Bir internet bağımlığımız eksikti! Çağımızda interneti kullanmak yemek içmek kadar doğal ama bunun da fazlası bağımlılığa neden oluyor. Günün 20 saatini internet başında bile geçirenler var. Araştırmalar Türkiye de internet kullanan 100 kişiden 2 sinin bağımlı olduğunu gösteriyor. Ancak korkmayın; alkol ve madde bağımlığı gibi internet bağımlılığının da tedavisi var. Bu tedavilere yalnızca bireyin değil ailenin de katılımı gerekiyor. G Ü L Ş E N K A N D E M İ R Sabah erkenden kalkar kalkmaz yüzünü bile yıkamadan bilgisayarın düğmesine basıyor Bilgisayar açılırken aceleyle yüzünü yıkayıp, yatak kıyafetlerini çıkartmadan ekranın başına oturuyor. En az bir-iki saat her gün kahvaltıdan önce bilgisayardaki çiftliği ile ilgileniyor. Annesi kahvaltıya defalarca çağırmasına rağmen mouse u elinden bırakamıyor. Karnı zil çalmasına rağmen bilgisayarın başından ayrılamıyor. 17 yaşındaki Emre, üniversite sınavında başarısız olduktan sonra adeta hayattan koptu. Artık ne dışarı çıkıyor, ne arkadaşlarıyla görüşüyor. Neredeyse tüm gününü bilgisayar başında geçiriyor. Annesi ve babası artık ne yapacaklarını bilemez durumdalar Aslında Emre, Türkiye deki internet bağımlılarından sadece biri SOSYAL İZOLASYON TEHLİKESİ Teknoloji ve bilimsel gelişmelerin artmasıyla birlikte bilgisayar, internet ve cep telefonları hayatımızın vazgeçilmezi oldu. Evet özellikle internet, günümüzde bilgiye ulaşmanın en kolay yolu Ancak internet, bilgi ve iletişim kaynağı olmanın ötesinde bazı kişiler için bağımlılığa dönüşüyor. Diğer bir deyişle, bazı internet kullanıcıları gerçek dünyada karşılığını bulamadığı tutkuları ve tutsaklığı sanal dünyada yaşıyorlar. Teknolojinin getirdiği yeni bağımlılıklardan biri olan internet bağımlılığı gittikçe önemli bir problem haline geliyor. BA- TEM den (Bağımlılık Tanı ve Tedavi Merkezi) uzman psikolog Alper Aksoy, internetin sosyal iletişimi artıran bir iletişim aracı olduğunu ancak yanlış kullanıldığında sosyal izolasyona neden olabildiğini söylüyor. Aksoy, İnternet iletişimi kolaylaştırabilir. Ama olumsuz etkileyerek bozabilir de. İnternet ve bilgisayar bağımlılığının çok farklı tiplerini günlük pratikte görüyoruz. Her geçen gün daha da yeni tipler göreceğimiz kesin diyor. Aksoy un verdiği bilgiye göre, internet ve bilgisayar bağımlılığına sahip olanları beş 14 İSMMMO YAŞAM KASIM-ARALIK 2012
grupta toplamak mümkün. Bunlar; sanal-seks meraklıları, arkadaş arayanlar, online kumarbazlar, bilgi bağımlıları ve bilgisayar kurtları. Yeni bilgilere ulaşmak için internette saatlerce sörf yapmak da, sanal kumarhaneler ve alışveriş sitelerinde saatler geçirmek de bağımlılık. AİLEYİ İHMAL EDİYORLAR Peki internet ve bilgisayar bağımlılığının belirtileri neler? En başta, bağımlılar bilgisayar başında bu kadar çok zaman geçirmenin yanlış olduğunu bildiği halde kendini durduramıyorlar. Gittikçe de harcadıkları zamanı artırıyorlar. Buna bağlı olarak aile ve arkadaşlarını ihmal ediyor, onlara ayırdıkları zamanı günden güne azaltıyorlar. Bilgisayar başında kendini iyi hisseden bağımlılar, zamanla boşluk hissi yaşıyorlar. Çoğu depresyona giren bağımlılar, bilgisayar başında olmayınca huzursuz ve sinirli oluyorlar. Ancak bu yaşam biçimi nedeniyle