Ekonomik Gelişme ve Beklentiler Işığında Orta Vadeli Programın Değerlendirmesi Ekonomik ve Mali Politika Genel Başkan Yardımcılığı
Dünya Ekonomisinde Gelişmeler (1) Dünya Ekonomisinde Büyüme Hızları 6,0 5,3 5,4 4,9 5,1 5,0 4,6 3,6 4,0 4,0 2,9 2,8 3,0 2,0 1,0-1,0-0,7 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Dünya Ticaret Hacmi (% Değişme) 15,0 12,8 11,2 8,0 9,1 1 7,7 6,1 7,5 3,6 5,0 3,0-5,0-1 -15,0-10,7 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2008-2009= Yıkım 2010-2011= Onarım 2012- =? Kaynak: IMF, WEO Eylül 2011
Dünya Ekonomisinde Gelişmeler (2) 8,0 6,0 4,0 2,0-2,0-4,0 130 120 Küresel Kriz Öncesi ve Sonrası Büyüme Performansı (%) 3,1 3,7 4,4 2,8 2,5 7,1 1,1-1,8 1980-2001 2002-2007 2008-2009 2010-2011 Dünya Gelişmiş Ekonomiler Yükselen ve Gelişen Ekonomiler 4,4 Büyüme Performansı (2007=100) 4,0 1,8 6,2 124,5 Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ekonomiler Arasında Ayrışma 110 100 90 2007 2008 2009 2010 2011 111,6 100,9 Dünya Gelişmiş Gelişen Kaynak: IMF, WEO Eylül 2011 3
Dünya Ekonomisinde Gelişmeler (3) İŞSİZLİK ORANLARI 2008 2009 2010 2011 Dönemi Gelişmiş Ekonomiler 5.8 8.0 8.3 7.9 Tahmin Arjantin 7.9 8.7 7.7 7.4 Şubat Brezilya 7.9 8.1 6.7 6.0 Temmuz Meksika 4.0 5.5 5.4 5.2 Şubat Kore 3.2 3.6 3.7 3.3 Temmuz İsrail 6.1 7.6 6.6 5.2 Mayıs Gelişmiş ekonomilerde işsizlik halen sorun Malezya 3.3 3.6 3.3 3.0 Nisan Türkiye 10.9 14.0 11.9 9.2 Haziran Kaynak: IMF WEO ve ILO, Short Term Indicators of the Labour Market 4
Dünya Ekonomisinde Gelişmeler (4) Gelişen Ekonomilerin Büyüme Performansı 15,0 11,5 9,5 1 7,4 7,7 7,2 8,2 5,5 4,5 4,3 5,0 2,8 3,1-5,0-3,6 1980-2007 2007 2008 2009 2010 2011 Merkez ve Doğu Avrupa Gelişen Asya Latin Amerika ve Karayipler Ortadoğu ve Kuzey Afrika Sahra Altı Afrika Cari Denge/GSYH (%) 2 14,2 15,0 15,0 11,2 1 6,6 7,7 5,6 3,7 5,0 3,0 2,4 3,3 3,3 0,2-5,0-3,1-3,1-8,4-4,6-1 -8,3-6,2 1980-2007 2007 2008 2009 2010 2011 Gelişen ekonomilerin bir kısmında büyüme kırılganlık biriktirdi Merkez ve Doğu Avrupa Latin Amerika ve Karayipler Sahra Altı Afrika Gelişen Asya Ortadoğu ve Kuzey Afrika 5
Dünya Ekonomisinde Gelişmeler (5) 50 45 40 35 30 25 20 15 10 03/01/2011 17/01/2011 1.250 1.200 1.150 1.100 1.050 1.000 950 900 850 800 31/01/2011 03/01/2011 14/02/2011 28/02/2011 24/01/2011 Finansal Stres Endeksi (VIX) 14/03/2011 14/02/2011 28/03/2011 07/03/2011 11/04/2011 25/04/2011 28/03/2011 09/05/2011 18/04/2011 23/05/2011 06/06/2011 MSCI 09/05/2011 20/06/2011 30/05/2011 04/07/2011 20/06/2011 18/07/2011 01/08/2011 11/07/2011 15/08/2011 01/08/2011 29/08/2011 22/08/2011 12/09/2011 26/09/2011 12/09/2011 10/10/2011 03/10/2011 Temmuz dan itibaren küresel ekonomide çalkantılar yeniden arttı G7 Ülkeleri Gelişmekte Olan Piyasalar 6
