GENEL MUHASEBE Dönen Varlıklar-Stoklar Yrd. Doç. Dr. Serap DURUKAN KÖSE Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
STOKLAR Stoklar, işletmelerin ana faaliyet konularını yerine getirebilmeleri ve mevcudiyetlerini devam ettirebilmeleri için ihtiyaç duydukları vazgeçilmez unsurlardır. Faaliyet konuları her ne olursa olsun - hizmet, ticaret, imalat- tüm işletmelerin finansal tabloları incelendiğinde stokların en önemli varlık kalemleri arasında yer aldığı görülmektedir.
STOKLAR Stoklar; en genel anlamıyla işletmelerin ana faaliyet konularını yerine getirebilmeleri için tüketmek, satmak ya da üretimde kullanmak amacı ile elinde bulundurduğu varlıklar olarak tanımlanmaktadır.
STOKLAR GRUBUNDA YER ALAN HESAPLAR
KATMA DEĞER VERGİSİ (KDV) Katma değer vergisi, mal ve hizmet alımları esnasında, satın alma bedelinin belirli bir yüzdesi oranında alıcı tarafından satın alma bedeline ilave olarak ödenen bir vergi türü olup yalnızca mal ve hizmet alışlarını ilgilendiren bir vergi türü değildir. Ancak bu konuda yalnızca mal ve hizmet alım ve satımlarına ilişkin katma değer vergisinin muhasebeleştirilmesi ele alınacaktır.
KATMA DEĞER VERGİSİ (KDV) İşletmeler, mal ve hizmet satın almaları durumunda satıcılara satın alma bedelinin belli bir yüzdesi oranında katma değer vergisi öderlerken; mal ve hizmet satışı yapmaları durumunda devlet adına alıcılardan satış bedelinin belirli bir yüzdesi oranında katma değer vergisi tahsil ederler. İşletmeler, bir dönem içinde (Katma değer vergisinde dönem bir aydır.) gerçekleştirdiği alış ve satış işlemleri sonucunda ödediği ya da ödeyeceği katma değer vergisi tutarını, tahsil ettiği ya da tahsil edeceği katma değer vergisi tutarı ile karşılaştırıp bu karşılaştırma sonucunda kalan bakiyeyi finansal tablolarında raporlamak zorundadırlar.
KATMA DEĞER VERGİSİ (KDV) 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI: Her türlü mal ve hizmetin satın alınması sırasında, satın alma bedelleri üzerinden satıcılara ödenen ya da ödenecek katma değer vergisinin izlendiği hesaptır. Mal ve hizmet alımlarında ödenen katma değer vergisi bu hesaba borç kaydedilir, mevzuat gereği yapılabilecek indirimler ve hesaba yapılan düzeltmeler hesabın alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında da bu hesapta biriken katma değer tutarları alacak kaydedilerek 391 Hesaplanan KDV Hesabı ile karşılaştırılarak hesap kapatılır.
KATMA DEĞER VERGİSİ (KDV) 391 HESAPLANAN KDV HESABI: Her türlü mal ve hizmetin satışı sırasında, satış bedeli üzerinden alıcılardan tahsil edilen ya da edilecek olan katma değer vergisinin izlendiği hesaptır. Tahsil edilen katma değer vergisi bu hesaba alacak kaydedilir, mevzuat gereği hesaba yapılan düzeltmeler hesabın borcuna kaydedilir. Dönem sonlarında da bu hesapta biriken katma değer tutarları borç kaydedilerek 191 İndirilecek KDV Hesabı ile karşılaştırılarak hesap kapatılır.
KATMA DEĞER VERGİSİ (KDV) 391 HESAPLANAN KDV > 191 İNDİRİLECEK KDV = 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 191 İNDİRİLECEK KDV > 391 HESAPLANAN KDV = 190 DEVREDEN KDV HESABI
KDV ÖRNEK ÖRNEK: İşletme, 10.10.2014 tarihinde 4.600 TL'ye (%15 KDV Dahil) mal satın almış, karşılığında 2.400 TL nakit vermiş, 2.200 TL için de cüzdanındaki aynı tutarda bir alacak senedini ciro etmiştir. 10.10.2014 153 TİCARİ MALLAR HS. 191 İNDİRİLECEK KDV HS. 4.000-600- 100 KASA HS. 121 AL. SENETLERİ HS. 121.00 Cüzdandaki Alacak Sen. 2.400-2.200-
ÖRNEK: İşletmenin Ekim 2014 sonu itibariyle KDV hesaplarına ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir. Bu bilgiler ışığında tahakkuk kaydını yapınız. B 191 İND. KDV HS. A B 391 HSP. KDV HS. A 100.000 150.000 391 HESAPLANAN KDV HS. 150.000-191 İNDİRİLECEK KDV HS. 360 ÖD.VERGİ VE FON HS. 100.000-50.000-
ÖRNEK: İşletmenin Kasım 2014 sonu itibariyle KDV hesaplarına ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir. Bu bilgiler ışığında tahakkuk kaydını yapınız. B 191 İND. KDV HS. A B 391 HSP. KDV HS. A 150.000 120.000 190 DEVREDEN KDV HS. 391 HESAPLANAN KDV HS. 30.000-120.000-191 İNDİRİLECEK KDV HS. 150.000-
STOK HESAPLARININ İŞLEYİŞİ 150. İLK MADDE VE MALZEME HESABI İşletmelerin üretiminde veya diğer faaliyetlerinde kullanmak üzere aldığı hammadde (ilk madde), yardımcı madde, işletme malzemesi, ambalaj malzemesi ve diğer malzemelerin izlendiği hesaptır. İlk madde: Bir malın içinde yoğun olarak bulunan ve mamulün esas yapısını oluşturan maddedir. Örneğin, ekmek üretiminde ilk madde undur. Yardımcı madde: Bir malın içinde ilk maddeye göre daha az bulunan maddelerdir. Örneğin, ekmek üretiminde tuz, maya vb. İşletme malzemesi: Mamulü üretebilmek için kullanılan, tüketilen malzemelerdir. Örneğin, ekmek üretiminde fırın, odun, yakıt vb. Ambalaj malzemesi: Mamullerin muhafaza edilmesi ve paketlenmesinde kullanılan malzemelerdir. Örneğin, yoğurt üretiminde plastik kap, kova vb. Diğer malzemeler: Malların üretilmesi sırasında işletmelerde kullanılan diğer madde ve malzemelerin dışında kalan malzemelerdir. Örneğin, kırtasiye malzemeleri, temizlik malzemeleri, aydınlatma vb.
