MDG-F 2067 Türk Tekstil Sektöründe KOBİ ler için Sürdürülebilir Ağlar Oluşturulması Ortak Programı Değer Zinciri Yönetimi Platformu Durum Tespit ve İhtiyaç Analiz Raporu Rainmaker İş Çözümleri Ekim 2011 1 / 56
İÇİNDEKİLER 1 BÖLÜM 1 Giriş ve Kapsam 1.1. Yönetici Özeti 3 BÖLÜM 2 - Metodoloji ve Analiz Süreci 2.1. Pilot İller 5 2.2. Firmaların Seçimi 5 2.3. Metodolojisi 5 BÖLÜM 3 - Tekstil Sektörüne Genel Bakış 3.1. Rakamlarla Türk Tekstil Sektörü 6 3.2. Yurtdışı Rekabet ve Tekstil Sektörü 6 3.3. Tekstil Sektörü ve Tedarik Zinciri 7 3.3.1 Tekstil Sektöründe Tedarik Zinciri Döngüsü 7 3.3.2 Tedarik Zinciri Entegrasyonunda Kullanılan Bilgi Teknolojileri 9 BÖLÜM 4 - Konu İllere Spesifik Durum Analizi 4.1. GAZİANTEP 11 4.1.1. Yapılan İnceleme Hakkında Genel Bilgi 11 4.1.2. Gaziantep İli Tekstil Sektörü Genel Durumu 11 4.1.3. Gaziantep İlinin Tedarik Zinciri İçindeki Yeri 13 4.1.3.1 Tedarik Zincirinde Kullanılan Temel Ürünler 13 4.1.4. Tedarik Yönetimi 13 4.1.5. Teknoloji Kullanımı 16 4.1.5.1 Üretim Amaçlı Kullanılan Teknolojiler 16 4.1.5.2 Sektördeki Firmaların İç İletişim, Dış Dünya İle İletişim ve Çözüm Ortakları, İş Ortakları ve İş Yapış Şekilleri İtibariyle Teknoloji/İnternet/Platform/Kullanımları 16 4.1.6. Rekabet ve Görünebilirlik 18 4.1.7. Platform Gereksinimi ve Genel Yaklaşım 19 4.2. KAHRAMANMARAŞ 22 4.2.1. Yapılan İnceleme Hakkında Genel Bilgi 22 4.2.2. Kahramanmaraş İli Tekstil Sektörü Genel Durumu 22 4.2.3. Kahramanmaraş İlinin Tedarik Zinciri İçindeki Yeri 23 4.2.3.1 Tedarik Zincirinde Kullanılan Temel Ürünler 23 4.2.4. Tedarik Yönetimi 24 4.2.5. Teknoloji Kullanımı 26 4.2.5.1 Üretim Amaçlı Kullanılan Teknolojiler 26 4.2.5.2 Sektördeki Firmaların İç İletişim,Dış Dünya İle İletişim ve Çözüm Ortakları, İş Ortakları ve İş Yapış Şekilleri İtibariyle Teknoloji/İnternet Kullanımları 26 4.2.6. Rekabet ve Görünebilirlik 27 4.2.7. Platform Gereksinimi ve Genel Yaklaşım 28 2 / 56
4.3. ADIYAMAN 30 4.3.1. Yapılan İnceleme Hakkında Genel Bilgi 30 4.3.2. Adıyaman İli Tekstil Sektörü Genel Durumu 30 4.3.3. Adıyaman İlinin Tedarik Zinciri İçindeki Yeri 31 4.3.4. Teknoloji Kullanımı 32 4.3.4.1 Üretim Amaçlı Kullanılan Teknolojiler 32 4.3.4.2 Sektördeki Firmaların İç İletişim,Dış Dünya İle İletişim ve Çözüm Ortakları, İş Ortakları ve İş Yapış Şekilleri İtibariyle Teknoloji/İnternet Kullanımları 32 4.3.5. Rekabet ve Görünebilirlik 33 4.3.6. Platform Gereksinimi ve Genel Yaklaşım 35 4.4. MALATYA 36 4.4.1. Yapılan İnceleme Hakkında Genel Bilgi 36 4.4.2. Malatya İli Tekstil Sektörü Genel Durumu 36 4.4.3. Malatya İlinin Tedarik Zinciri İçindeki Yeri 37 4.4.3.1 Tedarik Zincirinde Kullanılan Temel Ürünler 37 4.4.4. Tedarik Yönetimi 37 4.4.5. Teknoloji Kullanımı 38 4.3.5.1 Üretim Amaçlı Kullanılan Teknolojiler 38 4.3.5.2 Sektördeki Firmaların İç İletişim, Dış Dünya İle İletişim ve Çözüm Ortakları, İş Ortakları ve İş Yapış Şekilleri İtibariyle Teknoloji/İnternet Kullanımları 38 4.4.6. Rekabet ve Görünebilirlik 38 4.4.7. Platform Gereksinimi ve Genel Yaklaşım 39 BÖLÜM 5 - Genel Değerlendirme 5.1. Genel Değerlendirme 40 BÖLÜM 6 - İhtiyaç Analizi 6.1. Platform İhtiyaç Analizi 44 6.1.1. Kavramsal ve Fonksiyonel Tasarım 44 KAYNAKÇA 51 EKLER 52 EK 1 : Görüşme Formu 52 3 / 56
BÖLÜM 1 GİRİŞ VE KAPSAM 1.1. YÖNETİCİ ÖZETİ Hazırlanan Tekstil ve Hazırgiyim Sektöründe Değer Zinciri Yönetimi Platformu (DZYP) Durum Tespit ve İhtiyaç Analiz Raporu kapsamında, Gaziantep, Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya illeri ziyaret edilmiş, bu illerdeki Tekstil ve Hazırgiyim sektöründe faaliyet gösteren firmaların tedarik zinciri içerisindeki konumları incelenmiştir. Tedarik döngüsü içerisinde yaşanan sıkıntılar, rekabet ve pazara ulaşma konuları ile ilgili yüz yüze yapılan görüşmeler neticesinde, firmaların tedarik zinciri süreçlerine ilişkin genel iş yapış şekilleri hakkında bilgi toplanmıştır. Tüm illerde