TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ Ders Notları Hafta 1-2-3 Prof.Dr. Mehmet TANYAŞ 2015
İçerik Ürün, Lojistik ve Tedarik Zinciri Kamçı Etkisi Tedarik Zinciri Yönetimi(TZY) TZY nin Lojistikten Farkı 2
ÜRÜN ve LOJİSTİK Ürün: Güneş Kollektörleri, Madde Tipi:Katı, Sıvı, Gaz Ambalaj: 2 Tahta Sandık, Ebatlar (Size): L 210 x W 130 x H 84 (cm), 1 m 3 =333 kg, Lademetre(LDM), 1 LDM=1.750 Kg Ağırlık (Weight)- brüt/net ağırlık, 730 Kg İstif Edilebilirlik (Stowability) Elleçleme (Handling)- Manuel, otomatik Sorumluluk (Liability)-hasar/kayıp maliyeti Tehlikelilik (Yanıcı, Parlayıcı, Patlayıcı) Ortam Sıcaklığı (Donuk, Soğuk, Serin) Özel hizmet gereklilikleri (canlı hayvan gibi) Gümrüklü, Gümrüksüz 3
TEMEL LOJİSTİK FAALİYETLER Depolama Taşıma Sipariş Yönetimi Sigorta Lojistik Stok Yönetimi Paketleme ve Katma Değerli Hizmetler Muayene, Gözetim, Ekspertiz Gümrük
LOJİSTİK İLKELER ARAÇ ve KABI HEM AĞIRLIK HEM HACİM OLARAK DOLDUR YÜKLERİ KONSOLİDE ET, KAP ve ARAÇ BÜYÜT, DOĞRU ARACI SEÇ KOMPLE YÜK(FTL) PARSİYEL YÜK(LTL) TERCİHİNİ DOĞRU YAP (Nakliye+Depo+Stok Maliyeti Toplamı önemlidir) KARMA TAŞIMACILIKTAN YARARLAN ARAÇ ve KAPTAKİ YÜKÜN DEĞERİNİ FAZLA YÜKSELTME, RİSK ve MALİYET DENGESİNİ KUR DÖNÜŞ YÜKÜ YARAT YÜKE İSTİF KABİLİYETİ KAZANDIR PAKETLEMEDE LOJİSTİK BAKIŞ AÇISI KULLAN ELLEÇLEME MALİYETLERİNİ DÜŞÜR STOK MALİYETLERİ ile BERABER STOKSUZLUK (KAYIP SATIŞ vd.) MALİYETLERİNİ UNUTMA ETKİN ROTALAMA YAP, DOĞRU GÜZERGAH SEÇ İZLEME ve PERFORMANS YÖNETİMİ(Güzergah, Yakıt, vd) KUR 5
TEDARİK ZİNCİRİ Tedarikçiler Gümrük Bayiler Tüccarlar Tüketiciler Nakliyeciler Üreticiler 3PL ler Perakendeciler TEDARİKÇİ BİLGİ, ÜRÜN ve PARANIN AKIŞI ÜRÜN BİLGİ MÜŞTERİ Tedarik Zinciri Stoku PARA Tedarik Zinciri Hızı Entegrasyon, Bilişim ve Optimizasyonun Düzeyi
Satınalma talebi Bütçe kontrol ve sipariş onayı Satınalma emri Sipariş Alımı Üretim Depolama Sevkiyat Mal Kabul Borç hesabı Tahsilat Raporlama TEDARİK ZİNCİRİNDE BİLGİ-ÜRÜN-PARA AKIŞI Kaç Hafta, Gün, Saat? SİPARİŞ Bilgi akışı SİPARİŞ KARŞILAMA Ürün akışı MUTABAKAT Para akışı Kaç TL? Sürenin Maliyeti?