Japonya Yunanistan İtalya İrlanda Portekiz U.S. Fransa Kanada Almanya U.K. İspanya Kore Avustralya Dünya Ekonomisinde Gelişmeler (6) 300 200 100 0 Seçilmiş Gelişmiş Ekonomilerde Brüt Borç Stoku/GSYH Ortalama 2011: %108,3 2007 2011 Ortalama 2007: %76,2 Küresel Finansal İstikrar Haritası Eylül 2011 GFSR Nisan 2011 GFSR Yükselen Piyasalardaki Riskler Gelişmiş ülkelerde borcun sürdürülebilirliği soru işareti, Finans kesiminde sıkıntılar yeniden belirginleşiyor Makroekonomik Riskler Kredi Riskleri Parasal ve Finansal Gevşeme Piyasa ve Likidite Riski Risk İştahı 7
Dünya Ekonomisinde Beklentiler (1) Haziran 2011 Eylül 2011 Fark 2010 2011 2012 2010 2011 2012 2010 2011 2012 Gelişmiş Ekonomiler 3.0 2.2 2.6 3.1 1.6 1.9 0.1-0.6-0.7 ABD 2.9 2.5 2.7 3.0 1.5 1.8 0.1-1.0-0.9 Euro Alanı 1.8 2.0 1.7 1.8 1.6 1.1 0.0-0.4-0.6 Almanya 3.5 3.2 2.0 3.6 2.7 1.3 0.1-0.5-0.7 Fransa 1.4 2.1 1.9 1.4 1.7 1.4 0.0-0.4-0.5 İtalya 1.3 1.0 1.3 1.3 0.6 0.3 0.0-0.4-1.0 İspanya 0.1 0.8 1.6-0.1 0.8 1.1 0.0-0.5 Japonya 4.0 0.7 2.9 4.0-0.5 2.3 0.0-0.6 İngiltere 1.3 1.5 2.3 1.4 1.1 1.6 0.1-0.4-0.7 Kanada 3.2 2.9 2.6 3.2 2.1 1.9 0.0-0.8-0.7 Gelişen ve Yükselen Ekonomiler 7.4 6.6 6.4 7.3 6.4 6.1-0.1-0.2-0.3 Rusya 4.0 4.8 4.5 4.0 4.3 4.1 0.0-0.5-0.4 Yılın son üç ayında artan çalkantılar: Büyüme Beklentilerini Geriletti Çin 10.3 9.6 9.5 10.3 9.5 9.0 0.0-0.1-0.5 Hindistan 10.4 8.2 7.8 10.1 7.8 7.5-0.3-0.4-0.3 Brezilya 7.5 4.1 3.6 7.5 3.8 3.6 0.0-0.3 0.0 Meksika 5.5 4.7 4.0 5.4 3.8 3.6-0.1-0.9-0.4 Türkiye 8.9 8.7 2.5 8.9 6.6 2.2 0.0-2.1-0.3 8
Dünya Ekonomisinde Beklentiler (2) 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 IMF Büyüme Projeksiyonları (%) 6,9 6,4 6,7 4,5 4,4 4,8 2,3 2,3 2,7 2010-2011 2012-2014 2015-2016 Dünya Gelişmiş Ekonomiler Yükselen ve Gelişen Ekonomiler Gelişmiş Ekonomilerde Büyüme (%) 2,6 2,1 2,1 1,7 1,7 1,4 2010-2011 2012-2014 2015-2016 Büyüme: Gelişmiş Ekonomilerde zayıf; yükselen ekonomilerde büyüme düşüyor Avro Bölgesi G-7 Ekonomileri 9
Dünya Ekonomisinde Beklentiler (3) 10,5 1 9,5 9,0 8,5 8,0 7,5 7,0 6,5 6,0 8,5 8,0 7,5 7,0 6,5 6,0 5,5 5,0 4,5 4,0 Euro Alanı İçin İşsizlik Oranı Tahminleri (%) 9,6 10,1 9,9 9,9 9,7 9,3 7,6 7,7 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 G7 Ekonomileri İçin İşsizlik Oranı Tahminleri (%) 8,0 8,2 7,8 7,7 7,5 7,0 5,9 5,5 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 İşsizlik: Gelişmiş Ekonomilerde Sorun Olmaya Devam Ediyor. 10
Dünya Ekonomisinde Beklentiler (4) 15,0 1 5,0 7,7 Dünya Ticaret Hacmi (% Değişme) 12,8 7,5 5,8 6,4 6,7 3,0 Dünya Ticareti: Yavaşlıyor; -5,0-1 -10,7-15,0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Euro Bölgesinin Mal ve Hizmet İthalatı (% Değişme) 8,9 1 6,0 5,6 5,0 3,3 0,8 3,9 4,1 Ticaret Ortaklarımızın İthalatı Düşüyor.. -5,0-1 -15,0-12,0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 11