yapılan görüşmelerde, firmaların görünürlüğünün ulusal ve uluslararası platformlarda artması, iletişim yöntemlerinin daha tasarruflu olması, daha az seyahat ederek süreçlerin takip edilmesi, yeni iş imkânlarının artması vb gibi birçok konuda fayda sağlayacakları yaklaşımı ortaya konmuştur. Görüşme neticeleri gösteriyor ki söz konusu değer zinciri platformunun oluşumu, firmaların geleneksel yöntemlerle sürdürdüğü iş akış süreçlerinin değişimine olumlu yönde katkı sağlayacak ve hedef illerin tamamının bu platformdan yoğun olarak fayda sağlayacağı bir sanal kümelenme oluşturacaktır. Hedef illerde 25 Tekstil ve Hazırgiyim firması ile yüz yüze görüşmeler neticesinde; Doğru ve güncel veriler içeren, tedarikçi/alıcı/satıcının yer aldığı bir değer zinciri platformunun, bölgeye, ulaşabilirlik, pazarı genişletmede, girdi sağlama, zaman ve maliyet kazandırmada katkı sağlayacağı sonucuna varılmıştır. Küresel rekabetin yoğun etkisi, pazara sunulan ürünlerde yüksek kalite ve düşük fiyat baskısı yaratmakta, bu ortamda, sürdürülebilir rekabet gücü yakalamak isteyen firmalar için karlılık ve verimlilik, ayakta kalabilmenin ön koşulu haline gelmektedir. 4 / 56
Fiyat odaklı rekabet, ucuz iş gücünü ve girdi maliyetlerini çok daha ucuza temin eden ülkeler/firmalar lehine bir avantaj sağlarken, diğer ülkeler/firmalar için bu durum sürdürülebilir olmaktan uzak kalmaktadır. Bu durumda firmaların pazarda görünürlüklerini artırarak, yeni pazarlar ve tedarikçilere kolaylıkla ulaşmasını sağlayacak, iletişim ve işbirliklerini artıracak tedarik zinciri stratejileri geliştirmek önem kazanmaktadır. Bu sorunlar, Tekstil ve Hazırgiyim sektörünün küresel ölçekte rekabetçiliğini ve sosyo-ekonomik gelişimini hızlandıracak sektöre dönük kümelenme çalışmaları kapsamında ele alınarak yeni çözümler geliştirilmektedir. Hazırlanan rapor, bu kapsamda, Tekstil ve Hazırgiyim sektörünün tedarik zinciri içerisinde bulunan üyelerinin, kendi aralarında ve yurt dışı firmalar ile işbirliğinin etkinliğinin arttırılmasına yönelik, web tabanlı olarak geliştirilecek DZYP - Değer Zinciri Yönetimi Platformu nun hayata geçirilmeden önceki safhasında, pilot bölgelerde yapılan yüz yüze görüşmeler neticesinde elde edilen sonuçları içermektedir. Tedarik süreci içerisinde ekonomik, konjoktürel etmenler inceleme kapsamı dışında tutulmuş olup, görüşme yapılan firmaların tedarik süreçleri ve bu süreçleri nasıl yönettikleri, yönetirken kullandıkları yöntem ve bilişim teknolojileri araçlarının incelenmesi rapor kapsamını oluşturmaktadır. 5 / 56
6 / 56
BÖLÜM 2 METODOLOJİ VE ANALİZ SÜRECİ 2.1. PİLOT İLLER Proje kapsamında, Gaziantep, Kahramanmaraş Adıyaman ve Malatya, illeri ziyaret edilmiş olup tekstil sektöründe farklı alanlarda faaliyet gösteren firmalar ile yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiştir. 2.2. FİRMALARIN SEÇİMİ Görüşme yapılan firmaların seçimi (iştigal alanı, büyüklükleri vb.) İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İTKİB) ile beraber belirlenmiş olup, çalışma kapsamında 4 ilde toplam 25 adet firma ile görüşme sağlanmıştır 2.3. METODOLOJİSİ Hazırlanan raporda izlenilen yöntem, firmaların ürün yelpazesi, iş yapış şekli ve kapasitelerinin sorgulandığı, ayrıca tedarik zinciri içerisindeki yerlerinin net bir şekilde anlaşılması için tedarik sürecinde lokal, bölgesel ve Türkiye genelinde yaşanılan sorunlar, avantajlar ve gereksinimlerin belirlenmeye çalışılması için daha önceden hazırlanmış soruların sorulması ve alınan cevapların gruplanarak analizlerinin yapılması şeklinde olmuştur. Konu illerde faaliyet gösteren firmaların sahipleri, ortakları, satın alma müdürleri, ihracat müdürleri, fabrika müdürleri ve üretim müdürleri ile soru / cevap şeklinde yapılan mülakatlarda, firmaların Tedarik Zinciri Uygulama Yöntemleri sorgulanmıştır. Mülakatın son bölümünde ise (DZYP) Değer Zinciri Yönetimi Platformu ile ilgili bilgi verilmiş ve platformun içeriği, kapsamı işleyişi ile ilgili beklentiler derlenmiştir. 7 / 56