Ekmeğin Tedarik Zinciri Değirmen Çiftçi Buğday Fiyatı: X TL/Kg Tüketici Un Fiyatı: (X+Y) TL/Kg Market Fırın Ekmek Market Fiyatı: 1,25 TL/Somun Ekmek Fırın Fiyatı: (X+Y+Z) TL/Somun
GEMİ İNŞAATI TEDARİK ZİNCİRİ TEDARİKÇİLER SİPARİŞ ve ÖN TASARIM SÖZLEŞME İ S B İ R L İ Ğ İ TEMEL ve DETAYLI TASARIM TEDARİK= YURTİÇİ ve YURTDIŞI LOJİSTİK DOĞRU MALİYET, DOĞRU ZAMAN, DOĞRU MİKTAR DOĞRU ŞEKİL DOĞRU YER PROJE MALZEME MAKİNA ENERJİ ÜRETİM GEMİ MÜŞTERİ İşbirliğinin Bileşenleri: Güven, Ortak planlama, Ortak karar verme İşbirliğinin Seviyesi: İlişki, Eşgüdüm, Ortaklık
Yem Üreticileri Şişe Sütün Tedarik Zinciri Tedarik Zinciri Ürün Bazlıdır (kategoriktir), aynı şirketin üretimi olan şişe süt ve kutu sütün tedarik zincirleri farklılık gösterir Besi Çiftlikleri Etiket Üreticileri Süt Üreticileri Perakendeciler Kum, Soda, Kireç üreticileri Şişe Üreticileri Kapak Üreticileri Tüketiciler Alüminyum Üreticileri Alüminyum Folyo Üreticileri Tersine Lojistik
Tedarik Zinciri Bir ürünün ilk maddesinden başlayarak, tüketiciye ulaşması ve geri dönüşümünü de içeren tüm süreçlerde yer alan tedarikçi, üretici, distribütör, perakendeci ve lojistikçilerden oluşan bir bütündür. Diğer bir deyişle bir sonraki şirketin/birimin tedariğini sağlayan şirketlerin/birimlerin oluşturduğu bir sistemdir Örnek bir Tedarik Zinciri
Maden Ocakları Metalurji Tesisleri Bakır, Silikon, Kablo vd. Üreticiler Bilgisayar Tedarik Zinciri Bilgisayar Parçası Tedarikçileri (Anakart, CPU, Backbone,vd.) Kıta Bazında Aktarma Merkezleri Distribütörler Bilgisayar Montaj Perakendeciler Depo 1.2 Milyon Adet/Yıl. Liman Bayiler Teknik Servisler Hurda Ayrıştırma Tesisleri Bilgisayar Bilgisayar Parçası Yedek Parça Hurda
ZARA TEDARİK ZİNCİRİ Tedarikçiler % 70 Avrupa % 30 Asya Dağıtım Merkezleri: Haftada 2 sevkiyat 24-48 saat transit süre Mağazalar: Geleneksel model Tasarım Tedarik Mağaza Müşteri INDITEX model Müşteri Mağaza Tasarım Tedarik 13
TZY, ETKİN LOJİSTİK SİSTEMLERLE MÜMKÜNDÜR Mağaza Siparişi Müşteri Hizmetleri Sipariş Hazırlama Karayolu 36 saat Avrupa Sevkiyat Havayolu 48 saat Avrupa Dışı
MCDONALD S TEDARİK ZİNCİRİ Yurtdışı Sevkiyat Sipariş Tedarikçiler Pınar Et East Balt Coca-Cola Danone Konya Şeker Tat Fersan McCormick vd. Sipariş Sevkiyat Havi Logistics Dağıtım Merkezi (Talep ve Arz Planlama) Sevkiyat 230 Restaurant Depo (Standardize) Yazar Kasa Satış ve Stok Bilgisi VMI: Tedarikçi Yönetimli Stok 15
Satış Miktarı KAMÇI ETKİSİ (BULLWHIP EFFECT) Perakendeci Talebi Müşteri Talebi Bayi Talepleri Üretim Planı Zaman Üretici Üretici Dağıtım Merkezi Müşteri Dağıtım Merkezi Mağaza 16
TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ KAVRAMI Tedarik zinciri yönetimi; hedeflenen müşteri hizmet düzeyini en düşük maliyette karşılamak, doğru zamanda doğru miktarda ve doğru yerde mal üretimi ve dağıtımını sağlamak üzere tedarikçiler, üreticiler, distribütörler ve perakendecileri en etkin ve verimli şekilde entegre eden bir yaklaşımdır (*). (*) Simchi-Levi, D., P. Kaminsky and E. Simchi-Levi, 2007, Designing and Managing the Supply Chain: Concepts, Strategies and Case Studies, 3rd edition, Iriwin Mc Graw Hill, Boston, MA, p.1 17
TZY SU BALESİ GİBİDİR, BİRLİKTE HAREKET BAŞARIYI GETİRİR.
