2
KÖFTECİ YUSUF İLAN
4
Editörden Değerli okuyucular, Ömer ÇELİK İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürü Demokratik yaşam açısından oldukça önemli bir sürecin yaşandığı 2014 yılındaki yerel seçimler aynı zamanda köy-mahalle dönüşümünü de ülkemizin idari faaliyet gündemine taşımıştır. Büyükşehirlerin artık bütünşehir olması ile birlikte özellikle kırsal destekler ve kırsal alt yapı çalışmaları nda Büyükşehir Belediyesi tüm il genelinde bu faaliyetler bakımından aktif konuma geçmiştir. Geçmiş dönemlerde İl Özel İdaresi aracılığıyla ve kaynaklarıyla gerçekleştirilen kırsal kalkınma projeleri ve diğer alt yapı yatırımlarının artık Büyükşehir Belediyesi tarafından gerçekleştirilmesi söz konusudur. Bursa İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü olarak kırsalda kalkınma faaliyetleri çerçevesinde bizlere düşen tüm görev ve sorumluluklar bağlamında geçmişte olduğu gibi bundan böyle de yerel yönetim unsurlarıyla ahenk içerisinde çalışmaları gerçekleştirmeye devam edeceğimizi ifade etmek istiyorum. 2013 2014 sonbahar kış dönemi iklim hareketlerinde ve özellikle yağış rejimindeki olumsuzluklar bazı bölgelerdeki ürünler bakımından üzücü sonuçlar doğurmuştur. Sadece tarımsal üretimdeki rekolte düşüklükleri ve kayıpları değil, yanı sıra içme suyu temini bakımından da barajlardaki doluluk oranları endişe verici seviyelerde gözlenmekte olup bazı illerde kuraklık tehlikesi yaşanabileceği tespitleri yapılmaktadır. Su yaşamın temel taşıdır; iklim değişiklikleri, doğal kaynaklardaki tahrifat ve kullanımdaki israf gün geçtikçe bizleri daha fazla tedirgin etmekte ve suyu doğru ve bilinçli kullanma anlamında sorumluluk yüklemektedir. Tarımsal üretim çerçevesinde bahar dönemi bakım faaliyetleri arasında yer alan sulama işlemlerinin zamanında, doğru tekniklerle ve gereğince yapılmasında tüm üreticilerimizin azami gayreti göstereceğine şüphe duymadığımı da belirtmeliyim. Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı hibe desteklemeleri, sulama ve makine ekipman alımları yanı sıra tarıma dayalı ekonomik yatırımlar olarak nitelenen tarımsal sanayi tesislerine yönelik olarak ta uygulanmakta olup, 2013 yılı Aralık ayında çıkan tebliğ çerçevesinde yapılan başvurulardan 18 tanesi uygun bulunmuştur. 01/12/2014 tarihine kadar tamamlanması öngörülen bu yatırımlara da yaklaşık olarak 5,3 Milyon TL hibe sağlanacaktır. Belirtilen hibe programları yanı sıra yayınlanan mevzuat ile 2014 yılı destekleme uygulamaları kapsamında bitkisel ve hayvansal üretim ile ilgili tutarlar ve koşullar da belirlenmiş olup, il ve ilçe müdürlüklerimiz tarafından üreticilerimize yönelik yayım çalışmaları gerçekleştirilmektedir. Yine bakanlığımız bütçesinden olmakla birlikte Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri aracılığıyla kullandırılan faiz indirimli (sübvansiyonlu) krediler ile ilgili mevzuat ve uygulama esasları da yayınlanarak 2014 yılı başvurularının kabulüne başlanılmıştır. Yukarıda değinmeye çalıştığım konular yanı sıra dergide yer alan bilgilerin faaliyetlerinize katkı sağlaması, 2014 yılı üretim sezonunun üreticilerimizin alın terinin karşılığını sağlayacak bolluk ve bereket ile gerçekleşmesi temennilerimle, Sağlık ve esenlik dolu günler dilerim. Bursa İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Resmi Yayın Organı Yerel ve Süreli Yayın Yıl: 9 Sayı: 27 / 2014 Üç Ayda Bir Yayınlanır Sahibi Bursa İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Adına Ömer ÇELİK İl Müdürü Genel Yayın Yönetmeni Mehmet SÜLÜN İl Müdür Yardımcısı Danışmanlar Nuri ÇİL İl Müdür Yardımcısı Ömer CEYLAN İl Müdür Yardımcısı Abdurrahman AKBULUT Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şb. Md. Gürsel GÜNAY Koordinasyon ve Tarımsal Veriler Şb. Md. Erdal KUZUCU Gıda ve Yem Şb. Md. Behzat AK Tarımsal Altyapı ve Arazi Değ. Şb. Md. M. Serdar KAVASOĞLU Hayvan Sağ. Yetiş. ve Su Ürünleri Şb. Md. Erdoğan CEYLAN Kırsal Kalkınma ve Örgütlenme Şb. Md. Okan HANÇER İdari ve Mali İşler Şb. Md. Yayına Hazırlayan Ayhan ŞENSOY İlyas ERMİŞ Fotoğraflar Ayhan ŞENSOY Orhan KAĞITÇI Bilgin ÇALIŞKAN Dergi İletişim Tel. : 0.224 246 47 24-246 42 30 Dahili: 213 E-Posta : bursatarim@gmail.com Yapım Tel. : 0224 225 59 59 Pbx www.hemfikir.com.tr info@hemfikir.com.tr hemfikirajans@gmail.com