BÖLÜM 3 TESTİL SEKTÖRÜNE GENEL BAKIŞ 3.1. Rakamlarla Türk Tekstil Sektörü Dünya Ticaret Örgütünün 2009 uluslararası ticaret istatistikleri raporuna göre 2008 yılı toplam dünya tekstil ihracatı 250,198 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Türkiye nin dünya tekstil ihracatı içindeki payı %3,75 kadar olup toplam ihracatın %7,12 sini tekstil ihracatı teşkil etmektedir. 2008 yılı toplam dünya hazırgiyim ihracatı 361,8 milyar dolar olarak gerçekleşmiş olup Türkiye nin bundan aldığı pay ise %3,73 kadardır. Hazırgiyim ihracatı Türkiye toplam ihracatı içinde %10,3 lük bir pay oluşturmaktadır. Dünya tekstil ithalatının ise %2,1 ini, hazırgiyim ithalatın ise %0,6 sını Türkiye tarafından gerçekleştirilmektedir. Tekstil ve Hazırgiyim sektörü, gayri safi yurt içi hâsıla(gsyh) imalat sanayi ve toplam sanayi üretimindeki payı, ihracat, ekonomiye sağladığı net döviz girdisi, istihdam ve yatırımlar açısından Türkiye nin lokomotif sektörü konumundadır. Tekstil ve Hazırgiyim sektörü Türkiye nin GSYH nın yaklaşık % 10 unu karşılamaktadır. Tekstil ve Hazırgiyim sektörü elyaf ve ipliği nihai ürüne dönüştürecek süreçleri kapsayan işlemleri içerir. Bu işlemler elyaf hazırlama, iplik, dokuma, örgü, boya, baskı, kesim, dikim süreçlerini kapsamaktadır. Elyaftan iplik ve mamul kumaşa kadar olan süreçlerin tamamı tekstil, kumaştan nihai giyim eşyası elde edilene kadar olan süreç ise hazırgiyim sektörünün içinde değerlendirilmektedir. Sektörün nihai kullanıma yönelik ürünleri ise hazırgiyim, hazır eşya ve teknik tekstiller olarak gruplandırılmaktadır. Bu kapsamda çorap, kazak, gömlek, pantolon gibi giyim eşyaları; perde, çarşaf gibi ev tekstili ve halı gibi diğer tekstil ürünleri yer almaktadır. 3.2. Yurtdışı Rekabet ve Tekstil Sektörü Tekstil ve Hazırgiyim sektöründe; 8 / 56
olması, Sektörün, imalat sanayi üretiminde ve ihracatta lokomotif güçlerden biri Türkiye'nin, Avrupa Birliği'nin Çin'den sonra ikinci büyük tedarikçisi olması, Coğrafi konum nedeniyle ihraç pazarlarına yakın olması Türkiye'nin iplikte kullanılan teknoloji açısından ilk sıraları paylaşması, Kaliteli hammadde ve girdi, Türkiye nin sahip olduğu dinamik ve genç nüfus Türk tekstil ve giyim sektörünün güçlü yanı olarak görülürken, sektörün zayıf yönleri; Küresel rekabetin hızla artması, Enerji fiyatları ve işçilik maliyetinin rakiplere göre yüksek olması, AR-GE ve markalaşmada eksiklik, Kayıt dışılığın önüne geçilememesi, Döviz kurlarındaki dalgalanma Sektörün dış rekabette zorlandığı konuların başında gelmektedir. 3.3. Tekstil Sektörü ve Tedarik Zinciri 3.3.1 Tekstil Sektöründe Tedarik Zinciri Döngüsü Tedarik Zinciri Döngüsü, döngü içerisindeki firmaların ihtiyaçlarını doğru zamanda, doğru yerden en uygun fiyatla karşılanabilmesi için tüm satın alma, satış, satış amaçlı müşteri eğilimlerini belirleyebilme ve üretim gibi tedarikçiden son müşteriye kadar olan faaliyetlerin oluşturduğu bir süreçtir. Bir şirketin değer zinciri ve tedarikçileri ile müşterileri arasında bilginin kolay yolla paylaşılmasını, alınan kararların kısa sürede uygulamaya konmasını sağlayacak sistemler kurması dünün daha iyi raporlanmasını, bugünün daha kolay ve iyi yönetilmesini sağlamaktadır. 9 / 56
