GIL ANIDJAR Gil Anidjar, Columbia Üniversitesi nde Ortadoğu ve Asya Dilleri Bölümü nde öğretim görevlisidir. Elinizdeki kitaptan önce, Our Place in al-andalus : Kabbalah, Philosophy, Literature in Arab Jewish Letters (Stanford, 2002) adlı kitabı kaleme almış ve Jacques Derrida: Acts of Religion (Routledge, 2001) adlı çalışmanın editörlüğünü yapmıştır. İdeaAyrıntı Dizisi Ayrıntı Yayınları
Ayrıntı: 619 İdeaAyrıntı Dizisi: 6 Düşmanın Tarihi Yahudi, Arap Gil Anidjar Kitabın Orijinal Adı The Jew, The Arab A History of the Enemy İdeaAyrıntı Dizi Editörü ve Yayıma Hazırlayan Burhan Sönmez İngilizce den Çeviren Timuçin Binder Düzelti Evren Us Stanford University Press 2003 Bu kitabın Türkçe yayım hakları Ayrıntı Yayınları na aittir. Kapak Fotoğrafı Pawel Wewiorski/Flickr Getty Images Turkey Kapak Tasarımı Gökçe Alper Dizgi Esin Tapan Yetiş Baskı Kayhan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti. Davutpaşa Cad. Güven San. Sit. C Blok No.:244 Topkapı/İstanbul Tel.: (0212) 612 31 85 Sertifika No.: 12156 Birinci Basım: 2012 Baskı Adedi: 2000 ISBN 978-975-539-640-8 Sertifika No.: 10704 AYRINTI YAYINLARI Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No.:3 Cağaloğlu İstanbul Tel.: (0212) 512 15 00 Faks: (0212) 512 15 11 www.ayrintiyayinlari.com.tr & info@ayrintiyayinlari.com.tr
Düşmanın Tarihi Yahudi, Arap Gil Anidjar
İDEAAYRINTI DİZİSİ KURTULUŞ TEOLOJİSİ Ed.: Christopher Rowland KİRLİLİK KAVRAMI VE ALEVİLİĞİN ASİMİLASYONU Mevlüt Özben İSLAM IN GELECEĞİ Wilfred S. Blunt İSLAM IN İKİNCİ MESAJI Mahmut Muhammed Taha TANRISIZ AHLAK Walter Sinnott-Armstrong
Onlara, orada, belli bir tarih kavramının uygunsuz kaldığı yerde, hâlâ tarihsel olan iki ismi ödünç verelim. Jacques Derrida Bu yüzden, katlanılmaz olan şey, sanki birleşmeleri tektanrıcı mantığı en temel kavramları üzerinden tehdit ediyormuş gibi, bu iki erkek kardeşin, bu iki köken tarzının birlikte olmasıdır. Fethi Benslama
İçindekiler Teşekkür...10 Önsöz...11 Giriş: Teolojik-Politik in Anları...13 Birinci Bölüm 1. Teolojik Düşman... 37 2. Derrida, Yahudi, Arap... 86 3. De inimicitia...111 Ek 1: Rosenzweig ın Savaşı...144 İkinci Bölüm 4. Düşmanın İki Bedeni (ve de Politik Teoloji)... 161 5. Müslümanlar (Hegel, Freud, Auschwitz)... 179 Ek 2: Yasanın Cesedi: Mesih ve Müslüman...225 Kaynakça...242
O çekilirken Barakamda çay içen düşman, Dumandan bir atı var ve bir kızı Kalın kaşları ve kahverengi gözleriyle. Ve uzun saçı, Şarkıların gecesi kadar uzun omuzlarında. Ve resmi, Onu hiçbir zaman terk etmiyor çayımızı içmeye geldiğinde. Ama o Bize onun gece ne yaptığını söylemiyor, ne de tepedeki şarkıların Terk ettiği bir attan bahsediyor Barakamızda düşman silahını dinlendiriyor, Dedemin sandalyesine yaslıyor onu ve ekmeğimizi yiyor Herhangi bir misafirin yapacağı gibi. Biraz uyukluyor, Hasır sandalyenin üzerinde. Ve tüylerini okşuyor Kedimizin. Hep