İçindekiler» Mudanya s / 30» 2013 Yılında 15.729 Gıda Denetimi Gerçekleştirdik s / 53 Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı M. Mehdi Eker Bursadaydı s / 8» Arı Yetiştiricilerine Sertifika s / 54» Bursa Tarımsal Yeniliklerin Yaygınlaştırılması Projelerine Öncülük Ediyori s / 52
08 Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı 08 M. Mehdi Eker Bursa'daydı 10 Bursa İli Tarım Vizyonu 12 Ambalaj Malzemelerinin Önemi ve Güvenirliliği 16 Islah Amaçlı Çiğ Süt Kalitesinin Desteklenmesi Projesi 22 Organik Tarım İl Müdürlüğümüzden 51 Bursada 2 Günde 102 Denetim Yapıldı 51 Bursa Tarımsal Yeniliklerin Yaygınlaştırılması Projelerine Öncülük Ediyor 52 2013 Yılında 15.729 Gıda Denetimi Gerçekleştirdik 52 Hayvan Refahı Yönetmeliği Yürürlüğe Girdi 26 Risk Esaslı Denetim 28 Gemlik İlçe Müdürü Göreve Başladı 28 Orhaneli de Saanen Keçisi Yaygınlaşıyor 29 Tarım Sigortaları (Tarsim) Bilgilendirme Toplantıları 30 Mudanya 34 Mudanya nın Şifalı Otları 35 Antik Çağdan Günümüze Zeytinin Öyküsü 39 Bir Başarı Öyküsü 41 Bir Başka Açıdan Tarımsal Üretim 43 Şeftali Yetiştiriciliğinde Çeşit Seçimi 47 Kırsal Kalkınma ve Kooperatifçilik 59 Tıbbi ve Aromatik Bitki Yetiştiriciliği 63 Tarımsal Kuraklığın Etkileri ve Kuraklık Yönetimi 68 Kuru Baklagillerin Soframızdaki Yeri ve Önemi 53 Arı Yetiştiricilerine Sertifika 53 Yeni Kızılcık Çeşitlerinin Tanıtılması ve Yaygınlaştırılması 54 Biçerdöver Operatörlerine Sertifika 54 Tophane Endüstri Meslek Lisesinde Meyvecilik Kursu 55 İl Müdürlüğü Personeline Babalık Eğitimi 55 İlk Yardımcılara Sertifika ve Kimlikler Törenle Verildi 56 Eğitim Çalışmalarına Mantarcılık Kursu İle Devam 56 Süne Mücadelesinde Görev Alacak 56 Personele Eğitim 57 Büyükorhan da Alternatif Ürün Çalışmaları Yaygınlaşıyor
Bakanlığımızdan Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Sn. M. Mehdi Eker Bursa'daydı Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanımız Sayın Mehmet Mehdi EKER, 18 Ocak 2014 Cumartesi günü Bursa da bir dizi açılış ve ziyaret gerçekleştirdi. Sektör temsilcileri ile bakanlık yöneticilerinin bir araya geldiği Tarım Sektörü Ortak Akıl Toplantısına da başkanlık etti. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Mehmet Mehdi EKER, Bursa ziyaret programının ilk durağında Vali Münir KARALOĞLU nu ziyaret etti. Bursa Valiliğinin tarihi heykel binasında gerçekleşen ziyarette Bakan EKER, gazetecilerin sorularını da yanıtladı. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı M.Mehdi EKER, Bursa programında yer alan açılış ve ziyaretlerin ardından, Çelik Palas Otelde Sektör temsilcileri ile Bakanlık yöneticilerinin bir araya geldiği Tarım Sektörü Ortak Akıl Toplantısına başkanlık etti. Sektör temsilcileri ile 4 saat bir arada olan Bakan EKER katılımcıların güncel tarımsal konular, mevcut durum, sorunlar ve çözüm yollarına ilişkin görüş ve önerilerini alarak sektör temsilcilerine Bursa ve ülke tarımının gelişimiyle ilgili bakanlık faaliyetleri ve 2018 hedefleri hakkında bilgi verdi. Bakan EKER in başkanlık ettiği Tarım Sektörü Ortak Akıl Toplantısına Vali Münir KARALOĞLU, Bursa Milletvekilleri Bedrettin YILDIRIM, Önder MATLI, Canan CANDEMİR ÇELİK ve Tülin ERKAL KARA, Bakan Yrd. Kutbettin ARZU, Müsteşar Yrd. Dr.Ferhat ŞELLİ, TİGEM Genel Müdürü Mehmet Halis BİLDEN, Hayvancılık Genel Müdürü Mustafa KAYHAN, Tarım Reformu Genel Müdürü Dr. Gürsel KÜSEK, Et ve Süt Kurumu Genel Müdürü İsmail KEMALOĞLU, Bitkisel Üretim Genel Müdürü Mevlüt GÜMÜŞ, Strateji Geliştirme Başkanı Enver AKSOY, Gıda ve Kontrol Gen. Müd. Yrd. Ahmet KAVAK, Tarımsal Araştırmalar Gen. Müd.Yrd. Dr. Ali Osman SARI, İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürü Ömer ÇELİK, Daire Başkanlarının yanı sıra tarımsal Kooperatif ve Birliklerin üst düzey yöneticileri ile Oda ve Borsa temsilcileri katıldılar. 8 Bursa da Gıda&Tarım
Bursa da Gıda&Tarım 9
