KURTULUȘ SAVAȘI - Cepheler Dönemi - Burak ÜNSAL Tarih Öğretmeni
Düzenli Ordunun Kurulması Nedenleri: Kuva-yı Milliye nin ișgalleri durduramaması Kuva-yı Milliye nin zararlı faaliyetleri Düzenli ordulara karșı düzenli ordularla hareket etme ihtiyacı.
Sonuçları ve Önemi: Kuva-yı Milliye birlikleri düzenli orduya geçiș yaptı. Seferberlik ilan edildi Düzenli orduya katılmak istemeyen bazı kuva-yı milliyeciler isyan etti.
A-) Doğu Cephesi Ermeniler ile savașıldı. Osmanlı dan kalan, Kazım Karabekir in komuta ettiği düzenli ordu kullanıldı. Ermeniler mağlup edildi. Savaș sonunda Gümrü Antlașması İmzalandı.
Gümrü Antlașması ile: Ermeniler Doğu Anadolu yu boșalttı. Doğu sınırları güvence altına alındı. Bu birlikler Batı Cephesi ne kaydırıldı. Ermenistan TBMM yi tanıyan ilk devlet oldu. Sevr Antlașması nın uygulanamayacağı ilk defa görüldü. ÖNEMİ: TBMM nin ilk askeri ve siyasi bașarısıdır.
B-) Güney Cephesi Fransızlara karșı savașıldı. Kuva-yı Milliye birlikleri kullanıldı Maraș ta Sütçü İmam, Antep te Șahin Bey halkı örgütledi. TBMM bölgeye sadece deneyimli subaylar ile yardımcı oldu. Fransızlar kazanmıștır. Ancak verdiği kayıplar nedeniyle geri çekilmiștir. Ankara Antlașması nı imzalayarak Fransa bölgeden çekildi.
Șahin Bey
C-) Batı Cephesi
Yunanlılar ile savașıldı. TBMM nin olușturduğu düzenli ordu kullanıldı Beș tane savaș yapılmıștır İsmet Pașa ve Ali Fuat Pașa tarafından komuta edilmiștir. Kurtuluș Savașı nın en önemli cephesidir.
1-) I. İnönü Savașı Nedeni: Yunanlıların ișgallerini genișletmek istemesi. Önemi ve Sonuçları: TBMM ordusu kazandı. Düzenli ordunun ilk zaferidir. TBMM ve orduya olan güven arttı. Çerkez Ethem isyanı bastırıldı.
I. İnönü Savașı Kurtuluș Savașı için MİLAT oldu. Moskova Antlașması İstiklal Marșı nın kabulü Londra Konferansı Afganistan ile dostluk antlașması Teșkilat-ı Esasiye nin kabulü
Londra Konferansı Toplanma Nedeni: İtilaf Devletlerinin Sevr Antlașması nı biraz hafifleterek TBMM ye kabul ettirmek istemesi. NOT: İtilaf Devletleri konferansa TBMM ve Osmanlı hükümetini birlikte çağırdı. Amacı: İkisini birbirine düșürerek isteklerini kabul ettirmek.
Sonuçları ve Önemi: Hiçbir sonuç alınamadan konferans dağıldı. TBMM nin katıldığı ilk konferanstır. TBMM İtilaf devletlerince resmen tanındı.
İstiklal Marșı nın Kabulü
İsmet İnönü nün teklifi ile gündeme geldi Amaç: Halkın ve ordunun moralini arttırmak. Yapılan bir yarıșma ile M.Akif Ersoy un șiiri Milli Marș olarak kabul edildi.
Moskova Antlașması Sovyet Rusya ile imzalandı Maddeleri: Batum Gürcistan a bırakıldı. Çarlık Rusya ile Osmanlı arasında yapılan antlașmalar geçersizdir. Bir tarafın tanımadığı antlașmayı diğeri de tanımayacak
Önemi ve Sonuçları: TBMM yi tanıyan ilk büyük devlet Rusya oldu. Kurtuluș Savașı için maddi destek sağlandı. TBMM ile Rusya arasında ittifak kuruldu.
Afganistan ile dostluk antlașması Karșılıklı kültürel ilișkilerin geliștirilmesi için imzalandı. Önemi ve sonuçları: TBMM yi tanıyan ilk müslüman devlet Afganistan oldu.
Teșkilat-ı Esasiye nin kabulü(1921 Anayasası) 1 nolu kararların anayasalașmıș halidir. Ulusal Egemenlik anlayıșını benimsemiștir. TBMM nin varlığını hukuki açıdan belgelenmiștir. İhtilal anayasasıdır. Kișisel hak ve özgürlüklere yer verilmemiștir. Güçler birliğini savunmuștur. Meclis in bașkanı hükümetin de bașkanıdır(meclis hükümeti) Șeriat ile ilgili hükümler vardır(laik değildir)
2-) II. İnönü Savașı Nedeni: Yunanlıların I. İnönü Savașı nın intikamını almak ve TBMM ordusuna Sevr Antlașması nı zorla kabul ettirmek istemesi. Sonuç: - TBMM ordusu kazandı. - İtalya Anadolu dan sessizce çekilmeye bașladı.
Siz orada yalnız düşmanı değil, milletin makus talihini de yendiniz (Mustafa Kemal in İsmet Paşa ya telgrafı)
3-) Kütahya-Eskișehir Savașları Nedeni:Türk ordusunun güçlenmesini engellemek amacıyla Yunanlıların saldırısı ile bașladı. Yapılan savașı Türk ordusu kaybetti.
