ÇOKTAN SEÇMELİ SORULAR HİTİT ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ İKTİSAT BÖLÜMÜ (İÖ) ANAYASA HUKUKU DERSİ ARA SINAVI (11 Kasım 2010 Saat 19:00) 1- Amerikan modeli anayasa yargısı için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Kanunların anayasaya uygunluk denetimi erga omnes (herkesi bağlayan) etki yapar B) Anayasaya aykırı kanun iptal edilmez, ihmal edilir C) Sadece a posteriori (sonrasal) denetim mümkündür D) Her düzeyde mahkemenin anayasaya uygunluk denetimi yapması söz konusudur E) Amerika da ilk defa Marbury v Madison davasında kanunun anayasa uygunluğu denetlenmiştir AÇIKLAMA: Amerikan modeli anayasa yargısında kanunların anayasaya uygunluk denetimi erga omnes (herkesi bağlayan) değil; inter partes (taraflar arası) etki yapar. 2- Aşağıdaki ifadeleri dikkatlice okuyunuz. I. TC Anayasasının Cumhuriyetin nitelikleri ni düzenleyen 2. maddesi. II. TC Anayasasının seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakları kenar başlıklı 67. maddesi. III. TC Anayasasının sporun geliştirilmesi kenar başlıklı 59. maddesi. IV. TC Anayasasının Ormanların korunması ve geliştirilmesi kenar başlıklı 169. maddesi. V. Genel seçimlerde en çok oy alan partinin genel başkanının Cumhurbaşkanı tarafından Başbakan olarak görevlendirilmesi geleneği. Yukarıdaki hükümler değerlendirildiğinde hangisi/hangileri maddi anlamda anayasa içinde yer alır? A) I ve II B) III ve IV C) I, II ve V D) III, IV ve V E) I, II, III ve IV AÇIKLAMA: Maddi anlamda anayasa, bir devlette devletin yönetimi ve siyasal iktidarın el değiştirmesi, temel hak ve özgürlüklerle ilgili her türlü hukuk kuralı ve teamüllerin toplamıdır. Şekli anlamda anayasa içinde yer alsa da sporun geliştirilmesi veya Ormanların korunması ve geliştirilmesi ile ilgili anayasa maddeleri maddi anlamda anayasa içinde yer almaz. 1/5
3-1982 Anayasası için aşağıda verilen bilgilerden hangisi tam doğrudur? A) Yazılı çerçeve katı B) Teamülî kazüistik esnek C) Teamülî çerçeve katı D) Yazılı çerçeve esnek E) Yazılı kazuistik katı 4- Aşağıdakilerden hangisi anayasa yargısının işlevlerinden değildir? A) Yasama organının çalışmalarını engellemek B) Kanunların anayasaya uygunluğunu sağlamak C) Yasama organının hukuka aykırı yasalar çıkarmasını engellemek D) Çıkarılan yasalarla ilgili Meclis çoğunluğunun ötesinde çoğulculuğa yer vermek E) Meclisin hukuksal yönden denetimini sağlamak AÇIKLAMA: Anayasa yargısının yasama organının çalışmalarını engellemek gibi bir işlevi yoktur. Diğer şıklarda sayılanlar anayasa yargısının işlevlerindendir. 5-12 Eylül 2010 Anayasa değişiklikleri dikkate alındığında, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Cumhurbaşkanı Anayasa Mahkemesine iptal davası açabilir. B) Bireylere Anayasa Mahkemesi ne iptal davası açma yetkisi getirilmiştir. C) Görülmekte olan bir davada mahkeme yargıcı anayasaya aykırı olduğu savıyla bir kanunun tümünün veya bir kısmının iptali için Anayasa Mahkemesine başvurabilir D) Meclisteki siyasi parti gruplarından sadece iktidar ve anamuhalefet partisine iptal davası açma yetkisi tanınmıştır. E) TBMM üye tam sayısının 1/5 i iptal davası açmaya yetkilidir. AÇIKLAMA: 12 Eylül 2010 Anayasa değişiklikleri ile bireysel başvuru hakkı getirilmiş olmakla birlikte, bireysel başvuru bireylere tanınan iptal davası açma yetkisi değildir. İptal davasını açma yetkisi sadece AY, m. 150 de belirtilen kişi ve makamlara tanınmıştır. 6-1920 yılında Büyük Millet Meclisi nin seçiminden sonra, BMM bir anayasa yapımına gitmiş ve Teşkilat-ı Esasiye kanunu adıyla sadece 23 maddeden oluşan bir anayasayı kabul etmiştir. 1921 Anayasası adıyla da anılan bu anayasa hangi yöntemle yapılmıştır? A) Kurucu iktidar B) Kurucu referandum C) Kurucu meclis D) Misak E) Ferman AÇIKLAMA: Halkın seçtiği bir meclisin anayasa yapmış ve doğrudan yürürlüğe girmiştir: Kurucu Meclis. 2/5