Bakanlığımızdan Bursa İli Tarım Vizyonu entegre mücadele alanlarını arttırarak zirai ilaç kalıntısız üretimi geliştirmek ve zirai ilaçların insan sağlığına zarar vermeyecek oranda kullanılmasını sağlanacaktır. Sebzecilik : Açıkta sebze üretiminde ekim nöbeti uygulaması yaygınlaştırılacaktır. Sözleşmeli üretim modelleri geliştirilecektir. Damlama sulama ve fertigasyon yaygınlaştırılacaktır. Seracılık : 1-Bitkisel Üretim Meyvecilik : Sofralık yeni üzüm çeşitlerinin tanıtımı ve dikiminin yaygınlaştırılması sağlanacaktır. Yeni bahçe tesislerinde klonal anaçların tanıtılması modern meyveciliğin yaygınlaştırılması sağlanacak ve teşvik edilecektir. Üzümsü meyvelerden Ahududu ve Böğürtlen tarımının uygun bölgelerde yaygınlaşması sağlanacaktır. Küçük alanlarda daha fazla getirisi olan alternatif meyvelerin (Yaban mersini vb.) tanıtılması sağlanacaktır. Bursa Siyahı incirinin üretim miktarı, kalitesi artırılmasına yönelik çalışmalar yapılacaktır. (çilek bahçeleri kurulması, vb.) Hastalıklara dayanıklı uygun kestane çeşitleriyle kapama bahçelerin kurulması sağlanacaktır. Meyvelerde eküy ve Örtüaltında kışlık ve yazlık sebze yetiştiriciliği yaygınlaştırılacaktır. Seralarda solarizasyon yöntemiyle toprak dezenfeksiyonunun yapılması yaygınlaştırılacaktır. Organik Tarım ve İyi Tarım Uygulamalarının : Organik tarım yapılan alan ve üretim miktarı önümüzdeki 5 yıl içinde % 20 artırılacaktır. Organik ürün yetiştiriciliğinde piyasaya sürekli ürün arzı sağlayacak şekilde ürün çeşitliliği geliştirilecektir. İyi Tarım ürünlerinin talebini artırmak üzere tüketicilere yönelik tanıtım faaliyetleri yapılacaktır. Yem Bitkileri ve Çayır Mera İlimizde Yem Bitkilerin tarım arazilerinin içerisindeki payı % 11,2 dir. 10 Bursa da Gıda&Tarım
Kaba yem ihtiyacını karşılama oranı % 91 dir.gelişen Hayvancılık sektörünün kaba yem ihtiyacını karşılamak amacıyla yem bitkileri ekiliş alanının toplam tarım arazilerindeki payı % 15 e çıkarılacaktır. İlimizde Mera tespit çalışmaları bitirilmiş olup, tehdit ve tahsis çalışmaları devam etmektedir. Tahsisi gerçekleştirilen meralarda üreticilerle birlikte ıslah çalışmaları teşvik edilecektir. 2-Hayvancılık Halk Elinde Islah: Orta vadede 25000 adet küçükbaştan oluşan elit sürüye sahip işletmeler oluşturulacaktır. Suni Tohumlama ve Embriyo Transferi: Embriyo transferinin ota vadede yaygınlaştırılması ve suni tohumlamanın %100 e yaklaşması ile ilimiz verimli damızlık hayvan üretimi ve satımı yapan bir merkez olacaktır. Uzun vadede tüm büyükbaş hayvanlar soy kütüğü üyesi olacaktır. Su Ürünleri : Mevcut karasal su ürünleri üretimi %50 arttırılarak 300 ton /yıl a çıkarılacaktır.70 ton /yıl olan kafeste alabalık üretimi orta vadede 5 kat arttırılarak 350ton/yıl a çıkarılacaktır. Kanatlı Sektörü : Kanatlı sektöründeki büyümeye paralel olarak kanatlı damızlık ve kuluçkahane işletmelerinde kısa vadede %10, uzun vadeli dönemde % 20 -% 30oranında büyüme hedeflenmektedir. Safkan İngiliz Arap Atı Yetiştiriciliği : Özel hara sayısı orta vadede %50 artışla 50 ye çıkacak olup yetiştirilen at sayısının 1000 olması hedeflenmektedir. TJK pansiyon Hara kapasitesi orta vadede 2 kat artarak 1500 e çıkacaktır. Hayvan Refahı- Zootekni: Kısa vadede canlı hayvan nakleden sürücülerin bakıcıların ve satıcıların çalışma izni olması sağlanacak olup uzun vadede AB uyumluluğu sağlanacaktır. Serbest Veteriner Hekim Hizmetleri : İlimize giren aşı-biyolojik madde ve ilaç ile ilgili yazılım geliştirilerek bir merkezden kontrolü orta vadede sağlanacaktır. Koruyucu Hekimlik: Koyun ve keçiler ile büyükbaş hayvanlarda uygulanan brucella aşılama programı dâhilinde orta vadede bütün hayvanların aşılamaları bitirilerek kontrol programı tamamlanacak sonrasında eradikasyon programına geçilecektir. Arıcılık: İlimizde mevcut bulunan 65 bin arılı kovan, 850 yetiştirici ve 770ton/yıl bal verimini orta vadede koloni sayısını 90 bin e yetiştirici sayısını 1200 e bal üretimin 1000ton/yıl olması ve tüm arıcıların kayıt altına alınması hedeflenmektedir. Orta vadede arıcılık kursu gören yetiştirici sayısı 3000 kişiye çıkması planlanmaktadır. 3-Gıda Güvenilirliği Gıda ve yem işletmelerinin tamamı kayıt altına alınacaktır. Gıda ve yem kontrol hizmetlerinin etkinliği artırılacaktır. 