KRĠZ VE KRĠTĠK KONFERANSLARI III krizkritik@sakarya.edu.tr KADIN, KRĠZ, KRĠTĠK 28-29 Kasım 2012 Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Konferans Bilim Kurulu Prof. Dr. Fatmagül BERKTAY (Ġstanbul Üniversitesi) Prof. Dr. Dilek CĠNDOĞLU (Mardin Artuklu Üniversitesi) Prof. Dr. Ömer ÇAHA (Yıldız Teknik Üniversitesi) Prof. Dr. Zeynep DĠREK (Galatasaray Üniversitesi) Prof. Dr. Yakın ERTÜRK (Orta Doğu Teknik Üniversitesi) Prof. Dr. Zehra F. KABASAKAL ARAT (The State University of New York) Prof. Dr. Çiğdem KAĞITÇIBAġI (Koç Üniversitesi) Prof. Dr. Deniz KANDĠYOTĠ (University of London) Prof. Dr. Rana ÖZEN KUTANĠS (Sakarya Üniversitesi) Prof. Dr. Mustafa ÖZTÜRK (Çukurova Üniversitesi) Prof. Dr. Solmaz ZELYUT HÜNLER (Ege Üniversitesi) Doç. Dr. ġule TOKTAġ (Kadir Has Üniversitesi) Doç. Dr. Gonca BAYRAKTAR DURGUN (Gazi Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Fatma FĠDAN (Sakarya Üniversitesi) BİLDİRİ ÇAĞRISI Türkiye de KADIN konusunun hem kuramsal hem de deneyimsel boyutlarının eleģtirel bir perspektifle irdelenmesi gerekliliği ortadadır. BireyselleĢme, demokratikleģme, insan hakları, liberalleģme, küreselleģme gibi olgular, birey olarak kadını, eylemlerini ve toplumsal ile olan iliģkisini de dönüģtürmektedir. Bu durum kadının yüzleģtiği krizleri çok boyutlu ve girift bir çalıģma alanı olarak ortaya çıkarmaktadır. Krizlerin ortaya çıkıģının ardında yatan örtük güç/iktidar iliģkilerinin kolayca anlaģılabilmesini engelleyen hâkim popüler söylem zemini de, sorunun akademik olarak incelenmesini güçleģtirmektedir. Kapitalizm ve yerellik/geleneksellik ikilemi, iģgücü piyasalarında ötekileģtirilme, popüler kültür aracılığıyla metalaģma ve dayatılan medyatik estetik kalıpları, iktidar karģısında güçsüz leģme ve Ģiddet, toplumsal cinsiyet eģitsizliğinin ve krizin görünür olduğu durumlardan sadece birkaçıdır. Kadının karģı karģıya olduğu bu kriz durumunun eleģtirel olarak, Türkiye özelinde çözümlenmesinin gerekliliği düģüncesi, Kriz ve Kritik Konferanslarının üçüncüsüne ilham kaynağı olmuģtur. Birey olarak kadının iktidar, ekonomik yapı, toplumsal ile olan etkileģimini, onun eylemleri ve deneyimleri üzerinden tartıģmaya açmak, eleģtirel
ve kuramsal bir katkı sağlayacaktır. Konferansta sunulacak bildirilerin, kriz, kritik ve muhtemel çözüm önerileri bağlamında hazırlanması beklenmektedir. Ele alınacak konu çerçevesinde, kriz alanlarının tanımlanması ve çözümlenmesi, krize neden olan arka planın sunulması ve etkin aktörlerin saptanması hedeflenmektedir. Bu yaklaģımla bildiri önerilerinin kadının karģılaģtığı krizlerin kritiğini ve hakim söyleme karģı alternatif duruģ önerilerini ortaya koymaları beklenmektedir. Sunumların aģağıdaki panel baģlıkları kapsamında yapılması öngörülmektedir: Panel 1: Türkiye de Kadın Çalışmaları Disiplinler arası bir konum alan kadın çalıģmaları, 1970 li yıllarda dünya genelinde, Türkiye de ise özellikle 1990 lı yıllarla birlikte yaygınlaģmaya baģlamıģtır. Kadın çalıģmaları ve toplumsal cinsiyet çalıģmaları lisansüstü düzeyde var olurken, kadın araģtırma merkezleri de artık birçok üniversitede yer almaktadır. Bu artıģla birlikte kadın çalıģmalarının seyri, yapılanların