SINIF YÖNETİMİ 6. İstenmeyen Davranışların Yönetilmesi 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 1
6. İstenmeyen Davranışların Yönetilmesi ve Değiştirilmesi 6.1. İstenmeyen öğrenci davranışları 6.2. İstenmeyen Davranışların Sınıflandırılması 6.3. İstenmeyen öğrenci davranışlarının nedenleri 6.4. Uyumsuz Çocuklar ve Sınıf Yönetimi 6.5. İstenmeyen Davranışları Önleme Stratejileri 6.6. İstenmeyen Davranışların Değiştirilmesi İstenmeyen Davranışlara Karşı Yaklaşımlar İstenmeyen Davranışlar Karşısında Öğretmen Tepkileri İstenmeyen Davranışların Sınıf İçi ve Sınıf Dışı Etkenleri 6.7. İstenmeyen Davranışların Yönetiminde Öğretmene Öneriler 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 2
Öğretmenin kontrol edemediği bir sınıfta hiçbir şey öğrenilmez. Ne öğretmen ne de öğrenci böyle bir sınıfı arzu etmez. Öğretmenlerin zamanlarının %50 den fazlası istenmeyen öğrenci davranışlarıyla uğraşmak ve onları çözmekle geçer. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 3
6.1. İstenmeyen Öğrenci Davranışları İstenmeyen davranış ne demektir? Okulda ve sınıfta, eğitsel çabalara engel olan davranışlara istenmeyen davranış adı verilir. Dersin akışını bozan, hedef davranışlara ulaşmayı zorlaştıran veya engelleyen her davranış istenmeyen davranıştır. Sorun olarak görülen davranışlar; sınıf içinde diğer öğrencileri rahatsız eden, sınıf etkinliklerini bozan, okulun ve öğretim kademesinin beklenti ve kuralları ile uyuşmayan ya da sınıfta karışıklığa neden olabilecek türde davranışlardır. Problem davranışlar; öğrencileri öğrenme-öğretme etkinliğinden alıkoyduğu gibi zamanlarının büyük bir kısmının ders dışı etkinliklerle heba olmasına neden olmaktadır. Sınıfta içinde sorun olarak görülen öğrenci davranışları; diğer öğrencileri rahatsız eden, sınıf etkinliklerini bozan, okulun ve öğretmenin beklenti ve kuralları ile ters düşen sınıfta karışıklığa neden olabilen davranışlardır. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 4
İstenmeyen öğrenci davranışları; yaş, cinsiyet, psikolojik gibi çeşitli değişkenlere bağlı olarak farklılık gösterir. İstenmeyen davranışlar ayrıca; ortaya çıkma sıklığına, sosyo-ekonomik düzeye, öğretmenlerin tutum ve algılarına, derslerin özelliği gibi farklı değişkenlere göre de farklılık gösterebilir. Öğretmenler tarafından istenmeyen öğrenci davranışı olarak nitelendirilen davranışların kesin bir tanımını yapmak zordur. Disiplin merkezli yaklaşımın sakıncalı gördüğü tutum ve davranışlar, demokratik tutum merkezli yaklaşımda sakıncalı görülmeyebilir. O nedenle istenmeyen öğrenci davranışlarının belirleyicisi önemli ölçüde öğretmenlerin değişen tutum ve psikolojileridir. Bir öğretmen için kesinlikle kabul edilemez bir davranış bir diğeri için kabul edilebilir olarak değerlendirilebilmektedir. Örneğin; söz aldığında öğrencinin ayağa kalkmaması veya ceketini düğmelememesi bir öğretmen için büyük bir saygısızlık olarak algılanırken bir diğer öğretmen için önemli görülmemektedir. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 5
Öğretmenlerden bazılarının istenmeyen davranışlar konusunda öğrenciye göre farklı davranması da söz konusudur. Örneğin; derslerinde her zaman başarılı olan bir öğrencinin derse geç gelmesi mazur görülürken derslerinde başarısız ve yaramaz olarak nitelenen bir diğer öğrencinin derse geç kalması kabul edilemez görülüp, cezalandırma yoluna gidilmektedir. Aynı davranışın, öğretmen tarafından, farklı zamanlarda farklı şekilde değerlendirilmesi de söz konusudur. Örneğin; serbest çalışma esnasında sınıf içinde dolaşma, arkadaşlarıyla konuşma gibi davranışlar kabul edilebilir olarak değerlendirilirken, ders anlatma esnasında aynı davranışlar kabul edilemez olarak değerlendirilebilmektedir. Bunun dışında öğretmenin o anki psikolojik durumu da bir davranışın kabul edilebilir veya edilemez olarak görünmesini etkilemektedir. Örneğin; günün ilk ders saatinde öğretmenin kabul edilebilir olarak gördüğü bazı davranışlar son ders saatinde kabul edilemez olarak değerlendirilebilmektedir. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 6
6.2. İstenmeyen Davranışların Sınıflandırılması İstenmeyen öğrenci davranışları başlıca dört grupta ifade edilebilir; 1. Derse devam etmeme, geç gelme veya hazırlıksız gelmek, 2. Uygun olmayan yer ve zamanda konuşmak, 3. Kendine, arkadaşlarına ya da eşyalara zarar vermek, 4. Derste esnasında ders dışı etkinliklerle uğraşmak. Sınıfta istenmeyen bu öğrenci davranışlarının nedenlerini de dört başlıkta toplamak mümkündür; 1. Dersten sıkılmak, 2. Otoriteye karşı gelmek, 3. Dikkat çekmek, 4. Kuralları bilmemek. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 7
Bir diğer sınıflamayla, eğitim ve sınıf ortamında görülen istenmeyen öğrenci davranışları başlıca üç kategoride değerlendirilebilir; A. Bireysel davranışlarda, B. Öğrenciler arası ilişkilerde, C. Öğrenci-öğretmen ilişkilerinde A. Bireysel Davranışlarda: a. Derse hazırlıksız gelmek, b. Dersle ilgilenmemek, c. Derste söz almadan konuşmak, d. Derste başka işlerle uğraşmak, e. Derse geç gelmek, f. Başarısızlıkta sürekli mazeret üretmek g. Sınıfta gereksiz yerde konuşmak, h. Nezaket kurallarına uymamak, i. Sıralar üzerinde yazıp çizmek, j. Argo konuşmak, k. Kişisel temizliğine dikkat etmemek, l. Kılık kıyafetine özen göstermemek vb. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 8