4-Tarımsal Altyapı ve Kırsal Kalkınma İlimizde toplulaştırması yapılabilecek yaklaşık 110.840 hektar tarım arazisi mevcuttur. Kısa vadede bu alanın 35.000 hektarında Arazi Toplulaştırması yapılacaktır. CBS (Coğrafi Bilgi Sistemi) ile tüm Bursa İli genelinde tarım parsellerinin tespiti sağlanacaktır. Çiftçilerin örgütlenmesini teşvik ederek pazarlama zincirlerinde daha fazla güç kazanmalarını sağlanacak, kooperatifçilik ve kooperatifler tarafından uygulanacak projelerle ilgili üyelerin gerekli konularda bilgi düzeyleri artırılacaktır. 5-Kurumsal Kapasite Kurum işleyişinde şeffaf ve katılımcı bir iş ortamı sağlamaya yönelik iş akışlarının sadeleştirilmesi ve değişime açık hale getirilmesi, bürokrasinin azaltılması için yapılan iş ve işlemlerin yeniden tanımlanması ve gerekçelendirilmesi ile personelin çalışma barışı ve aidiyet duygususun gelişmesi ile ilgili farkındalık sağlamaya yönelik çalışmalar devam edecektir. Bakanlığımız Merkez taşra ve teşkilatları ve diğer kamu kurum ve kuruluşları işbirliğinde yapılan Eğitim Planı çerçevesinde gerek teknik gerekse kişisel eğitimlere daha fazla teknik personelin katılımı sağlanacak, kurumun fiziksel ve teknolojik altyapısının geliştirilmesine yönelik çalışmalar devam edecektir. Bursa da Gıda&Tarım 11
Sektörden Ambalaj Malzemelerinin Önemi ve Güvenirliliği Adnan Fatih DAĞDELEN Yüksek Mühendis Dr. Emine ALKIN Yüksek Mühendis Bursa Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Ambalajın Önemi Günümüzde gıda maddelerinin hemen hemen tamamı tüketiciye ambalajlanmış olarak sunulmaktadır. Kusursuz üretilmiş bir gıda maddesinin üretildiği biçimiyle tüketiciye ulaşmasında ambalaj materyalinin önemi oldukça fazladır. Doğru ürüne doğru ambalaj seçimi ürünün sağlıklı bir şekilde tüketiciye sunulmasının ön koşuludur. Gıdaya uygun ambalaj seçimi, gıdanın tüketiciye fiziksel ve kimyasal etkilerden korunmuş, mikrobiyolojik bozulmalara karşı güvenli olarak ulaşmasını sağlamaktadır. Uygun olmayan ambalaj, koruma özelliğini yitirerek fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik olarak tüketici sağlığını tehdit etmektedir. Ambalaj Materyali Türk Gıda Kodeksi ne göre ambalaj materyali; gıda maddelerini dış etkilerden koruyan ve içine konan gıda maddesini bir arada tutarak taşıma, depolama, dağıtım, tanıtım ve reklam gibi pazarlama işlemlerini kolaylaştıran veya gıda maddeleri ile temasta bulunmak üzere üretilen plastik, cam, seramik, kağıt, metal, ahşap ve/veya bunların karışımından elde edilen materyalleridir. Bu materyaller ülkemizde Avrupa Birliği ne uyum programı çerçevesinde hazırlanmış olan Gıda İle Temas Eden Madde ve Malzemeler Yönetmeliği ile düzenlenmiştir. Bu yönetmeliğe göre Gıda ile temas eden malzemelerden insan sağlığını tehlikeye sokacak veya gıdanın bileşiminde istenmeyen değişimlere neden olacak veya duyusal özelliklerinde değişikliğe neden olacak miktarda geçiş olamaz cümlesi ile bu malzemelerin gıdaya uygunluğu ile ilgili dikkat edilecek hususlar tanımlanmıştır. Ambalajlar ve Ambalaj Malzemeleri Ülkemizinde mevzuatının oluşturulmasında esas alınan 1935/2004/EC sayılı Avrupa Konseyi kararı ile Gıda ile Temas Eden Madde ve Malzemeler genel olarak tanımlanmıştır. Bu kararda malzemeler 17 gruba ayrılmış ve her gurubun spesifik olarak incelenmesi gerektiği belirtilmiştir. Şekil 1 de Gıda İle Temas Eden Malzemeler için Avrupa Birliğinde yer alan düzenlemeler verilmiştir. 12 Bursa da Gıda&Tarım
Şekil 1. AB de Gıda İle Temas Eden Malzemelerle İlgili Düzenlemeler Türkiyede Ambalaj ve Ambalaj Malzemeleri Ülkemizde gıda maddeleriyle temas halinde olan ambalajlar ve ambalaj maddeleri; Avrupa Birliği ne uyum programı çerçevesinde hazırlanmış olan Yönetmelik ve Spesifik Tebliğler ile düzenlenmiştir. Bu yönetmelik ve tebliğlerde başta plastik esaslı malzemeler olmak üzere birçok malzemeyle ilgili sınırlayıcı bazı düzenlemeler bulunmaktadır. Bu düzenlemelerin temelini malzemelerin yapılarında yer alan ve/veya üretimleri sırasında ilave edilen kimyasal maddelerin gıdalara geçişi olarak tanımlanan migrasyon oluşturmaktadır. Gıda Güvenilirliği ve Ambalaj Laboratuarlarının Önemi Tarladan çatala gıda güvenilirliği zincirindeki son halka olan, önemi ve gündemdeki yeri her geçen gün artan gıda ile temas eden malzemelerin güvenirliliğinin sağlanması, gıda kalitesi/ güvenliği