19/07/2012 14/09/2012 11.12.2012 1.4.2013 27/02/2013 22/04/2013 17/06/2013 8.12.2013 10.4.2013 12.5.2013 29/01/2014 24/03/2014 20/05/2014 7.11.2014 9.8.2014 11.4.2014 26/12/2014 19/02/2015 14/04/2015 6.10.2015 8.4.2015 29/09/2015 23/11/2015 15/01/2016 3.9.2016 5.2.2016 Haftanın Ortası Güncel konularla her Çarşamba Beklenmedik ve hızlı bir hükümet değişiminin ardından AKP de şimdilik sular duruldu gibi görünüyor. Tek vücut, tek ses, tek amaç altında birleşen parti, yeni Başbakan Yıldırım ın organizasyon becerisi altında tam yol hedeflerine kitlenecek. Bu anlamda parti içi güç dinamikleri, hükümet hedeflerinin açıkça ifade edilmesi ve partinin bu hedeflere ilerleme hızı açılarından önemli belirsizlikler ortadan kalkmış oluyor hepimiz adına. Ancak bu tabi önümüzdeki dönemin daha az zorlu geçeceği anlamına gelmemekte. 22 Mayıs sonrasında, Yıldırım ın defalarca vurguladığı üzere, fiili duruma hukuki geçerlilik kazandırmak hükümet ve Cumhurbaşkanı Erdoğan açısından en öncelikli hedef. Ancak, fiiliyat ile hukukun birleştirilmesi hedefine ulaşmanın çok muhtemel yolu sandık olacağından; Cumhurbaşkanı nın sandık gücünü %50 üzerinde tutabilmesi ve hem içeride hem dışarıda gücünü kaybetmeden yoluna devam etmesi için, Türkiye nin gündeminde bulunan öncelikli sorunlarda izlenen stratejilerde önemli değişiklikler yapılması gerekecek. Dış politika ve ekonomi bu çerçevede düşünülmeli. Yeni Türkiye ye daha hızla ama ekonomi? Beklenmedik ve hızlı bir hükümet değişiminin ardından AKP de şimdilik sular duruldu gibi görünüyor. Tek vücut, tek ses, tek amaç altında birleşen parti, yeni Başbakan Binali Grafik 1: Uzun Vadeli Türkiye Tahvil Faizi (%) 12 11 10 9 8 7 6 5 Yıldırım ın organizasyon becerisi altında tam yol hedeflerine kitlenecek görünümünde. Bu anlamda parti içi güç dinamikleri, hükümet hedeflerinin açıkça ifade edilmesi ve partinin bu hedeflere ilerleme hızı Kaynak: Bloomberg, Egeli & Co. 1
açılarından önemli belirsizlikler ortadan kalkmış oluyor hepimiz adına. Ancak bu tabi önümüzdeki dönemin daha az zorlu geçeceği anlamına gelmemekte. Zaten tüm sıkıntıların ifadesi artık Türkiye nin uzun vadeli tahvil faizine de (Grafik 1) hızla yansımaya başlamış durumda. Hükümet programı ve yeni Kabine çok şey anlatıyor Başkanlık sistemine doğrudan, ya da partili başkanlık/başkanlık olarak kademeli şekilde geçebilmek için anayasa değişikliğinin AKP cenaplarında ne derece arzu edildiği ve öncelik haline geldiği artık çok açık. Zaten, AKP nin 2. Olağanüstü Kongresi nde sergilenen güç birliği, eğer varsa parti içinde başkanlığa soğuk yaklaşan kesimin zapturapt altına alınarak başkanlık isteyenlerin yanında tek ses kılınması ile sonuçlandı. Bu anlamda, AKP içinde çok önemli bir belirsizlik unsurunun ortadan kalkmış olduğunu bir kez daha Grafik 2: Türkiye: Tasarruf Azlığı Dış Kaynaklar Azalınca Yatırımları Zayıflatıyor 2
vurgulamak lazım; keza Grafik 3: Türkiye de Kişi Başına Gelir Piyasa Kuruna Göre Yerinde AKP nin şeffaf bir şekilde hangi hedeflere kilitlendiğinin anlaşılması diğer çok önemli konularda Türkiye nin nereye doğru ilerleyeceği tahminini yapmayı kolaylaştırmakta. 