B. Arkadaşlarla İlişkilerde: a. Arkadaşlarının başarısını kıskanmak, b. Arkadaşlarını öğretmenine şikayet etmek, c. Arkadaşlarına lakap takmak, d. Arkadaşlarını küçük görmek, e. Arkadaşlarını söz ve fiillerle rahatsız etmek, f. El şakası yapmak, g. Başkalarının eşyasını izinsiz almak, h. Arkadaşlarıyla sağlıklı iletişim kuramamak, vb. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 9
C. Öğretmenle İlişkilerde: a. Verilen görevi yapmamak, b. Verilen ev ödevini yapmamak, c. Öğretmenine karşı gelmek, d. Öğretmenini ailesine şikayet etmek, e. Sınıfta oturma biçimine dikkat etmemek, f. Öğretmenle sağlıklı iletişim kuramamak. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 10
6.3. İstenmeyen Öğrenci Davranışlarının Nedenleri İstenmeyen davranışların nedenleri iki ana kategoride değerlendirilebilir; A. Sınıf dışı etkenler B. Sınıf içi etkenler A. Sınıf Dışı Etkenler: a. Okul içindeki faktörler b. Çevre ve toplumdan kaynaklanan nedenler c. Ailevi özellikler ve şartlar B. Sınıf İçi Etkenler: a. Öğretmen b. Öğrenci c. Fiziksel Ortam 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 11
A. Sınıf Dışı Etkenlere Bağlı Nedenler: a. Okul b. Aile c. Çevre 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 12
a. Okul: Sınıfın en yakın çevresi okuldur. Okulun fiziksel özellikleri, durumu, öğrenci sayısı, kuralları, yönetim yapısı gibi bir çok değişken sınıf içine yansıyarak öğrencilerin tutum ve davranışlarını etkiler. O nedenle okul, öğrenciler için uygun ve ilgi çekici olmalıdır. Temiz, bakımlı, iyi donanımlı okullar, yalnız morali değil davranışı da etkiler. Okuldaki öğrenci sayısının artması demek, disiplin sorunlarının da artması demektir. Bu durum, okulun kapasitesi ve donanımına uygun sayıda öğrenci almasını zorunlu kılar. Okul, öğrencilerin istenmeyen davranış gösteren arkadaş, çevre ve sokağın bozucu etkileriyle karşı karşıya kalmasını önleyecek tedbir ve imkanlara sahip olmalıdır. Eğitim öğretim için gerekli materyal, araç-gereç ve kaynakların yokluğu ya da yetersizliği de öğrencilerin davranışlarını olumsuz etkilemektedir. Okul çalışanları arasında görüş birliğinin olmaması, yönetici ve öğretmenlerin farklı görüş ve uygulayışta olmaları öğrencileri olumsuz davranışlara yöneltmektedir. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 13
İstenmeyen davranışlarda ortaya çıkmasında okul içi faktörler Kontrol için cezalandırıcı yöntemlere çok güvenmek ve negatif örnekler vermek, Öğrencilerin uyacakları kuralların çok net olmaması, Disiplini sağlamada öğretmenlere okul yönetimi ve diğer meslektaşlarının zayıf ve tutarsız destek vermesi, Niteliksiz eğitim sonucu ortaya çıkan akademik başarısızlık, Öğrencilerin tembelliği, birbirine saygısızlığı, farklılıklara saygı gösterilmemesinin doğurduğu uyumsuzluklar, Okulun genel işleyişinin iyi olmaması, okulun akademik başarısının düşük olması, Davranışları yönlendirme işlemlerinde tutarsızlık; saldırganlığa gidecek davranışları önceden görememe veya yeterli tedbiri alamama, vb 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 14
b. Çevre: Öğrencinin ve okulun içinde bulunduğu çevre, sınıfın yapısını etkiler. Çocuğun çevresi, aile ve okul sonrası dahil olduğu sokak çevresidir. Çocuk en temel tutum, davranış ve alışkanlıkları aileden kazanmaktadır. Ailenin sosyo-kültürel ve ekonomik durumu onun sınıf ortamındaki tutum ve davranışlarında etkilidir. O nedenle çocuklar toplumda, ailelerin aynası konumunda kabul edilirler. Çocuğun bir diğer önemli çevresi, okul dışı zamanlarını geçirdiği oyun ve arkadaş çevresidir. Arkadaş gruplarından oluşan bu çevre aynı zamanda sokak çevresi olarak da ifade edilir. Çocuğun burada edindiği bir takım olumsuz davranışlar doğrudan ya da dolaylı olarak sınıf içine yansıyarak eğitim öğretim faaliyetlerini engeller. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 15
İstenmeyen davranışların ortaya çıkmasında çevresel faktörler Toplumdaki, (aile, arkadaş, komşu, tanıdık) anti-sosyal tiplerin olumsuz etkileri, Okul sonrası ve yaz tatillerinde çocukların boşlukta kalması, Tatillerde çocuklar için yapacak yararlı etkinlik imkanlarının kısıtlı olması, Yazılı, görsel ve sosyal medyadaki saldırganlık ve dehşet içeren yayınlara karşı çocukları koruyacak yeterli tedbirin bulunmaması, Toplumda insanları suça yönlendiren, özendiren çete ve grupların bulunması, Kozmaopolit yapılar yüzünden toplumsal denetimin etkisiz ve işelevsiz kalması 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 16
c. Aile: Davranışları edinmede çocuğun ilk ve en önemli çevresi ailedir. Ailedeki birey sayısı, ailenin sosyo-ekonomik düzeyi, eğitim durumu, anne baba tutumları, ailenin bütünlüğü, ailenin çocuklarından beklentileri, öğrenci davranışlarını etkilemektedir. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 17