üzerine etkisinin belirlenmesi ve bu malzemelerden kaynaklanan sağlık risklerinin tanımlanması ancak bu malzemelerin incelenebileceği donanımlı ambalaj laboratuvarları ile mümkündür. Bursa Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü Bursa Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nın ihtiyaç duyduğu gıda, yem, su ve su ürünleri konularında kontrol ve araştırma hizmetleri ile bu konulardaki eğitim faaliyetlerini yürüten, ISO 9001 ve 17025 standartlarına sahip ülkesel düzeydeki tek merkez araştırma enstitüsüdür. Enstitüde gıda, gıda katkı maddeleri, gıda ile temas eden madde ve malzemeler, yem, yem katkı maddeleri ile su ve su ürünleri konularında araştırma projeleri yürütülmektedir. Denetim ve kontrol amacı ile gelen numunelerde istenen analizler yapılmakta, ayrıca Bursa da Gıda&Tarım 13
kamu ve özel sektör laboratuvarlarına eğitimler vermektedir. Enstitü bir yandan iç piyasa ve ihracat için gerekli olan ve belli standartta, daha hızlı, daha hassas analizler yaparken, diğer yandan da ülkemizin ve sektörün ihtiyacı olan konularda Ar-Ge projeleri yapmaktadır. Bursa Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü Ambalaj Laboratuarı Enstitüde Ambalaj Laboratuvar Şefliği 2012 yılında ayrı bir birim olarak kurulmuş ve ambalaj analizlerinin alt yapı imkânları yenilenmiştir. Ülkemizde gıda ile temas eden malzemelerin güvenirlilik testlerinin yapılabildiği Bakanlığa bağlı 5 kamu laboratuvarı bulunmaktadır. Bu kamu ve diğer özel laboratuvarlar içinde en modern ve kapsamlı cihaz alt yapısı Enstitü bünyesinde yer almaktadır. Gıda ile temas eden malzemelerle ilgili Enstitü bünyesinde bulunan cihazlar ve kullanım alanları Çizelge 1 ve Şekil 2 de görülmektedir. Ambalaj Laboratuvarında 2 Doktoralı, 1 Yüksek Mühendis ve 1 Mühendis olmak üzere 4 uzman personel çalışmaktadır. Deneyimli teknik ekibi, güçlü laboratuvar altyapısı ve test güvenilirliğini esas alan, müşteri odaklı hizmetler vermektedir. Analizlerde kullanılan metotlarda ulusal ve uluslar arası kabul görmüş ISO, TSE ve Türk Gıda Kodeksi Tebliğleri esas alınmaktadır. Daha hızlı ve güvenilir analiz sonuçlarının elde edilebilmesi için teknolojik gelişmeler takip edilmektedir. Ambalaj Laboratuvarında; malzemelerde metal analizleri, yapı tayini, toplam migrasyon analizleri, teneke kutu analizleri, cam ambalajlarda ani sıcaklık değişimine dayanım testi gibi temel bazı analizler yapılmaktadır. Plastik esaslı malzemelerden geçebilen kullanımı yasaklanmış bazı Fitalat kalıntılarının tespiti de 2014 yılı içerisinde GC-MS Headspace cihazı ile yapılması planlanmaktadır. Cihazlar WD-XRF Kullanım Alanı Metal analizleri GC-MS Headspace Malzemeden geçebilecek uçucu ve yarı uçucu kalıntıların tespiti (Örn: Fitalat, Stiren, Bisfenol gibi) FTIR DSC Polimer malzemelerde yapı tayini Polimer malzemelerde termal karakterizasyon Etüv, İnkübatör, Hotplate, Hassas Terazi Toplam migrasyon tayini Çizelge 1. Ambalaj Laboratuvarında Kullanılan Cihazlar ve Kullanım Alanları 14 Bursa da Gıda&Tarım
DSC GC-MS Headspace Şekil 2. Ambalaj Laboratuvarında Kullanılan Bazı Cihazlar KAYNAKLAR Anonim, 2004. On Materials And Articles İntended To Come İnto Contact With Food, No:1935/2004, European Union. Anonim, 2011. Türk Gıda Kodeksi Gıda İle Temas Eden Madde Ve Malzemeler Yönetmeliği, R.G. 29.12.2011-28157. Anonim, 2013. Türk Gıda Kodeksi Gıda İle Temas Eden Plastik Madde ve Malzemeler Tebliği, R.G. 17.07.2013-28710. Dağdelen A.F., O. Gürbüz, 2012. Gıda İle Temas Eden Malzemelerin Güvenirliliğinde Ambalaj Laboratuvarının Rolü. Uludağ Üniversitesi II. Bilgilendirme ve Ar-Ge Günleri. 13-15 Kasım, Bursa. (Poster) Dağdelen A.F., O. Gürbüz, 2013. The Main Indicator Of The Safety Of Packaging Materials: Analysis Of Migration. VII. International Packaging Congress & Exhibition. 09-11 May, İzmir/Turkey. (Poster) Dağdelen A.F., O. Gürbüz, E. Alkın, K. Çetin, 2013. Legislation Of Turkey And European Union On Food Contact Materials. VII. International Packaging Congress & Exhibition. 09-11 May, İzmir/Turkey. (Poster) Bursa da Gıda&Tarım 15
