YAYIN KURULU Hazırlayanlar Aylin Gürlek YAYINA HAZIRLAYANLAR KURULU Kurumsal Yayınlar Yönetmeni Saime YILDIRIM Kurumsal Yayınlar Birimi Dizgi & Grafik Mustafa Burak SANK & Ezgi Güler & Meltem Temel Sumru Almacak & Gamze Kaya & Pınar KORKMAZ Yasin ÇELEBİ & Reyhan KARAHASANOĞLU Baskı - Cilt Neşe Matbaacılık Yayıncılık Sanayi ve Tic. A.Ş. Adres:Akçaburgaz Mh. Mehmet Deniz Kopuz Sk. No:17 3.Bodrum Esenyurt / İSTANBUL Yayıncı Sertifika No: 32077 Matbaa Sertifika No: 22861 ISBN: 978 605 9213 30 1 İstanbul 2015 Bu eserin her hakkı saklı olup tüm hakları Elfi Yayıncılık a aittir. Kısmi de olsa alıntı yapılamaz, metin ve soruları aynen değiştirilerek elektronik, mekanik, fotokopi ya da başka bir sistemle çoğaltılamaz, depolanamaz. Copyright Tüm Hakları Saklıdır.
TARİH
Defterlerimizi Tanıyalım Ünite konularının belirtilerek soru tarzında öğrencinin ilgisini çekecek şekilde yazıldığı bölümdür. Öğrencinin akıllı defter üzerinde not tutması için ayrılan bölümlerdir. Konu ile ilgili verilen örnekler bölümüdür. Sınıf içerisinde öğrencinin bireysel veya grupla çalışacağı önceden hazırlanmış görseller üzerinde doldurma, boyama, çizme, kesme gibi etkinliklerin yapıldığı çalışma sayfalarıdır. Konu ile ilgili dikkat edilmesi gereken, uyarılar, notlar vb. Konu ile ilişkili gerçek hayattan merak uyandıracak ilginç bilgiler bölümüdür.
Defterlerimizi Tanıyalım Sınıf içerisinde öğrencinin bireysel veya grupla çalışacağı önceden hazırlanmış görseller üzerinde doldurma, boyama, çizme, kesme gibi etkinliklerin yapıldığı çalışma sayfalarıdır. Ünitenin sonunda yer alan üniteyi özetleyen kavram ağlarıdır. İlgili ünitedeki tüm konuları içerecek, öğrencinin ne kadar öğrendiğini test edecek açık uçlu ve çoktan seçmeli sorulardan oluşan bölümdür. Ünite sonunda ilgili ünitedeki tüm bölümleri ve konu / kavramları içerecek şekilde klasik ve / veya test türündeki soruları içeren bölümdür. Konu ile ilgili oyun, bulmaca, zeka soruları vb. eğlence köşeleridir. Ünite sonunda veya konu aralarında olabilir. Ünite sonlarında veya konu aralarında yer alan evde bireysel veya ailesiyle uğraşabileceği, müze gezisi, roman tavsiyesi, atölye çalışması vb. önerilerin olduğu bölümdür.