STOK HESAPLARININ İŞLEYİŞİ-150 Sağlık Kurumlarında Stok Türleri 1. Tıbbi Stoklar: Sağlık kurumunda tıbbi hizmet üretiminde girdi olarak kullanılan stoklardan oluşmaktadır. İlaçlar, Tıbbi sarf malzemeleri, Tıbbi görüntüleme malzemeleri, Laboratuvar malzemeleri, Tıbbi gazlar, Radyoaktif malzemeler, Kan ve kan ürünleri, Diğer tıbbi sarf malzemeleri.
STOK HESAPLARININ İŞLEYİŞİ-150 2. Diğer Stoklar: Sağlık kurumlarında tıbbi hizmetler dışındaki her türlü hizmet üretiminde kullanılan malzemelerden oluşmaktadır. Büro malzemeleri, Temizlik malzemeleri, Isıtma malzemeleri, Akaryakıt ve yağlar, Yiyecek malzemeleri, İçecek malzemeleri, Teknik bakım ve onarım malzemeleri, Mefruşat/Döşeme malzemeleri, Taşıt araçları parçaları, Diğer malzemeler.
Hastanelerde ilk madde ve malzeme stokları, ilgili birimin talebi ile veya yönetimin planlaması çerçevesinde satın alınır, depolanır ve ilgili birime ihtiyacı ölçüsünde gönderilir. İlaç stokları, hastanenin bünyesindeki eczane tarafından satın alınır ve talep edildiğinde hizmet üretim birimlerine dağıtılır ve bu birimlerde hastanın tedavisinde kullanılır. Aynı şekilde ilgili birimin talebi ile satın alınan tıbbi malzemeler de ilgili birimlerde hizmet üretiminde direkt veya endirekt olarak kullanılır. Tıbbi olmayan malzemeler, sadece hizmet üretim birimlerince değil; sağlık işletmesinin tüm birimlerince tüketilebilir. Örneğin, kağıt, toner, kalem gibi kırtasiye malzemeleri bir hizmet üretim birimi olan kardiyoloji bölümünde kullanılabileceği gibi; bir genel yönetim birimi olan insan kaynakları birimince de kullanılabilir.
STOK HESAPLARININ İŞLEYİŞİ-150 150 İlk Madde ve Malzeme Hesabının İşleyişi: İlk madde ve malzemeler satın alındıkları ya da üretildikleri maliyet bedelleri ile bu hesabın borcuna kaydedilir; üretime verildiğinde, tüketildiğinde, satıldığında veya devredildiğinde ise hesabın alacağına kaydedilir.
STOK HESAPLARININ İŞLEYİŞİ 151 Yarı Mamuller Hesabı: Henüz tam olarak mamul haline gelmemiş ancak direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderlerinden belli oranlarda pay almış üretim aşamasındaki mamullerin izlendiği hesaptır. Bu hesap maliyet muhasebesi uygulayan mamul üreten işletmelerde kullanılır. Hesabının İşleyişi: Maliyet dönemi sonunda direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderleri tutarları kadar bu hesap borçlandırılarak kaydedilir. Üretimi tamamlanan yarı mamullerin maliyet tutarı bu hesabın alacağı karşılığında ilgili stok hesaplarına aktarılır.
STOK HESAPLARININ İŞLEYİŞİ 152 Mamuller Hesabı: Mal üretimi yapan işletmelerinin çalışmaları sonunda elde edilen ve satışa hazır hale gelen mamullerin izlendiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Üretimi tamamlanan mamuller yarı mamuller hesabından alınarak bu hesaba borç kaydedilir. Satılması veya herhangi bir nedenle işletmeden çıkması ile alacaklandırılır.