ve eksik kalanların kritiği Türkiye de disiplinin geleceği açısından önemlidir. Bu bağlamda kadın çalıģmalarının uluslararası literatüre katkısı, teorik tartıģmaların niteliği, kuram-alan arasındaki iliģki gibi konular kriz alanlarından bir kaçıdır. Kadın sorununu ele almada akademisyen-feminist-aktivist etkileģimi de eleģtirilmesi gereken baģka bir konu olarak düģünülmelidir. Disiplininin Türkiye özelindeki kriz alanlarını tespit edip, bunların kritiğini yapan bildiriler beklenmektedir. Bu panelin olası alt baģlıklarını Ģu Ģekilde sıralamak mümkündür: Türkiye de kadın çalıģmalarının seyri ve çalıģmaların uluslararası literatüre katkısı Tercih sorunu: Feminizm, toplumsal cinsiyet ve kadın çalıģmaları Türkiye de kuram-alan iliģkisi ve akademisyen-feminist-aktivist iliģkileri Türkiye de kadın odaklı çalıģmalarda kullanılan yöntem ve teknikler, sahadan notlar, araģtırma günlükleri, karģılaģılan sorunlar Panel 2: Kadın versus Kadın Kadının erkekle ve ataerkil değer sistemiyle yaģadığı kriz çok konuģulmakla birlikte akıllarda Ģu temel soru kalmaktadır: Kadının karģı karģıya olduğu kriz içerisinde kendisinin, baģka kadınların ve Öteki kadın ın rolü var mıdır? Özellikle Türk modernleģme tecrübesi kadını, aile iliģkileri ve çalıģma yaģamı ile ilgili çeģitli krizlerle karģı karģıya bırakmıģtır. ÇalıĢma hayatında yer alma nedeniyle dönüģen roller bağlamında, kadınların kendileriyle ve diğer kadınlarla (anne-büyükanne-kayınvalide-gelin vb.) yaģadıkları çatıģmaların kriz yaratan sonuçları nelerdir? Öte yandan kadınların çalıģırken aile yaģamlarını sürdürülebilmeleri için baģka kadınların (gündelikçi, bakıcı vb.) desteğine muhtaç olmalarının kriz yaratan sonuçları olabilir mi? Kraliçe Arı Sendromu olarak bilinen ve kariyerinde zorlukla ilerlemiģ kadınların, hemcinsleri ile rekabetinde yaģadığı durum bir baģka kriz midir? Güzelliğin bir üstünlük aracı olarak kullanımı ve buna yönelik tüketim alıģkanlıkları nasıl bir eleģtiriye tabi tutulabilir? Ve son olarak, dönüģüm sürecinin farkında olup ona eleģtiri getiren kadının hemcinslerince ötekileģtirilmesi bir kriz olarak görülebilir mi?
ÇalıĢma hayatında kadın-kadın arasındaki kariyer iliģkileri ve farklı kadın rolleri Aile içi çekiģme ve kuģak çatıģmaları Kadın programları ve medyada kadın temsil(ci)leri Güçlü-güçsüz kadın imgesi ve kendi ötekini eleģtiren kadın Panel 3: Kadın ve Din Kadın ve din konusu, Cumhuriyet Dönemi nde modernleģme, batılılaģma ve sekülerleģmenin etkisiyle yaģanan toplumsal dönüģümün en ayrıcalıklı ve hassas konularından biridir. Kadın ve din iliģkisi hakkındaki tartıģmalar bir dizi ekonomik, siyasal, toplumsal ve kültürel değiģimin etrafında yoğunlaģmaktadır. Ancak genelde hangi çerçevede ele alınırsa alınsın, kadın ve din problemli bir alan olarak kabul edilmektedir. Zaman içinde kadının dini algılayıģının, yaģayıģının ve toplumdaki yerinin değiģmesi, dini metinlerin yeniden tartıģılıp yorumlanmasına neden olmuģtur. Özellikle dindarlığın ne olduğu ve muhafazakârlaģıyor muyuz? gibi soruların gündemi meģgul ettiği Ģu günlerde, yine kadın konusunun tartıģmaların merkezinde yer aldığını görmekteyiz. Kadın ve din konusundaki