hayatlarının kontrolünü kaybediyorlar. Yaptıkları konusunda yalan söyleme, okul başarısının düşmesi, işe zamanla performansının azalması, ailesine karşı sorumluluklarını yerine getirememesi gibi psikososyal işlevlerin bozulmasına neden oluyor. AİLE TEDAVİYE KATILMALI Türkiye'nin ilk nöropsikiyatri hastanesi olan NPİS- TANBUL Nöropsikiyatri Hastanesi nin Yönetim Kurulu Başkanı ve Üsküdar Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Nevzat Tarhan, internette geçirilen zaman tek başına bir kriter olmasa da, bağımlı kullanıcıların haftada 40-80 saat arası, bir oturumda ise 20 saatin üzerinde internette zaman harcayabildiklerini söylüyor. Bu sebeple bağımlılar hem uykuya gereken zamanı ayıramıyorlar, hem de ertesi sabah iş/okul ile ilgili sorun yaşıyorlar. Buna ek olarak bilgisayar ekranı başında hareketsiz geçirilen uzun saatler, göz sorunları, bel ağrısı, karpal tünel sendromu gibi bedensel sorunlara da sebep olabiliyor. İnternet bağımlılığı, madde bağımlılığı ile karşılaştırıldığında ise benzer mesleki, ailevi ve akademik sorunlara yol açıyor. Prof. Dr. Nevzat Tarhan, diğer bağımlılıklarda olduğu gibi internet bağımlılığında da ailenin, kişinin bilgilendirilmesi ve uyarılması bağımlılığın önlenmesinde önemli olduğunu söylüyor. Tarhan, Tüm ailenin tedaviye katılımı gerekiyor. KASIM-ARALIK 2012 İSMMMO YAŞAM 15
Tedavide esas amaç, öncelikle kişinin internet kullanım sebeplerini ortaya çıkararak bu sebepler üzerinde çalışmak, bir yandan da kişinin hayatını programlamak ve internet başında geçireceği zamanı azaltmak için dışsal kontroller geliştirmek diyor. 8 HAFTALIK PROGRAM Evet, bilgisayar ve internet bağımlılığı tedavi edilebiliyor. Bunun için bireysel programlar uygulanıyor. Alkol, kumar, madde gibi bağımlılıkların tedavisinde bağımlılığı oluşturan durum genel olarak yasaklanıyor. Ancak artık bilgisayarsız ve internetsiz bir yaşam mümkün olmadığı için, bilgisayar ve internet bağımlılığında bağımlılığı oluşturan durumu tamamıyla yasaklamak çare olmuyor. Bu nedenle, bilgisayar ve internet bağımlılığı tedavisindeki amaç, kişinin bir daha bilgisayar ve internet kullanmaması değil, bilgisayar ve internet kullanımını kontrol etmeyi öğrenmesi BA- TEM den (Bağımlılık Tanı ve Tedavi Merkezi) uzman psikolog Alper Aksoy, İnternet bağımlılığı tedavisinde bilişsel davranışçı teknikler kullanıyoruz. Bireysel görüşmeler, bilişsel davranışçı tedavi teknikleri, BATEM tarafından geliştirilen Bilgisayar Kullanımını Kontrol Programı (KOP), ailenin tedaviye katılımı, aile eğitiminden oluşan bir bilgisayar, internet bağımlılığı tedavisi yaklaşımını oluşturuyor... Sekiz haftalık paket program uyguluyoruz. İnternet bağımlılığı tedavisinde kullanılan Bilgisayar Kullanımını Kontrol Programı, BATEM tarafından özel olarak geliştirilmiş bir bilgisayar programıdır. Bu programda bilgisayar ve internetin kontrollü kullanılabilmesi hedefleniyor diyor. DEVLETTE TEDAVİ MÜMKÜN Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi nde de geçen yıl İnternet Bağımlılı- 16 İSMMMO YAŞAM