GELENEKSEL YÖNETİM ve TZY GELENEKSEL YÖNETİM YAKLAŞIMI TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ YAKLAŞIMI Şirket odaklı düşünme Kararlarda şirket bazlı optimizasyon Süreç iyileştirme Envanter Yönetimi Dağıtım kanallarının planlanması Fiyatlandırma Sözleşmeler vd. Tedarik zinciri odaklı düşünme Kararlarda zincir bazlı optimizasyon Süreç iyileştirme Envanter Yönetimi Dağıtım kanallarının planlanması Fiyatlandırma Sözleşmeler vd. Mallarının geldiği şirketler tedarikçileriniz, Malların gittiği şirketler ise müşterilerinizdir. Mallarının geldiği ve gittiği şirketler sizin iş ortaklarınızdır. Bilgi bir çeşit varlıktır. Diğer şirketlerle paylaşılmamalıdır. İş ortaklarınızla bilgi paylaşımı zincirdeki tüm tarafların performansını geliştirebilir. 19
LOJİSTİK VE TEDARİK ZİNCİRİ FARKLILIĞI Tedarikçi Müsteri/Tedarikçi Distribütör Tüketici Üretim Üretim Perakende Lojistik Lojistik Lojistik Lojistik Lojistik Lojistik Bilgi Ürün Nakit Tüketicinin Hizmet Gereksinimleri Tedarik Zincirini Oluşturur 20
Talep Değişkenliği (1)
Talep Değişkenliği (2)
Tedarik Zincirini Sayısallaştırma Yüksek Talep Değişkenliği Talep tahminini zorlaştırır. Stok seviyelerini arttırır. Kaynak yönetimini güçleştirir. Uzun Tedarik Süreleri (Siparişten Teslimata kadar olan süre) Stok seviyelerini arttırır.
Yüksek Talep değişkenliği tahminleri zorlaştırır. Gelecek ayın tahminini yapmak çok zor Çok sayıda anlık sipariş aldığımızdan bunları planlayamayız.
Sipariş Miktarı Alım Miktarı Kamçı Etkisi (Bullwhip Effect) : Tedarik Zinciri Boyunca Siparişlerin Gittikçe Artan Değişkenliği ve Bilgi Bozulması Sipariş Miktarı Sipariş Miktarı Tüketici Satışları 20 15 10 5 0 Zaman Perakendeci Siparişleri 20 15 10 5 0 Zaman Dağıtıcı Siparişleri Üretici Siparişleri 20 20 15 15 10 10 5 5 0 Zaman 0 Zaman Sipariş modeli genelde tekrarlayan bir yapıyı paylaşır: Tedarik siparişlerinin değişkenliği sevkiyat siparişlerine göre daha fazladır.
Arz Arz Arz TZ de Bilgi Bozulması ve Kamçı Üretim Üretim Dağıtım Dağıtım Talep Talep Talep Etkisi Tedarik Alt Montaj/İmalat Üretim/Montaj Dağıtım Talep Değişim Belirsizlik Zaman Değişim Zaman A Tedarikçisi Değişim Değişim Değişim Zaman Dağıtım Merkezi 1 Müşteri 1 Belirsizlik Zaman B Tedarikçisi Zaman Alt Montaj Zaman A Fabrikası Değişim Zaman Müşteri 2 Değişim Zaman Belirsizlik Zaman C Tedarikçisi Dağıtım Merkezi 2 Zaman Müşteri 3 Sonuç: Fazla Stok Azalan Müşteri Hizmet Düzeyi Daha Pahalı Nakliyat Daha Maliyetli Üretim
TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ Council of Supply Chain Management Professionals (CSCMP) Kurumuna göre Tedarik Zinciri Yönetimi; Tedarik zincirinin ve bu zincir içinde yer alan tüm şirketlerin uzun vadeli performanslarını arttırmak amacıyla, söz konusu şirketlere ait işletme fonksiyonları ve planlarının, zincirdeki tüm şirketleri kapsayacak şekilde, sistematik ve stratejik koordinasyonudur.