İstenmeyen davranışlarda ortaya çıkmasında ailesel faktörler Anne-babaların, birey olarak çocuklarına tepkileri farklılık gösterebilir. Bu farklı tutum ve tepkiler öğrenci tutum ve davranışlarını da etkiler. Bu tutum ve tepkiler, bir alışkanlık halinde sınıf ortamına taşınabilir. Bunların başlıca nedenleri; Anne-baba-çocuklar arasındaki zayıf ilişkiler, Ayrılık, ölüm, terk etme, boşanma, Anne-babanın istenmeyen davranışları, çocuklarına karşı ilgisizliği, Kardeşler arasındaki rekabet ve düşmanlıklar, Ebeveynin zorlayıcı davranış yönetimi işlemlerine müracaat etmesi, Sevgi eksikliği ve kural koymada tutarsızlık, Etkili iletişimin ve tutarlı kuralların bulunmayışı, Sorun çözme yöntemlerinde başarısızlık veya beceriksizlik, Sert, kaba ve cezalandırıcı tutum sergileme ve çelişkili kararlar verme vb 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 18
B. Sınıf İçi Etkenlere Bağlı Nedenler: a. Öğretmenden kaynaklananlar b. Öğrenciden kaynaklananlar c. Sınıfın yapısından kaynaklananlar 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 19
a. Öğretmenden Kaynaklanan Nedenler: Öğrencide istendik davranışlar oluşturmak ve bunların sürekliliğini sağlamak önemlidir. Başarılı bir teknik direktör, saha kenarından oyunu nasıl yönlendiriyorsa, iyi bir öğretmen de sınıfı aynı şekilde yönetebilmelidir. Öğretmenin bazı yetersizlikleri, istenmeyen davranışların ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu yetersizlikler de üç başlık altında toplanabilir. Bunlar: I. Program ve öğretim stratejilerinin yetersizliği, II. Beklentiye göre tavır geliştirme, III. Öğretmenin özellikleri. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 20
I. Program ve öğretim stratejilerinin yetersizliği, Sorun olan davranışların belki de en önemli nedeni öğretmenin planlama ve uygulamalarla ilgili yetersiz hazırlığıdır. Öğretmenin kullandığı öğretim yöntemleri, araç-gereç ve materyallerin yetersizliği de nedenler arasındadır. Öğretmenin derse ve konuya uygun olmayan öğretim stratejilerini izlemesi, öğrencilerde istenmeyen davranışların oluşmasına katkıda bulunur. Örneğin; derse zamanında başlamama, öğrencilere farklı davranma, öğretim materyallerini zamanında hazırlamama, dersi erken bitirme gibi durumlar disiplin sorunlarının kaynakları olabilir. Öğretmenin akademik veya pedagojik yetersizlikleri de bir başka sebep olabilir. Sınıf ortamında öğrencinin istenmeyen davranışlara yönelmesini engellemek için yapılması gereken en önemli çaba bireyin öğrenme verimliliğini, motivasyonunu ve öğrenmeye yoğun olarak ayırdığı zaman miktarını artırma üzerinde odaklaşmadır. Bunları gerçekleştirmenin en etkin yolu etkin bir öğretim tarzını kullanmaktır. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 21
II. Beklentiye göre tavır geliştirme, Öğretmenler çoğunlukla sınıflardaki öğrencileri çeşitli etkenlerin etkisiyle düşük ve yüksek beklentili öğrenciler olarak algılar ve onlara farklı davranışlar gösterir. Çoğunlukla yüksek beklentili öğrencilere olumlu yönde davranırken, düşük beklentili öğrencilere olumsuz yönde davranırlar. Sınıfta istenmeyen davranışlar, çoğunlukla düşük beklentili öğrenciler tarafından gösterilir. Düşük beklentili öğrenciler sınıfta genel olarak pasif kalmayı tercih ederler ve akademik faaliyetlere çok az katılırlar. Bu öğrenciler, sorulan sorulara yanlış cevap vermeleri durumunda öğretmen tarafından azarlanacaklarını ve aşağılanacaklarını düşünmektedirler, çünkü öğretmenin daha önceki davranışları bunu göstermektedir. Bununla birlikte, öğretmenlerin düşük beklentili öğrencilere sorulan sorulara cevap verirken daha az zaman tanımaları, cevaplar yetersiz olduğunda daha az ipucu vermeleri ve doğru cevabı söylemeleri, daha az ödül verirken, başarısızlıklarını daha fazla eleştirmeleri onları sınıfta pasifliğe itmektedir. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 22
III. Öğretmenin özellikleri. Öğretmenin neşeli, mutlu, kendine güvenli, sınıftaki rahatlığı, duygusal durumu öğrencilerle iletişimde ve olumlu sınıf atmosferi oluşturmada önemlidir. Bu özelliklere sahip öğretmenlerin sınıflarında öğrencilerin istenilen davranışlara yönelmesi veya istenilmeyen davranışlardan kaçınmaları daha yüksek olmaktadır. Ayrıca; Küçümseme, alay etme, sabırsızlık, hoşgörüsüzlük, sinirlilik, fiziksel veya sözel saldırı, öğrencilerde saldırganlık veya sessizce içerlemeye neden olması, Öğretmenin öğrencilerini yeterince tanımaması, Öğretmenin davranışlar konusunda öğrencileri bilgilendirmemesi, Öğretmenin öğrenci ile alay etmesi, öğrencilere kaba davranması, öğrenciler arasında ayrım yapması, öğrencilerle iletişim kuramaması, Öğretmenin öğrencileri ile göz teması kurmaktan kaçınması, yüzünü tahtaya dönerek ders anlatması, Öğretmenin model olmaması, söz ve davranışlarında tutarsız olması böyledir. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 23
b. Öğrenciden Kaynaklanan Nedenler: Bireylerin disiplin sorunlarına dair kişisel nedenleri onların yaşantılarıyla doğrudan ilişkilidir. Öğrencilerin kendi içinde gelişen disiplin sorunlarının en yaygın nedeni kendileriyle ilgili geliştirdikleri tutumdur. Öğrenciler kendilerini sevgisiz ya da yetersiz gördüklerinde, bu hislere uygun hareket edeceklerdir. Bazı öğrencilerde gelişim özelliklerinden kaynaklanan dikkati çekme ve karşı gelme isteği olabilir. Bu nedenler dört grupta değerlendirilebilir: I. Öğrencinin kişilik özelliklerinden kaynaklanan problemler II. Geçmiş yaşantıdan edinilen değer ve davranışlardan kaynaklanan problemler III. Başarı durumundan kaynaklanan problemler IV. Gelişim döneminin özelliğinden kaynaklanan problemler 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 24