Bir firmanın tedarik zinciri unsurları; hammadde üreticileri, hammadde ve yarı mamullerin işlenmiş ürüne dönüştürmesi yani imalat işlemleri sırasında tedarik işleri ile uğraşanlar ve bitmiş ürünlerin dağıtım kanallarından nihai tüketiciye kadar ulaştırılması sırasında değer yaratan bütün unsurlardır. Tedarik zincirinin aynı zamanda etkin,hızlı bir satın alma ve dağıtım sistemi olması nedeniyle bu sistem içerisinde ticari ortakların uzun dönem ilişkilere odaklanmalarını da zorunlu kılmaktadır. Tedarik zinciri içerisinde değer yaratan her bir tedarikçinin süreç içerisinde devamlılıklarında, esneklik önemli rol oynamaktadır. Diğer sektörlerde olduğu gibi tekstil sektöründe de tedarik zinciri güvenirlik, esneklik, imalat ön süresi, maliyet etkinliği ve değer katma gibi kritik başarı faktörleri ile şekillenmektedir. Tedarik zincirinin fonksiyonel olarak; Hammadde, yarı mamul, mamul parçalarının tedarik edilmesi, Üretim hattında nihai ürünün üretilmesi. Nihai ürünün müşteriye ulaştırılması, Şeklinde üç ana fonksiyona sahip olması nedeniyle çalışma kapsamında tekstil sektörü de bu 3 fonksiyon açısından incelenmiş ve bu fonksiyonlar çerçevesinde DZYP gereksinimi değerlendirilmiştir. Ayrıca tedarik zincirinin bir paydaşlar zinciri olması ve bu paydaşlar arasında sürekli güncellenen yakın ilişkiler gelişmesi nedeniyle de yapılan incelemede aşağıdaki paydaşlar detaylı olarak sorgulanmıştır. Bir tedarik zincirinin paydaşları; Tedarikçiler (yan sanayi, taşeron, ana sanayi imalat atölyeleri) Ana sanayi (nihai ürünü üreten) Dağıtıcılar (genel distribütörler, toptancılar), bayiler (perakendeciler) Müşteri (tüketici) şeklinde gruplanabilmektedir. 10 / 56
Nihai olarak tedarik zinciri, ürün ve nakit akışının, hepsinden önemlisi de bilgi akışının sağlanması ile tamamlanmaktadır. DZYP gereksinimleri incelenirken bu akışlara destek olacak noktaların belirlenebilmesi ve geleneksel akışlara alternatif daha hızlı, daha verimli, daha etkin ve daha geniş kapsamlı yeni akışlar yaratılması gerekmektedir. Tedarik zincirindeki her bir oyuncunun kısa vadeli amacı gereksiz stokları ortadan kaldırmak ve üretim ile müşteriye cevap verebilme hızını artırmaktır. Uzun vadeli stratejik amaç ise, müşteri beklentilerini doğru yerde teslim edilmiş doğru ürünle karşılamak, bu şekilde pazar payını ve karları artırmaktır. 3.3.2 Tedarik Zinciri Entegrasyonunda Kullanılan Bilgi Teknolojileri Tedarik zincirlerinin farklı aşamalarında, faaliyetlerin koordinasyonunda, günlük işlemlerin her bir aşamasında bilişim teknolojileri araçlarının kullanımı özel bir öneme sahiptir. Bu anlamda bilgi, diğer yönlendirici unsurlarıda kapsar özelliğe sahiptir. Zincir ortaklarının, tedarikçiden başlayarak nihai tüketiciye kadar bilgi paylaşımı arttıkça her bir ortak için de karlılıkta artacaktır. Büyük bir tekstil firması, müşterilerin renk, model tercihlerini bilgiye üstelik paylaşılabilir bilgiye dönüştürdüğü anda tedarikçilerinden istenen biçimde düğmeyi en kısa zamanda tedarik edecek, üretecek ve müşterilerine sunabilecektir. Tedarik zincirindeki yönetim taktiği; süreçler kapsamındaki tedarikçilerden müşterilere, hammadde satın almadan ürün tasarımı ve üretime, yurt içi / yurt dışı satışlardan, depolamaya, dağıtımdan muhasebeye kadar birçok operasyonu yönetmektir. Tedarik zincirinin bu kadar karmaşık olmasının nedeni, bazı istisnalar dışında hiç kimsenin veya hiçbir departmanın bu süreçteki parçaların tümü hakkında sorumluluk veya bilgi sahibi olmamasıdır. Bu karmaşık ilişkileri yönetmek için bir birinden bağımsız ve/veya entegre, donanımsal (hardware) yada yazılımsal (software) olarak kurgulanmış bilişim teknolojileri araçlarına gereksinim duyulmaktadır. Bilgi ve bilişim teknolojileri tedarik zinciri treninin lokomotif gücünü oluşturmaktadır. 11 / 56
Tedarik zincirinde teknoloji kullanımının ve ayrı süreçlerin verilerini birleştirebilen bir altyapının oluşturulmasının temel faydası, firmanın tüm aktivitelerini içerecek şekilde planlama yapılabilmesi ve bu planın zaman içinde ayarlanarak sonuçların optimize edilmesidir. Bunu için de yerel, bölgesel, yurt içi ve yurtdışı farklı tedarikçilerden sağlanan malzemeler, dünyanın farklı yerlerinde üretilen ürünler ve binlerce değişik şekilde paketlenen ve nakledilen çıktıların ortak bir platformda yönetilebiliyor olması gerekmektedir. 12 / 56