Sektörden Islah Amaçlı Çiğ Süt Kalitesinin Desteklenmesi Projesi genetik üstünlüğü belirlenmiş boğa spermaları ile başta Bursa İli olmak üzere, Türkiye çapına dağıtmak amacıyla faaliyet gösteren Bursa İli Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği; 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu na istinaden yayınlanmış olan Islah Amaçlı Hayvan Yetiştirici Birliklerinin Kurulması ve Hizmetlerine Dair Yönetmelik gereği İl genelinde çalışmalarına devam etmektedir. Ali KARAKADIOĞLU Tekniker Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği Sorumlu Müdürü Projenin Amacı İnek düzeyinde toplanacak süt örneklerinde yağ, protein ve somatik hücre analizlerini yaparak mevcut durumu tespit etmek, sonuçlardan hareketle işletme ve ineklerde sütün kalitesinin arttırılmasına yönelik olarak genetik ve çevresel tedbirlerin (besleme, hastalıklardan korunma, vb.) alınmasını sağlayarak Bursa yetiştiricisine ve ülke ekonomisine katkıda bulunmaktır. Projenin Gerekçesi Türkiye koşullarında yüksek ve kaliteli süt üretebilen, uzun ömürlü damızlıklar yetiştirmek için, elde edilen Bursa İli Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği, Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü ile ortaklaşa olarak Bursa ili ve bağlı ilçelerinde sığırlarda Soykütüğü, Önsoykütüğü ve Döl Kontrolü projelerini yürütmektedir. Önceki yıllarda ortalama ülke genelinde 1500-2000 lt olan bir laktasyondaki (305 günlük) süt verimi bugün Birliğimizin soykütüğü ve ıslah çalışmaları sayesinde, işletmelerde Bursa ortalaması 6.500 lt ye ulaşmıştır. Büyük kapasiteli işletmelerde ise 11.000 lt yi geçen işletmeler mevcuttur. Günümüze kadar sütün miktarının arttırılmasına yönelik olarak yürütülen ırk ıslahı faaliyetleri yürütülmüştür. Türkiye de 1995 yılında inek başına 4000 litre olan yıllık süt üretimi günümüzde 6.000 litrenin üzerine çıkmış bulunmaktadır. Ancak hayvancılığı gelişmiş ABD ve AB 16 Bursa da Gıda&Tarım
ülkelerinde (Almanya, Fransa, İtalya, İngiltere, Hollanda ) bu miktar artışı yeterli görülmemekte, üretilen sütün değeri, miktarından çok içerdiği yağ, protein, somatik hücre sayısı ile ölçülmektedir. Yani tutulan verim kayıtlarının yanında sütün kalitesini ve içeriğini tespitinin yapıldığı çalışmalar uzun yıllardan bu yana yapılmakta olup, bu ülkeler ulusal ıslah programlarını bu kayıtlara göre yönlendirilmekte ve uygulamaktadır. Çünkü; çiğ sütten elde edilecek tereyağı ve peynir miktarı, sütün içerdiği yağ, protein oranı ile doğrudan ilişkilidir. Bunun yanı sıra sütün elde edildiği ineğin meme sağlığı, yine sütündeki somatik hücre sayısı üzerinden anlaşılmaktadır. Bu anlamda, sütün içeriğinin analiz edilmesi gerek kaliteli süt üretimi ve gerekse ineğin meme sağlığının takibi açısından büyük önem taşımaktadır. Ayrıca Türk Gıda Kodeksi nin Çiğ Süt Tebliği ne göre kaliteli bir sütte mililitredeki canlı bakteri sayısının 100.000 adetten az, somatik hücre sayısının ise 400.000 adetten az olması gerekmektedir. Bu sebeple yağ, protein ve somatik hücre vb. analiz edilmesi şarttır. Bunun için İlimizdeki Bursa İli Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği üyesi, soykütüğüne kayıtlı olan ineklerde uygulanması ve e-ıslah veri tabanına kayıt edilerek sonuçların tescil edilmesi hedeflenmektedir. Diğer en önemli hedef ise; uluslararası tescilin yapılabilmesidir. Yani ICAR(uluslar arası kayıt örgütü)ın kabul ettiği standartlar çerçevesinde, analiz sonuçlarının e-ıslah veri tabanından alınarak, ICAR a gönderilmesi ve kabul edilen geçerli değerler haline dönüştürülmesidir. Avrupa Birliği uyum süreci çerçevesinde; - Türkiye nin somatik hücre haritasının çıkartılması başta olmak üzere sütün kalite ve içeriğinin tespit edilmesi konusunda verilmiş ulusal taahhütler bulunmaktadır. Yine Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının Soy kütüğü Talimatı ve Türkiye Damızlık Sığır Yetiştiricileri Merkez Birliğinin üyesi bulunduğu ICAR (uluslararası Hayvan Kayıt Kuruluşunun) Süt İçeriğinin analizi hakkındaki direktifleri, çiğ sütteki içeriğin (yağ, protein, somatik hücre sayısı) ile ilgili verilerin toplanması ve değerlendirilmesi çalışmalarını zorunlu kılmaktadır. - Türkiye den tarım ve hayvancılıkla ilgili istenilen en önemli kriterlerinden birisi, kayıt dışılığın önlenmesi amaçlı; üretimin ve mevcut varlığın kayıt altına alınması, - Hayvancılıkta ıslah politikalarının belirlenmesidir, - Kaliteli çiğ süt üretiminin AB çiğ süt üretim normlarına uyması gerekmektedir. Kaliteli ve hijyenik süt üretimi ve kayıt altına alınması çok önemlidir. Bu nedenle, kayıt işlemlerinin ve ıslah faaliyetlerinin ulusal bazda uygulama- Bursa da Gıda&Tarım 17