I. Öğrencinin kişilik özelliklerinden kaynaklanan problemler: Bütün öğrenciler diğerlerinden farklı kişilik özelliklerine sahiptir Sınıf içerisinde gösterdikleri davranışların büyük bir kısmı bu özelliklerden etkilenir. Pasiflikten kaynaklanan problemler: Kendisine güveni zayıf olan ve kendi yeterliliğini düşük algılayan bireyler, sorumluluk yüklenmekten korkar. Kendini sınıf içerisinde önemli bir birey olarak algılamaz. Başarısız olmaktan ve alay edilmekten korktuğu için faaliyetlere katılmaktan kaçınır. Öğretmen sınıfta kendisine bir rol verdiği zaman heyecanlanır. Rolü üstlenmemeye çabalar ve bunun için çeşitli mazeretler ileri sürer. Öğretmenler bu çocukları anlamak yerine, çoğunlukla sorumsuzlukla ve görevden kaçmakla suçlar. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 25
Aktiflikten Kaynaklanan Problemler: Bazı öğrenciler ise pasif öğrencilerin tam tersine, aşırı aktif, kendini lider olarak görür. Sınıfı kendi hakimiyeti altına almaya çabalayan bir kişilik özelliği gösterirler. Bunlar, sınıf faaliyetlerinde hep kendilerini merkez olarak görürler. Kendi görüşlerinin etkin olması arzusu ve ısrarı gösterirler. Öğretmen bazı ek çalışmalarla, kendi yeteneklerini sergilemesini sağlayacak faaliyetlere yönlendirilmezlerse sorun olurlar. İlgi ve aktiflikleri başarı odaklıdır ve başarıları takdir edilerek kazanılabilirler. Öğretmen bunu yaparken, diğer çocukları ihmal etmemek ve onlara dönük eğitimsel çabalarından ödün vermemek zorundadır. Bunların dışında; Öğrencinin duygusal problemleri, başarısızlık duygusu ve korkusu, Öğrencinin dikkatini toplamada güçlüğü, zeka düzeyinin yüksek ya da düşük olması, Öğretmeni ve arkadaşlarıyla iletişimde, sosyal becerilerde yetersiz olması, Okulu sevmemesi, sosyal doyumsuzluk içinde olması, Öğrencinin özürlü olması, kalıcı bir hastalığa olması, görme ve işitme yetersizlikleri, İstenmeyen davranışlara neden olabilir. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 26
II. Geçmiş yaşantıdan edinilen değer ve davranışlardan kaynaklanan problemler : Birey, aile ve sosyal çevresiyle sürekli etkileşim halindedir. Aile ve sosyal çevrenin kendine ait olan değerleri bireyde bir davranış kültürü oluşmasını sağlar. Özellikle geleneksel yapı içerisindeki gruplarda bu davranış kalıplarının dışına çıkmak dışlanmaya ve aşağılanmaya yol açar. Sınıfta en fazla karşılaşılan problemlerden biri, bireyin aile ve sosyal çevresinden edindiği değerler ve davranış kalıplarının öğrenme-öğretme ortamında kazandırılanlarla uyuşmaması ve çatışmasıdır. Okul yaşantısının ilk dönemlerine ailede kazanılan davranışlar daha etkin olur ve öğrenci bir süre okul yaşantısında bocalamalar gösterir. Daha sonra okul baskın kültür oluşturur ve çocuk en iyi öğretmen bilir yargısına dayanarak davranışlarını düzenlemeye başlar. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 27
III. Başarı durumundan kaynaklanan problemler: Başarı ve başarısızlık öğrencinin kişisel niteliklerini ve sınıf içi davranışlarını önemli derecede etkilemektedir. Başarılı çocuklar sınıf içinde zamanlarının çoğunu öğrenme etkinliklerine ayırmayı ve dikkatlerini öğrenme faaliyetleri üzerinde uzun süre sürdürmeyi başarabilmektedir. Bundan dolayı olumsuz davranışlara yönelme eğilimi göstermezler. Başarılı çocuklar genelde ön sıralarda veya öğretmene yakın merkezi yerlerde oturmayı tercih etmektedirler. Ancak bu çocuklar daha fazla yeni bilgi ve becerilerle karşılaşma ve kendilerini yenileme ve geliştirme eğilimi içindedirler. Eğer faaliyetler öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarına cevap vermez, Kazandırılan davranışların önemine inanmazlar ve uygun ödüllendirme sağlanmazsa öğrenme faaliyetlerine katılma ve öğrenme çabalarında bir düşme gözlenir. Bunun sonucunda olumsuz davranışlara yönelme, okula ve öğretmene karşı olumsuz bir tutum geliştirme başlar. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 28
IV. Gelişim döneminin özelliğinden kaynaklanan problemler: Bireyin davranışları gelişim dönemlerinden etkilenmektedir. Bunun en açık ve net görüldüğü dönem ilköğretim II. kademede başlayan ergenliktir. Bu dönemde bireyler çok hızlı değişebilen duygular içinde bulunurlar. Dengesiz duygular, farklı kişilere farklı şekillerde yansır. Bu yansıma hayranlık biçiminde olabileceği gibi öfke, isyan, şiddet biçiminde de olabilir. Öğrencilerde kimlik arayışı ve kişilik geliştirmeye yönelik davranışlar ortaya çıkar Bunlara yönelik eylemler öğrencilerde rol karmaşasına yol açar. Çetelere üye olma, tehdit, fiziksel zarar verme vb. davranışlar bu dönemde görülür. Bu dönemde öğretmeni otorite olarak algılar ve otoriteyi yıkmayı bir üstünlük olarak görür. Öğretmen-öğrenci arasındaki en önemli problemler bu dönemde görülür. Öğretmen oldukça duyarlı davranmalı ve öğrencinin üzerine sertlikle gitmemelidir. Öğrencilerin olumlu üstün yönleri vurgulanarak dikkatlerinin bu yöne çekilmesi sağlanmalı ve olumlu bir iletişim içerisinde olumsuz davranışlar önlenmeye çalışılmalıdır. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 29
