biber ile yapılan bir yemek. (y.h.n.) 12
Asl nda san r m ben de öyleyim. Üstelik flu anda öyle aç m ki!.. Kap dan ad m n att andan beri ev de iflmiflti, arad m hiçbir fleyi bulamaz olmufltum, ona tabak çatal bulmak için dört dönüyor, dolaplar açarken gülümsüyordum. Boynuma sar lmak üzere yan ma geldi; buna ç ld r yordum, saçlar n n kokusunu alabiliyordum. Ee, beni gördü üne sevindin mi? dedi. Bana düflünme f rsat ver. Pis herifler. Sana daha sonra anlat r m. Betty, kötü bir fley mi oldu?.. Çok önemli bir fley de il, dedi. Bu muhteflem Chili yi so utmaya de ecek bir fley de il. Sar l bana... Bol baharatl iki üç kafl k fasulyeden sonra bu küçük pürüzü unutmufltum. Betty nin varl bana keyif veriyordu ve as l önemlisi o sürekli gülüyor, fasulye için bana övgüler düzüyor, biram köpürtüyor, masan n üzerinden elini uzat p yana m okfluyordu, bir durumdan di erine fl k h z yla geçebildi ini henüz bilmiyordum. Yemek henüz bitmiflti, bu mutlulu un tad n ç kararak iyi bir an yafl yor, karfl l kl göz k rp p flakalafl yorduk, tam onu seyrediyor ve ona olan hayranl m düflünüyordum ki, aniden karfl mda de iflti ini gördüm, bembeyaz kesilmiflti ve bak fllar inan lmaz bir flekilde sertleflmiflti, flaflk nl ktan donakalm flt m. Sana söyledi im gibi, diye söze bafllad, hepsi it k l kl herifler. Tabii er ya da geç bir gün bu oluyor ve k zca z bir kere daha iki valiziyle kalakal yor, senaryoyu anl yor musun?.. Ama neden bahsediyorsun? dedim. Ne demek neden bahsediyorsun?.. Beni dinliyor musun, sana bir fleyler anlat yorum, neden beni dinlemiyorsun?.. 13
Hiçbir fley söylemedim, ama kolunu tutmak istedim. Geri çekildi. Beni iyi anla, dedi. Sadece beni düzmek isteyen birini aram yorum... Anl yorum, diye yan tlad m. çini çekerek elini saçlar nda gezdirdi, daha sonra pencereden d flar ya bakt. D flar s hareketsizdi; tek görünen, fl n ayd nlatt birkaç barakayla dosdo ru k rlar geçen ve tam karfl daki tepelere ba lanan yoldu. O berbat yerde bir y l geçirdi imi düflündükçe, diye m r ldand. Bofllu a bak yordu, iki elini bacaklar n n aras na s k flt rm fl, omuzlar ise sanki aniden yorgun düflmüfl gibi kamburlaflm flt. fiimdiye kadar onu hiç bu halde görmemifltim, sadece kahkahalar n tan yor ve bitmek tükenmek bilmeyen bir enerjisinin oldu unu san yordum, ona ne oldu unu merak ettim. Bir y l, diye devam etti, her Allah n günü o it herif gözlerini bana dikti ve kar s sabahtan akflama kadar kulak zarlar m z patlatt. Bir y l boyunca eflek gibi çal flt m, bir sürü müflteriye hizmet ettim, masalar parlatt m, salonu temizledim ve iflte sonuç. Sonunda patron elini bacak arana sokar ve her fleye s f rdan bafllamak gerekir. Ben ve iki valizim K sa bir süre burada kalmak ya da bir tren bileti almaktan baflka çarem yok. Uzun süre bafl n sallad ktan sonra gözlerini bana do ru kald rd. Art k gülümsüyordu, flimdi onu tan yordum. Üstelik, dedi, kalacak hiçbir yerim yok. H zla eflyalar m toplad m, di er k zlar fal tafl gibi aç lm fl gözleriyle bana bak yorlard. Onlara, Art k bir saniye bile kalmam dedim. O it suratl herifi bir kere daha görmeye dayanamayaca m! Masan n köflesini kullanarak bir bira açt m. Pekâlâ, dur da sana hakl oldu unu söyleyeyim, dedim. Sana yüzde yüz hak veriyorum. 14