ERKEKLER DAHA ÇOK ŞİDDET OYUNLARI OYNUYOR Prof. Dr. Nevzat Tarhan (NPİS- TANBUL Nöropsikiyatri Hastanesi Yönetim Kurulu Başkanı): Günümüzde teknolojinin yaygınlaşması ile yeni bağımlılıklar görülüyor. İnternet bağımlılığı da bunlardan biri. Her yaşta ve cinsiyette görünen bir rahatsızlık olmasına rağmen diğer bağımlılıklara göre daha erken yaşlarda başlıyor. Özellikle 12-18 yaşları riskin en yüksek olduğu dönemler Cinsiyetler arası farka bakıldığında ise internet bağımlılığının erkeklerde kızlara göre 2-3 kat fazla olduğu görülüyor. Ayrıca erkekler ve kızlar arasında internette geçirilen zamanın içeriği açısında da bazı farklar var. Kızlar daha çok okuyarak ya da chat programlarında sohbet ederek zaman geçirirken, erkeklerin spor ve şiddet oyunlarını tercih ettiği görülüyor. İnternet bağımlılığının toplumda görülme olasılığı yüzde 1.8 Bu rakamlar bize internet bağımlılığının toplumda sık görülen ve tedavisi gerekli bir rahatsızlık olduğunu söylüyor. İnternet bağımlılığında eşlik eden başka psikiyatrik bozukluklar olabilir. Sosyal fobi ya da depresyon internet bağımlılığı olan kişilerde görülen bozukluklar arasında. Bu durumlarda eşlik eden rahatsızlıklar internet bağımlılığının sebebi ya da sonucu da olabiliyor. Kişinin erken yaşlarda internet başında uzun süre zaman geçirmesinin dikkat eksikliği gelişmesinde etken olduğu görülüyor. Hiperaktivitenin varlığı ise internet bağımlılığının gelişmesinde risk faktörü olarak görülüyor. ğı Polikliniği açıldı. Kliniğin çalışmaları hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisi ne Bilişim ve İnternet Araştırma Komisyonu na bilgi veren Uzman Dr. Ömer Şenormancı, internet bağımlılığının tedavi edilmesi gerektiğini belirtiyor. Bağımlılığın semptomları arasında özbakımın azalması, göz kuruması, sırt ve bel ağrıları, hareket azlığına bağlı kilo alımı, karpal tünel sendromu, uyku düzeninde bozulma, kan şekeri düzensizlikleri olduğunu söylüyor. Şenormancı nın verdiği bilgiye göre, dünyada internet bağımlılığı için ilk yataklı klinik 2006 yılında Pekin'de açıldı. ABD, Çin, Güney Kore, Tayvan'ın internet bağımlılığını ulusal bir problem olarak tanımladıklarını belirten Şenormancı, sadece Güney Kore'de 140'ın üzerinde internet bağımlılığı tedavi kliğinin hizmet verdiğini söylüyor. ABD'de 14 bin dolar olan internet bağımlılığı tedavi masraflarının Türkiye'de SGK kapsamında ücretsiz sunulduğunu da sözlerine ekliyor. BOŞANMA NEDENİ Yapılan araştırmalara göre internet bağımlığı erken yaşlarda başlıyor. Özellikle 12-18 yaşları riskin en yüksek olduğu dönemler. İnternet bağımlılığının toplumda görülme olasılığı yüzde 1.8. İnternetle ilk tanışan ülkelerden olan ABD'de her üç boşanmanın birinin nedeni, internet bağımlılığı olarak görülüyor. ABD'de yapılan geniş bir çalışma olan internet bağımlılığı düzensizliği raporuna göre internetin bağımlılık yapan ve kişilerin ilişkilerini bozan en önemli alanların başında chat odaları, oyun ve program indirilen siteler geliyor. AKILLI TELEFON BAĞIMLILIĞI Teknolojinin gelişimiyle birlikte yalnızca internet bağımlılığından bahsetmek mümkün değil. Telefonla konuşmak, SMS mesaj göndermek, Playstation da oynamak diğer teknoloji bağımlıklarından bazıları Gerçi artık akıllı telefonlar birçok teknolojik faaliyeti bünyesinde buluşturduğu için gençler açısından bir de akıllı telefon bağımlığından söz etmek mümkün. Cisco nun dünya çapında yaptığı bir araştırmaya göre gençlerin yüzde 90 ı güne akıllı telefonlarıyla başlıyor. 