c. Sınıfın Yapısından Kaynaklanan Nedenler: Sınıfta öğretmen ve öğrenci dışındaki tüm özellikler sınıfın yapısı altında toplanabilir. Bunlar: Sınıfın fiziksel özellikleri ve Sınıfın kalabalığıdır. Sınıfın fiziksel yapısı denildiğinde; Sınıfın görüntüsü, Sıraların düzeni Oturmaya uygunluğu, Isı ve ışık durumu anlaşılır. Bu ögelerin istenilen nitelikte olmaması sınıf etkileşimini olumsuz yönde etkiler ve problem davranışların meydana gelmesine yol açar. Kalabalık sınıflarda öğretmenin sınıfın bütününü kontrol altında tutması çok zordur. Yeterli kontrol sağlanamadığı zaman öğrenme faaliyetinden uzaklaşmalar ortaya çıkabilir. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 30
6.4. Uyumsuz Çocuklar ve Sınıf Yönetimi Uyumsuz çocuklar; Kendi benliği ve çevresi ile dengeli ilişki kuramayan veya bu ilişkiyi sürdüremeyen ve çevredeki uyarıcılara uygun davranışlar gösteremeyen çocuklar "uyumsuz çocuklar" olarak tanımlanır. İnsan sosyal bir varlıktır ve çevresiyle sürekli iletişim halinde bulunur. Kendi davranışlarını ve tutumlarını özgürce belirlerken bunları, iletişim halinde bulunduğu başkalarıyla uyumlu hale getirir. Birey hem kendisiyle hem de çevresiyle uyumlu ilişkiler içinde olmalıdır. Eğitimin amaçlarından biri de, bireyin çevresindeki değişiklikleri algılayıp, yeniliklere uyum sağlaması, çevresindeki insanların görüş ve beklentilerine ters düşmeyecek davranışları sergilemesinin sağlanmasıdır. Ancak bazı çocuklar, elinde olmayan sebeplerle başkalarıyla anlaşmakta zorlanır, uyuşmazlığa düşer, onlardan farklı davranır, problem çıkarır ve mutsuz olur. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 31
Eğitim sürecinde, sınıf ve eğitim ortamlarında uygun bir eğitim öğretim atmosferi oluşturmada, uyum sorunu yaşayan bu tip öğrencilerin olumsuz etkileri bulunmaktadır. Bu tür sorunlar okul ve sınıf ortamlarında hiç de az değildir. Bu tür sorunlar yaşayan öğrencileri uygun şekilde derse intibak ettirebilmek de eğitimcilerin görevlerindendir. Problemli davranışın ilerlemesine fırsat vermeden alınacak tedbirlerle uyumsuzluklar önemli ölçüde önlenebilir. Uyum sorunlarının nedenlerini keşfetmek ve uyum sorununu gidermede uygun çözümler üretmek için tip öğrencileri iyi tanımak gereklidir. Uyumsuzluk; "biyolojik", "kalıtımsal", "fiziksel", "bedensel", "psikolojik", "sosyo-ekonomik" ve "eğitimsel" kaynaklı olabilir. Biyolojik ve kalıtımsal etmenler doğuştan gelmekte olup diğerleri çevresel şartlardan kaynaklanmaktadır. O nedenle öncelikle uyumsuz çocuklar hakkında bilgi edinilmeli, sınıflandırılmış davranış belirtilerinin görülüp görülmediği gözlenmeli, bazı özel yöntemlerle ve çevredekilerin yardımıyla teşhis konulmalı, uyumsuz davranışların nedenleri araştırılmalıdır. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 32
Çocuklardaki uyumsuzluklar çeşitli şekilde gruplandırılabilir. Bunlardan bazıları şunlardır: Kontrol Bozukluğu: Bu gruptaki çocukların uyum sorunu; bebeklik döneminde temel ihtiyaçların karşılanmayışı, okulda saldırgan davranışlar gösterme ve arkadaşları tarafından istenmemesi gibi sebeplere dayanır. Bu tip öğrenciler, insanlara güvenmeyen, söz dinlemez, yıkıcı, kıskanç, öfkeli, saygısız davranışlar gösterirler. Kişilik Problemi: Korkular, kuruntular, uyku bozuklukları, kekemelik, saplantılı düşünceleri onu uyumsuzluğa sürükler. Bu belirtileri gösteren çocukların uyum sorunları çok büyük olmasa da gergin, güvensiz ve çekingen bir yapıya sahip olurlar. Buluğ ve Olgunlaşma: Bu gruba giren çocuklarda ilgisizlik, dalgınlık ve dikkatsizlik davranışları sıklıkla görülür. Kolayca üzüntüye kapılırlar, çeşitli nesneleri ağızlarında çiğnemekten hoşlanırlar. Evden uzakta olmayı yeğlerler. Sosyalleşmiş Suçluluk: Bu gruptaki çocukların aile bağları daha gevşek olup diğer çocuklara göre daha sosyaldirler. Ancak toplumun değer yargılarına ters düşen saldırganlık ve hırsızlık türü olaylara eğilimlidirler. Okula devam sorunu yaşarlar. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 33
Uyum sorunu yaşayan çocuklar; davranış bozukluğu, duygusal bozukluk, uyum bozukluğu olan çocuklar olarak ifade edilmektedir. Bunlar için ayrıca eğitimi güç çocuklar veya suça yönelmiş çocuklar kavramları da kullanılmaktadır. Ancak uyum sorunu yaşayan çocukların yaşadığı sorunların alan ve düzeyleri hepsinde aynı değildir. Yaşadıkları uyum sorununun türü ve düzeyine göre rehabilite edilmeye ihtiyaç duyarlar. Bu tür çocuklarla sınıf ortamında baş etmenin iki temel nedeni olmalıdır: Birincisi bu çocukları rehabilite ederek nitelikli öğrenmelerine zemin hazırlamak, İkincisi ise sınıf ortamının huzur ve sükûnunu sağlayarak, tüm öğrenciler için uygun bir öğrenme ortamı oluşturmak. Bazı durumlarda sorun, öğretmenin üstesinden gelebileceği boyutları aşar. Bu durumda yapılması gereken; okul yönetimi ve RPD servisiyle irtibata geçmek olmalıdır. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 34