şöyle diyor: Mağduru suçlama! Biz ona soruyoruz: O kim? O diyor: Gecenin kurutamayacağı kan Ceketinin düğmeleri parıldıyor uzaklaştıkça ( indama yabta id) İyi geceler sana! Kuyumuzu selamla. İncirin olduğu yanı selamla. Nazikçe gölgelerimize bas, Arpa tarlalarındaki. Ve selamla yukarıdaki çam ağaçlarımızı. Ve unutma evin kapısını kilitlemeyi gece vakti. Ve unutma atın korkusunu Uçaklardan. Ve bizi orada selamla, eğer vakit varsa Kapı eşiğinde söylemek istediğimiz bu sözcükleri o çok iyi duyuyor, Çok iyi ve sözcükleri hızlı bir öksürükle kapatıyor, Ve eliyle kenara itiyor. Ama neden her gece mağduru ziyaret ediyor? Atasözlerimizi ezberliyor, bizim yaptığımız gibi, Ve ilahilerimizi tekrarlıyor, Kutsal yerdeki kendi buluşmamıza dair olan? Eğer silah olmasaydı, Flütlerimiz kaynaşacaktı
Savaş sona ermeyecek, yeryüzü Kendi etrafında döndükçe içimizde! O zaman iyi olalım. O bizden Burada iyi olmamızı istedi. Bir şiir okuyor Yeats ın İrlandalı Havacısına: O savaştıklarıma Nefret etmediklerime / O koruduklarıma Sevmediklerime Ve ahşap barakamızdan ayrılıyor Ve seksen metre ilerliyor Eski taş evimize, orada, ovanın kenarındaki Evimizi selamla yabancı. Kahve fincanlarımız Onları bıraktığımız gibi kaldı. Hâlâ koklayabiliyor musun, Üzerlerindeki parmaklarımızı? Kendi kızına söyleyebilir misin, Saç örgüleri ve kalın kaşlarıyla Noksan bir arkadaşı olduğunu Onu ziyaret etmek isteyen, bir amacı yok gerçekten, öylesine Sadece aynasına girmek ve sırrını görmek için: Nasıl takip ettiğini, onun ardından, yaşamının gittiği yönü, Onun yerine? Selamla onu, Eğer vakit varsa Kapı eşiğinde söylemek istediğimiz bu sözcükleri o çok iyi duyuyor, Çok iyi Ve sözcükleri hızlı bir öksürükle kapatıyor, Ve eliyle kenara itiyor. Ceketinin düğmeleri parıldıyor Uzaklaştıkça Mahmut Derviş
Teşekkür Hem Columbia Üniversitesi nin (Öğretim Üyesi Yaz Bursu, 2001, 2002) hem de Ortadoğu ve Asya Dilleri ve Kültürleri Bölümü ndeki meslektaşlarımın verdiği desteğe teşekkür ediyorum. Helen Tartar a derin uzak görüşlülüğü ve verdiği tüm sözleri tuttuğu için, Larry Schehr ile Bud Bynack a metni okuyarak yardımcı oldukları için ve Stanford Üniversitesi ne de bir kez daha böyle bir işi üstlendiği için minnettarım. Dostlarım Nina Caputo, Gérard Cohen, Mitch Hart, Joseph Massad, Marc Nichanian, Amnon Raz-Krakotzkin, Andrew Rubin, Peter Szendy ve Ruth Tsoffar a bana öğrettikleri şeyler için; Helen Brackett e düşünebileceğimden daha çok; Eduardo Cadava ya Emerson ve çok daha fazlası için; Steven Miller a Open Letter to the Enemy si için; Lecia Rosenthal a gelecek için ve Avital Ronell a da bir kez daha, her şey için. 10