1. ÜNİTE : BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) Beylikten Devlet e 10 Kayıların Anadolu ya Gelişi ve Yerleşmesi 13 Balkanlardaki Fetihler 16 Anadolu da Siyasi Birliği Sağlama Faaliyetleri 20 Ankara Savaşı ve Fetret Devri 21 Anadolu da Siyasi Birliğin Yeniden Sağlanması 22 Balkanlarda Osmanlı Hakimiyetinin Güçlenmesi 22 Osmanlı Kültür ve Medeniyeti 24 Etkinlik Sayfam 35 Ne Kadar Öğrendim 36 Ünite Özetim 38 Ünite Değerlendirme 39 2. ÜNİTE : DÜNYA GÜCÜ OSMANLI DEVLETİ (1453-1600) İstanbul un Fethi 46 İstanbul un Fethinin Sonuçları 47 Askeri ve Siyasi Gelişmeler 48 Osmanlılarda Yönetim, Askeri Teşkilat ve Eğitim 52 Avrupa daki Gelişmeler 60 Ünite Değerlendirme 64 I. Selim (Yavuz) Dönemi 70 Osmanlı Devleti nde Ekonomik Gelişmeler ve Toplum Yapısı 72 Kanuni Dönemi ndeki Siyasi Olaylar 75 Osmanlı da Hukuk, Bilim, Teknoloji Alanındaki Gelişmeler 79 Reform Hareketleri 81 Etkinlik Sayfam 83 Ne Kadar Öğrendim 84 Ünite Özetim 86 Ünite Değerlendirme 87
3. ÜNİTE: ARAYIŞ YILLARI (XVII. YÜZYIL) XVII. Yüzyılda Avrupa, Asya ve Osmanlı Devleti nin Durumu 94 XVII. Yüzyılda Osmanlı - Avusturya ve İran İlişkileri 97 İç İsyanlar 100 Avrupa nın Gelişimine Seyirci Kalan Osmanlı 102 XVII. Yüzyıl Islahatları 103 II. Osman (Genç Osman) Dönemi ve Islahatları 103 IV. Murat Dönemi (Siyasi Olaylar - Islahatlar) 104 XVII. Yüzyılda Avrupa da Siyasi Durum 105 XVII. Yüzyılda Avrupa da Bilim ve Teknik Alandaki Gelişmeler 106 IV. Mehmet Dönemi Islahat Çalışmaları 106 IV. Mehmet Dönemi Siyasi Olayları 107 XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti nde Kültür, Bilim ve Sanat 111 Etkinlik Sayfam 113 Ne Kadar Öğrendim 114 Ünite Özetim 116 Ünite Değerlendirme 117 4. ÜNİTE : XVIII. YÜZYILDA DEĞİŞİM VE DİPLOMASİ XVIII. Yüzyılda Avrupa ve Osmanlı Devleti nin Genel Durumu 124 Avrupa Devletleri nin Genel Durumu 124 Osmanlı Devleti ve Avrupa Devletleri nin Dış Politikası 125 III. Ahmet Dönemi 127 Avrupa da Düşünce Alanındaki Gelişmeler 130 Avrupa da Sanayi İnkılabı 131 Rusya nın Genişleme Politikası ve Osmanlı - Rus İlişkileri 132 Amerika Birleşik Devletleri nin Kurulması 136 Fransız İhtilali 137 III. Selim Dönemi 140 XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti ndeki Değişim ve Islahatlar 144 Etkinlik Sayfam 148 Ne Kadar Öğrendim 149 Ünite Özetim 151 Ünite Değerlendirme 152
5. ÜNİTE : EN UZUN YÜZYIL (1800-1922) XIX. Yüzyıl Başlarında Asya ve Avrupa 160 II. Mahmut Dönemi Islahatları 161 II. Mahmut Dönemi Siyasi Olayları 163 Milliyetçilik Hareketleri 163 Değişen Şartlara Göre Avrupa Devletleri nin Osmanlı Politikası 165 Mısır Sorunu 166 Boğazlar Sorunu 168 Sanayi İnkılabı nın Osmanlı Devleti ne Etkileri 169 Tanzimat Fermanı 170 Kırım Savaşı 170 Islahat Fermanı 172 Ünite Değerlendirme 173 I. Meşrutiyet in İlanı 180 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı 182 II. Meşrutiyet ve Siyasi Gelişmeler 188 XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti ndeki Kültürel Gelişmeler 190 XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti ve Savaşlar 191 Etkinlik Sayfam 204 Ne Kadar Öğrendim 205 Ünite Özetim 207 Ünite Değerlendirme 208