6.5. İstenmeyen Davranışları Önleme Stratejileri İstenmeyen davranışların ortaya çıkmasını engellemek için izlenmesi gereken stratejiler şunlardır: Öğrencileri Sürekli Olarak İzlemek: Öğretmen ders esnasında gözleri ile sınıfın tümünü gözlemeli, öğrencilerin tümünü görebileceği yerlerde durmalıdır. Akıcı Etkinlik: Ders planı hazırlanırken sürecin akıcı olmasına, öğrencilere boş kalabilecekleri bir zaman dilimi bırakılmamasına özen gösterilmelidir. Sınıf yönetiminin önemli bir özelliği, sınıf etkinliklerinin kesintiye uğramadan devam etmesini sağlamaktır. Öğrencileri Motive Etmek ve Motivasyonu Dersin Sonuna Kadar Sürdürmek: Öğrencileri motive etmek için onlara aktif olma fırsatı verilmeli, öğretmen merkezli öğretim yöntemleri terk edilmeli, mümkün olduğunca fazla öğrenciye söz hakkı verilmelidir. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 35
Öğrencilerin ilgilerini anlamak ve derse ilgiyi artırmak: Öğretmen iyi bir gözlemle öğrencilerinin ilgi düzeylerini keşfetmeye çalışmalıdır. İlginin dağılması ve sıkılma belirtilerinin görülmesi durumunda öğretmen durumuma müdahale etmelidir. Bunu, güncel bir konuyu tartışmak, mantık ve zeka oyunlarını kullanmak, birkaç dakika serbest faaliyet yapmalarına izin vermek gibi bazı ilave etkinliklerle yapabilir. Böylece öğrencilerin ilgilerini yeniden toparlamaya çalışmalıdır. Sınıf kurallarını belirlemek: Öğretmen, öğrencilerinden beklediği davranışlarla ilgili açıklamalar yapmalı, kurallar koymalı. Bu kuralların neden gerekli olduğu konusunda tatmin ve ikna edici açıklamalar yapmalıdır. Tutarlı olmak: Kuralların aynı tutarlılıkla her derste, herkese eşit olarak uygulanması gerekir. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 36
6.6. İstenmeyen Davranışların Değiştirilmesi 1. İstenmeyen Davranışlara Karşı Yaklaşımlar 2. İstenmeyen Davranışlar Karşısında Öğretmen Tepkileri 3. İstenmeyen Davranışların Sınıf İçi ve Sınıf Dışı Etkenleri 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 37
1. İstenmeyen Davranışlara Karşı Yaklaşımlar: Okulda eğitsel çabaları engelleyen her türlü davranış, istenmeyen davranış olarak adlandırılır. Okul ve sınıf sistemi, amaçlarını gerçekleştirecek şekilde düzenlenmiş öğelerle bir bütün oluşturur. Sınıfın düzeni öğrenciyi; uyum, öğrenme ve aktiviteler gibi çeşitli açılardan etkiler. Öğrenciler farklı çevrelerden çeşitli değer sistemlerine sahip olarak sınıf ortamına gelmektedirler. Bu farklılık, sınıf ortamının düzenini ve yönetimini olumlu veya olumsuz etkiler. Sınıf ortamında ortaya çıkacak boş vakit, sınıf disiplinini olumsuz etkiler. Uyum sorunu yaşayan öğrenci davranışları da sınıf ortamını olumsuz etkileyen nedenlerdendir. Önceden belirlenmiş kuralların bulunmaması da sınıf ortamında istenmeyen davranışların ortaya çıkmasına kaynaklık edebilir. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 38
İstenmeyen davranışlardan bazıları, en büyük etkisini davranışı yapanın üzerinde gösterir. Bir kısmı öğretmeni, sınıfın tümünü, dersi, hatta bazı olumsuz davranışlar okulu ve aileyi bile olumsuz etkiler. İstenen ve istenmeyen davranışlar terazinin birer kefesi olarak görmek gerekir. İstenmeyen davranışların azaltılıp önlenmesi için; istenmeyen davranışları olumluya dönüştürerek azaltmak, istenen davranışları çoğaltmak, ödüllendirmek, pekiştirmek gerekir. Bunun için isteneni çağrıştırıcı davranmak, istenen davranışa inandırmak, istenen davranışı güçlendirmek, kolaylaştırmak olumlu yön ve yöntemlerden bazılarıdır. Öğrenciyi istenen davranışlara yöneltmenin bir yolu da öğretmenin örnek, anlayışlı ve destekleyici davranmasıdır. İstenmeyen değil, istenen davranış gündemde tutulmalı ve öğretmen de bunun modeli olmalıdır. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 39
İstenmeyen davranışlar, farklı özelliklerdeki öğrenciler tarafından, farklı nedenlerle yapılabilir. Davranışlardaki bu görecelik, onlara karşı yapılacak eylemleri de çeşitlendirir. Bu eylem yaklaşımları 3 grupta toplanabilir: a. Müdahaleci olmayan yaklaşım: Sorun konusunda öğrenciyi bilgilendirerek sorunu ona çözdüren yaklaşımdır. b. Davranışçı yaklaşım: Öğretmenin gerektiğinde güç kullanarak öğrenci davranışını şekillendirmesi yaklaşımıdır. Davranıştan çevre sorumludur. Kurallar ve uyup uymamanın sonuçları açıkça belirlenir ve uygun davranışlar ödüllendirilir. c. Etkileşimci Yaklaşım: Davranışçı ve yardım edici bir yöntemdir. Öğretmen, yetkeyi öğrenci ile bölüşür, öğrenciyi, sorununu çözmeye yeterli, ama uzman desteğine muhtaç sayarak hareket eder. Sınıf kuralları birlikte konur ve sorunlara birlikte çözüm bulunur. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 40
2. İstenmeyen Davranışların Sınıf İçi ve Sınıf Dışı Etkenleri: Aile ortamı, yaşantı çevresi ve okul, öğrencinin davranışlarının en temel kaynaklarıdır. Bu çevrelerdeki insanların eğitim düzeyleri, öğrenci davranışlarına yansıyarak sınıfa taşınır. O nedenle, sınıf içinde istenmeyen davranışların çoğunun kökeninin sınıfın dışında olduğu söylenebilir. Bu durum öğretmene, sınıf dışı ve sınıf içi davranış etkenlerini de bilme ve denetleme görevi yükler. Öğretmenin, yalnızca sınıf içi davranış değişiklileriyle ilgilenmesi, başarı düzeyini düşürür. Okula her çevreden, her yaşam biçiminden, çeşitli davranış alışkınlıklarına sahip öğrenciler gelir. Öğretmen, bu farklılıkların onların davranışlarına yansıyacağının bilincinde olmalıdır. Bu amaçla onları tanımalı, öğrencilerin geldikleri çevrede kabul edilebilen ama okulda istenmeyen davranışları ele alarak işlemelidir. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 41