Önsöz Yahudi, Arap ın Avrupa yla ilgisi bariz olmalı: Avrupa onun sınırıdır ve onu sınırlandırandır. O halde, Avrupa ve onunla ilgili şu sorular: Bir düşman kavramı var mıdır? Eğer böyle bir kavram varsa, hangi söylemsel alana (politika, teoloji, hukuk, felsefe, psikanaliz; ama başkaları da söz konusudur) aittir? Hangisini belirler? Veya (ve bu veya nın salınımlarında ondan kaynaklanan her şey gidip gelir) eğer bir düşman kavramı yoksa, eğer düşman kavramı hâlâ tanımlanmayı (veya sadece düşünülmeyi) bekliyorsa, böyle bir tanımlanmayı engelleyebilecek faktörler nelerdir? Bu son soruya verilecek bir yanıt (ve öncekiyle girilecek bir tür ilişki), bu çalışmada gösterileceği gibi, düşmanın (somut, söylemsel ve kaybolan bir alan olarak, Derrida nın deyişiyle ebedi bir hayaletin gölgesi gibi) Arap ve Yahudi tarafından, yani Avrupa nın hem Arap hem de Yahudi yle girdiği ilişki tarafından yapılandırıldığıdır. İkinci bir yanıt da bu yapılandırmanın, bunun karşılığında, tamamen din ve politikayla ilgili olduğudur. Fazla sayıdaki soru karşısında şüphesiz çoktan yetersiz kalmış bu iki cevabın yol açtığı zorluk, Avrupa da, yani Hıristiyan Avrupa da, onların (bir yanda Yahudi, Arap, diğer yanda da din ve politika) birbirlerinden farklılıklarının ama aynı zamanda ayrılmazlıklarının gösterilmesi olacaktır. Farklı bir deyişle ifade edilecek olursa, Yahudi ile Arap, din ve politikanın koşulunu oluşturur. 11
Giriş: Teolojik-Politik in Anları mo-ment [an] İsim. Söylenişi: mõ-mәnt. Etimoloji: Orta İngilizce, Orta Fransızca dan, Latince momentum dan, hareket [movement], dengeyi bozmaya yeterli tanecik; an [moment], movere den hareket etmek. Tarih: On dördüncü yüzyıl. 1 a: zamanın çok küçük miktarı veya parçası: AN [INSTANT] b: görece kısa süre 2 a: şimdiki zaman <şu anda bir roman üzerinde çalışıyor> b: mükemmel veya çarpıcı an <mükemmel zamanları vardır> 3: önemli nüfuz veya etki <çok önemli anlar> 4 : eski kullanım: bir eylemin nedeni veya saiki 5 : tarihsel veya mantıksal gelişimde bir evre 6 a: harekete yol açma eğilimi veya eğilimin ölçüsü, özellikle bir nokta veya eksene göre b: bir nicelikle (kuvvet) belli bir eksene veya noktaya olan mesafenin çarpımı 7 a: bir istatistiksel veri kümesindeki gözlemlenmiş değerlerin sabit bir değerden sapmalarının n inci üslerinin ortalaması b: rastgele bir değişkenin sabit bir değerden sapmasının bir üssünün beklenen değeri eşanlamlısı: ÖNEM e bkz. Merriam-Webster Sözlüğü Şimdi hangi olayların korkunç veya hatta acınacak halde göründüklerine karar vermeliyiz. Bu, ister istemez, arkadaşların veya düşmanların (echthroi nin) ya da bunların hiçbiri olmayanların birbirlerine yönelik eylemleri olmalıdır. Şimdi eğer bir düşman bunu diğer bir düşmana yaparsa, o zaman ne eylemde ne de gayede acınacak bir hal yoktur; asıl felaketin getirdikleri hariç. Aristoteles, Poetika Bu kitapta, düşmanın nasıl düşman olmasıyla, kutuplaşmış Yahudi ve Arap kimlikleri arasına ve içine yerleşmiş düşmanın tarihiyle uğraşıyorum. Eğer bu bir tarih oluşturuyorsa, bir sömürge tarihinden daha uzundur; her ne kadar sömürgesel boyutlar (burada