BÖLÜM 4 KONU İLLERDE SPESİFİK DURUM ANALİZİ İTKİB ile yapılan ortak çalışmalar sonucunda belirlenen 25 adet firma ile yüz yüze yapılan görüşmeler neticesinde sırasıyla Gaziantep, Kahramanmaraş, Adıyaman ve Malatya, illerinde faaliyet gösteren firmaların tekstil sektöründeki tedarik zinciri yapısı incelenmiş ve sektöre özel tasarlanacak bir DZYP ye olan ihtiyacı araştırılmıştır. 4.1. GAZİANTEP 4.1.1. Yapılan İnceleme Hakkında Genel Bilgi Gaziantep e yapılan saha ziyaretinde, bu ilde konumlanmış Tekstil ve Hazırgiyim sektörü firmalarının, üretim, satın alma müdürleri ve firma sahipleri ile yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerde, firmaların, tedarik zinciri içerisindeki konumları, üretimden nihai ürüne kadar olan her aşamada ortaya çıkan ürün/hizmet ihtiyacının tedarik ve nihai ürün satış yöntemleri, teknoloji kullanım seviyeleri, tedarik sırasında yaşadıkları sorunlar ve beklentileri hakkında görüşleri alınmıştır. Görüşme sonunda ise Tedarik Zinciri Yönetiminde bir platformun ihtiyacı ile ilgili fikir ve beklentileri sorgulanmıştır. Seçilen firmalar İTKİB ile tarafından belirlenmiş olup tekstil sektöründe farklı iştigal alanları olan ve büyüklük itibariyle farklılık gösteren firmalar değerlendirmeye alınmıştır. 4.1.2. Gaziantep İli Tekstil Sektörü Genel Durum Gaziantep, Güneydoğu Anadolu Bölgesinin en büyük ili olup, Türkiye nin ise en büyük 6. ilidir. 2007 adrese dayalı nüfus sayım sistemine göre nüfusu 1.560.023 kişidir. Gaziantep te Tekstil sektörü imalat sanayii açısından bakıldığında toplam istihdamın %53,1 i, iş yeri sayısı açısından ise toplam işyerinin %23,2 sini oluşturmaktadır. Bu 13 / 56
sonuç göstermektedir ki; tekstil sektörü, imalat sanayii içinde gerek istihdam gerekse iş yeri olarak 1.sırada yer almaktadır. Gaziantep, Türkiye de imalat sanayii genel istihdamının % 7,9 una sahip olup, Türkiye genelinde 6.sırada bulunmaktadır.(2010) 14 / 56
Ürün Tüm Türkiye Üretimi İçindeki payı NonWoven Kumaş % 95 Makine Halısı % 82 Çuval % 60 Akrilik Sentetik Polyester PP İplik % 45 Örgü - Giyim Battaniye Ev Tekstili % 10 Gaziantep in Tekstil Ürünleri Bazında Türkiye Üretimindeki Payı (2010 Rakamlarla Gaziantep) Ürün 2009 (Milyon $) 2010 (Milyon $) Polipropen İplikler 139.2 216.1 Makine Halısı 746.3 903.4 Dokuma Kumaşlar 164.5 179.9 Örme Kumaşlar 106.5 159.9 Akrilik İplikler 108.5 106.9 Pamuk İpliği 99.1 95.6 Dokunmamış Kumaşlar 54.7 71.0 Konfeksiyon Ürünleri 104.8 195.8 Gaziantep in Önemli Tekstil Ürünleri İhracat Rakamları 15 / 56
Gerek Tekstil ve Hazırgiyim üretiminde gerekse yurt içi ve dışı satışlar açısından değerlendirildiğinde Gaziantep ili incelenen iller arasında ilk sırada yer almaktadır. 4.1.3. Gaziantep İlinin Tedarik Zinciri İçindeki Yeri Yapılan görüşmeler, Gaziantep in tedarik zinciri içerisinde etkin bir yere sahip olduğunu, petrokimya ürünleri ve makine dışında pek çok hammade ve yardımcı ürünün Gaziantep içerisinden temin edilebildiğini göstermiştir. Gaziantep de Tekstil sektörü içinde ağırlıklı olarak hammadde ve yarı mamul üretimi bulunmakta olup son yıllarda halı imalatında ciddi bir artış görülmektedir. İplik imalatçılarının zamanla halı imalatına da girmiş olmaları, halı hammaddesi olan ipliğin imalatının iç piyasaya ya da yurt dışına satıştan daha çok kendi halılarının üretimlerinde kullanılmasını arttırmıştır. Türkiye genelinde makine halısı ve iplik konusunda büyük bir pazara sahip olan Gaziantep, bu konuda ihtisaslaşarak rekabet açısından ciddi bir avantaja sahip olmuştur. Gaziantep, Pamuk ipliği, triko ve akrilik halı ipliği, triko örgü, polipropilen iplik, çuval üretiminde Türkiye genelindeki payı yüksektir. Çevre iller de hammadde ve ara mamul tedariğinde önemli bir paya sahip olan Gaziantep, kendine yeten ve dışarıya tedarik edebilen illerin başında gelmektedir. 4.1.3.1. Tedarik Zinciri İçinde Kullanılan Temel Ürünler: Ana Girdi: Pamuk, Elyaf, Petrokimya Ara Mamul: NonWoven, Akrilik iplik, Poliproilen, Poliamid, Polyester, Pamuk ipliği, Trikotaj ipliği Son Mamul: Halı, Çuval, Battaniye, Hazırgiyim 4.1.4. Tedarik Yöntemi Petrol ürünleri ve diğer alımları, İstanbul ve/veya Gaziantep de yerleşik aracılar üzerinden gerçekleşmektedir. İncelemelerde, pek çok hammadde aracılarının, ilin 16 / 56