Önemi ve sonuçları: Düzenli ordunun ilk ve tek yenilgisidir. Mustafa Kemal Bașkomutan ilan edildi ve TBMM nin yetkileri(yasama,yürütme, Yargı) 3 aylığına ona verildi. Türk ordusu taktik gereği Sakarya Nehri nin doğusuna çekildi. Yunanlılar Ankara ya 80 km yaklaștı. Ordunun ihtiyaçlarını karșılamak üzere Mustafa Kemal in emri ile Tekalif-i Milliye Emirleri yayımlandı. Bașkent in Kayseri ye tașınması gündeme geldi
Tekalif-i Milliye Emirleri (Milli yükümlülükler) Her ev bir çift çamașır, çorap ve çarık verecek Halkın elindeki her türlü giyecek, yiyecek, araç ve gerecin %40 ına bedeli sonradan ödenmek șartıyla el konulacak. Elinde ulașım aracı olanlar ayda 100 km lik bir mesafe ile orduya yardım edecek. Bütün silahlar teslim edilecek. Marangoz ve diğer ustalar ordunun emrine girecek. Bu yardımların toplanması için her ilçede Tekalif-i Milliye komisyonları kurulacak
Maarif(Eğitim) Kongresi 15-16 Temmuz 1921 de Ankara da toplandı Kongrede eğitimin sorunları tartıșılmıș, Milli bir eğitim için neler yapılabileceği kararlaștırılmıștır. ÖNEMİ: Savaș anında bile eğitime önem verildiğini gösterir.
4-) Sakarya Meydan Savașı
Önemi ve Sonuçları Türk ordusunun kesin zaferi ile sonuçlandı. 22 gün sürmesi nedeniyle en uzun süren savaștır. Bir çok subay șehit olduğu için Subaylar Savașı da denir. Türklerin 1683 II. Viyana Kușatması ndan bu yana süren savunması sona erdi ve saldırı durumuna geçti. Son savunma savașıdır. İngilizler ile esir mübadelesi yapıldı. Ukrayna ile dostluk antlașması imzalandı.
Mustafa Kemal Gazilik ünvanı ve Mareșallik rütbesi verildi. Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan ile Kars Antlașması imzalandı. Fransa ile Ankara Antlașması imzalandı. İtilaf devletlerinin ateșkes teklifi reddedildi.
Bașkomutan Mustafa Kemal
Ankara Antlașması Fransa ile imzalandı. Fransa güney cephesinde yenilmesine rağmen belki Türkler batıda yenilir diye bu antlașmayı geciktirmiști. Sakarya Savașı ile Türkler kesin olarak galip gelince masaya oturdular.
Önemi ve sonuçları: Hatay da özerk bir yönetim kurulacak. Hatay dıșındaki sınırlarımız belli oldu. Fransa TBMM yi tanıyan ilk İtilaf devleti oldu. Fransa nın İngiltere ye rağmen böyle bir antlașma imzalaması aralarında görüș ayrılığı olduğunu gösterir.
Kars Antlașması: Kafkas Devletleri ve TBMM arasında imzalandı. Batum Gürcistan a bırakıldı. Doğu sınırımız belli oldu.
5-) Büyük Taarruz ve Bașkomutanlık Meydan Savașı
Bizzat Mustafa Kemal tarafından yönetildi. Hazırlıkları 1 yıl sürdü.(düșmanı tamamen yurttan atmak için) Önemi ve sonuçları: Türk ordusunun zaferi ile sonuçlandı. 9 Eylül de İzmir, 11 Eylül de Bursa, 18 Eylül de bütün düșmanlar Batı Anadolu dan temizlendi. Birlikler Doğu Trakya yı kurtarmaya giderken İngilizler Ateșkes teklif etti ve Mudanya Ateșkes Antlașması imzalandı.
emrin verildiği orijinal belge
Mudanya Ateșkes Antlașması(11 Ekim 1922) TBMM yi temsilen İsmet Pașa katıldı. (Mustafa Kemal in en güvendiği kiși olması nedeniyle)
Atlașmaya göre: Silahlı çatıșmalar sona erecek. Doğu Trakya ve boğazların yönetimi TBMM ye bırakılacak(savașılmadan alınmıș oldu- Osmanlı nın yok sayıldığını gösterir) Önemi: Kurtuluș Savașı nın sıcak savaș dönemi sona erdi, Diplomasi dönemi bașladı. Osmanlı Devleti hukuken sona ermiș oldu.
DİKKAT!!! Kurtuluș Savașı nda Yunanlılar ile savașılmasına rağmen ateșkes antlașması İngiltere ile imzalanmıștır. Bu durum asıl düșmanı göstermesi bakımından önemlidir.
Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) Nedenleri: Padișah ve hükümetin Milli Mücadele karșıtı hareketleri İtilaf Devletleri nin Lozan a TBMM ile birlikte İstanbul Hükümetini de çağırması (birbirine düșürerek kendi çıkarları doğrultusunda kararlar alınmasını sağlamak)
1 Kasım 1922 de çıkarılan bir kanun ile saltanat kaldırıldı. Buna Göre: Osmanlı Devleti resmen sona eriyordu. Halifelik kaldırılmadı. TBMM ye bağlı bir kurum haline getirildi.(halkın tepkisinden çekinildiği için kaldırılmamıștır) Son padișah VI. Mehmet Vahdettin bir İngiliz zırhlısı ile İstanbul dan ayrıldı.
Önemi ve Sonuçları: Ulusal egemenlik yolunda önemli bir adı atıldı. Laik devlet düzenine geçiște ilk așamadır. Lozan Konferansı nda halkı sadece TBMM nin temsil etmesi sağlanmıș oldu. Halife olarak Abdülmecid Efendi seçildi.