22 Mayıs sonrasında, Yıldırım ın defalarca vurguladığı üzere, fiili duruma hukuki geçerlilik kazandırmak hükümet ve Cumhurbaşkanı Erdoğan açısından en öncelikli hedef. İlk Kabine toplantısının ve yüksek olasılıkla bundan sonraki tüm Kabine toplantılarının Cumhurbaşkanlığı Sarayı nda yapılacak olması da fiili durumun giderek perçinleneceği anlamını taşımakta. Başka bir ifadeyle, yeni hükümetle birlikte, Cumhurbaşkanı, ülkenin temel sorunları ve güncel politik konularıyla ilgili hem baş aktör rolünde olacak; hem de tek aktör rolünde olacak önümüzdeki aylarda. Ancak, fiiliyat ile hukukun birleştirilmesi hedefine ulaşmanın çok muhtemel yolu sandık olacağından; Cumhurbaşkanı nın sandık gücünü %50 üzerinde tutabilmesi ve hem içeride hem dışarıda gücünü kaybetmeden yoluna devam etmesi için, Türkiye nin gündeminde bulunan öncelikli sorunlarda izlenen stratejilerde önemli değişiklikler yapılması gerekecek. Dış politika ve ekonomi bu çerçevede düşünülmeli. Fakat iş Kürt sorununa, artan PKK terörü ve bu saldırılıların büyük şehirlere yayılma hızı açısından oluşturduğu tehdide geldiğinde; verilen mesajlardan anlaşılan 2015 3
Temmuz ayından bu yana izlenen hükümet politikasının yenileneceği değil; güçlendirilerek devam edileceği. Tek tek ele almakta fayda var. Değişimi anlamlandırmak Cumhurbaşkanı Erdoğan ın işaret ettiği yönde AKP nin Türkiye de sistem değişikliği, elbette Pazar gününden bugüne başlamadı. Bahse konu olan fiiliyat 10 Ağustos 2014 te Erdoğan ın halkın oylarıyla Cumhurbaşkanı olarak seçilmesiyle başladı. Bu anlamda bugün yaşananların uzun soluklu bir yolun son birkaç aşaması olduğunu anlamak önemli. Başka bir ifade ile Binali Yıldırım ın içeriğini değiştirmek üzere olduğu Başbakanlık, yeni bir dönemin başlangıcı değil; yeni bir dönemeç sadece. Tabi elbette fiili başkanlık uygulamasının sistemsel olarak yasal zemine nasıl oturtulacağı kritik. Yeni hükümetin kurulmasının ardından haziran ayından itibaren en çok konuşulan, başkanlık sistemine geçiş çalışmalarının hızlanması olacak. Sevgili Atilla Yeşilada nın son yazısından alıntı yaparsak ortada üç seçenek var: 1. ya 2019 seçimlerine kadar Yıldırım ile idare edecek, 2. ya HDP li sandalyelere göz koyup ara seçime gidecek, Grafik 4: Türkiye de Ekonomik Büyüme 2013 ten Bu Yana Yerinde 3. ya da TBMM yaz tatiline gitmeden veyaekim de erken seçim kararı alacak. Fakat yeni Başbakan ın muhalefet ile uzlaşma olmaz ise ne yapacaklarını çok iyi bildikleri ve bu yolda ilerleyecekleri yönündeki beyanı, Cumhurbaşkanı nın 2019 dan önce kendi 4
statüsünün değiştirilmesini beklemek istemediğinin net bir ifadesi. Kısaca, Yıldırım ın dünkü sözleriyle birinci seçenek elenmiş durumda. AKP nin izleyeceği yol, muhalefetle bir kaç denemeden sonra başkanlık olmazsa Cumhurbaşkanı nın aynı zamanda AKP nin de genel başkanı olduğu partili başkanlık için her yolu 2016 nın ikinci yarısında zorlamak. HDP üzerinden geçtiğini anlatıyor. Dokunulmazlıkların kaldırılması sonrası HDP li vekiller hakkında izlenecek yol; ara seçimle mi yoksa erken seçimle mi AKP nin, 368 milletvekili zorlamayı deneyeceğini belirleyecek. CHP lideri Kılçdaroğlu na göre "Terörle mücadele kanununda değişiklik yapıldı, sözlü propaganda suç olmaktan çıktı. HDP'lilerin hapse girmesi söz konusu olmaz". Ancak, Birleşik Devrimci Parti üyeleri hakkında hazırlanan savcılık iddianamesinde HDP nin, illegal PKK-KCK nın legal örgüt uzantısı olduğunu yazması; HDP lilerin sözlü propaganda yapmanın ötesinde suçlamalarla karşı karşıya kalacaklarının habercisi. Kısaca, ancak zorla tutuklanarak götürülmeleri gerekecek gibi dursa da ve zaten mevcut gerginliğe bu durum gerginlik ekleyecek olsa da, HDP li 15 civarında vekilin milletvekilliğinin CHP ile bölünmüş veya yönetimi değişmiş bir MHP nin Grafik 5: Birleşik Öncü Göstergeler: Türkiye Ekonomisi Güç Kaybediyor anayasal başkanlık sistemine de partili cumhurbaşkanlığına da destek vermeyeceği artık çok net. Bu da Sayın Erdoğan ın Cumhurbaşkanlığı uygulamalarına hukuksal zemini kazandırabilmenin AKP açısından tek yolunun 5