artan potansiyeline paralel olarak, Gaziantep te üretici firmalar etrafında kümelenme oluşturmaya başladıkları görülmektedir. Öyle ki neredeyse bir kısım makine ve petrokimya ürünü dışındaki tüm alımlar Gaziantep içerisinden gerçekleştirilebilmektedir. Gaziantep te kurumsallaşmış ve profesyonellerin yönettiği şirketlerin varlığının yanında daha çok KOBİ kapsamında, Yönetici/Ortak Yönetici/Sahip profili özelliği gösteren şirketlerin varlığı göze çarpmıştır. Özellikle Petro kimya ürünleri gibi büyük hacimli, hammadde alımlarında firma bulma, bağlantı kurma, fiyatlama ve karar alma konuları her iki şirket profilinde de Ortak/Sahip tarafından yapılmaktadır. Ortak / Sahip tarafından hammadde alınan aracı firma ile fiyatlama yapıldıktan ve karar alındıktan sonraki süreç fabrika müdürleri veya üretim müdürleri tarafından devam ettirilmektedir. İkincil girdiler konusunda ise tedarikçi bulma, fiyat alma, karar alma konularında Ortak/Sahip ağırlığı daha azalmaktadır. Bu süreç çoğunlukla interneti günlük işleri için kullanan, teknolojiye yakınlığı yüksek, üretim müdürleri tarafından yönetilmektedir. Bu durum DZYP açısından önem arz etmektedir. Bilgisayar kullanma, internet teknolojilerinin iş süreçlerine katacağı etkinliği izleme konusunda düşük bir profil sergileyen Ortak/Sahip lerin bu konuda bilinçlendirilmesi, bu gurubun tedarik ettiği, ikincil girdilerin dışındaki hammadde tedarikinin de uzun vadede platforma kaydırılması konusunda etkili olabileceği düşünülmektedir. Ancak, halihazırda firma sahibinin direk bağlantı kurarak ve fiyat pazarlıkları ile temin ettiği petrokimya ürünleri, Türkiye de ki Petkim ölçeğinde, Dünya da az sayıda üreticiden temin edildiğinden, bu ürünlerin alım satımının platform üzerinden yapılmasını mümkün görmeyen firmalarda, daha çok ikicil girdilerde platformun etkin olacağı görüşü hakimdir. İkincil girdilerin tedariğinde, rakiplerinin de o tedarikçi ile çalışıyor olması, güvendikleri kişilerin referansı ve yıllardır çalışılan firmaların önceliği bulunmakta olup pazara yeni girmeye çalışan tedarikçi firmalar için koşulların son derece rekabetçi olduğu gözlenmiştir. Pazara yeni giren, Gaziantep de temsilcilik/üretim tesisi açan tedarikçilerin kendileri ile iletişim kurarak ürünlerini tanıttığını bu nedenle tedarikçi bulma konusunda sıkıntı yaşamadıklarını özellikle dile getirmişlerdir. İkincil girdilerin tedariğinde uygulanan yöntem, çalışılan firmalar ile telefon görüşmeleri yapılarak sözlü fiyat almak ve daha sonrasında ise alınan sözlü 17 / 56
fiyatın e-mail/faks ile teyitleşilmesi şeklindedir. Devamlı tedarikçi olarak kullanılan firmalardan fiyat alma konusunda telefondan daha yoğun olarak MSN ve Skype türü anlık ileti/mesajlaşma programları kullanılmaktadır. DZYP da bu tip bir anlık sesli/görüntülü mesajlaşma modülünün yer alması, alışkanlıkları değiştirmeden tedarik zinciri içindeki firmaların birbirleriyle daha hızlı haberleşmesini ve bilgi alış verişi sağlayarak iletişim kurmalarını da sağlanabilecektir. İkincil girdilerin sağlanması konusunda üretim müdürleri, planlama müdürleri, satın alma müdürleri daha etkin olmakla beraber belirli parasal limitlerin üzerindeki alımlar için yine Sahip/ Ortak onayı alınmaktadır. Tedarik konusunda belirli 2-3 firma ile çalışılması nedeniyle fiyatlamaya çok duyarlı olmadan daha çok, termin ve kalite konusunda hassasiyet gösterilmekte ve tedariği olabildiğince çabuk teslimi konusuna önem verilmektedir. Bu da yerel firmaların tercih edilmesine neden olmakta, bölgesel ya da yurt içi diğer tedarikçilerin pazara girmeleri konusunda fiyatları tutsa bile önlerine termin