STOK HESAPLARININ İŞLEYİŞİ 153 Ticari Mallar Hesabı: Üzerinde herhangi bir değişikliğe tabi tutulmadan satılmak amacı ile alınan ticari malların izlendiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Satın alınan ticari mallar maliyet bedeli ile bu hesaba borç kaydedilir, aynı zamanda mallar için yapılan alış giderleri de borç olarak kaydedilir. Satılması veya herhangi bir nedenle işletmeden çıkmasında ise maliyet bedeli ile alacak kaydedilir. Aynı zamanda iskonto ve iadelerde de hesap alacak olarak kaydedilir.
İLK MADDE VE MALZEMELER / TİCARİ MALLAR MALİYET BEDELİ ile değerlenir (VUK 262) YURT İÇİNDEN SATIN ALINAN TİCARİ MALLARIN Maliyet Bedeli = Alış Bedeli + Taşıma Giderleri + Sigorta Giderleri + Komisyon Giderleri + Ambalaj Giderleri + Muhafaza Giderleri YURT DIŞINDAN SATIN ALINAN TİCARİ MALLARIN Maliyet Bedeli = Alış Bedeli + Taşıma Giderleri + Sigorta Giderleri + Komisyon Giderleri + Ambalaj Giderleri + Muhafaza Giderleri + Gümrük Vergisi + Kredi Faizleri
Satılan Ticari Malların Maliyetinin (STMM) / Satılan İlk Madde ve Malzemelerin Maliyetinin (SİMM) Hesaplanması: - Dönem Başı Mal Mevcudu: + - Dönem İçi Mal Alışları: + - Mal Alış Giderleri: + - Mal Alış İskontoları: - - Mal Alış İadeleri: - - Dönem Sonu Mal Mevcudu: - Satılan Malların Maliyeti:...
STMM/SİMM nin Kaydı STMM belli ise; SÜREKLİ ENVANTER YÖNTEMİ Her satış kaydından sonra STMM/SİMM kaydı sürekli yapılabiliyorsa... Malzeme çeşidi az Satış yoğunluğu düşük Stok hareketlerini bilgisayar ile izleyen (Barkod Sistemi) kısaca satış anında STMM/SİMM ni bilen İŞLETMELER için... STMM belli değil ise; ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ STMM/SİMM kaydı sadece belli aralıklarla hesaplanıp yapılabiliyorsa... Malzeme çeşidi çok fazla Satış yoğunluğu çok yüksek Stok hareketlerini bilgisayar ile izlemeyen kısaca satış anında STMM/SİMM ni bilmeyen veya hesaplaması güç olan İŞLETMELER için...
MALZEME TÜKETİMİNİN SAPTANMASI SÜREKLİ ENVANTER YÖNTEMİ Önceki Stok Alımlar Tüketimler Kalan Stok ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ Dönem Başı Stok Alımlar Dönem Sonu Stok Tüketimler
SÜREKLİ ENVANTER YÖNTEMİ Sürekli envanter yönteminde; ilk madde ve malzemeler ve ticari mallar hesabı, satın alınan malların maliyet bedelleri üzerinden alacaklandırılır. Alış anında borçlandırılan ve satış anında alacaklandırılan Ticari Mallar hesabının (üretime sevkde veya tüketimde alacaklandırılan İlk Madde ve Malzemeler hesabının) bakiyesi sürekli olarak mevcut malın değerini gösterir. Malların satışından elde edilen gelir ile satışların maliyeti arasındaki fark sürekli olarak izlenebildiğinden, dönem içinde brüt satış kârını görmek mümkündür.
SÜREKLİ ENVANTER YÖNTEMİ 15 Stoklar 62 Satışların Maliyeti 60 Brüt Satışlar Alışların Maliyeti Satışların Maliyeti Hesabın Stok Bakiyesi = Mevcudu Satışların Maliyeti Hesap Kar/Zarara Bir Gider Unsuru Olarak Aktarılır ve Kapanır Elde Edilen Satış Hasılatı Hesap Kar/Zarara Bir Gelir Unsuru Olarak Aktarılır ve Kapanır BİLANÇO KAR / ZARAR Hesabının bakiyesi Satış Karını ya da Zararını Gösterir ve GELİR TABLOSUNDA Yer Alır.
60 BRÜT SATIŞLAR 600 Yurt İçi Satışlar 601 Yurt Dışı Satışlar 602 Diğer Gelirler 61 SATIŞ İNDİRİMLERİ ( - ) 610 Satıştan İadeler ( - ) 611 Satıştan İskontalar ( - ) 612 Diğer İndirimler ( - ) C-NET SATIŞLAR 62 SATIŞLARIN MALİYETİ ( - ) 620 Satılan Mamüller Maliyeti ( - ) 621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti ( - ) 622 Satılan Hizmet Maliyeti ( - ) 623 Diğer Satışların Maliyeti ( - ) BRÜT SATIŞ KARI VEYA ZARARI
SÜREKLİ ENVANTER YÖNTEMİ Satılan mallarla ilgili, müşterilere kasa veya miktar iskontosu yapılması ve müşterilerin satın aldığı malların bir kısmını çeşitli nedenlerle işletmeye iade etmesi durumunda, söz konusu satış indirimleri ve iskontoları Tekdüzen Hesap Planına göre 61 Satış İndirimleri hesap grubundaki hesaplarda izlenir. Satış Kar/Zararın belirlenmesinde, bu hesaplar indirim unsuru olarak dikkate alınır ve Gelir Tablosunun Brüt Satış Kar/Zararı bölümünü oluşturur.