Türkiye Ekonomisinde Gelişmeler (1) Mevsim ve Takvim Etkisinden Arınmış GSYH 29,0 28,0 27,0 26,0 25,0 24,0 23,0 22,0 1-2007 2 15,0 1 5,0-5,0-1 -15,0 2-2007 3-2007 4-2007 1-2008 2-2008 3-2008 4-2008 1-2009 2-2009 3-2009 4-2009 1-2010 2-2010 GSYH Büyümesine Katkılar (12 Aylık) I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II 2007 2008 2009 2010 2011 Net İhracat 0,2 0,8 0,1-1,2-1,6-1,6-0,4 1,9 3,7 4,4 4,3 2,7-0,1-1,4-3,2-4,4-4,3-5,1 İç Talep 7,1 5,1 5,0 5,9 6,0 5,8 3,9-1,2-8,1-11, -12, -7,6 1,3 7,0 11,3 13,4 13,3 13,7 GSYH 7,4 5,9 5,1 4,7 4,5 4,2 3,5 0,7-4,4-6,9-7,9-4,8 1,3 5,7 8,1 9,0 9,0 8,6 3-2010 4-2010 1-2011 2-2011 İç Talep Öncülüğünde Hızlı Ancak Kırılganlık Biriktiren Büyüme 12
2007-01 2007-04 2007-07 2007-10 2008-01 2008-04 2008-07 2008-10 2009-01 2009-04 2009-07 2009-10 2010-01 2010-04 2010-07 2010-10 2011-01 2011-04 2011-07 Türkiye Ekonomisinde Gelişmeler (2) 22 20 Bankacılık Sistemi Reel Kredi Hacmi (2007 =100) 208,4 Artan Krediler 18 16 14 12 10 8 91,5 129,1 Rekor Kıran Dış Açıklar Cari Denge / GSYH (%) -1,0-2,0-3,0-4,0-5,0-6,0-7,0-8,0-9,0-1 1975-2002 -0,9 2002-0,3 2003-2,5 2004-3,7 2005-4,6 2008 2007 2006-6,1-5,9-5,7 2009-2,3 2010-6,5 2011-9,4 13
Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Temmuz Türkiye Ekonomisinde Gelişmeler (3) Kısa Vadeli Dış Borç Stoku (Milyon $) 100.000 90.000 80.000 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 57.000 56.000 55.000 54.000 53.000 52.000 51.000 50.000 49.000 54.537 2007 2008 2009 2010 2011 Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu (Milyon $) 13 Ekim: 51,095 86.989 Dış Konjonktüre Artan Duyarlılık, Buna Karşın Yetersiz Cephane 30/9/11 9/9/11 19/8/11 29/7/11 8/7/11 17/6/11 27/5/11 6/5/11 15/4/11 25/3/11 4/3/11 11/2/11 21/1/11 31/12/10 14
Orta Vadeli Program: 2012-2014 Resmi Gazete Yayım Tarihleri 2006 2007 2008 2009 2010 2011 OVP 13.06.06 21.06.07 28.06.08 16.09.09 mük. 10.10.10 13.10.11 mük. OVMP 15.07.06 21.06.07 08.07.08 18.09.09 10.10.10 13.10.11 mük. 5018 Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu, Madde 16: OVP: Mayıs Sonu, OVMP: Haziran 15 15
OVP: Temel Varsayımlar ve Makro Hedefler Temel Varsayımlar 2011 2012 2013 2014 2012-2014 Nüfus (Yıl Ortası, Bin Kişi) 73,950 74,885 75,811 76,707 75,801 Ham Petrol Fiyatları (Dolar / w) 104.7 97 101.5 102.2 100.2 GSYH Deflatörü 8.0 7.0 5.0 5.0 5.7 Dolar Kuru 1.6723 1.7348 1.7703 1.8204 1.7751 Dolar Kuru % Değişim 3.74 2.05 2.83 2.87 Temel Makro Hedefler GSYH Büyümesi 7.5 4.0 5.0 5.0 4.7 İşsizlik Oranı 10.5 10.4 10.2 9.9 10.2 İhracat (FOB) (Milyar Dolar) 134.8 148.5 165.7 185.1 166.4 İthalat (CIF) (Milyar Dolar) 236.9 248.7 272.5 295.9 272.4 Dış Ticaret Dengesi (Milyar Dolar) -102.1-100.2-106.8-110.8-105.9 Cari İşlemler Dengesi (Milyar Dolar) -71.7-65.4-67 -67.1-66.5 Cari İşlemler Dengesi / GSYH (%) -9.4-8 -7.5-7 -7.5 TÜFE Yıl Sonu % Değişim (Tahmin) 7.8 5.2 5 5 5.1 16