düşmesi gündeme gelebilir. Bunun ne hızda gerçekleşeceği ise henüz bilinememekte. Ancak Erdoğan ın sistem değişikliği için daha fazla zaman kaybedecek sabrının kalmadığı veri olarak alınırsa, bu süreç sene sonunda öteye uzayacak gibi değil. Yine de eğer yargıçlar CHP liderinin bakış açısıyla bakarsa, ve terörle mücadele kanununda yapılan değişiklik HDP li Grafik 6: Turizm Krizde vekillerin hapse atılmasının önüne geçebilecekse, zaten ara seçim geçerli bir seçenek olmaktan çıkıyor. Ancak, bu tabi HDP nin PKK ile bağlantısı üzerinden ateş altında kalmayacağı anlamına gelmiyor. Sadece, terörle mücadele ederken 367 milletvekili hedefi dâhilinde milliyetçi oyların da peşinde koşan AKP nin HDP yi mümkün olan en yoğun baskı altında tutarak; HDP nin baraj altı kalmasına oynayarak erken seçim seçeneğini kullanmaktan başka çaresinin olmadığını anlatıyor. Hem PKK nın artan saldırıları hem de arzu edilen başkanlık perspektifinden bakıldığında milliyetçi oylara duyulan ihtiyaç hatırlandığında, PKK ile bir ateşkesin ise söz konusu bile olamayacağını herhalde eklemeye gerek yok. Tabi, başkanlık/partili başkanlık acil önemini koruduğu sürece. Tüm bu hükümet değişiminden partili başkanlık konusunda geri dönülmeyecek şekilde düğmeye basılmış olduğu zaten son derece açık. 6 Erken seçime gidene kadar da çok muhtemel, dün Binali Yıldırım ın belirttiği üzere en önce siyasi partiler ve seçim yasalarında değişikliğe gidilecek. Seçim barajı %7-8 seviyesine indirilirken,
daraltılmış bölge seçim sistemi Grafik 7: Krediler Zayıflıyor devreye girecek. Büyük olasılıkla yeni Başbakan ın daha doğrudan demokrasiye geçilecek dediği sistem de işe bu daraltılmış seçim sistemine geçiş. Özetleyerek toparlamak lazım: AKP nin çeşitli anketlerde gücünü %50-52 civarında koruduğuna bakarsak, anayasayı istediği şekli vererek değiştirmesi için ihtiyacı olan 367+1 sandalyeyi; en kestirme bir erken seçimle alabilir. Ve çok muhtemel Türkiye nin gitmekte olduğu yön de ya 2016 sonbaharda ya da 2017 başında erken bir genel seçimin yapılacağı yol. MHP içinde esen rüzgarlar tam dinginleşmeden, denkleme eklemek zor. Yapılan anketlere göre, MHP de lider değişiminin, adını koymak gerekirse Meral Akşener in gelişinin hem AKP tabanında hem CHP tabanında oy kaybı anlamına geleceği görülüyor. Erdoğan ın fiili başkanlığını hukuksal zemine uydurmak gibi büyük bir hedef peşinde olan AKP açısından bakıldığında, 367 sandalyenin kritik önemde olması, MHP deki değişim tohumlarının filizlenmesine olanak tanımadan harekete geçme gereğine işaret ediyor. Dış politikada restorasyon Binali Yıldırım tarafından düşmanlarla yeniden dost olunacağı ve Suriye de devam eden anlamsız savaşa yönelik vurgu esasta dış politikada büyük değişikliklerin kapıda olduğunun çok açık bir işareti. Davutoğlu nun başbakanlığının bitirilmesi sürecinde basına yansıyan güç savaşının gerisinde, başarısız Suriye politikasının mimarı 7