ima edilen, eğer sadece iki önemli aktörün adlarını vermekle yetineceksek, aslında Britanya sömürgeciliğinin ve Amerikan emperyalizminin Ortadoğu çatışması nın yaratılması ve sürmesindeki kurucu ve süren rolleridir), ille daha iyi anlaşılmış olmaları gerekmiyorsa da, muhtemelen daha iyi biliniyor ve daha iyi çalışılmışsa da. Ama Yahudi, Arap: Düşmanın Tarihi, bir tarihten ziyade, bu tarihin neden yazılmadığına dair bir ön çalışmadır. Korkunç bir şekilde fazla tanıdık ve kaçınılmaz şiddet döngüsü bir yana bırakılacak olursa, Arap ile Yahudi arasındaki mesafeyi muhafaza eden ve düşmanlığı canlandıran şey nedir? Arap ile Yahudi arasındaki bu mesafenin, bu karşıtlığın, seçkin anlatıların inandırmaya çalıştıkları 13
Düşmanın Tarihi / Yahudi, Arap üzere eski İncil dönemine kadar giden bu düşmanlığın, Ortadoğu nun, yani savaş ve çatışmanın ezelden beri yakıp yıktığı bir bölgenin ve bir toprağın kaçınılmaz mirasının doğallaştırılması hangi amaçlara hizmet etmektedir; ardındaki gerekçeler nedir? Nasıl oldu da sözde Arap (bir etnik ibare) ve Yahudi (bir dini ibare) terimleri, bunlar farklı veya hatta karşıt politik gündemler, uyarılar ve sofistike eleştiri ve çürütmelere eşlik ederken bile, büyük çeşitlilik gösteren (politik, dini, kültürel ve benzeri) modern söylemlerin içine son derece güçlü bir şekilde yerleşti? 1 Sargon Boulos un Darwish de yayımlanmış çevirisinden, The Adam and Two Edens den (51-53) yararlandım (ve değiştirdim). Çevirime yaptığı yardımlardan dolayı Joseph Massad a son derece minnettarım. Bu kitapta mümkün mertebe mevcut çevirileri kullandım; değişiklikleri ancak benim metinleri nasıl kullandığıma bağlı olarak böyle bir ihtiyaç belirdiğinde yaptım. Herhangi bir çevirinin mevcut olmadığı durumlarda da kendi çevirimi yaptım. İngilizce olmayan sözcükleri alıntılarken, herhangi bir işaret konmamışsa bu genellikle İngilizce metne gönderme anlamına gelmektedir, aksi takdirde Fransızca için F, Almanca için G, İbranice için H ve İtalyanca için de I harflerini kullandım. 1. İsrail/Filistin deki geçmiş ve mevcut durumu açıklayan uygun isimlere dair duraksama ve tereddütler iyi bilinmektedir ve bunlar, bilinçli ya da değil, her bir seçeneğin hizmet ettiği gündem hakkında epey şey söylemektedir. Sonuçta, hasımlar kimdir? İsrailliler ve Filistinliler? Yahudiler ve Müslümanlar? Yahudiler ve Araplar? Siyasi gerçekçiler ve dini radikaller? Yahudi ve Arap, hiçbir şey için değilse, milyonlarca insanın günlük yaşamını belirleyen İsrail kimlik kartlarına kazınmış terimler oldukları için baskındır. Orada yasaların karşısında ve yurttaşlıktan, yani İsrailli olmaktan, ayrı bir kategori olarak düşünülmüş milliyet başlığı altında Yahudi ve Arap vardır. (Burada belli bir seviyede Yahudi teolojik olmaktan arındırılmış ama diğer yandan Arap herhangi bir dini içerikten farklı etnik, politik bir işaret olmaya