Öğrencileri tanımada ikinci adım; davranışlarına yön veren duygularını anlamaktır. Öğrenciler, gelişim dönemini yaşadıkları delikanlılık çağında alıngan, kavgacı, çabuk öfkelenen ve cinsel gelişimin baskısı altında olurlar. Dikkatli bir gözlemle öğretmen bütün bu özelliklerin farkına varmalıdır. İstenmeyen davranışların kaynakları çok geniş bir yelpaze oluşturur. Sorunların nedenlerini Kök Sorun ve Yansımış Sorun olarak ikiye ayırmalı ve sorunu doğru algılamalıdır. Öğrencilerin sınıfta istenmeyen davranışlara yönelmesi bir görüntü, ders etkinliklerinin sıkıcı olması ise bunun nedeni olabilir. Öğrencinin arkadaşına vurması bir görüntü, engellenmiş olması bunun nedenidir. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 42
3. İstenmeyen Davranışlar Karşısında Öğretmen Tepkileri: a. Sorunu Anlamak: İstenmeyen öğrenci davranışları karşısında, öğretmenin yapması gereken ilk iş, sorunu anlamak olmalıdır. Sorunun doğru bir biçimde anlaşılması, doğru bir yaklaşımla çözülmesi için ön koşuludur. Davranışı anlamak, mevcut sorunların nedenlerini tanımlamanın ötesinde, gelecekte ortaya çıkabilecek istenmeyen davranışların kestirilmesi açısından da gereklidir. b. Görmezden Gelmek: İstenmeyen davranış o an için hemen olup bitiyorsa, süreklilik göstermiyorsa görmezden gelinebilir. Ancak öğretmen, görmezden geldiği davranışı pekiştirmekten kaçınmalıdır. Çünkü, istenmeyen bir davranışta bulunan öğrenci, bu davranışının öğretmen tarafından görmezden gelinmesiyle bunun kabul edilebilir bir davranış olduğunu düşünerek aynı davranışı tekrarlayabilir. Öğretmen tekrarlanan bu davranışı da görmezden gelirse, istenmeyen davranışların pekişmesine neden olur. Bu yöntemin dikkatli kullanılması gerekir. Aksi takdirde öğrenci yaptığı yanlış davranışın öğretmen tarafından tasdik edildiği yanılgısına düşebilir. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 43
c. Göz Teması ve Sözlü-Sözsüz Uyarıcılar Kullanmak: İstenmeyen davranışı yapan öğrenciye, davranışının kabul edilemez olduğu çeşitli uyarılarla hissettirilebilir. Öğretmen vücut dilini kullanarak, dokunarak, sözle doğrudan veya dolaylı olarak soru sorarak, söz hakkı vererek veya sözü doğrudan doğruya istenmeyen davranışa getirerek öğrenciyi uyarabilir. d. Yeniden Yönlendirmek: Bu yöntem, öğrencinin ne yapıyor olması gerektiğini göstermeyi içerir. Bu, ders dışı şeylerle uğraşan öğrenciye direktif verme veya yapılması gereken şeyi hatırlatacak bir ipucu verme şeklinde olabilir. Küçük sınıflarda bazen öğretmen, uygun davranışı överek öğrencileri yeniden yönlendirebilir. e. Öğrencinin Yerini Değiştirmek: Düzeni bozan bir öğrenci, istenmeyen davranışı sürdürme olasılığının daha az olduğu bir yere oturtulabilir. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 44
f. Derste Değişiklik Yapmak: Sınıfta öğretmenin sürekli aynı yöntemleri kullanması, kendinin aktif, öğrencilerin ise pasif olması, dersin sıkıcı bir hal almasına ve öğrencilerin dikkatlerinin dağılmasına neden olur. Dikkati dağılan öğrencilerin istenmeyen davranışlara yönelmesi kaçınılmazdır. Bu yüzden ortaya çıkabilecek istenmeyen davranışlar, dersin işlenişinde, öğretim yöntemlerinde, araç ve gereçlerde değişiklikler yapılarak ortadan kaldırılabilir. g. Sessizlik Zamanı Vermek: Bu yöntem, sınıftaki gürültüyü önlemede ve kontrolü yeniden sağlamada yararlı olabilir. Öğretmen gürültü olduğunda Şu anda ne yapıyorsanız bırakın gibi bir uyarıyla sınıfta kısa bir sessizlik sağlayabilir. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 45
h. Sorumluluk Vermek: Yapacak bir işi olmadığını düşünen veya işi kendisine ilginç gelmeyen öğrencinin istenmeyen davranışlara yönelmesi doğaldır. Bu durumdaki öğrenciye sınıf başkanlığı, araç gereç getirip götürmek, ödevleri kontrol etmek gibi meşguliyet ve sorumluluk vermek, istenmeyen davranışları önlemede yararlı bir yöntemdir. Uygun ve anlamlı etkinliklerle sorumluluk verilen öğrenciler, istenmeyen davranışlara yönelecek zamanı bulamazlar. i. Öğrenciyle Bireysel Konuşmak: Yapılan bütün uyarılara rağmen öğrencinin davranışlarında bir değişiklik görülmüyorsa, sorunun öğrenci ile bireysel konuşulmasında yarar vardır. İstenmeyen bir davranış görüldüğünde hemen sıcağı sıcağına öğrenciyle ders içinde veya ders dışında, davranışının nedenleri ve sonuçları hakkında konuşulabilir. j. Okul Yönetimi, Aile ve Psikolojik Danışmanı İle İlişki Kurmak: Sorun davranışların boyutlarının büyük olduğu durumlarda öğretmenin okul yönetimi ve RPD bölümü ile işbirliği yapması gerekir. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 46
Bazı İstenmeyen Davranış Örnekleri: Derse devam etmeme ya da derslere geç gelmek, Derse hazırlıksız gelmek, Sınıfta uygun olmayan zamanda konuşmak, Arkadaşlarına veya eşyalarına zarar vermek, Ders dışı bir etkinlikle uğraşmak, Temizlik ve görgü kurallarına uymamak, Sınavlarda kopya çekmek, Yerlere tükürmek, Yerlere çöp atmak, Kavga etmek, Arkadaşlarına küfür ve hakaret etmek, Yalan söylemek, Arkadaşlarına lakap takmak 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 47