oluşunun ABD ile yarattığı Grafik 8:Türkiye de Enflasyon Beklentisi Düşmüyor gerginlikten çark etme isteği olduğunu düşünmek için de yeterince neden var. Turizm sektörüne gerçek bir kriz olarak yansıyan Türkiye- Rusya sorunu ve Akdeniz deki gaz yatakları üzerinden yeniden yakınlaşan Türkiye-İsrail ilişkilerinin de aynı potada değerlendirilmesi gerek. Hatta Mısır ı da resme eklemek gerek. Davutoğlu ve Fidan ekibine faturasının çıktığı anlaşılan sorunlu dış ilişiklerde bir restorasyon dönemini girileceği anlaşılıyor. Rusya ile ilişkiler Türkiye nin Suriye içindeki tavrı değiştiği ölçüde yumuşama potansiyeline sahip. Aynı şekilde ABD-PYD ilişkisi üzerinden ortada bulunan gerginlik de gerileme potansiyeli taşımakta. Fakat Türkiye nin dış ilişkilerinde sorunlu olana sorunların ekleneceği eksen AB ile olan tarafta. Davutoğlu tarafından kotarılmaya çalışılan göçmen müzakeresinin, Merkel in dahlinin devam edişine rağmen Erdoğan liderliğinde geldiği nokta iplerin oldukça gerilmesine yol açmakta. Dış İşleri Bakanı Çavuşoğlu yeni Kabine de yerini korurken kendini AB ile ilişkilere adamış eski büyükelçi Volkan Bozkır ın AB Bakanı pozisyonunu kaybedişi, herhalde Türkiye-AB ilişkilerinde değişim olarak yansıyacak. Ancak, olumlu bir değişim olması için bulunabilecek pek neden yok ortada. Ekonomi ters rüzgârlarla boğuşacak Fed tutanaklarından ve gelen verilerden anlaşılan, Amerikan Merkez Bankası nın ikinci faiz artışını Haziran yerine Temmuz da yapacağı ve 8
ardından yılın geri kalanında Grafik 9: TL de Zayıflık Doğrudan Çekirdek Enflasyona Geçiyor ikinci ve belki üçüncü faiz artışına yönelebileceği. Bunun anlamını birçok Haftanın Ortası nda tartıştık ama kısaca söylemek gerekirse, Fed in bu hareketi bizim gibi gelişmekte olan ülkelerde izlenen sermaye çıkışının sertleşmesi demek. Hal bu iken, TCMB nin dün de faiz koridorunun üst bandında 50 baz puan faiz indirdiğini gözlemledik. Bilindiği üzere Banka uzun süredir, bu yazıda özellikle kullanılan grafiklerden anlaşılacağı üzere yavaşlayan, ivme kaybeden Türkiye ekonomisini canlandırmak için faiz indirme baskısı altında. Gerçi indirdiği faizin biraz göstermelik olması, yani esas fonlama faizi olmaması, faiz indirimlerinin şimdilik TL üzerindeki etkisini sınırlı tutsa da, bu hareketin devam edeceği beklentisi TL nin zayıf seyrine yılın kalan kısmında destek verecek. Yeni kurulan hükümet açısından ekonomiye bakarsak da, beklentilerin aksine Mehmet Şimşek isminin korunması simgesel olarak yurtdışına verilen bir mesajdan öteye geçebilecek gibi değil. Daha doğrusu, Mehmet Şimşek sürekli bahsettiği verimlilik odaklı yapısal reformları gündemde ön sıralara taşıyabilecek kaldıraç gücünden yoksun. Aksine, 65. Hükümet in parti programından anlaşılacağı üzere kısa vadede büyümeyi zorlayıcı ancak orta vadede büyüme potansiyelini artırıcı yapısal reformlar yerine; acil partili başkanlığı büyük olasılıkla erken genel seçimle destekleyecek bir ekonomik konjonktür yeni hükümetin vizyonunu oluşturmakta. Bu da TL nin dolar karşısında zayıflamaya devam edeceğinin garantisi zaten. 3.11 piyasanın sene 9