OVP: Temel Amaçlar Ülkemizin refah seviyesinin artırılması nihai hedefi doğrultusunda istikrarlı bir büyüme sürecinde: İstihdamı Artırmak; Mali Disiplini Sürdürmek; Yurtiçi Tasarrufu Artırmak/Cari Açığı Azaltmak Böylece Makroekonomik İstikrarı Güçlendirmek 17
İstikrarlı Bir Büyüme Süreci (!?) Büyüme Karşılaştırmaları (%) 7,0 6,5 6,4 6,0 5,2 5,3 5,0 4,7 4,0 3,1 3,0 2002-2011 2012-2014 Yükselen ve Gelişen Ekonomiler Türkiye_IMF Türkiye_OVP Kişi Başına Gelir ($) 13.000 Fark: 213 $ Fark: 520 $ Fark: 691 $ 11.000 9.000 10.973 12.412 11.716 12199 10282 11196 7.000 Bize Benzeyen Ekonomilerin Gerisinde Bir Büyüme; IMF Tahminlerine Göre İddialı, TL yi Değerli Tut, Kişi başı Geliri Artır (17 Ekim, Saat: 15.10, Dolar Kuru: 1,8520TL. 5.000 2012 2013 2014 OVP_Kur Öngörüleri İle Dolar Kuru: 1,8520 TL Tahmini İle 18
İstihdamı Artıran Bir Program (!?) 1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200-11,0 10,8 10,6 10,4 10,2 1 9,8 9,6 9,4 9,2 İstihdam Artışı (Bin Kişi) 1.331 1.339 1.008 2010-2011 2011-2014 İstihdam Düzeyi Tarım Dışı İstihdam İşsizlik Oranı (%) 1.467 10,8 10,6 10,5 10,4 10,4 10,2 10,2 9,9 2011 2012 2013 2014 2011 Katılım Oranı Sabit Olursa OVP Katılım Oranı Öngörülerine Göre 2011 deki istihdam artışı kadar istihdam 3 yılda yaratılacak, Tarım dışı istihdam daha hızlı artacak, Tarımda 128 bin kişilik çözülme (!). Tek haneli işsizlik katılım oranıyla oynanarak sağlanıyor. 19
Mali Disiplini Amaçlayan Program (!?) 21,5 21,0 20,5 2 19,5 19,0 18,5 18,0 1,6 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Faiz Dışı Harcamalar ve Vergi Gelirleri (GSYH'ya Oran) 21,1 21,1 20,9 1,2 19,5 19,5 19,5 0,4 Kamu Kesimi FDF (%) 1,1 0,8 2011 2012 2013 2014 1,3 1,3 1,5 20,4 2011 2012 2013 2014 1,5 19,2 2012 de Faiz Dışı Harcamalar Düşmüyor, Kamu yatırımları sabit fiyatlarla % 0,6 düşüyor, bu neden? Ödenekler Arasında Aktarma mı yapılacak? 2012 den 2013 e geçişte yeni vergi dışı gelirler mi (2B, Bedelli Askerlik) gelecek. Kamu Kesimi Faiz Dışı Fazlası Yeniden Yapılandırma Hariç 20
Mali Disiplini Amaçlayan Program (!?) 12 10 8 6 4 2 Genel Devlet Brüt Borç Stoku /GSYH 10 103,7 106,5 107,8 108,2 93,9 79,9 72,9 46,1 39,4 39,5 42,2 40,3 38,1 34,6 32,5 35,4 39,3 36,2 36,3 35,1 34,5 32,8 31,5 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Gelişmiş Ekonomiler Yükselen Ekonomiler Türkiye Benzer Ekonomilere Göre Halen Yüksek Borç Stoku. 21