devam etmektedir.) Yakın bir bağlamda, Bernard Lewis milliyet (yani etnik milliyet) ve yurttaşlık arasındaki ayrımın Doğu Avrupa kökenli soyağacını belgelemektedir. Lewis ayrıca dinin etnisiteye dönüşümünde yer alan bu ayrımın kurumsallaşmasına (bizim durumumuzda Yahudi ) ve sınırlanmasına, hatta dinin bir kimlik kategorisi olarak bir tür ortadan kaldırılmasına (burada Müslüman veya Hıristiyan ın yerine geçen ve bunları ortadan kaldıran Arap ) işaret etmektedir. Lewis dini geride bırakan bu seküler kurumun önemini Sovyetler Birliği ne dayandırır. Eğer tarihsel değilse de, pragmatik sebepler, Lewis ın etnik milliyet, dinin aksine, din değiştirmeye benzer bir eylemle değiştirilemez (Lewis, Semites and Anti-Semites, 34) açıklamasında açıkça ortaya konmaktadır. İsrailliler ve Filistinlilerden (milliyetçilik birincil faktör olarak), Yahudiler ve Müslümanlar dan (din birincil faktör olarak) veya Yahudiler ve Araplar dan (dengeli sözde demokratik politika bir yanda ve fanatik din diğer yanda olarak) bahsedilsin, hiçbir zaman bir hata söz konusu değildir ama İsrail devletinin kurumsallaştırdığı bir durum sürdürülmüş, din ile politika ve Yahudi ile Arap arasında ve içindeki görünmez veya sorgulanmamış ayrımlar bir kez daha onaylanmış olur. Bu kitapta, kısa konudan kopmalar dışında, İsrail ve Filistin in doğrudan önemli bir yer tutmayacağını burada belirtmeliyim; ama diğer yandan bu kitabın her şeyden önce Amnon Raz-Krakotzkin in getirdiği sorulara, kendimi son derece borçlu hissettiğim bu sorgulamalara, refakat edecek mütevazı bir çalışma olabileceğini de düşünmüyor değilim. Burada içinden yazdığım özel bağlamda, Raz-Krakotzkin, şu anda, çoktan Oslo anlaşmalarının merkezine yerleşmiş baskın uzlaşmanın nesnesini oluşturan kavramdan kaçınmak için çift-milliyetlilik (kısmen Hannah Arendt ten alınmıştır) kavramını orijinal şekilde yeniden tanımlamıştır: Ayrılma. Ayrılma, Raz-Krakotzkin in açıklamasına göre, işlevi Filistinlileri Yahudilerden ayırmak olan bir tür özerklik e verilen bir başka addır (Raz-Krakotzkin, A Peace without Arabs, 66). Bu aynı zamanda benim burada açıklamaya çalışacağım tarihi de muhafaza eder (ve pekiştirmeyi hedefler). Farklı bir şekilde ve daha acilen ifade edildiğinde, ayrılma, Tel Aviv, Arapların girmesinin yasaklandığı Batı daki tek kent olduğu zaman çoktan faaliyette geçmiş olandır. O halde, ba- 14
15 Gil Anidjar Herhalde yasa, on dokuz ve yirminci yüzyıllarda sömürgeci devletin tebaasını yönetmek için başvurduğu en önemli tek araç olmuştur. Mahmood Mamdani nin belirttiği gibi, ortak bir medeniyet projesini tek bir iddia tanımlamıştı: Yönetenler veya yönetilenler, Batılılar veya gayri Batılılar olsun, devletin iktidarı altındaki tüm uyruklar ithal Batı yasası aracılığıyla yönetilecekti. 2 Devlet bu hukuk sisteminin içine, yeniyi her zaman var olmuş bir şey olarak formüle etme çabasına katılan baskıcı ve üretken mekanizmalar yerleştirir. 