tartıģmalar; muhafazakâr kadınların değiģimi ve dönüģümü, tüketim kültürü ve tesettür modası, tesettürün algılanıģı, kamusal alan, çalıģma hayatı, Ġslam da kadının konumlanıģının ataerkil değerlerle ilgisi, dinlerin kadına bakıģı, dini araģtırmalara feminist yaklaģımlar, kadın dindarlığı gibi meseleler etrafında yeniden kritiğe açılacaktır. Bu bağlamda panel Ģu baģlıklar üzerinde yoğunlaģacaktır: Dinlerin Kadına BakıĢı/ Feminist Teoloji Ġslam da Kadın Moda ve Tesettür Kadın, Kamusal Alan ve BaĢörtüsü Kadın Dindarlığı Kadın ve Cemaatler Panel 4: Kadın ve Şiddet Türkiye de Kadın ve şiddet, kadına şiddet, kadına yönelik şiddet Ģeklinde kullanımlarıyla birlikte Ģiddet konusu, 1987 de yapılan dayağa karģı dayanıģma yürüyüģünden bugüne değin önemli bir kriz alanını oluģturmaktadır. Daha öncesinde de bir kriz alanı olan sorun böylece ilk kez kamusal alana taģınmıģtır. Fiziksel, cinsel, ruhsal, ekonomik boyutları bulunan kadına yönelik Ģiddet konusundaki çözüm önerileri yüzeysel kalmıģ; konunun derinlemesine bir kritiği çoğu zaman gözden kaçırılmıģtır. Günümüzde artan ve artık kamusal alana taģınan eski eģ, eski sevgili gibi erkeklerin kadınların vücut bütünlüğü ve yaģam hakkına yönelik fiziksel Ģiddetin derin bir kritiğini içeren bildiriler yanında, Ģiddet kavramının diğer boyutlarını da en az fiziksel Ģiddet kadar önemli bir kriz alanı olarak gören bildiriler beklenmektedir. Türkiye de kadına yönelik Ģiddet ve çözüm önerilerinin kritiği Duygusal Ģiddet ve flört Ģiddeti
Patriyarka ve Ģiddet ġiddetin dayanağı olarak hukuk Panel 5: Kadın, Beden, Kimlik Cinsiyet/toplumsal cinsiyet ayrımında biyolojik bir unsur olarak ele alınan beden, toplumsal ve kültürel olanı belirlemede ve onlar tarafından belirlenme noktasında çift yönlü bir etkileģimin durağı haline gelmiģtir. Farklılık politikalarının temel alanları olan sınıf, din, ırk, cinsiyet gibi unsurlar kimlik tartıģmalarında beden konusuyla yakından iliģkilidir. Bedeni anlamlandırma, beden denetimi, biopolitik gibi kavramlarla birlikte beden konusu daha da görünür ve tartıģılır bir hal almıģtır. Günün meģru ve normal kalıplarına uyabilmek için beden üzerinden gerçekleģen politikalar ĢeyleĢ(tir)me, nesneleģ(tir)me, metalaģ(tır)ma süreçlerini gündeme getirmekte, bu kriz alanı yapı tarafından olduğu kadar kiģinin kendisi tarafından da sürdürülmektedir. Popüler kültür ve tüketim alıģkanları ile birlikte beden ve kimlik iliģkisi daha da karmaģıklaģmakta ve kritiğini bekleyen birçok kriz alanları yaratmaktadır. Sağlık sektörü, medya, reklam, sinema gibi alanlarda kadın bedeni temsilleri Türkiye de kadın bedeninin din, etnisite, cinsiyet ile iliģkisi Birey-devlet iliģkileri çerçevesinde kadın bedeni ve denetim Türkiye de kadın kimliği inģa süreçleri Panel 6: Kadın ve İktidar Türkiye de kadın örgütlerinin çeģitliliği dikkate alındığında, kadınların ajandalarında iktidar ile ilgili farklı kriz algılarının var olduğu anlaģılmaktadır. Buradaki kriz, kadınların iktidar yapılarıyla dıģardan kurdukları iliģki kadar iktidar yapılarının bizatihi içindeyken kurdukları iliģkide aranmalıdır. Kadınların siyasal iktidarlarla iliģkisindeki konumları, bu konumlanmaların iģaret