engelini çıkartmaktadır. Ayrıca, tedarikçinin uzun zamandır tanınıyor, istenildiğinde işyerine gidip görüşebiliyor olması gibi avantajlar firmalara güven verdiğinden, Gaziantep li tedarikçiyi öncelikle tercih ettiklerini özellikle vurgulamışlardır. Gaziantep, sektör, tedarikçisi ve yan sanayisi ile birlikte büyüyerek, birlikte doğal bir küme oluşumunu başlattığından, İlin ulusal ve uluslar arası rekabet düzeyi yüksektir. Ürünün sevkiyat konusunda standart bir yönteme sahip olunmamasına karşın süreçler geleneksel olarak devamlı çalıştıkları firmalar üzerinden yürütülmektedir. Bunun yeterli olmadığı durumlarda ise internet üzerinden arama yapılarak ya da diğer firmalardan referans alınarak farklı firma arayışına girilmektedir. Gaziantep te sevkiyat firmalarının yoğun ve ulaşılabilirliklerinin kolay olması tedarik konusunda internet kullanımını azaltmaktadır. Ancak sevkiyat firmaları açısından bakıldığında DZYP gibi potansiyel bir platform içinde bulunmak, sektöre rekabet açısından önemli avantajlar sağlayacaktır. Gaziantep, makine ve yedek parça konusunda dışa bağımlı bir yapı sergilemektedir. Üretimde kullanılan makina ve yedek parçaların neredeyse tamamı yurtdışından tedarik edilmektedir. Bu durumda tedarik döngüsünün uzaması nedeniyle, firmalar 18 / 56
yedek parça üreticilerine ulaşma konusunda para ve zaman kayıpları yaşamaktadır. Bu sorun karşısında kendi çözümünü geliştiren firmalar, ilden ve çevre illerden makine tamircisi ve üreticilerine, ihtiyaç duydukları değişiklikleri kısa sürede, düşük maliyetle yaptırma yoluna gitmektedir. Teksil sektöründe yaygın olarak kullanılan makinalar için ihtiyaç duyulacak yedek parça, elektrik, elektronik aksamlar ve makine üzerinde ihtiyaç duyulan modifikasyonları yapabilecek yerli firmaların DZYP içinde yer almaları tedarik zinciri içindeki en önemli maliyet kalemlerinden birini ciddi bir şekilde aşağı çekebilecek ve platformada önemli bir değer katacaktır. 4.1.5. Teknoloji kullanımı 4.1.5.1. Üretim Amaçlı Kullandıkları Teknolojiler Görüşme yapılan Gaziantep de yerleşik firmalarda, üretim amaçlı, bilişim tabanlı teknoloji kullanımının son derece yaygındır. Üretim planlama stok kontrolü muhasebe yönetimi amaçlı kullanılan yazılımlar ERP programları, paket muhasebe programlar, kendi içlerinde yazdırdıkları üretim takip sistemi şeklinde olup, tedarik yönetimi konusunda takip edilen belirli siteler dışında kullanılan herhangi bir yazılım kullanımına rastlanılmamıştır. Herhangi bir takip programı kullanmayan firmaların da en azından haberleşme için Outlook, gmail, Hotmail, kullandıkları, raporlarmalarını Excel üzerinden yaptıkları görülmüştür. 4.1.5.2. Sektördeki Firmaların İç İletişim, Dış Dünya ile iletişim ve Çözüm Ortakları, İş Ortakları ve İş Yapış Şekilleri İtibariyle Teknoloji / İnternet / Platform Kullanımları İl içerisinde yerleşik firmalar arasında internet kullanımı neredeyse %100 seviyesindedir. Tüm şirketlerde internet bağlantısı bulunmakta, tedarikçi firmalar ile bağlantılar ve iletişim ağırlıkla e-mail ve MSN/Skype üzerinden sağlanmaktadır. Sözlü gerçekleşen anlaşmalar e-mail/faks ile yazılı hale getirilerek teyitleşilmektedir. Genel olarak üretim ve planlama aşamaları ile stok yönetimleri için Axapta, Netsis, Logo, Mikro gibi paket yazılımlar kullanılmakta, bunun yanında MS Excel ile planlama ve takip yapan firmalar da bulunmaktadır. 19 / 56