sonu beklentisi. Halbuki Grafik 10: TL de Zayıflık Doğrudan Çekirdek Enflasyona Geçiyor gidişata göre 3.2 ler daha büyük olasılık. TL deki değer kaybının çekirdek enflasyona geçişkenliği bilindiği üzere yüksek (Grafik 8). TL nin dolara karşı sene sonunda 3.20 ler civarında olacağından bahsediyorsak; enflasyon beklentisinin tutması Grafik 11: TL de Zayıflık Doğrudan Çekirdek Enflasyona Geçiyor da zaten söz konusu değil. Zaten ekonomi yönetimi ve bürokrasisi içinde enflasyonun %6 civarında mı yoksa %8 civarında mı olduğu öncelikli bir konu uzun zamandır değil. Büyümenin ise en kötü %3-4 arasında bir yerde tutulması zaten yeni hükümetin acil başkanlık hedefinin önemli bir parçası. Tekrar etmekte fayda var. İçte yüksek enflasyon, zayıf TL, azalan yabancı sermaye gibi zorluklar yanında, dışarıda Fed faiz artış sürecinin elle tutulur etkiler yaratacak hale gelişi Türkiye ekonomisinin daha zorlu bir döneme yılın ikinci yarısından itibaren adım attığını gösteriyor. Yeni Hükümet programından, yeni Merkez bankası Başkanı nın söylemlerinden, 10
yeni Kabine deki görev dağılımından anlaşıldığı üzere ise birkaç ismin sembolik varlığından öteye yapısal reformların gündeme bile gelmeyeceği. AKP açısından başkanlık için son dönemeç sayılan erken seçim, veya ara seçim veya referandum döneminde ekonomide hedefin büyüme tarafını mümkün olduğu kadar kuvvetli tutulmasına öncelik verileceği, kaynakların bu yönde kullanılacağı. Bugünden sonra gelişmeler çok hızlanacak. Hem içerde hem dışarda. Hep beraber izleyerek yorumlamaya çalışmaya devam edeceğiz. İletişim: Güldem Atabay Şanlı Direktör, Araştırma ve Strateji +90 532 347 82 06 guldem.atabaysanli@egelico.com Bu doküman Egeli & Co. Portföy Yönetim A.S. ( Egeli & Co. Mersis No: 0-3254-1422-0400018) tarafından hazırlanmıştır. Egeli & Co. SPK düzenlemelerine tabi ve SPK tarafından düzenlenen yetki belgesine sahip, kendine değer yaratmaya adamış bağımsız bir portföy yönetim şirketidir. (Yetki belgeleri: 03.11.2010 PYS./PY. 35/946 ve 03.11.2010 PYS./YD. 15/946). Portföy yönetimi ve yatırım danışmanlığı hizmeti veren Egeli & Co. 2002 yılından bu yana, dürüst ve seçkin yaklaşımı ile yerli ve yabancı kurumsal yatırımcılara, aile şirketlerine ve özel bireysel portföylere hizmet etmektedir. Başarısı, yatırımcıları için yurtiçi ve yurtdışında geliştirdiği finansal ürünler ile değer yaratma becerisinden gelmektedir. Egeli & Co. yu diğerlerinden ayıran fark alternatif varlık sınıflarına ve yatırım temalarına odaklanmasıdır. Egeli & Co. Türk sermaye piyasalarındaki alternatif yatırım temaları alanında bulunan geniş bilgi, tecrübe ve geçmiş performansı ile yatırımcıları için uzun vadeli yatırımlarla önemli getiriler yaratmaktadır. YASAL UYARI: Bu rapor ve yorumlardaki yazılar, bilgiler ve grafikler, ulaşılabilen kaynaklardan iyi niyetle ve doğruluğu, geçerliliği, etkinliği velhasıl her ne şekil, suret ve nam altında olursa olsun herhangi bir karara dayanak oluşturması hususunda herhangi bir teminat, garanti oluşturmadan, yalnızca bilgi edinilmesi amacıyla derlenmiştir. Bu belgedeki bilgilerin doğruluğu, güvenirliliği ve güncelliği hakkında gerekli özeni göstermekle birlikte bu bilgilerin güvenirliliği, doğruluğu, güncelliği ve eksiksizliği hakkında hiçbir garanti vermemektedir. (Varsa) Yürürlükteki herhangi bir yasa veya düzenleme ile sorumluluğun sınırlandırması ölçüde tasarruf olarak, Egeli & Co., yöneticileri, çalışanları, temsilcileri ve ajansları bu belgenin içeriği, hatası veya eksiklerinden ya da bu bilgilere dayanılarak yapılan işlemlerden doğacak her türlü maddi/manevi zararlardan (ihmal olup olmadığı ya da başka bir şekilde olursa da) ve her ne şekilde olursa olsun üçüncü kişilerin uğrayabileceği her türlü zararlardan dolayı sorumlu tutulamaz. Herhangi bir şirket, sektör, hisse veya yatırım için detaylı ve tam bir analiz değildir. Egeli & Co. her an, hiçbir şekil 11