SİMM nin Kaydı SİMM belli ise; SÜREKLİ ENVANTER YÖNTEMİ Her satış kaydından sonra SİMM kaydı sürekli yapılabiliyorsa... SİMM belli değil ise; ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ SİMM kaydı sadece belli aralıklarla hesaplanıp yapılabiliyorsa... a b 100 KASA 800,- 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 800,- 622 SATILAN HİZMET MALİYETİ 150 İLK MADDE VE MAZLEMELER 525,- 525,-
Örnek 02.11.2014 tarihinde 10 adet televizyonu tanesi 500 TL den peşin olarak almıştır. KDV %18 hariç. 04.11.2014 tarihinde 3 adet televizyonu tanesi 550 TL den peşin olarak satıyor. KDV %18 hariç. 08.11.2014 tarihinde 2 adet televizyonu tanesi 600 TL den peşin olarak satıyor. KDV %18 hariç.
Mad. No AÇIKLAMA BORÇ ALACAK 1...02.11.2014... 153 TİCARİ MALLAR HESABI 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 5.000 900 100 KASA HESABI 5.900...Peşin mal alımı (500 x 10 = 5.000)... 2...04.11.2014... 100 KASA HESABI 1.947 600 Y.İ. SATIŞLAR HESABI 391 HESAPLANAN KDV HESABI 1.650 297...Peşin mal satışı (550 x 3 = 1.650)... 3...04.11.2014... 621 SATILAN MALLAR MALİYETİ HS 1.500 153 TİCARİ MALLAR HESABI 1.500...Satılan malınmaliyeti kaydı (500 x 3 = 1.500)... 4...08.11.2014... 100 KASA HESABI 1.416 600 Y.İ. SATIŞLAR HESABI 391 HESAPLANAN KDV HESABI 1.200 216...Peşin mal satışı (600 x 2 = 1.200)... 5...08.11.2014... 621 SATILAN MALLAR MALİYETİ HS 1.000 153 TİCARİ MALLAR HESABI 1.000...Satılan malınmaliyeti kaydı (500 x 2 = 1.000)...
ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ Aralıklı envanter yönteminde satılan malların maliyeti belli aralıklarla (ara dönemlerde veya dönem sonunda) yapılan fiili sayım sonuçlarına dayanılarak belirlenir. Alışlar, anında stoklar grubundaki hesapların borcuna kaydedilirken; satışların maliyeti, ancak dönem sonunda yapılacak envanter çalışması sonucunda tespit edilir. Hesaplanan maliyet tutarı Satışların Maliyeti grubundaki hesapların borcuna ve Stok grubundaki hesapların alacağına kaydedilir. Bu yöntemde ancak fiili stok mevcudu tespit edildiğinde satış kar/zararı ortaya çıkar.
SİMM nin Kaydı SİMM belli ise; SİMM belli değil ise; SÜREKLİ ENVANTER YÖNTEMİ ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ Her satış kaydından sonra SİMM kaydı sürekli yapılabiliyorsa... SİMM kaydı sadece belli aralıklarla hesaplanıp yapılabiliyorsa... a 100 KASA 800,- a 100 KASA 800,- b 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 800,- 622 SATILAN HİZMET MALİYETİ 525,- 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 800,- 150 İLK MADDE VE MAZLEMELER 525,-
SİMM nin Kaydı SİMM belli ise; SİMM belli değil ise; SÜREKLİ ENVANTER YÖNTEMİ ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ Her satış kaydından sonra SİMM kaydı sürekli yapılabiliyorsa... SİMM kaydı sadece belli aralıklarla hesaplanıp yapılabiliyorsa... a 100 KASA 800,- a 100 KASA 800,- b 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 800,- 622 SATILAN HİZMET MALİYETİ 150 İLK MADDE VE MAZEMELER 525,- 525,- 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 800,- 31/12 622 SATILAN HİZMET MALİYETİ 150 İLK MADDE VE MALZEMELER 525,- 525,-
Örnek 02.11.2014 tarihinde 10 adet televizyonu tanesi 500 TL den peşin olarak almıştır. KDV %18 hariç. 04.11.2014 tarihinde 3 adet televizyonu tanesi 550 TL den peşin olarak satıyor. KDV %18 hariç. 08.11.2014 tarihinde 2 adet televizyonu tanesi 600 TL den peşin olarak satıyor. KDV %18 hariç.
Mad. No AÇIKLAMA BORÇ ALACAK 1...02.11.2014... 153 TİCARİ MALLAR HESABI 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 5.000 900 100 KASA HESABI 5.900...Peşin mal alımı (500 x 10 = 5.000)... 2...04.11.2014... 100 KASA HESABI 1.947 600 Y.İ. SATIŞLAR HESABI 391 HESAPLANAN KDV HESABI 1.650 297...Peşin mal satışı (550 x 3 = 1.650)... 3...08.11.2014... 100 KASA HESABI 1.416 600 Y.İ. SATIŞLAR HESABI 391 HESAPLANAN KDV HESABI 1.200 216...Peşin mal satışı (600 x 2 = 1.200)... Dönem sonunda yapılacak satışların maliyeti kaydı: 10 adet televizyon alınmış, bunların 5 adedi satıldığından dönem sonu mal mevcudu 5 adet yani; 500 TL x 5 adet = 2.500 TL dir.
