BİYOMLAR SUCUL BİYOMLAR SELİN HOCA
SUCUL BİYOMLAR Sucul biyomlar, biyosferin en büyük kısmını oluşturur. Fiziksel ve kimyasal özelliklerine göre tuzlu su ve tatlı su biyomları olmak üzere iki kısımda incelenir.
1) Tatlı Su Biyomları Toprakla ve üzerinden geçtikleri karasal ekosistemle çok yakından bağlantılıdır. Tuzlu su ve karasal biyomlarla karşılaştırıldığında biyosferin çok küçük kısmını kaplamaktadır. Tatlı su biyomunun özellikleri bulundukları bölgenin iklimi ve su akış hızından etkilenir. Tatlı su biyomları; göller (durgun su kütleleri), akarsu ve nehirler (hareketli su kütleleri) ve sulak alanlar olmak üzere üç şekilde incelenir.
a) Göller ve Gölcükler (Durgun Su Kütleleri) Karasal ekosistemlerdeki büyük boşlukların suyla dolması ile oluşan buharlaşma ile kurumayan ve doğal yollarla suyu boşaltılamayan alanlardır. Göller; fiziksel ve kimyasal özelliği, büyüklüğü, verimlilikleri ve oluşumları açısından çok çeşitlidirler. Bu biyomlarda yaşayan canlılar, suyun derinliğine ve kıyıya uzaklığına göre değişiklik gösterir. Siyanobakteriler, algler, küçük kabuklular, kurbağa, balık, göçmen su kuşları, sucul bitkiler vb. canlılar yaşar.
b) Akarsu, Nehir ve Irmaklar (Hareketli Su Kütleleri) Sürekli tek yöne doğru akan su kütleleridir. Akarsuların başlangıç noktalarında su genellikle temiz ve soğuktur. Geçtiği bölgelerden mineral toplayarak ilerler ve beslenir. Besin içeriği üzerinden aktığı bitki örtüsü tarafından belirlenir. Akıntının hızlı olduğu yerlerde, sabit algler ve süngerler; yavaş olduğu yerlerde ise solucanlar, alabalık ve yumuşakçalar yaşar.
c) Sulak Alanlar Bir tam yılın en az bir bölümünde sığ bir tatlı su kütlesi ile kaplı alanlardır. Doğal ya da yapay, sürekli ya da mevsimsel, durgun ya da akıntılı, tatlı acı veya tuzlu olabilirler. Altında bulunan topraklar suya doymuştur. Sulak alanlar karasal biyomlarla sucul biyomların geçiş bölgeleridir. Bataklıklar, sazlıklar, turbalıklar, sulak çayırlar ile denizlerin 6m derinliğe kadar olan yerleri sulak alanlar olarak kabul edilir.
2) Tuzlu Su Biyomları Dünya üzerinin yaklaşık olarak %70ini oluşturmaktadırlar. Okyanuslar ve okyanusları birbirine bağlayan uzantılar yani denizlerden oluşmuştur. Okyanus biyomları yeryüzünde iklimin şekillenmesini hava koşullarını oluşturan en önemli etkendir. ÖRN: Deniz suyunun buharlaşması yağışa; okyanus akıntıları iklim ve rüzgar şekilleri üzerinde rol oynar. Dünyadaki fotosentezin çoğu tuzlu su biyomları içinde yaşayan fotosentetik canlıar tarafından sağlanmaktadır. (fotoototrof bakteri, alg)
Tuzlu su içinde yaşayan komüniteler; suyun derinliğine, kıyıya olan uzaklığına, ışık geçirgenliğine göre farklılık gösterir. Denizler ve okyanusların kıyıya yakın bölgelerinde tür çeşitliliği fazladır. Suyun derinliğine bağlı olarak fitoplanktonlar, zooplanktonlar, solucan, yumuşakça, balık, deniz kaplumbağaları, deniz kuşları ve denizel memeliler gibi birçok canlı yaşar.
BİYOMLARIN YERYÜZÜNDEKİ DAĞILIŞINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER Biyomların dağılışını etkileyen birçok faktör vardır. Bunların en temelleri İKLİM ve YÜKSELTİ dir. 1. SICAKLIK: Her canlının büyüyüp gelişebilmesi için gerekli ola sıcaklık değeri vardır. Bitkiler ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe geniş yapraklı, karışık yapraklı ve iğne yapraklı şeklinde kuşaklar oluşturur. 2. YAĞIŞ: Canlıları metabolizması için gerekli olan su miktarına göre yaşam yeri seçerler. Bitkiler gerekli olan suyu karşılayamadıkları kurup ölürler. Bu nedenle yarı kurak ve kurak iklimlerde tür çeşitliliği azdır.
3. YER ŞEKİLLERİ VE YÜKSELTİ: Yer şekilleri ve yükselti iklimi etkilediğinden biyomların dağılışı üzerinde etkilidir. Yüksek yerlerde sıcaklık düştüğünden bu canlı çeşitliliğini olumsuz etkiler. Ayrıca dağların denize bakan yamaçlarının iklim şartları daha ılıman olduğu o bölgelerde tür çeşitliliği daha fazladır. Her canlı yaşadığı ortamın şartlarına uyum sağlamak zorundadır. Denizler karada yaşayan canlıların dağılmasını engellemektedir; karalarda denizde yaşayan canlıların yayılmasını engellemektedir. Doğal ya da yapay olaylarla geçiş sağlanırsa kara ve denizler arası canlıları geçiş yapması mümkün olur. ÖRN: Akdeniz ile Kızıl Deniz arasına Süveyş Kanalı nın açılması Akdeniz, Kızıl Deniz ve Hint Okyanusu arasında bitki ve hayvan türleri geçişinin olmasını sağlamıştır.