3 Bu mekanizmalardan biri ve aynı zamanda sömürgeleştireni sömürgeleştirilenden ayıran ve hatta aralarında ayırımcılık yapan, ırktı. Bununla beraber, bu tür bir ayırımcılık yeterli değildi. Bu yüzden daha başka farklılıklar devreye sokulmuştu ki, bunların bir kısmı Batı yasasının resmen tesisinden, sömürgeci yönetimin tam anlamıyla yerleştirilmesinden önce gelmişti. Dolayısıyla, bu farklılıkların zamansal sırası, yerleştirdikleri yapılardan daha az önemlidir. O halde, bir düzeyde medeni yasada yerlilerle gayri yerliler, sömürgeleştirenlerle sömürgeleştirilenler arasında ırkçı ayırım gözlemlenirken, diğer bir düzeyde de yerliler farklı gruplara bölünmekte ve her biri farklı bir geleneksel yasalar kümesi vasıtasıyla yönetilmektedir. Irka ek olarak, yasa böylece farklı başka bir kategori oluşturuyordu: etnisite. Yerli kategorisinin hukuken parçalanmasıyla yerli gruplar birbirlerinden farklı etnisitelere ayrılmıştı. Sadece kültürel bir topluluk olan etnik grup, politik bir topluluğa dönüştürülmüştü. Yerel geleneklere başvurularak (Batı) yasasının içinde yasanın dışında olan, hem yasanın içinde hem de yetkisi dışında bir alan yaratılmıştı: Farklı kültürel rış sürecinin ardındaki süreci, birçok açıdan, Avrupa daki radikal sağa yakın görebiliriz: Oslo Anlaşması ndan önce ve sonra atılmış adımlar, Le Pen ve yandaşlarının Fransa da talep ettiklerinin aynısıdır (67). Bu tür ortak parametrelerin olduğu bir tartışmada eksik olan İsrail-Yahudi kimliği tartışmasını Filistin hakları tartışmasıyla birleştirebilecek herhangi önemli bir siyasi pozisyondur (75). Eksik olan, tarihsel bilincin ve tarihsel yorum sorusunun sorgulanmasıdır (68-69) ve Raz-Krakotzkin bunu bir çift milliyetçi yaklaşım, yani İsrail toplumu tartışmasını Yahudi-Filistin çatışmasından ayırmayan bir yaklaşım olarak adlandırır (75). Raz-Krakotzkin in başka bir yerde ifade ettiği gibi, çift milliyetçilik Filistin tarihi ve Filistin milli kimliğinin Siyonist tarihinin tartışılmasının bir parçası, sorumluluk bağlamının asli parçaları olduğu anlamına gelir. Filistin haklarının tanımı ve Yahudi haklarının tanımı tek ve aynı şeydir. Bu Siyonizm in yarattığı sorumluluk bağlamıdır Çift milliyetçi bir bakış açısı ortak bir Yahudi-Arap mekânına gider (Raz-Krakotzkin, A National Colonial Theology 321 e ve ayrıca Binationalism and Jewish Identity: Hannah Arendt and the Question of Palestine a bkz.) 2. Mamdani, When Victims Become Killers, 24. Bundan sonraki göndermeler metinde parantez içinde yapılacaktır. Hukukun, kolonyal ve postkolonyal bağlamlarda iktidarın dağıtıldığı adli özneler oluşturmasındaki rolüyle ilgili bir tartışma için, Massad, Colonial Effects e bkz. Massad, hukuksal postkolonyalcılığın bir tarihöncesi (22) olarak adlandırdığı kritik işe soyunmaktadır. 3. Massad, Colonial Effects, 4.