- Dönem Başı Mal Mevcudu: - Dönem İçi Mal Alışları: 5.000 - Mal Alış Giderleri: - Mal Alış İskontoları: - Mal Alış İadeleri: - Dönem Sonu Mal Mevcudu: (2.500) Satılan Malların Maliyeti: 2.500 Mad. No AÇIKLAMA BORÇ ALACAK 1...31.11.2014... 621 SATILAN MALLAR MALİYETİ HS 2.500 153 TİCARİ MALLAR HESABI 2.500...Satılan malın maliyeti kaydı... Sürekli envanter yönteminde satışların ardından maliyet hesaplarız, aralıklı envanter yönteminde dönem sonunda toplu olarak bir defada maliyet hesaplarız. Yapılan iki yöntemde de satılan malların maliyeti ve bunun sonucunda kâr veya zarar aynıdır. Hangi yöntemi kullanırsak kullanalım sonuç aynı çıkar. Sadece yöntemleri farklıdır.
STOK HESAPLARININ İŞLEYİŞİ 157 Diğer Stoklar Hesabı: Bu hesapta ayrı bir defter-i kebir hesabı açarak izlenenler dışında kalan stoklar izlenir. Bunlar genelde değeri düşen mallar, yoldaki veya komisyoncudaki stoklar, ürün artıkları ve hurda gibi kalemlerdir. Hesabının İşleyişi: Elde edilen bu stoklar maliyet bedeli ile hesaba borç kaydedilir; satıldığında, devredildiğinde veya kullanıldığında ise alacak olarak kaydedilir. Bunların satışından doğan kârlar 649 Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabına, zararlar ise 659 Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabına kaydedilir.
STOK HESAPLARININ İŞLEYİŞİ Ekonomik ya da fiziksel nedenlerle değerinde düşüklük kaydedilen stokların ayrı bir hesapta izlenmesi gerekmektedir. Muhasebenin ihtiyatlılık kavramı gereği, dönem sonunda söz konusu stoklarla ilgili değer düşüklüğü oranında karşılık ayrılır ve 654 Karşılık Giderleri hesabına borç, 158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) hesabına alacak kaydedilir.
STOK HESAPLARININ İŞLEYİŞİ Değeri düşen malların tamamını veya bir kısmını satarak elden çıkarmak veya işletme içinde kullanmak mümkündür. Bu durumda hem 157 Diğer Stoklar hesabı, hem de 158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı hesabı kapatılır. Eğer daha önce karşılık ayrıldı ise, ayrılan karşılık da 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar hesabına aktarılarak kapatılır.
Örnek Hastane 25.02.2015 tarihinde şehir dışındaki 25.000 TL tutarındaki bir tıbbi malzemeyi banka hesabından ödeme yaparak alıyor, fakat malzemeyi henüz teslim almıyor. 28.02.2015 tarihinde malzeme teslim alınıyor. Mad. No AÇIKLAMA BORÇ ALACAK 1...25.02.2015... 157 Diğer Stoklar Hesabı 157.01 Yoldaki mallar 25.000 102 Bankalar Hesabı 25.000 Malzemelerin şehir dışından alınması 2...28.02.2015... 150 İlk Madde ve Malzemeler Hesabı 25.000 157 Diğer Stoklar Hesabı 157.01 Yoldaki mallar 25.000 Yoldaki malzemelerin teslim alınması
Değeri Düşen Malların Muhasebeleştirilmesi Mallarda (veya ilk madde ve malzemelerde) dönem sonunda yapılan incelemelerde fireden kaynaklanmayan bir değer düşüklüğü tespit edilirse, Malların hiç satış değeri yoktur, değer düşüklüğü kesindir. Malların belli bir satış değeri vardır, değer düşüklüğü kısmidir.
Değer Düşüklüğünün Kesin Olması Yangın, sel gibi doğal afetler nedeniyle işletmenin mallarının hiç satış değeri kalmayabilir. Malların hiç satış değeri kalmamış veya değer düşüklüğünün kesin olmuş olduğu durumda, değeri düşen malların, maliyet bedeli üzerinden tamamının ZARAR yazılması gerekir. Değer düşüklüğünün kesinleşen kısmı için malların satış değeri kalmamıştır. Bu yüzden bu tutar 689 DİĞER OLANDIŞI GİDER ve ZARARLAR HS. Alınır. ---------------------------/-------------------------------- 689 DİĞ.OL.DIŞI GİD.ve ZAR. HS. 150 İLK MADDE VE MALZEMELER HS. --------------------------/----------------------------------
Değeri Düşüklüğünün Kısmi Olması Fiziksel bozulma, modası geçme vb. nedenlerden dolayı da malların değerinde düşüklük olabilir. Fakat bu malların kısmen de olsa satış değeri vardır. Değeri düşen bu malların normal satılabilir mallardan ayrılması gerekmektedir. 150 İlk Madde ve Malzemeler Hs. 157 Diğer Stoklar Hs. na alınır. Değeri düşen malın 1 yıldan daha uzun sürede tasfiye edileceği düşünülüyorsa (saptanmışsa) 294 Elden Çıkartılacak Stoklar ve MDV hs na alınır.