sını gerçekleştirmek için, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı uhdesinde kurulan Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birlikleri bu kapsamda projeler yürütmekte ve dâhil olmaktadır. Bu çerçevede, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı; 8 Nisan 2013 Tarih, 28612 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 2013/4463 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile Hayvancılık Desteklemeleri kapsamında; Islah Amaçlı Çiğ Süt Kalitesinin Desteklenmesi Projesi yürürlüğe konmuştur. Bu proje ile Bursa, Ankara, Balıkesir, İzmir ve Tekirdağ İllerinde soykütüğüne kayıtlı saf ırk 10 baş ve üstü ineği olan işletmeleri kapsayacak olup, çiğ sütte yapılacak analizler ile (yağ, protein, somatik hücre) inek başına 50 TL destekleme ödemesi yapılacaktır. Özetle projenin en önemli gerekçesi; Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nın Islah Amaçlı Çiğ Süt Kalitesinin Desteklenmesi Projesi nin ilimizde uygulanacak olması nedeniyle, inek düzeyinde toplanacak süt örneklerinde yağ, protein, somatik hücre analizlerinin yapılarak, sonuçlardan hareketle destekleme ödemesinden (inek başına 50 TL) Bursa yetiştiricisinin en yüksek düzeyde yararlanmasını sağlamaktır. Projenin Kapsamı Proje, Bursa İli Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü ile Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği tarafından ortaklaşa yürütülen Soykütüğü projesi çerçevesinde ırk ıslahı faaliyetlerine dahil olan 1.219 adet çiftlik ve bu çiftliklerde yetiştirilen 32.054 baş ineği kapsayacaktır. Projenin Uygulanması Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile Türkiye Damızlık Sığır Yetiştiricileri Merkez Birliği arasında imzalanan işbirliği protokolü çerçevesinde, Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü bünyesinde oluşturulan Çiğ Süt Analiz Laboratuarında Gıda ve Yem Kontrol Laboratuar personeli görevlendirilerek inek sütü numunelerinde içeriğin analizi yapılacaktır. Süt içeriğinin analizi için; soykütüğü işletmelerine gidilmesi, süt örneklerinin toplanması, Çiğ Süt Analiz Laboratuarına ulaştırılması ile ilgili ve her türlü saha hizmetleri ve giderlerinin tamamı Bursa İli Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği tarafından karşılanacaktır. Uygulamada ise; ileri düzey süt 18 Bursa da Gıda&Tarım
analizleri yapan cihazlarla laboratuar ortamında, Birliğimizin süt örneklerinin toplama ağı ile e-ıslah veri tabanından alınan listelere göre, damızlıkçı işletmelerdeki uygun ineklerden süt örnekleri alınarak, özel donanımlı araçlarla laboratuara getirilerek süt analizleri yapılacaktır. Analiz sonuçlarına göre, işletmelerden alınan sütlerin yağ, protein, somatik hücre sayısı tespit edilecek, e-ıslah veri tabanına kayıt edilerek, Bakanlığın belirlediği kriterler esas alınarak, Bakanlıkça Desteklenecektir. Ayrıca, süt örneklerinin toplanması konusunda yetiştiricilerin ihtiyaç duyduğu eğitimler, Bursa İli Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği teknik personelleri tarafından verilecektir. Projenin Teknolojik Altyapısı Süt örnekleri, Birlik personeli tarafından, yanında taşımış olduğu internet aracılığı ile doğrudan soykütüğü sistemine bağlı çalışabilen mobil sistem (el terminali) rehberliğinde toplanacaktır. Bu sistem kapsamında, süt örneklerinin konulduğu plastik toplama kapları termal yazıcılar aracılığı ile bastırılan ve ineğin kulak numarasının yer aldığı barkod etiketler ile etiketlenecektir. Bu sayede, örnekler süt analiz cihazına entegre barkod okuyucu aracılığı ile okutulması suretiyle sisteme tanıtılacaktır. Söz konusu sistemin otomatik olması nedeniyle örneklerin karışması ihtimali bulunmamaktadır. Analiz çalışmalarının etkin ve hızlı bir şekilde yürütülebilmesi amacıyla saatte 400 adet numunede aynı anda