ettiği kriz alanları ve söz konusu iktidar yapılarına hangi ölçüde ve boyutlarda eklemlendikleri tartıģılması gereken, ancak çoğu zaman ihmal edilen konulardan biridir. BaĢörtülü milletvekilinin siyasete giriģ örneği dikkate alındığında, siyasette kadının gerçek bir temsil alanı var mıdır? O halde mevcut siyasal sistemin içerisine girebilmiģ olan kadınlar hangi değerleri temsil etmektedir? Bu kadınların Türk siyasal yaģamı ve güncel sorunları için ataerkil değer sistemine alternatif, özgün önerileri var mıdır? Bu bağlamda dikkat çekilmesi gereken diğer nokta, iktidar alanında erkek egemen yöne evrilen kadın aidiyetinin öz kimliklerine karģı çeliģkili bir görüntü açığa çıkarmasıdır. Sadece siyasal iktidar değil, kamu, özel ve üçüncü sektör iktidar alanlarında (güç, otorite kullanma yetkisi) yer alan ve yükselme amacında olan kadınların erkekleģme probleminden bahsedilebilir mi? Daha temel olarak iktidarın görünür olduğu güç pozisyonlarında kadının yeri neresidir gibi soruların tartıģılacağı bu panelde Ģu konu baģlıkları bulunmaktadır: Kadının iktidar alanındaki temsiliyeti Kadının iktidar alanını yönetme yetkisi ve erkekleģme problemi Ġdeolojik pozisyonlar açısından siyasette kadının yeri Kadın örgütleri ve iktidar ile iliģkileri
Panel 7: Türkiye de Kadın Deneyimleri Türkiye de kadının yaģadığı krizin farkında olma(sı)nın diğer bir yolu deneyim dir. Kadın deneyimleri yaklaģımı birçok eleģtiri almakla birlikte, ikinci dalga feminizmin radikal bir epistemoloji anlayıģından beslenerek önemli bir kavram olmayı sürdürmektedir. Kadının duygularına ve konumuna dikkat çeken kadın deneyimleri, özcülüğe kaçma noktasında kritiğe tabi tutulurken, kadın yazınına ve özellikle alan araģtırmalarına geniģ bir kaynak oluģturmaktadır. Kadının ses vermesi ve bu sesin duyulması için bu deneyimlerin ele alınma Ģekli, daha sonra tercih yapabilme aģamasına ulaģmak için de kritik bir rol oynamaktadır. GenelleĢtirilebilir olana karģı deneyimlerin biricikliği vurgusu ve bu deneyimlerden çıkabilecek olan özgürleģim olanakları halen tartıģılmaktadır. Deneyim, hem akademik çalıģmaların birincil verisi olarak hem de ona alternatif bir ses oluģturarak kriz alanlarını çözümlemede önemli bir araç olmaktadır. Bu panel kadın konusunu çalıģan araģtırmacıların, kadın deneyimlerine yaklaģımı ve bunları ele alma noktasında kendi deneyimlerini yansıtan sunumlarını davet etmektedir. AraĢtırmanın nesnesi değil öznesi olarak kendi deneyimlerini paylaģmak isteyen kadınlar da panelin öznesidir. AraĢtırmacı deneyimleri Mağdur deneyimleri Aktivist deneyimleri Bildiri Özetleri Bildiri özetleri yukarıda yer alan panel baģlıkları kapsamında 500 kelimeyi geçmeyecek Ģekilde kısa bir özgeçmiģ ile birlikte krizkritik@sakarya.edu.tr adresine word dosyası olarak gönderilmelidir. Bildiri Çağrısında yer alan panel baģlıkları dıģında ayrı panel teklifleri de değerlendirmeye alınacaktır. Konferans Takvimi Bildiri Özetleri için Son Tarih: 12 Ekim 2012 Kabul Edilen Bildirilerin Ġlan Tarihi: 24 Ekim 2012 Konferans Tarihi: 28-29 Kasım 2012 www.krizkritik.sakarya.edu.tr krizkritik@sakarya.edu.tr, http://twitter.com/krizkritik http://www.facebook.com/krizkritik