18 ülkeden, 18 ve 30 yaş arasındaki 3 bin 600 kişiye uygulanan araştırmaya göre 10 kişiden 9 u sabah yataktan kalkmadan akıllı telefonlarını ellerine alıyorlar ve sosyal medya, sosyal ağlar, e-postalar gibi hizmetlerden yararlanıyorlar. Sabah güne bu şekilde başlayan kişiler aynı şekilde devam ediyorlar. Gün içinde sosyal medya sitelerini ziyaret ediyorlar, sosyal ağlara giriyorlar, e-postalarını sık sık kontrol ediyorlar. BİR YANLARI EKSİKMİŞ HİSSİ Araştırmaya katılan kadınların yüzde 85 i akıllı telefonlardan sosyal ağlara girmeyi, sosyal medya sitelerine mesaj göndermeyi ve e-postala- İNTERNET BAĞIMLILARI Sanal-seks meraklıları: Erotik ve pornografik sayfalara meraklı bağımlılar. Genellikle erkeklerde görülüyor. Araştırmalarda pornografik sayfaları ziyaret edenlerin yaklaşık yüzde 85'inin erkek olduğu belirtiliyor. Arkadaş arayanlar: Bu gruba siber ilişki meraklıları giriyor. Buluşma yeri, chat odaları. Birçok kişi gerçek hayattan kaçışı burada arıyor. Online kumarbazlar: Sanal kumarhanelerin ve alışveriş sitelerinin müşterileri bu grupta yer alıyor. Bilgi bağımlıları: Yeni bilgilere ulaşmak için saatlerce sörf yaparlar, siteden siteye atlayıp, enformasyon yüklemesinden haz alıyor. Bilgisayar kurtları: Bu grupta ise bilgisayara ve bilgisayar teknolojisine kafa takmış, genelde Doom ve oto yarışı gibi bilgisayar oyunlarına meraklı gençler ve yetişkin erkekler yer alıyor. KASIM-ARALIK 2012 İSMMMO YAŞAM 17
rını kontrol etmeyi seviyor. Erkeklerde bu oran daha düşük ve yüzde 63 seviyesinde. Gelelim bu durumun bağımlılık tarafına Araştırmaya katılan kişilerin yüzde 40 ı akıllı telefonlarını kontrol edip sosyal medya sitelerine girmeyip, sosyal ağları ziyaret etmediği zaman kendilerini eksik hissettiklerini söylüyor. Bu da en önemli bağımlılık göstergesi olarak kabul ediliyor. Cisco Connected World Technology Report un verilerini yorumlayan Cisco nun Türkiye Ülke Müdürü Ümit Cinali, Türkiye de özellikle Y neslinin (1980 sonrası doğanlar) yüzde 77 sinin akıllı telefonlarını sürekli kontrol etmedikleri zaman endişeli, bir yanları eksikmiş gibi hissettiğini söylüyor. Y Nesli nin alışkanlıklarının iş yapma şekillerini değiştireceğini söyleyen Cinali, Y Nesli nin hayatında akıllı telefonların vazgeçilmez bir yeri olduğunu gördüklerini belirtiyor. Y Nesli nin dünyada yüzde 60 ı, Türkiye de yüzde 93 ü içgüdüsel olarak akıllı telefonlarından e posta, kısa mesaj ve ya sosyal medya güncellemelerine bakıyor. Y nesli nin dünyada yüzde 42, Türkiye de ise yüzde 77 si akıllı telefonlarını sürekli kontrol etmedikleri zaman endişeli, bir yanları eksikmiş gibi hissediyor. Türkiye deki bu yüzde 77 lik kesimin yüzde 81 i de bu bağımlılık durumundan rahatsız. Akıllı telefonundan güncellemeleri sürekli kontrol edenler arasında kadınların oranı yüzde 85 ile daha fazla. Bu arada Y Nesli akıllı telefonları en çok yatakta kullanıyor. Ailesi ve arkadaşlarıyla dışarıda buluşup sohbet etme ve vakit geçirerek sosyalleşmede dünyada ön sıralarda olan Türkiye nin, Polonya ve Hindistan dan sonra akıllı telefonunu yemekte en az kullanan ülkelerden biri olduğunu da belirtelim.