İhtiyaç duyulduğunda teknik destek ise dışarıdan anlaşmalı olunan bir firmadan sağlanmaktadır. Çağrı üzerinden maliyetlendirme yöntemiyle çalışılan bu teknik destek firmaları daha çok donanım, İnternet ve kullanıcı sorunlarıyla ilgilenmekte, paket yazılımlar için ise yazılımı sağladıkları firmalardan destek almaktadırlar. Çoğu firmanın bünyesinde bir teknik personelin olmaması, oluşturulacak platformun mevcut sitemlerine olası entegrasyonu ihtiyacında firmalardan destek alınmayacağı sonucunu çıkartmaktadır. Bu nedenle platformun kurgulanması aşamasında Admin (Yönetici) fonksiyonunun (kullanıcı tanımlama, içerik yönetimi, parametrelerin değiştirilmesi vb) dahi firma bünyesinde zorlanılmadan yapılabilir olması gerekmektedir. Görüşülen firmalar tarafından, ürünün sevkiyat süreçlerinin takibi konusunda (sevkiyat için yüklenmesi, sevkiyatın yerinin belirlenmesi, teslimatı vb) herhangi bir yazılım ya da programın kullanılmadığı belirlenmiştir. Tüm süreç e-mail ile takip edilmekte, genellikle de telefonla bilgi alınmaktadır. Firmalar, bazı taşıyıcı şirketlerin sağladığı online kargo takip sistemine girerek, ürünlerin ulaşım durumlarını izlediklerini bildirmişlerdir. Ancak nerdeyse tüm firmaların, kimyasal-plastik sektöründeki ulusal, uluslar arası alıcı/satıcıların yoğun olarak yer aldığı elektronik ticaret portalı olan ve üyelerinin ticari aktivitelerini verimli bir e-pazaryeri üzerinden yürütmelerine imkan verirken, piyasayı günlük sektörel analizler ve fiyat kotaları ile takip etmelerini sağlayan ChemOrbis, http://www.chemorbis.com, alım satım yapan firmaları buluşturan http://tr.kompass.com/sitesini yakından takip ettiği gözlenmiştir. Benzer şekilde SteelOrbis http://www.steelorbis.com (çelik sektörü,) ve http://www.icis.com/home/default.aspx ( kimya sektörü) sitelerinin yoğun olarak takip edildiği ifade edilmiştir. Bu iki portalın, yakından incelenmesi, üretici firmaların değer zinciri konusunda ki tercihlerinin belirlenmesi ve tasarlanacak değer zinciri platformuna ışık tutması açısından önemli bir gösterge olacaktır. Görüşülen firma temsilcileri ve yöneticilerin tamamına yakınının, akıllı mobil telefonlar kullanıldığı görülmüştür. Telefon üzerinden sürekli internete bağlı oldukları, e-maillerini buradan takip ettikleri, görüntülü görüşme hatta toplantı 20 / 56
yaptıkları, gazete okudukları, bilgi aldıkları, televizyon, film izledikleri, kurları, kargo şirketlerinin uygulamaları üzerinden sevkiyatlarının durumlarını takip ettikleri beyan edilmiştir. İş ve eğlence amaçlı son derece yaygın olarak kullanılan mobil telefonların, DZYP içerisinde entegre olması, örneğin Iphone uygulamaları içermesi platform kullanımının artması ve kullanım alışkanlığı yaratması açısından çok etkili olacaktır. 4.1.6. Rekabet ve Görünebilirlik Gaziantep yerleşik firmalarının NonWoven Kumaş, Makina Halısı ve Polipropilen İplik üretiminde, Türkiye genelinde güçlü bir rekabet düzeyine sahip olduğu ve özellikle yurt dışı satışlarda etkin olduğu görülmektedir. Sektörde ihracat amaçlı geliştirilen ilişkiler ağırlıklı olarak Şirket Sahibi/Ortak ilişki network unun etkin olarak kullanımı ile sağlanmaktadır. Bu yöntemde Şirket Sahibi /Ortak yurtdışı bağlantılarını kurmakta, yurtdışı ziyaretlerinde bulunmakta fiyatlama ve hacim konularında mutabakata varmakta ve sözleşmeyi takiben ilişki yönetimi, üretim kanalına aktarılmaktadır. Kullanılan diğer bir yöntem ise satış / pazarlama / üretim ekibinin yurtdışı fuarlara katılımı şeklinde olmaktadır. Bu fuarlarda toplanılan kartvizitler daha sonra ihracat ekibi tarafından aranmakta ve ürün yelpazesi, fiyatlama, kapasite ve termin konularında e-mail ve telefon ortamında karşılıklı görüşmeler ile sonuçlandırılmaya çalışılmaktadır. Uygulanan bu yöntem tamamen maliyetli bir proaktif pazarlama olup, yapılan görüşmelerde potansiyel yabancı müşterilere ulaşma konusunda etkin bir yöntemin kullanılmadığı belirlenmiştir. Bu konuda şirket web siteleri üzerinden çalışmalar yapılmasına karşın, görüşme yapılan firmalar arasında etkili Arama Motoru Optimizasyonu (Search Engine Optimiastion (SEO)) çalışması yapan bir firmaya rastlanılmamıştır. Arama motorların da üst sıralarda görüntülenme sağlayan bu optimizasyonun olmaması, Google benzeri arama motorları üzerinden firma araması yapan potansiyel müşterilerin, firmalara ulaşımını kısıtlı hale getirebilmektedir. 21 / 56