Değeri Düşüklüğünün Kısmi Olması Mallarda değer düşüklüğü varsa, emsal bedeliyle değerleme söz konusudur. Bunun için işletmenin değeri düşen mallarını emsal bedelini (ortalama fiyat, maliyet bedeli veya takdir esasına göre) hesaplaması gerekir. Değeri Düşüklüğü = Malın Maliyet Bedeli Emsal Bedeli
Değeri Düşüklüğünün Kısmi Olması Değer düşüklüğü kesin değilse (kısmi), malların piyasada satış imkanı varsa (mallar toptan elden çıkartılacaksa), mallar maliyet bedeli ile 157 DİĞER STOKLAR Hs. na alınır. -----------------/--------------------- 157 DİĞER STOKLAR HS. xxx 150 İMM HS. xxx -------------------/-------------------- 654 KARŞILIK GİDERLERİ xxx 158 STOK DEĞ.DÜŞ.KARŞ. xxx -------------------/--------------------
Değer düşüklüğü kesin değilse, malların piyasada satış imkanı varsa mallar toptan elden çıkartılmayacaksa, sadece değer düşüklüğü kadar karşılık ayrılır. -------------------/-------------------- 654 KARŞILIK GİDERLERİ XXX 158 STOK DEĞ.DÜŞ.KARŞ. XXX -------------------/--------------------
Örnek Hastane işletmesindeki 40.000 TL tutarındaki bir malzemelerin değeri 38.000 TL ye inmiştir, fakat değer düşüklüğü kesin değildir. Mad. No AÇIKLAMA BORÇ ALACAK 1...Tarih... 157 Diğer Stoklar Hesabı 157.02 Değeri düşen mallar 40.000 150 İlk Madde ve Malz. Hesabı 40.000 2 Malzemelerin değerinin düşmesi...tarih... 654 Karşılık Giderleri Hesabı 158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı 2.000 2.000 Değer düşüklüğü için karşılık ayrılması
STOK HESAPLARININ İŞLEYİŞİ 159 Verilen Sipariş Avansları: Bu hesap yurt içinden ya da yurt dışından satın alınmak üzere sipariş edilen stoklarla ilgili olarak yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Yapılan avans ödemeleri bu hesaba borç olarak kaydedilir, malın teslim edilmesinde hesap alacak kaydedilir.
Örnek Hastane 25.02.2015 tarihinde 30.000 TL tutarındaki malzemenin alınması için 10.000 TL avans olarak ödenmiştir. 05.03.2015 tarihinde malzeme teslim alınmış ve kalan tutar da peşin ödenmiştir. KDV % 18 hariç. Mad. No AÇIKLAMA BORÇ ALACAK 1...25.02.2015... 159 Verilen Sipariş Avansları Hesabı 10.000 100 Kasa Hesabı 10.000 Alınan mal için avans verilmesi 2...05.03.2015... 150 İlk Madde ve Malz Hesabı 191 İndirilecek KDV Hesabı 30.000 5.400 159 Verilen Sipariş Avansları Hesabı 100 Kasa Hesabı 10.000 25.400 Malın teslim alınması
Değişik Zamanlarda Alınan Malların Maliyeti Sorunu Hastaneler sunulan sağlık hizmetinin devamlılığı için depolarında istenilen malları bulundurmak zorundadırlar. Bu yüzden değişik zamanlarda mal alımı yaparlar. Bu alımlar değişik tarihlerde olduğu için malların fiyatına gelebilen zamlardan vb. başka nedenlerden dolayı kullanılan malzemenin maliyetinin belirlenmesi bir problem teşkil eder. Bunun için depoda kalan veya kullanılan malzemenin maliyetinin belirlenmesinde çeşitli yöntemler ortaya çıkmıştır. (stok değerleme yöntemleri)
MALİYET BEDELİNİ ESAS ALAN STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİ Gerçek Parti Maliyeti Yöntemi (Has Maliyet Yöntemi) Ortalama Maliyet Yöntemi Tartlı Ortalama Maliyet Yöntemi Hareketli Ortalama Maliyet Yöntemi, İlk Giren İlk Çıkar (FIFO) Yöntemi Son Giren İlk Çıkar (LIFO) Yöntemi İlk Gelecek Olan İlk Çıkar (NIFO) Yöntemi
ÖRNEK: Eylül Ayı A İlacının Hareketleri; Tarih Açıklama Miktar (Kutu) Birim Alış Maliyeti Tutar 01.EylAğustostan Devir 300 2,86 858 06.Eyl Alış 700 2,95 2.065 08.EylÜretime Sevk 500?? 15.Eyl Alış 600 3,00 1.800 20.EylÜretime Sevk 800?? 28.Eyl Alış 300 3,10 930 30.EylEkime Devir 600??