Tedarik Zinciri Yönetimi Kavramı Tedarik zinciri yönetimi; hedeflenen müşteri hizmet düzeyini en düşük maliyette karşılamak, doğru zamanda doğru miktarda ve doğru yerde mal üretimi ve dağıtımını sağlamak üzere tedarikçiler, üreticiler, distribütörler ve perakendecileri en verimli şekilde entegre eden bir yaklaşımdır (*). (*) Simchi-Levi, D., P. Kaminsky and E. Simchi-Levi, 2003, Designing and Managing the Supply Chain: Concepts, Strategies and Case Studies, Second edition, Iriwin Mc Grav Hill, Boston, MA, p.1
Tedarik Zinciri Yönetimi Kavramı TZY son(nihai) müşteri (tüketici) hizmetine ve maliyetine etki eden zincirdeki her faaliyeti dikkate alır. TZY nin amacı tüm sistem boyunca maliyet etkin çözümleri uygulamaktır (Toplam maliyetler: Sevkiyat (tedarikçiden üreticiye, üreticiden dağıtıcıya, dağıtıcıdan perakendeciye), Stoklar (hammadde, yarımamul, ürün), üretim maliyetleri) TZY de yerel optimizasyondan (tek lokasyondaki envanter maliyeti, bir noktadan diğerine dağıtım maliyeti vd. ) ziyade zincir boyunca optimizasyon yapılmaya çalışılır.
Tedarik Zinciri Yönetimi Kavramı GELENEKSEL YÖNETİM YAKLAŞIMI Şirket odaklı düşünme Kararlarda şirket bazlı optimizasyon Süreç iyileştirme Envanter Yönetimi Dağıtım kanallarının planlanması Fiyatlandırma Sözleşmeler vd. TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ YAKLAŞIMI Tedarik zinciri odaklı düşünme Kararlarda zincir bazlı optimizasyon Süreç iyileştirme Envanter Yönetimi Dağıtım kanallarının planlanması Fiyatlandırma Sözleşmeler vd. Mallarının geldiği şirketler tedarikçileriniz, Malların gittiği şirketler ise müşterilerinizdir. Bilgi bir çeşit varlıktır. Diğer şirketlerle paylaşılmamalıdır. Mallarının geldiği ve gittiği şirketler sizin iş ortaklarınızdır. İş ortaklarınızla bilgi paylaşımı zincirdeki tüm tarafların performansını geliştirebilir.
LOJİSTİK YÖNETİMİ VE TZY FARKI LOJİSTİK YÖNETİMİ TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ Tedarik zincirinin bir aşaması olarak, müşteri gereksinimlerini karşılamak amacıyla, kaynaktan son tüketim noktasına kadar, ürün, hizmet ve ilgili bilgilerin akış ve depolanmasının etkin ve verimli bir şekilde planlanma, uygulama ve kontrol edilmesi sürecidir (Council of Supply Chain Professionals Management). Müşteriler ve diğer paydaşlar için değer yaratan ürün, hizmet ve bilgi sağlamak amacıyla ilk tedarikçiden son kullanıcıya kadar olan kilit iş süreçlerinin entegrasyonudur (Global Supply Chain Forum, 1998)
TZY nin LOJİSTİKTEN FARKI Lojistik ürünleri olması gereken yere ulaştırmak için taşıma, depolama, gümrükleme vd. faaliyetleri entegre bir şekilde gerçekleştirir. TZY bu süreci, tüm şirket faaliyetlerini ve zincirin diğer şirketleriyle olan ilişkilerini kapsayacak şekilde organize ederek daha ileri aşamalara götürür. Müşterilere ürünleri göndermek istediğiniz zaman lojistik yapıyorsunuz demektir. Ancak lojistik fonksiyonların sürekliliği için tedarik zincirini organize ediyorsanız, TZY dünyasındasınız demektir.
LOJİSTİK VE TEDARİK ZİNCİRİ FARKLILIĞI Tedarikçi Müsteri/Tedarikçi Distribütör Tüketici Üretim Üretim Perakende Lojistik Lojistik Lojistik Lojistik Lojistik Lojistik Bilgi Ürün Nakit Tüketicinin Hizmet Gereksinimleri Tedarik Zincirini Oluşturur
Tedarikçi Üretici Dağıtıcı Perakendeci A 135 TL, 10 Gün + 45 TL, 5 Gün + 30 TL, 2 Gün + 210 TL, 17 Gün B 150 TL, 8 Gün + 30 TL, 6 Gün + 15 TL, 4 Gün + 195 TL, 18 Gün C 145 TL, 9 Gün + 40 TL, 5 Gün + 20 TL, 3 Gün + 205 TL, 17 Gün Companies Don t Compete Supply Chains Do! Şirketler Değil.! Tedarik Zincirleri Rekabet eder