6.7. İstenmeyen Davranışların Yönetiminde Öğretmene Öneriler 1. Dikkat çekmek! Derse başlamadan herkesin dikkatini çek. Gürültülü sınıfa ders verme. Herkes yerine oturup susuncaya kadar bekle. Dersi yumuşak bir sesle ver, bağırarak ders anlatma. 2. Öğretimi açık yapmak, amacı açıklamak! Derste neler yapacağını ve öğrencilerden ne beklediğini baştan söyle. Zamanı iyi planla. Öğrencilerle ders hakkında sohbet edecek zaman da ayır. 3. Sınıfı sürekli kontrol etmek! Ders anlatırken sınıfın her yanını dolaş, sınıfta gitmediğin yer kalmasın. Çalışmalarını kontrol et. Dolaşmadığın zamanlar da göz kontrolünü ihmal etme. 4. Öğrencilere örnek olmak! Değerleri öğretme, göster. Öğretmen öğrenciler için örnek olmalıdır. Dediğim gibi yap, yaptığım gibi yapma felsefesinden uzak dur. 5. Sözel olmayan işaretler kullan! Sınıfta sadece sesi ve sözü değil, yüz ifadeleri, el ve beden hareketlerini de kullan. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 48
6. Çevreyi kontrol altına al! Sınıf, öğrencilerin hoşuna gidecek şekilde düzenlenmelidir (duvarlar, malzemeler). Sizin ve öğrencilerin sevdiği bazı resim ve eşyaları da sınıfa as. 7. Düşük düzeyde müdahale! Disiplin problemlerini sakin karşıla. Müdahaleyi yumuşak yap. İstenmeyen davranış yapana dikkat ederek onu ödüllendirme, önemsiz karşıla. 8. Kendine güvenen disiplin! Sınıfın hakimi ol, bunu öğrencilere devretme. Kuralları koy ve kararlı şekilde uygula. 9. Kendine güvenen ben-mesajı İstenmeyen davranış yapan öğrenciye karşı güçlü benlik göster. Sizden şunu istiyorum, şunu bekliyorum... de. Yanlış hareket üzerinde durma; istediğin doğru hareketi vurgula. 10. Pozitif Disiplin Sınıf kurallarını olumlu cümleler olarak kur. Beklentilerini söyle. Olumlu davranışları hemen ve bolca ödüllendir, pekiştir. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 49
Kontrolsüzlükten Kaynaklanan Olumsuz Davranışlar Kontrolsüz gülme ya da kıkırdama, İlginin kolayca başka yöne kayması, İlgi görme merakı, Kendi ya da diğerlerinin malına zarar verme, Kaba ya da müstehcen dil kullanma, Yanlış ve başarısızlıkta başkalarını suçlama, Diğerlerini kıyasıya eleştirme, Makul eleştiriye düşmanca tepkiler, Huysuzluk nöbetleri, tartışmacılık, Düşünmeden hareket etme, Arkadaşlarına hükmetme ve kontrol etme. Hiperaktiflik, haşin tavırlar, Saldırganlık ve başkalarına zarar verme, Ödevlerde özensizlik, dinlememe, Okuldan nefret etme, Kibirlilik ve gösteriş, 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 50
Aşırı Kontrolden Kaynaklanan Olumsuz Davranışlar: Uç noktada utangaçlık, Özgüven zayıflığı ya da eksikliği, Yalnız kalma eğilimi, Okul fobisi, Ürkeklik, Mücadeleden korkma, Konuşmama, Oyunlardan uzak durma, Hayallere dalma, Yersiz kaygılanma, Öğrenmeye karşı zayıf güdü, Onay ve övgüye zayıf tepki verme. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 51
İstenmeyen durumların önüne geçmek için; Öğretmen olarak Öğretim stratejini çeşitlendir Ders boyunca her şeyi kendin yapma Ders anlatma şeker gibidir, fazlası hasta yapar. Stratejik olarak neşeli şeyler de planla Dersini anlattıktan sonra grup çalışması planla Her şeye bir not ver Bir ders programı yap ve adım adım takip et Önemli bilgileri dosyala Öğretim döneminin başında kuralları da içeren bir öğretim programı yayınla (duyur) 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 52
Öğretmenler, kendi disiplin problemlerinin %90 ına kendileri sebep olurlar. Bunun için; Öğrencilerle asla sınıf önünde tartışılmamalı..! Arkadaşları huzurunda asla suçlanmamalı Herkes saygı ile muamele görmek ister. Problemli öğrenciyle sınıf dışında ikili görüşme yapmak sorunun çözümünde etkili olabilir. Herhangi bir olayda kontrolü kaybeden bir öğretmen başka bir öğretmenden veya okul yönetiminden destek almalıdır. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 53
Okuldaki disiplin, anne-babaların yardımı ve desteği olmadan sağlanamaz. Problemli öğrencilerin oranı okuldaki öğrencilerin %5 ini geçmediği halde, bunların sebep olduğu problemler, okul yönetiminin uğraştığı olayların %50 sini geçer. Yapacak hiçbir şey bulamayan öğrenci, büyük ihtimalle rahatsız edici bir davranış yapacaktır. Meşgul insanların sorun çıkartacak vakitleri kalmaz. Asker eğitiminde herkese her zaman bir iş yaptırılır. Öğretmen öğrencilerin dostu olabilir ama arkadaşı olamaz. Öğrenme, öğretmen ve öğrencinin ortak sorumluluğundadır. 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 54
Hangisi doğru..! Ben öğretmenim, sen öğrencisin Eğer bir şeyler öğrenmek ve bir şey olmak istiyorsan, benim istediğimi düşüneceksin, konuşacaksın ve yapacaksın. Burada öğretmen, öğrenci yok Hepimiz öğretmen ve öğrenciyiz. Hiç kimse birbirinden üstün değildir, herkes eşittir 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 55
Soru Öğrenciler hatalı davranışlarını neden ve nasıl sürdürürler? Cevap Unutulmamalıdır ki; pekiştirilen davranışlar sürdürülür..! Uyarı..! Öğretmen, uyarılarının, hatalı davranışı sürdürmeye yarayan bir pekiştireç olmamasına dikkat etmelidir..! 23.12.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 56