7- Aşağıdakilerden hangisi tali kurucu iktidarın özelliklerinden değildir? A) Tali kurucu iktidar, türev bir iktidardır B) Tali kurucu iktidar anayasayı değiştirirken, değiştirdiği anayasanın hukukuna tabidir C) Tali kurucu iktidar sınırsız değildir D) Tali kurucu iktidar çoğu zaman hem şekil, hem de esas bakımından sınırlıdır E) Tali kurucu iktidara zaman bakımından sınır konamaz AÇIKLAMA: Bazı devletlerin anayasalarında tali kurucu iktidara zaman bakımından (belli dönemlerde veya belli bir süre içinde anayasanın değiştirilmesinin yasaklanması gibi) sınırlama getirilebilmektedir. 8- Aşağıdakilerden hangisinde itiraz yolu (defî) söz konusu olamaz? A) Amerikan modeli anayasa yargısında B) Sonrasal denetimin olduğu Türk anayasa yargısında C) Sadece öncesel denetimin olduğu Fransız anayasa yargısında D) Bireysel başvuru yolunun olduğu Alman anayasa yargısında E) Mahkemelerin gördükleri davada karşılaştıkları sorun karşısında anayasa uygunluk denetimi yapmakla yetkilendirildiği ülkelerdeki anayasa yargısı modelinde AÇIKLAMA: Sadece öncesel (önleyici) denetim yönteminin olduğu bir anayasa yargısı sisteminde, kanun yürürlüğe girdikten sonra anayasaya aykırılık iddiasıyla Anayasa Mahkemesine gidilmesi mümkün değildir. (Dikkat: Amerikan modeli anayasa yargısında özellikle federal anayasayı ilgilendiren durumlarda yerel mahkemelerin Supreme Court a başvurusu mümkündür) 9- Aşağıdaki ifadeleri dikkatlice okuyunuz. AZERBAYCAN Azerbaycan laik, demokratik, bütünleşik bir hukuk devletidir (m. 7/1). Azeri halkı bütündür (m. 5) ve kanun önünde din, dil,cinsiyet vb ayrım gözetmeksizin bütün vatandaşlar eşit haklara sahiptir (m. 25). Azerbaycan Milli Majlisi yasama, Azerbaycan Devlet Başkanı yürütme ve Azerbaycan Mahkemeleri yargı gücünü kullanır (m.7/3). Devlet Başkanı 35 yaşını doldurmuş, en az 10 yıldır Azerbaycan da ikamet eden, seçme hakkına sahip, üniversite mezunu ve çifte vatandaşlığı olmayan Azerbayvan vatandaşları arasından (m. 100); 5 yıllığına, genel ve gizli oyla seçilir. Devlet başkanı seçilebilmek için geçerli oyların üçte iki çoğunluğunu almak gerekir (m. 101). Azerbaycan Hükümeti, başbakan, başbakan yardımcıları, bakanlar ve merkezi idarenin diğer amirlerinden oluşur (m. 115). Verilen bilgiler ışığında Azerbaycan ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Azerbaycan devleti bir cumhuriyettir. B) Azerbaycan üniter bir devlettir. 3/5
C) Azerbaycan da başkanlık ya da yarı başkanlık sistemi vardır D) Azerbaycan federal bir cumhuriyettir E) Azerbaycan da subjektif millet anlayışı vardır. AÇIKLAMA: Yukarıdaki metinde Azerbaycan ın federal bir devlet olduğuna ilişkin bilgi yoktur. (C şıkkında kullanılan ya da bağlacı alternatiflik anlamı taşıdığından; yukarıdaki metinde verilen bilgiler doğrultusunda Azerbaycan da başkanlık ya da yarı başkanlık sistemi vardır demek mümkündür) 10- Azerbaycan ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) Azerbaycan da saf parlamenter sistem uygulanmaktadır B) Azerbaycan da yürütme tek başlıdır C) Azerbaycan da bakanlar kurulu Milli Majlis e karşı sorumsuzdur D) Azerbaycan daki hükümet sistemi ile Fransa daki benzerlik göstermektedir E) Azerbaycan a en yakın hükümet sisteminin örneği İngiltere dedir AÇIKLAMA: Doğrudan halk tarafından seçilen bir devlet başkanı ve onun yanında bakanlar kurulunun bulunuşu bize yarı-başkanlık sistemini işaret etmektedir. Bu da Fransa daki hükümet sistemiyle örtüşmektedir. 