Cari Açığı Düşürmeyi Amaçlayan Program (!?) 5,0-5,0-1 -15,0 100 2,8 2,4 1,9 80 60 40 20 Bize Benzeyen Ekonomilerde Cari Açık (GSYH'ya Oran) -4,2-4 -5,5-6,2-10,3-9,4-5,2-6,7 2002-2010 2011 2012-2014 Gelişen ve Yükselen Ekonomiler Merkez ve Doğru Avrupa Türkiye (IMF) Türkiye (OVP) -7,5 150 Ülke İçinde Cari Denge/GSYH Sıralaması (İyiden Kötüye Göre) 74. Sıra 16 Basamak Geriliyoruz 90. Sıra Türkiye Cari Açık Şampiyonu olmaya devam edecek. 150 Ülke içinde 2002-2011 döneminde cari denge / GSYH sıralamasında en iyi 74. ekonomi olan Türkiye, 2012-2014 de 90. Sırada 0 2002-2011 2012-2014 22
Cari Açığı Düşürmeyi Amaçlayan Program (!?) 2010 2011 2012 2013 2014 Net İhracat -4,37-2,27-0,12-7 4 Toplam Yurtiçi Talep 13,37 9,77 4,12 5,07 4,96 GSYH 9,01 7,50 4,00 5,00 5,00 35,0 3 25,0 2 15,0 1 5,0 15,00 10 5,00 0-5,00 61,4 11,6 31,7 Büyümeye Katkılar (%, Puan) İhracat ve İthalat Artış Hızı (%) 18,3 56,9 27,7 10,2 59,7 5,0 60,8 62,6 11,6 11,7 9,6 8,6 2010 2011 2012 2013 2014 İhracat İthalat İhracatın İthalatı Karşılama Oranı-Sağ Eksen 64,0 62,0 6 58,0 56,0 54,0 Net İhracatın büyümeye katkısı yok, 2014 de çok sınırlı. 17 Ekim 2011 Dolar kuru: 1,8520, 2012-2014 de değerlenen TL ile ihracat, ithalattan hızlı artacak(!), Ticaret Ortaklarımızın ithalatı düşüyor, bu ihracat nasıl yapılacak? 23
OVP den Seçmeler (1) Sağlık hizmetleri ve harcamalarında etkinliğin sağlanması amacıyla; sağlık hizmetlerinin kalitesinden ödün verilmeksizin, gereksiz ilaç ve hizmet kullanımını önlemek üzere ilaç ve tedavi harcamaları daha akılcı hale getirilecektir (Sayfa: 10) Sağlık Bakanı Recep Akdağ "sağlık ekonomisinde israfı önlemek ve ekonomiyi doğru bir zemine oturtmak" gerekçesiyle aile hekimliğinde 3 TL reçete ücreti almayı planladıklarını söyledi. Akdağ, acile çok fazla insan gitmesini engellemek için de katkı payı olan 5 TL yi 6 TL ye çıkarmayı düşündüklerini söyledi (17 Ekim 2011 basından). 24
OVP den Seçmeler (2) Sosyal yardımların etkinliğinin artırılması amacıyla, sosyal yardımlarla istihdam arasındaki bağlantı güçlendirilecektir. Sosyal yardım sistemi bir bütün olarak ele alınacak ve yardımlardan mükerrer yararlanma önlenecektir(sayfa: 10) Devletten yeşil kart almış ancak özelde sigortasız çalışanların yeşil kartları iptal edilecek. 25
OVP den Seçmeler (3) Kırsal kesimde, verimliliği görece yüksek ekonomik faaliyet alanlarını geliştirmek suretiyle, istihdam ve katma değer artırılacaktır. (Sayfa: 10) Yanlış: Bakan Sunumuna Göre 2014-2011 arası tarımda 128 bin kişilik çözülme var. 26
OVP den Seçmeler (3) Özel sektörün ve hane halkının borçluluk oranlarını makul düzeylerde tutmaları, daha uzun vadeyi ve para birimi olarak Türk Lirası nı tercih etmeleri teşvik edilecektir (Sayfa: 16) Kendi bastığı paraya güvenmeyen ve TL mevduat için döviz karşılığı tutturan Merkez Bankası ile bu olabilir mi? Bankalara kredi limitleri getirerek finansal sistem geliştirilebilir mi, İstanbul Finans Merkezi Olur mu? 27