olmak üzere yağ, protein, somatik hücre ölçümü, ve diğer parametreler (laktoz (süt şekeri), kuru madde ) yapabilen süt analiz cihazı kullanılacaktır. Cihaz ile ilgili alınan teklifler doğrultusunda (Bakanlığın ICAR onaylı olması şartı dikkate alınarak) BENTLEY marka cihaz, gerek performans ve gerekse fiyat açısından daha avantajlı olduğu tespit edilmiştir. Analiz amacıyla kurulacak analiz cihazı, web servis üzerinden doğrudan Soykütüğü kayıt sistemine bağlanabileceği software yazılım altyapısı tamamlanmış olup, süt örneklerinin analizi sonucu elde edilen veriler eş zamanlı olarak ulusal Soykütüğü sistemine(e-ıslah veri tabanı) kayıt edilecek ve il düzeyi planlama amacıyla soykütüğü sistemi üzerinden raporlama yapılmasının yanı sıra çiftlik sahibine web ortamı üzerinden olmak üzere sonuçlar ve gelişmeler doğrudan raporlanabilecektir. Projenin Faydaları Çiğ sütte analiz çalışmalarının Bursa ili genelinde yaygınlaştırılması sağlandığında; a) Her bir inekten üretilen çiğ sütteki yağ, protein, somatik hücre sayısı ve diğer parametreler (laktoz, kuru madde,üre) bakımından mevcut durum tespit edilebilecektir. Bursa da Gıda&Tarım 19
Çiğ sütteki yağ ve protein oranlarından hareketle gelecek genç sığır neslinde yağ ve protein oranının arttırılmasına yönelik olarak boğa sperması kullanılması başta olmak üzere bakım ve besleme konularında yetiştiricilerin tedbir almaları yönünde bilgi ve becerilerini arttırmak amacıyla eğitimleri yapılacaktır. Bu yolla beher litre çiğ sütte yağ içeriğinde sağlanacak 0,1% (binde bir) oranındaki bir artış bile, 1 ton süt üretiminde 1 kg daha fazla yağ elde edilmesini sağlayacaktır. Proje kapsamındaki çiftliklerin yıllık sanayiye sattıkları sütün yaklaşık 200.000 ton olduğu dikkate alındığında proje sayesinde sağlanacak 0,1% oranındaki yağ artışı yıllık 200 ton daha fazla yağ üretimini temin edecektir.ayrıca Çiğ sütün peynir verimliliği açısından önem taşıyan protein oranı için de benzer bir iyileşme sağlanması beklenmektedir. b) Çiğ sütte yağ ve protein oranları ile somatik hücre sayısının analiz edilmesiyle, yetiştiricilerin çiğ sütün içeriği konusunda bilgilendirilmesi sağlanabilecektir. Bu il genelinde sütün kaliteye göre fiyatlandırılmasını sağlayarak, yetiştirici gelir düzeyinin arttırılmasına zemin oluşturacaktır. c) Çiğ sütte somatik hücre sayısının Avrupa Birliğinin kabul ettiği üst sınır olan mililitrede 400.000 adet olması halinde inek başına günlük süt veriminde 1,2 litre, 500.000 adet olması halinde inek başına günlük süt veriminde 3,3 litre, mililitrede 1.500.000 adet civarına çıkması durumunda ise, inek başına günlük süt veriminde 14,6 litre kayıp meydana gelmektedir. Meme sağlığının göstergesi olan somatik hücre sayısı esas alınarak inek ve sürü bazında somatik hücre sayısının azaltılmasına yönelik olarak yetiştiriciler bilgi ve becerilerinin arttırılması ve gereken çevresel tedbirleri almaları sağlanacaktır. d) Bu sayede her il bazında somatik hücre haritası çıkartılarak, mastitis başta olmak üzere her yıl milyonlarca lira değerindeki parasal kayıp İl ekonomisine kazandırılacaktır. e) Somatik hücre sayısına dayalı olarak meme hastalıkları ile mücadele programı uygulanabilecektir. f) Kaydı tutulmakta olan süt miktarı ile birlikte yağ, protein, kuru madde içeriğinin de tespit edilmesi sayesinde ineğin yaşama payına ilave olarak verimi için ihtiyaç duyduğu besin maddesi ihtiyacının hesaplanması mümkün olabilecektir. Böylelikle sığırlarda beslemenin ekonomik kılınması sağlanacaktır.çünkü, işletmelerde besleme; gerek girdilerin, gerekse işgücünün %70 ni oluşturmaktadır. g) Yetiştiricinin ürettiği ve sanayici tarafından yapılan tek taraflı (süt sanayicisine mecburi güvene dayalı) analizlerinin, Türkiye nin tek referans laboratuarı olan Bursa Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü tarafından da analizlerinin yapılması ile Analiz Teyidi yapılabilinecektir. h) 2014 yılı Hayvancılık Desteklemeleri kapsamında İnek başına yapılacak destekleme sonucu, Bursa da yaklaşık 32.000 adet ineğin hakedişleri sağlandığında 1.600.000,00 TL Devlet tarafından desteklenerek, Bursa hayvancısının cebine girecektir. 20 Bursa da Gıda&Tarım