GERÇEK PARTİ MALİYETİ YÖNTEMİ (HAS MALİYET YÖNTEMİ) Stoğun işletmeye giriş tarihinde maliyeti biliniyorsa, satıldığında da bu değer üzerinden değerlemenin yapılmasına olanak sağlayan yöntemdir. Birbirinden çok farklı özelliklere sahip malların satışı ile uğraşan işletmelerin kullanmış olduğu bir yöntemdir. Bir işletme otomobil, değerli taşlar, taşınmaz mal gibi birbiri yerine ikame edilemeyen farklı özelliklere sahip mal satışı yaptığında bu yöntemi kullanması gerekmektedir.
GERÇEK PARTİ MALİYETİ YÖNTEMİ (HAS MALİYET YÖNTEMİ) Bu yöntemde depoya giren malın (ilk madde/malzemenin) hangi partiye ait olduğu net bir şekilde tespit edilebilmekte ve takip edilebilmektedir. Genellikle parasal değeri yüksek ve miktar olarak sınırlı sayıda mal satan işletmelerin kullanmış olduğu bir yöntemdir.
Örnek 8/9/2014 tarihinde üretime gönderilen 500 kutunun 300 ü Ağustos Ayı devirlerinden, 200 ü 6/9/2014 tarihindeki alımdan, 20/9/2014 tarihinde üretime gönderilen 800 kutunun 300 ü 6/9/2014 tarihindeki alımdan, 500 ü 20/9/2014 tarihindeki alımdan, Bu bilgiler çerçevesinde sürekli envanter yöntemine göre düzenlenmiş A İlacının stok kartı;
Cinsi : A İlacı Üst Limit: Ölçü : Kutu Alt Limit: Kodu : 0001 STOK KARTI Tarih Açıklama Ağustostan 01.EylDevir 06.Eyl Alış Üretime 08.EylSevk 15.Eyl Alış Üretime 20.EylSevk 28.Eyl Alış 30.Eyl TOPLAM Giriş Sıra No Giren Çıkan Kalan Miktar Birim Tutar Miktar Birim Tutar Miktar Birim Tutar Maliyet Maliyet Maliyet - 300 2,86 858 X 700 2,95 2.065 - - - 300 2,86 858 700 2,95 2.065 X 300 2,86 858 - - - 200 2,95 590 500 2,95 1.475 X 600 3,00 1.800 - - - 500 2,95 1.475 600 3,00 1.800 X 300 2,95 885 200 2,95 590 500 3,00 1.500 100 3,00 300 X 300 3,10 930 - - - 200 2,95 590 100 3,00 300 300 3,10 930 1.600 4.795 1.300 3.833 600 1.820
Ortalama Maliyet Yöntemi Her bir stok kaleminin maliyeti, dönem başındaki malların ağırlıklı ortalama maliyeti ile dönem içinde alınan malların maliyetinin ağırlıklı ortalamasının alınmasıyla belirlenmektedir. Malların Maliyeti Ortalama Maliyet = --------------------------- Malların Miktarı
Ortalama Maliyet Yöntemi Aralıklı Envanter Yöntemi Tartılı Ortalama Maliyet Yöntemi Devamlı Envanter Yöntemi Hareketli Ortalama Maliyet Yöntemi
Tartılı Ortalama Maliyet Yöntemi Bu yöntem, belli bir dönem içerisinde alınan malzemelerin miktar ve tutarları esas alınarak üretime sevk veya satış maliyetini maliyetlerini belirlemeye dayanır. Malzemelerin girişlerin periyodik olarak kayda tabi tutulurken; üretime sevk veya satış işlemleri sadece miktar olarak takip edilir. D.Başı Stok Maliyeti + D.İçi Stok alış Maliyeti Ağırlıklı Ortalama =---------------------------------------------------------------- Birim Maliyet D.Başı Stok Miktarı + D.içi Alınan Stk.Miktarı ÖNEMLİ : Stoğa ilişkin ortalama maliyetin hesaplanabilmesi için belirli bir dönem sonunun (genellikle ay sonu) beklenmesi gerekmektedir.
Örnek Cinsi : A İlacı Üst Limit: Ölçü : Kutu Alt Limit: Kodu : 0001 STOK KARTI Tarih Açıklama Giriş Sıra No Miktar Giren Çıkan Kalan Birim Tutar Miktar Birim Tutar Miktar Birim Maliyet Maliyet Maliyet Tutar Ağustostan 01.EylDevir 06.Eyl Alış Üretime 08.EylSevk 15.Eyl Alış Üretime 20.EylSevk 28.Eyl Alış 30.Eyl TOPLAM - 300 2,86 858 X 700 2,95 2.065 X 500 X 600 3,00 1.800 X 800 X 300 3,10 930 1.900 2,97 5.653 1.300 2,97 3.861 600 2,97 1.782
Örnek TOM = 5.653 1.900 = 2,97 TL/ad. Dönem İçindeki Üretime Sevkler = Dönem İçi Çıkış Miktarı X TOM = 1.300 X 2,97= 3.861 TL Dönem Sonu Stok Maliyeti = Dönem Sonu Stok Miktarı X TOM = 600 X2,97=1.782
Hareketli Ortalama Maliyet Yöntemi Tartılı ort. Maliyet yönteminde birim maliyet ancak belli dönem sonunda hesaplanabilmektedir ve bu nedenle de dönem içinde yapılan satışlar ya da dönem içinde üretilen mamullerin maliyeti ancak dönem sonunda tespit edilebilmektedir. Bu olumsuz durumu giderebilmek için, tartılı ort. Maliyet yönteminde her dönemin sonunda yapılan hesaplama, hareketli ort. Maliyet yönteminde her satın alınan mal, ilk madde veya malzeme için yapılmaktadır. Her mal alışında ortalama maliyetin hesaplanmasına olanak sağlayan yöntemdir.