İNTERNET BAĞIMLILIĞI TESTİ 1. Ne kadar sıklıkla başlangıçta amaçladığınızdan daha uzun süre internette kalıyorsunuz? 2. Nette daha uzun zaman geçirdiğiniz için ne sıklıkla evdeki sorumluluklarınızı ihmal ediyorsunuz? 3. Ne sıklıkla internetteki heyecanı eşinizle yaşayabileceğiniz yakınlığa tercih ediyorsunuz? 4. Ne sıklıkla internetten tanıştığınız kişilerle arkadaşlık ve yakınlık kuruyorsunuz? 5. Ne sıklıkla yaşamınızdaki diğer kişiler internette geçirdiğiniz zaman konusunda yakınıyorlar? 6. Ne sıklıkla nette geçirdiğiniz zaman yüzünden ders notlarınızda düşme veya okul ödevlerinde aksama oluyor? 7. Ne sıklıkla sizin için gerekli bir şeyi yapmadan önce maillerinize bakarsınız? 8. Ne sıklıkla internet yüzünde işiniz ve/veya iş verimliliğinizde azalma olmaktadır? 9. Size internette ne yaptığınız sorulduğunda ne sıklıkla savunucu ve gizleyici olursunuz? 10. Ne sıklıkla yaşamınıza dair rahatsız edici düşünceler internetten gelen olumlu düşünceler aracılığıyla kaybolur? 11. Ne sıklıkla tekrar internete girme zamanı konusunda beklenti içine girersiniz? 12. Ne sıklıkla yaşamın internet olmadan çok sıkıcı, boş ve keyifsiz olduğunu düşünürsünüz? YANITLAR VE PUANLARI Nadiren- 0 Ara sıra-1 Bazen- 2 Sıklıkla-3 Hemen her zaman-4 Geçerli değil-5 13. Ne sıklıkla internette olduğunuz zaman birisi sizi engellediğinde kızar veya bağırırsınız? 14. Ne sıklıkla gece uzun saatler internette olma nedeniyle uykusuz kalırsınız? 15. Ne sıklıkla kapalı olmasına karşın internet ile ilgili yoğun zihinsel meşguliyetiniz olur? 16. Ne sıklıkla nette iken sadece bir kaç dakika daha dediğinizi fark edersiniz? 17. Ne sıklıkla internette geçirdiğiniz zamanı azaltmaya çalışıp başaramadığınız oldu? 18. Ne sıklıkla internette ne kadar süredir kaldığınızı gizlediğiniz oldu? 19. Ne sıklıkla başkalarıyla olduğunuz zamandan daha fazlasını internette geçiriyorsunuz? 20. Ne sıklıkla internette olmadığınız da mutsuz, huysuz ve sinirli hissedip bağlanınca bu olumsuz duyguların kaybolduğunu hissediyorsunuz? TESTİ NASIL UYGULAYACAKSINIZ? Her soru için aşağıdaki yanıtlardan birini verip karşısına puanlarını yazın. Daha sonra puanları toplayıp testin sonucunu öğrenin. SONUCU ÖĞREN 20 49 puan: Ortalama bir internet kullanıcısısınız. Bazen web de biraz uzun kalsanız bile kontrol konusunda başarılısınız 50-79 puan: Sıklıkla internet nedeniyle sık veya nadir problemleriniz oluyor. Lütfen bu sorunların hayatınızdaki önemini göz önüne alınız. 80 100 puan: İnternet kullanımı hayatınızda çok önemli sorunlara yol açıyor. Tedavi olmanız gerekiyor. KASIM-ARALIK 2012 İSMMMO YAŞAM 19