Yeflil gözleri fl k saçarak bana yönelmiflti, tekrar yaflama döndü ünü hissettim, yaflam onu bö ründen kavram fl ve uzun saçlar n masan n üstüne savurmufltu. Vay be, herif ona ait oldu uma karar vermifl, anl yor musun... Evet, evet, tabii ki anl yorum. Bana güven. Yahu... Erkeklerin belli bir yafltan sonra tamamen kaç rd klar na inan yorum. Gerçekten böyle mi düflünüyorsun?.. Evet, kesinlikle. Masay toplad k ve sonra iki valizi al p içeriye tafl d m. O bulafl klar y kamaya bafllam flt, önünde akan suyu görüyordum, o haliyle bana yar saydam antenleri, aç k mor renkli yapay deriden bir göbe i olan garip bir çiçe i hat rlat yordu ve ben bu renkte bir mini ete i bu kadar ald rmaz bir tav rla giyebilecek çok fazla k z tan m yordum. Valizleri yata n üstüne att m. Yahu, dedim, bir bak ma bu bizim için daha iyi oldu... Demek böyle düflünüyorsun... Evet, genelde insanlardan tiksinirim; ama sen bende kalmaya geldi in için memnunum. Ertesi sabah benden önce kalkm flt. Birisiyle kahvalt etmeyeli gerçekten çok uzun zaman olmufltu. Bunu unutmufltum, nas l yap ld n hiç hat rlam yordum. Kalkt m, tek kelime etmeden giyindim, arkas na geçerek boynundan öptüm ve fincan m n önüne oturdum. Gözlerini devirerek pabuç büyüklü ündeki ekmek dilimlerine tereya sürüyordu, ben ise kendimi gülümsemekten alam yordum, gün gerçekten iyi bafllam flt. Güzel, iflimi çarçabuk halletmeye çal flaca m, dedim. fiehre gidip gelece im, benimle gelmek ister misin?.. 15
Bafl n sallayarak etrafa göz gezdirdi: Hay r, hay r, buraya bir çekidüzen vermem gerekiyor. Böylesi daha iyi... Bu durumda onu b rakt m ve kamyoneti garajdan ç karmaya gittim. Daha sonra girifl kap s n n önüne park ettim. Georges sandalyesinde yar uyur haldeydi, göbe inin üstünde aç k bir gazete vard. Arkas na geçtim ve bir çamafl r torbas ald m. Ah, sen misin? dedi. Bir torba ald ve esneyerek arkamdan se irtti. Torbalar kamyonetin arkas na at p kalanlar almak için geri döndük. O k z dün yine gördüm, dedi. Hiç cevap vermedim, bir torbay yerde sürüklemeye koyuldum. San r m seni ar yordu. Öyle de il mi?.. Baca n sürükleyerek geliyordu. Günefl fena halde yakmaya bafllam flt. Mor bir mini etek giyen, uzun siyah saçl bir k z, diye ekledi. Tam bu s rada Betty barakadan ç km fl, koflarak bize do ru gelmekteydi. Geliflini seyrettik. Böyle bir k z m kastediyorsun? diye sordum. Aman Tanr m! dedi. Tam isabet. Tabii ki beni ar yordu. Daha sonra onlar tan flt rd m ve moruk kibarl k taslarken ben de gidip giflenin yan na i neyle tutturulmufl olan al flverifl listesini ald m. Kâ d katlay p cebime koydum, ilk sigaram yakarak arabaya geri döndüm. Betty öndeki yolcu koltu una oturmufl, cam n arkas ndan Georges ile gevezelik ediyordu. Araban n etraf ndan dolafl p direksiyona geçtim. Düflündüm tafl nd m, dedi, ben de flöyle bir dolaflmaya karar verdim... 16