Düşmanın Tarihi / Yahudi, Arap ve politik gereklilikler tarafından kontrol edilen bir alan. Tek bir hukuk düzeninin içinde birbirinden ayrı etnik farklılıklar, yani doğallaştırılmış politik farklılıklar ortaya çıkmıştı. Yasanın dili, sömürgedeki bu politik farklılıkları, bunları medeniyetsel bir merdivenin basamaklarına yerleştirerek doğallaştırmaya çalışmaktaydı. Yasa, medeniyetsel bir turnusol kâğıdı testi gibi, medeni azınlığı, medenileştirilmeyi bekleyen çoğunluktan ayırmakta, azınlığı bir haklar rejimine dahil ederken çoğunluğu da aynı rejimden dışlamaktaydı. 4 Bu yüzden, dikkate alınması gereken önemli nokta, ırk ve etnisite arasındaki farklılığın öncelikle yasal bir ayrım olduğu ve böylece bir topluluğu hem kapsayan (Batı yasası tarafından yönetilen) hem de dışlayan (yasanın, yasanın dışında olması gerektiği sonucuna varması) ve onu geleneksel olarak adlandırılan bir dizi farklı yasalara tabi kılan tarihtir. Sömürgeci devlet ve Batı yasası, sömürgeleştirilenin içinde politik farklılıklar yaratmıştır. Ama aynı zamanda bunları, kültürel ve aslında etnik farklılıklar olarak doğallaştırmıştır. Tek bir hukuk sistemi içinde, tek bir sömürgeleştirilmiş topluluk içinde, etnisite ve ırk, çoğunluk ve azınlık, yerli ve gayri yerli arasında iç farklılıklar belirmiştir. (26-27). Mamdani Afrika da kurulmuş taksim rejimini* açıklarken, sömürgeleştirilmiş çoğunluğun üstüne yerleştirilen ırksallaştırılmış azınlıkların, bağımlı ırklar şeklinde tanımlandığını belirtmektedir. Bunlar, sömürgeleştirilmiş çoğunluktan, gayri yerliler olarak farklı tutulmuş ve zımni yurttaşlara dönüştürülmüştür. Bunlar, yurttaşlık haklarından mahrumdu. Ama diğer yandan, tam yurttaşlara dönüşme potansiyelleri de vardı. Sömürgeleştirilmişlerse de, medenileştirme misyonu olarak adlandırılan muazzam ezici aygıtın içinde yardımcı memur işlevindeydiler. Sömürge yöneticilerine dahil olmadan, sömürge yönetiminin, devlet aygıtı veya pazar yerindeki temsilcileri şeklinde parçası olmuşlardı. Bu şekilde, araçsallıkları ne kadar zorla dayatılmış ve sağladıkları yararlar da ne kadar küçük kalmış olursa olsun, sömürgeci sistemin hem araçları hem de ondan yarar sağlayanları olarak görülmüşlerdi. Sö- 4. Mamdani, When Victims Become Killers, 25. Bu konu hakkında da, Massad ın Colonial Effects ine ve bu çalışmada Ürdün de medeni hukuk ve kabile hukuku arasında yapılan ayrıma dair benzer bir sürecin anlatıldığı açıklamaya bkz. Bu, 1921 ve 1976 arasında, tüm Bedevilerin medeni hukuk karşısında görünürde eşit ama kabile hukuku karşısında farklı olduklarını (50) getirmiş olan bir süreçtir. Britanya baskısının bir sonucu olarak, Bedeviler Mandasal-Hashemite devleti tarafından çıkarmış Kabile Mahkemeleri Kanunu nun yürürlüğe konduğu Ekim 1924 kadar erken bir tarihte bir dizi yeni yasayla yönetilecektir (52 ve 55-56 ya bkz). Massad, çabasını, bu bölünme ile geleneksel ve modern arasındaki ayrımı birbiriyle ilişkilendiren bağların keşfine yöneltir. Bedevilerin belli bir bölgeye sıkıştırılmış olmalarını ve tarihsel fantezi, turizm ve kanunların uygulanmasını sağlamadaki (asker ve polis olarak) rollerini tartışır. * Bölümlere ayırarak yönetme. (ç.n.) 16