Örnek Cinsi : A İlacı Üst Limit: Ölçü : Kutu Alt Limit: Kodu : 0001 Tarih Açıklama Ağustostan 01.EylDevir Giriş Sıra No Miktar STOK KARTI Giren Çıkan Kalan Birim Maliyet Tutar Miktar Birim Maliyet Tutar Miktar Birim Maliyet - 300 2,86 858 06.Eyl Alış X 700 2,95 2.065 - - - 1.000 2,92 2.923 Üretime 08.EylSevk Tutar X 500 2,92 1.460 500 2,92 1.460 15.Eyl Alış X 600 3,00 1.800 - - - 1.100 2,96 3.260 Üretime 20.EylSevk X 800 2,96 2.368 300 2,96 888 28.Eyl Alış X 300 3,10 930 - - - 600 3,03 1.818 30.Eyl TOPLAM 1.600 4.795 1.300 3.828 600 1.818
İLK GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİ (FİFO) İlk satın alınan, üretime sevk edilen veya üretilen stok kaleminin ilk satıldığı ve dönem sonunda stokta kalan kalemlerin en son satın alınanlar veya üretilenlerden olduğu varsayımına dayanmaktadır. Bu yöntem, dönem sonu stok mevcudunu, en son alışların maliyeti üzerinden gösterdiği için diğer yöntemlere göre stoklar kaleminin (150-151-153 nolu hesaplar) bilançoda cari maliyetlere en yakın gösteren yöntemdir. Malların fiziksel akışıyla maliyetlerin belirlenmesi uyumludur.
Örnek Cinsi : A İlacı Üst Limit: Ölçü : Kutu Alt Limit: Kodu : 0001 STOK KARTI Tarih Açıklama Giriş Sıra No Miktar Giren Çıkan Kalan Birim Tutar Miktar Birim Tutar Miktar Birim Maliyet Maliyet Maliyet Tutar Ağustostan 01.EylDevir 06.Eyl Alış Üretime 08.EylSevk 15.Eyl Alış Üretime 20.EylSevk 28.Eyl Alış 30.Eyl TOPLAM - 300 2,86 858 X 700 2,95 2.065 - - - 300 2,86 858 700 2,95 2.065 X 300 2,86 858 - - - 200 2,95 590 500 2,95 1.475 X 600 3,00 1.800 - - - 500 2,95 1.475 600 3,00 1.800 X 500 2,95 1.475 - - - 300 3,00 900 300 3,00 900 X 300 3,10 930 - - - 300 3,00 900 300 3,10 930 1.600 4.795 1.300 3.823 600 1.830
SON GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİ (LİFO) En son satın alınan, üretime sevk edilen veya üretilen stok kaleminin ilk satıldığı ve dönem sonunda stokta kalan kalemlerin ilk satın alınanlar veya üretilenlerden olduğu varsayımına dayanmaktadır. Dönem sonunda işletmede ilk satın alınan malların birim maliyeti esas alınacaktır. Stokların fiyat artışlarından işletmeyi korur. Yüksek fiyatlardan alınmış malları, maliyetlere yansıttığından oluşan maliyetler daha gerçekçidir.
SON GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİ (LİFO) Satılan malların maliyeti diğer yöntemlere göre daha yüksek hesaplanır. Yüksek enflasyonist dönemlerde işletmelerin fiktif karlar üzerinden vergi ödemesine engel olur. VUK na göre 1.1.2004 ten bu yana uygulaması kaldırılmıştır. TFRS /TMS ye göre de uygulaması yoktur.
Örnek Cinsi : A İlacı Üst Limit: Ölçü : Kutu Alt Limit: Kodu : 0001 Tarih Açıklama Ağustostan 01.EylDevir 06.Eyl Alış Üretime 08.EylSevk 15.Eyl Alış Üretime 20.EylSevk 28.Eyl Alış 30.Eyl TOPLAM Giriş Sıra No Miktar STOK KARTI Giren Çıkan Kalan Birim Maliyet Tutar Miktar Birim Maliyet Tutar Miktar Birim Maliyet - 300 2,86 858 X 700 2,95 2.065 - - - 300 X 500 2,95 1.475 300 X 600 3,00 1.800 - - - 300 X 600 200 3,00 2,95 1.800 X 300 3,10 930 - - - 300 590 700 200 200 600 2,86 2,95 2,86 2,95 2,86 2,95 3,00 Tutar 858 2.065 858 590 858 590 1.800 300 2,86 858 1.600 4.795 1.300 3.865 600 1.788 300 2,86 3,10 858 930
Mal Alma ve Depolama Satınalma Tarihleri 05.01.2015 07.01.2015 1 2 1 2 3 09.01.2015 PİYASA 3 Tüketim Tüketim 1 2 3 LIFO HASTALAR 1 2 3 FIFO