11- Hükümet sistemleriyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Hükümet sistemleri temelde kuvvetler birliği ve kuvvetler ayrılığı olmak üzere iki temel ayrımla ele alınır B) Meclis Hükümeti, güçlerin yasama organında birleşmesidir Meclis Hükümetlerinde kural olarak devlet başkanlığı yoktur C) Monarşilerde, kralın sadece yürütmede bulunması, yasamanın başka bir organ tarafından kullanılmasına meşrutiyet (anayasal monarşi) denir D) Parlamenter sistem, halkın sadece yasama organını seçtiği ve yürütmenin yasama içinden çıktığı, yumuşak kuvvetler ayrılığıdır E) Parlamenter sistem sadece devlet başkanının parlamento tarafından seçildiği cumhuriyetlerde mümkün olabilir AÇIKLAMA: Parlamenter sistem, yürütmenin iki başlı (bicephal) olduğu bir sistemdir. Bir tarafta seçilmiş veya veraset yoluyla gelmiş bir sembolik devlet başkanı; diğer yanda parlamento üyesi olarak seçilmiş bir başbakan bulunur. Bu sistemin doğduğu ve gelişme gösterdiği yer hala monarşiyle yönetilen İngiltere dir. 12- Başkanlık sistemiyle ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Yürütmen tek başına Başkandan oluşur, ayrıca bir bakanlar kurulundan söz edilemez B) Impeachment başkanın görevden alınması için meclis ve senato tarafından yürütülen bir tür soruşturma dır C) Kural olarak kanun tasarıları başkan tarafından hazırlanır D) Bütçenin ve uluslar arası antlaşmaların onaylanması yasamanın yetkisindedir E) Bazı yüksek bürokratların atanmasında Başkan yasamanın onayına ihtiyaç duyar 4/5
AÇIKLAMA: Başkanlık sistemi kuvvetlerin birbirinden keskin bir şekilde ayrıldığı bir sistemdir. Dolayısıyla kural olarak yürütmenin yasama faaliyetlerine katılması mümkün değildir. 13- Aşağıdakilerden hangisi parlamenter sistemde bakanlar kurulunun özelliklerinden değildir? A) Başbakanın Yüce Divana sevki halinde Bakanlar Kurulu sona erer B) Bakanlar Kurulu toplantıları gizlidir ve görüşmeler tutanağa geçirilmez C) Bakanlar Kurulu üyelerinin tek tek bakanlığının düşürülmesi mümkün değildir D) Bakanlar Kurulunun kolektif sorumluluğu vardır E) Homojenlik ilkesi, bütün bakanların aynı siyasal çizgide olduğu varsayımıdır AÇIKLAMA: Bakanların hem kolektif hem de bireysel sorumlulukları söz konusudur. Bir bakan kendi görev alanından bireysel olarak sorumludur ve kendine özgü alanla ilgili bir durumda tek başına bakanlıktan düşürülmesi mümkündür. 14- Aşağıdakilerden hangisi parlamenter sistemin özelliklerinden değildir? A) Yürütme çift başlıdır (bicephal) B) Başbakanın yetkilerini kullanabilmesi için karşı imza şarttır C) Meclisin Hükümetten desteğini çekmesiyle başka bir deyişle güvensizlik oyuyla Hükümeti düşürmesi mümkündür D) Kural olarak başbakan meclis üyesidir E) Halk sadece yasama organını seçer, ayrıca yürütme için seçime gidilmez AÇIKLAMA: Parlamenter sistemde yetkilerini başbakan değil; cumhurbaşkanı karşı imza kuralına göre kullanır. 15- Aşağıdakilerden hangisi başkanlık sistemde, yasama-yürütme etkileşimine örnek olamaz? A) Kongre nin bütçeyi onaylaması B) Başkanın kanunları veto yetkisi C) Sekreterlerin atanmasında Senato nun onayı D) Uluslar arası antlaşmaların Başkan veya görevlendirdiği sekreter tarafından imzalanması E) Başkanın impeachment a uğraması AÇIKLAMA: D şıkkında tamamen yürütmeye ait bir görevden söz edilmektedir. Diğer şıklarda ise yasama ve yürütmenin görevlerindeki kesişme noktalarından (etkileşimler) bahsedilmiştir. 5/5