Ünite 1 BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) 1. Osmanlı Devleti nin Kuruluşu 2. Balkanlar daki Fetihler 3. Ankara Savaşı ve Fetret Devri 4. Osmanlı Kültür ve Medeniyeti
ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) Beylikten Devlete (1300 1453) Osmanlı Devleti nin Kuruluşu XlV. Yüzyıl Başlarında Yakın Doğu, Balkanlar ve Avrupa XlV. Yüzyıl Başında Anadolu 10
BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) ÜNİTE 1 Altın Orda Devleti (1227 1502) Türkiye Selçuklu Devleti (1075 1308) ve Beylikler Kösedağ Savaşı (1243) 1345 te Osmanlı Devleti 11
ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) Memlük Devleti (1250 1517) İlhanlı Devleti (1256 1335) 1243 yılında Türkiye Selçukluları ile İlhanlılar arasında yapılan Kösedağ Savaşı yla birlikte Anadolu da siyasi birlik bozulmuştur. Kösedağ Savaşı Sonrasında Anadoluda Kurulan Türk Beylikleri: Anadolu Selçuklu Devleti nin 1308 de yıkılması ve Anadolu daki Moğol baskısının azalması üzerine, Anadolu da birçok Türk beyliği kurulmuştur. 12
BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) ÜNİTE 1 Kayıların Anadolu ya Gelişi Ve Yerleşmesi Kayılar Anadolu da OĞUZLAR Bozoklar Üçoklar Gün Han Ay Han Yıldız Han Gök Han Dağ Han Deniz Han Kayı Yazır Afşar Bayındır Salur İğdir Bayat Döğer Kızık Peçenek Eymür Büğdüz Alka Evli Dodurga Beğ Dili Çavuldır Alanyutlu Yiva Kara Evli Yaparlı Karkın Çepni Yüreğir Yanık Kayı Kelimesinin Anlamı: 13
ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) Kayılar Anadolu da: Osmanlıların kısa sürede büyümesinin sebepleri: Tekfur :... Gaziyan ı Rum... Ertuğrul Bey Söğüt ü..., Domaniçi ise... olarak kullanmıştır. İlk Osmanlı Fetihleri Kayılar damga olarak ok ve yayı kullanmıştır. Osman Gazi Ahilerin desteğini sağlamak için Ahi lideri Şeyh... nin kızı Bala Hatun ile evlendi. Ahilerin Osmanlı Devleti nin kuruluşundaki etkileri: Anadolu da bu tarihlerde tek ve güçlü bir devletin olmaması, siyasi boşluğa yol açmış ve Osmanlı Beyliği nin kurulmasında etkili olmuştur. Ahilik; Anadolu Selçuklu Devleti döneminde kurulmuş olan bir esnaf teşkilatıdır. Osman Gazi 14
BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) ÜNİTE 1 Koyunhisar Savaşı (1302) Bursa nın Fethi (1326) Nedeni: Sonucu: Maltepe (Palekanon) Savaşı (1329) 1302 Koyunhisar (Bafeon) Nedeni: œ Bizans İmparatorluğu nun Marmara nın güneyindeki etkinliği kırılmış oldu. œ Koyunhisar da yapılan ilk Osmanlı Bizans Savaşını Osmanlı Devleti kazanmıştır. œ Kazanılan zaferle Türklere İzmit yolu açılmış, Bursa nın üç taraftan yolu kesilmiştir. Sonucu: Osmanlı tarihinin ilk parası Osman Bey döneminde bastırılmıştır. 1329 Maltepe (Palekanon) œ Bizans İmparatorluğu nun Marmara nın güneyindeki etkinliği kırılmış oldu. Karesioğulları nın Osmanlı ya Katılması Bursa Kozahanı 15
ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) Balkanlardaki Fetihler Çimpe Kalesi nin Alınması (1353) Edirne nin Fethi (1363) Osmanlı Devleti ile Bizans ve Bulgar müttefik kuvvetleri arasında yapılan... Savaşı (1363) sonunda alınmıştır. Edirne nin Fethinin Önemi: Önemi: İskan Politikası: Amaç: œ Rumeli de fethedilen toprakların elde kalmasını sağlamak œ Göçebe Türkmenlere yer bulmak œ Fethedilen bölgenin, Türkleşmesini sağlamak İkon Ayasofya Orhan Gazi İskan Politikasının Özellikleri Osmanlı nın Rumeli deki ilk yerleşimi (Çimpe Kalesi) 16
BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) ÜNİTE 1 Sırp Sındığı Savaşı (1364): Sırpsındığı Savaşı nın Nedenleri: Sırpsındığı Savaşı nın Sonuçları: Osmanlı Devleti nin Rumeli ve Balkanlar da feth ettiği toprakları elinde tutmak, kalıcı olmak için; I. İltizam II. İskan III. Denge Politikalarından hangilerini uyguladığı söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III Çözüm: Osmanlı Devleti iskan politikası sonucunda Anadolu dan getirdiği Türkleri Balkanlara yerleştirerek bu toprakları uzun süre elinde tutmuştur. Böylece bölgede kalıcı hakimiyet sağlanmıştır. Bizans taki taht mücadelesinde zor durumda kalan Kantakuzen, imparator olabilmek için Orhan Bey den yardım istemiştir. Yapılan yardımlar bir süre daha devam edince Bizans, Gelibolu yakınlarındaki Çimpe Kalesi ni Osmanlı Devleti ne vermiştir. Zamanla Gelibolu, Bolayır, Tekirdağ ve Çorlu, Osmanlı topraklarına katılmıştır. Buna göre, Osmanlı Devleti ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Rumeli deki ilerleyişinin kolaylaştığına B) Askeri ve siyasal gücünün arttığına C) Rumeli de toprak sahibi olduğuna D) Sınırlarının genişlemesiyle birlikte gelir kaynaklarının arttığına E) Balkan devletleriyle ittifak kurmak zorunda kaldığına 17
ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) Çirmen Savaşı (1371): 1389 da Osmanlı Devleti Osmanlı Devleti ile Sırplar arasında yapılan Çirmen Savaşı nın sonucunda Makedonya nın fethi kolaylaştı. I. Kosova Savaşı (1389): Nedenleri: Kosova Savaşı 18
BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) ÜNİTE 1 Sonuçları: Yıldırım Bayezit Karamürsel tersanesini kurmuş ve İstanbul kuşatmaları için donanmanın gücünü arttırmaya çalışmıştır. Anadolu Hisarı nın Yaptırılmasının Amacı: I. Murat I. Kosova Savaşı sonrasında I. Murad Hüdavendigar savaş alanını gezerken bir Sırplı tarafından şehit edilmiştir. Niğbolu Savaşı (1396) İstanbul un Kuşatılması: Osmanlı tarihinde İstanbul ilk kez Yıldırım Bayezit tarafından kuşatılmıştır. Yıldırım Bayezit Nedenleri: Anadolu Hisarı (Güzelcehisar) 19
ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) Sonuçları: Anadolu da Siyasi Birliği Sağlama Faaliyetleri Yıldırım Bayezit Dönemi : Kurtuluş Dönemi Osmanlı mimarisinin bir örneği / Ulu Cami Orhan Gazi Dönemi : İstanbul u kuşatan ilk Osmanlı padişahı aşağıdakilerden hangisidir? I. Murat Dönemi : A) Orhan Bey B) I. Murat C) Yıldırım Bayezit D) II. Murat E) Osman Bey 20
BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) ÜNİTE 1 Ankara Savaşı ve Fetret Devri (1402 1413) Nedenleri: Çelebi Mehmet, devleti dağılmaktan kurtarak yeniden sağladığı için birçok tarihçi tarafından devletin ikinci kurucusu olarak kabul edilir Fetret Dönemi: Sonuçları: Çelebi Mehmet œ Anadolu Türk siyasi birliği bozulmuştur. œ Osmanlı Devleti nde FETRET devri başlamıştır. 1402 Ankara Savaşı ndan sonra başlayan ve 1413 yılına kadar süren Yıldırım ın oğulları arasındaki taht kavgası dönemine denir. Osmanlı Devleti Ankara Savaşı ndan sonra...... da toprak kaybına uğrarken...... da toprak kaybetmemiştir. Bu durumun en önemli sebebi izlemiş olduğu başarılı... siyasetidir. Fetret Devri nden sonra Osmanlı Devleti nin yeniden toparlanabilmesinin en önemli nedeni Balkan topraklarında sorun yaşanmamış olmasıdır. 21
ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) Anadolu da Siyasi Birliğin Yeniden Sağlanması Çelebi Mehmet Dönemi nde Osmanlı ya Yeniden Bağlanan Beylikler: Balkanlar da Osmanlı Hakimiyetinin Güçlenmesi Çelebi Mehmet Dönemin de Balkanlar da Hakimiyeti Sağlamaya Yönelik Faaliyetler: Osmanlı Devleti İle Venedik Arasında Yapılan Deniz Savaşı: Mustafa Çelebi (Düzmece) Çelebi Mehmet II. Murat Şeyh Bedrettin Şehzade Mustafa Deniz Savaşları Temsili 22
BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) ÜNİTE 1 Edirne Segedin Antlaşması (1444) Varna Savaşı (1444) Osmanlı Devleti ile Macaristan arasında yapımıştır. Maddeleri: œ On yıl savaş yapılmayacak. œ Sırbistan Osmanlı Devleti ne vergi vermek şartıyla bağımsız olacak. œ Tuna Nehri sınır olacak. œ Eflak Osmanlı ya vergi verecek ancak Macaristan ın himayesinde olacak. II. Murat Edirne Segedin Antlaşması nın Sonuçları: Nedenleri: Sonuçları: 23
ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) II. Kosova Savaşı (1448) Nedenleri: Osmanlı Kültür Ve Medeniyeti (1300 1453) Osmanlı da Devlet Anlayışı İslam Hukuku Osmanlı Devlet Anlayışı Eski Türk Gelenekleri Kosova Savaşı Minyatürü Divan Toplantısı Sonuçları: œ II. Kosova Savaşı nın kazanılmasıyla Osmanlı Devleti nin Balkanlar daki hakimiyeti kesinleşti. œ Balkanlar da Osmanlı Devleti nin ilerleyişini engelleyebilecek bir güç kalmadı. Osman Gazi döneminde Aşiretten Beyliğe geçiş sağlanmıştır. Orhan Gazi döneminde beylikten devlete geçiş sağlanmıştır. Bursa başkent yapılmıştır. œ Türkleri Balkanlardan atma ümidi sona erdi. Divan kararları padişahın onayı olmadan yürürlüğe giremezdi. Bu divanın bir karar organı değil padişahın danışma kurulu olduğunu gösterir. 24
BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) ÜNİTE 1 Padişahların kullandığı ünvanlar: Osmanlı Devleti nde aşağıdaki padişahdan hangisi merkezi devlet yapısını kurmaya yönelik çalışmalar yaparak ülke, padişah ve oğullarınındır anlayışını getirmiştir? A) Osman Gazi B) Orhan Gazi C) Yıldırım Bayezit D) I. Murat E) II. Murat Padişahın Görevleri: İlk Osmanlı akçesi Osman Gazi zamanında bastırılmıştır. Osmanlı da Saltanat Osmanlı Devleti nin izlediği hoşgörüye dayalı politika ile I. Fetihlerin kalıcı hale getirilmesi II. Balkanlarda egemenliğin pekiştirilmesi III. Devlet teşkilatlanmasının tamamlanması Yukarıdakilerden hangileri gerçekleşmiştir? Osmanlı Devleti nde hakimiyet anlayışında ilk değişiklik I.Murat döneminde ülke hükümdar ve oğullarınındır şeklinde değiştirilmiştir. Bu durumun nedenleri hakkında kısaca bilgi veriniz. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III œ I. Murat Sultan ünvanını kullanan ilk Osmanlı padişahıdır. 25
ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) Veraset Sistemi: Başa geçecek şehzadenin yani tahtın varisinin belirlenmesidir. I. Murat'a kadar Osmanlı'da Veraset Sistemi'nde hak sahibi olanlar I. Murat tan sonra hükümdarlık hakkına sahip olanlar Amcaları Hanedanın erkek üyeleri (Amca oğulları gibi) Padişah Oğulları Padişah Kardeşleri Oğulları Osmanlı Devleti nin kültür ve medeniyeti hangi medeniyetlerden etkilenmiş olabilir? 26
BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) ÜNİTE 1 E y a l e t S a n c a k K a z a K ö y I. Murat Yıldırım Bayezit Rumeli Beylerbeyliği Anadolu Beylerbeyliği Kuruluş devrinde ülkenin Rumeli ve Anadolu Beylerbeylikleri şeklinde yönetim birimlerine ayrılmasını kısaca değerlendiriniz. Osmanlı Ordu Teşkilatı İlk Düzenli Ordu İlk Donanma Orhan Bey Yaya ve Müsellem 27
ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) 28
BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) ÜNİTE 1 Osmanlı Ordusu Yaya ve Müsellemler : I. Murat Kapıkulu Ocağı Kapıkulu Ocakları : Osmanlı Ordusu Kara Kuvvetleri Eyalet Askerleri Tımarlı Sipahiler Azaplar Yaya ve Müsellemler Akıncılar Kapıkulu Askerleri Acemi Ocağı Cebeci Ocağı Piyadeleri Süvarileri Yeniçeri Ocağı Topçular Acemi Ocağı : Pençik Kanunu : Silahtarlar Süvariler Deniz Kuvvetleri Osmanlı Dönemi Silahlar 29
ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) Devşirme Kanunu : Kapıkulu Süvarileri : Yeniçeri Ocağı : Yönetim ve devlet otoritesini sürdürme Asayiş ve güvenliği sağlama Tımar Sistemi Ordu ve savaş gücü ihtiyacını karşılama Üretim ve ekonomik istikrarı koruma Dirliklerine Göre Gelirler Cebeci Ocağı : Has gelirleri 100 bin akçeden fazla Zeamet 20 bin ile 100 bin akçe arası Tımar 3 bin ile 20 bin arası Tımar sisteminin Osmanlı Devleti için sağladığı faydaları aşağıdaki tabloya yazınız. İdari Topçu Ocağı : Askeri Ekonomik 30
BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) ÜNİTE 1 Deniz Kuvvetleri : Sipahi Asker Osmanlı Devleti nin Tımar sistemini uygulamasının en önemli nedeni devlet hazinesine yük olmadan atlı asker yetiştirilebilmesidir. Tımarlı Sipahiler Tımar Sistemi: Devlete ait olan bazı toprakların gelirlerinin cebelü (Atlı asker) beslemek şartıyla devlet görevlilerine maaş karşılığında verilmesidir. Azaplar : Osmanlı Ekonomisi İnsan: Osmanlı ekonomisinin temel kaynağı reaya denilen insanlardan oluşur. Reaya kendisine imkan sağlayan devlete vergi ödemek zorundadır. Akıncılar : İznik Medresesi 31
ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) Toprak: 2.Ocaklık: Osmanlı Toprak Yapısı Miri Arazi Dirlik Has Zeamet Tımar Paşmaklık Ocaklık Malikhane Yurtluk Vakıf Mukataa Mülk Arazi Haraci Toprak Öşri Toprak 3. Malikane: Miri Arazi: 4. Yurtluk: Miri arazi uygulamasında topraklar devletin mülkiyetinde olduğundan aristokrat (toprak soylu) sınıfın oluşunu engellenmiştir. 5. Vakıf: Miri Arazi Toprak Çeşitleri 1. Paşmaklık: 6. Mukataa: 32
BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) ÜNİTE 1 Mülk Arazi: Tarım Devletin en önemli gelir kaynağının tarım olması toprakların boş kalmamasını gerektiriyordu. Mülk Arazi Toprak Çeşitleri 1. Öşri Topraklar: Toprağını üç yıl üst üste sebepsiz yere ekmeden boş bırakanlardan çift bozan vergisi alınırdı. Hayvancılık 2. Haraci topraklar: Osmanlı da köle - işçi sınıfının meydana gelmemesinin sebebi nedir? İç Ticaret Osmanlı Devleti nin kurulduğu topraklar doğudan ve batıdan gelen önemli ticaret yolları üzerinde bulunuyordu. Osmanlı da dükkan açma hakkına... denirdi. Üretim Osmanlı esnafından bir görünüm Lonca Sistemi: 33
ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) Ticaretle uğraşanların ihtiyaç ve güvenliğini sağlamak amacıyla önemli ticaret yolları üzerine... inşa edilmiştir. Lonca Sisteminin Faydaları: Muhtesip ve eminler çarşı ve pazarda satılan malların kalitesini ve fiyatlarını kontrol ederlerdi. Lonca teşkilatı, kapitülasyonların yaygınlaşması sonucunda zayıflamış ve çökmüştür. Bu durum ekonomik hayatın dışa bağımlı hale gelmesine neden olmuştur. Dış Ticaret: Güvenliğin sağlanması ve liman şehirlerinin ele geçirilmesi dış ticareti geliştirmiştir. Osmanlı Devleti aşağıdaki şehirlerden hangisini Bizans Devleti nden almamıştır? A) İznik B) İzmit C) Edirne D) Kütahya E) Bursa Fatih Dönemi Parası 34
BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) ÜNİTE 1 Aşağıdaki haritalardan birincisi, Kuruluş Dönemi nin ilk padişahı Osman Gazi Dönemi ne; ikincisi ise Kuruluş Dönemi nin son padişahı II. Murat Dönemi ne aittir. Bu haritaları inceleyerek Osmanlı Devleti nin gelişimi üzerine yorumlar yapınız. 1. Harita: Osmanlı Devleti Toprakları Osman Gazi 2. Harita: Osmanlı Devleti Toprakları II. Murat 35
ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) 6. Orhan Bey Dönemi nde Anadolu da ve Balkanlar da; kurumsallaşma alanında yapılan düzenlemeleri yazınız? 1. Osmanlı Devleti nin kısa sürede büyümesinin nedenlerini yazınız? 7. 1402 yılında yapılan Ankara Savaşı nın nedenlerini ve sonuçlarını yazınız? 2. Osmanlı Devleti nin Bizans ile yaptığı ilk savaşın adı nedir? 8. Yeniçeriler hakkında bilgi veriniz? 3. Kuruluş dönemi padişahlarını kronolojik sıraya göre yazınız? 4. XIV. yüzyılda Balkanlarda yer alan krallıkları yazınız. 9. Tımar Sistemi nin yararları hakkında bilgi veriniz? 5. Osmanlı Devleti nin uyguladığı iskan politikası ile sağladığı yararları yazınız? 10. Osmanlı Devleti nin Haçlılarla yaptığı savaşları yazınız? 36
BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) ÜNİTE 1 11. Aşağıdaki soruları doğru yanlış olarak belirtiniz. 12. Aşağıdaki boşlukları doldurunuz. œ Anadolu Türk siyasal birliğini Yıldırım Beyazıt sağlamıştır. ( ) œ Türkiye Selçuklu Devleti... ile yıkılış sürecine girmiştir. œ Saruhanoğulları, Aydınoğulları, Menteşeoğulları, Hamitoğulları beylikleri denizcilik alanında faaliyet gösteren beyliklerdir. ( ) œ Fetret dönemine son veren hükümdar...... dir. œ Osmanlı Devleti ne katılan ilk beylik Dulkadiroğulları Beyliğidir. ( ) œ Anadolu da dinsel nitelikli çıkan ilk isyan...... dır. œ I. Murat II. Kosova Savaşı nda şehit olmuştur. ( ) œ Osmanlı Devleti nde esnafların bağlı bulundukları meslek birliklerine... denirdi. œ II. Kosova Savaşı ile Haçlılar savunmaya çekildiler. ( ) œ Osmanlı Devleti ne katılan ilk beylik...... dır. 37
ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) Devlete adını veren Osmanlı Hanedanı, Oğuzların Bozok kolunun kayı boyuna mensuptur. Kayılar Ertuğrul Gazi yönetiminde Türkiye Selçuklu hükümdarı I. Alaeddin Keykubat tarafından Ankara nın Karacadağ yöresine yerleştirilmiştir. Daha sonra da Bizans a komşu bir uç bölgesi olan Soğüt Domaniç e göç etmişlerdir. Osmanlı Bayrağı nın Kısa Sürede Büyümesini Sağlayan Etmenler œ Ticaret yollarının üzerinde kurulmuş olması, œ Anadolu Türk beylikleri arasındaki mücadelelere katılmaması, œ Ele geçirilen yerlerdeki halka hoşgörülü ve adaletli davranılması (istimalet politikası), œ Merkezi otoriteye önem vermesi, œ Avrupa devletlerinin Yüzyıl Savaşları ile uğraşıyor olması., œ İskan siyasetini izlemesi, œ Gaza ve Cihad anlayışı ile hareket edilmesi, œ Bizans ın merkezi otoritesinin zayıflamış olması, œ Balkanlarda dinî ve siyasi birliğin olmaması. Adaletli, hoşgörülü Osmanlı yönetimi egemenliği altına aldığı yerlerdeki halkın güvenini kazanarak Balkanlar da ilerlemesini sürdürmüştür. Genişledikçe örgütsel yapısınıda geliştirmiştir. Osmanlı ilerleyişine tepki olarak önce Balkan devletlerinin sonra da Avrupa devletlerinin oluşturduğu Haçlı ordusuna karşı başarılı sonuçlar almıştır. Bu dönemde Osmanlı Devleti ni zor durumlarda bırakan olay Ankara Savaşı dır. Devleti içinde bulunduğu bu zor durumdan çıkaran Çelebi Mehmet olmuştur. II. Murat Osmanlı Devleti ne yeniden eski gücünü kazandırmıştır. Balkanlar ve Anadolu da üstünlük kurup, Bizans Devleti ni baskı altına almıştır. Teşkilatların Çalışmaları Yapıldığı Alan Osman Bey Orhan Bey I. Murat Yıldırım Bayezit Yönetim Aşiretten beyliğe geçiş Beylikten devlete geçiş Divan örgütü Hükümdarlık padişah ve oğullarına aittir.(merkezi otoriteyi sağlamak) Rumeli Beylerbeyi Anadolu Beylerbeyi Maliye İlk para Ordu ve Donanma Gönüllüler Yaya ve Devşirme sitemi Yeniçeri Ocağı Timurlu Sipahiler İlk tersane Eğitim İznik te ilk Osmanlı Medresesi 38
BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) ÜNİTE 1 5. Osmanlı Devleti nin Kuruluş Döneminde, bugünkü Bakanlar Kurulu nun görev ve yetkilerini hangi kuruluş yüklenmiştir? 1. Aşağıdaki Türk beyliklerinden hangisi Osmanlı Devleti nin Anadolu ya egemen olmaya çalışmasına karşı diğerlerinden daha çok direnmiştir? A) Enderun B) Divan-ı Humayun C) Kapıkulu Ocakları D) Medrese E) Babıali A) Candaroğulları B) Karamanoğulları C) Saruhanoğulları D) Germiyanoğulları E) Karesioğulları 2. Aşağıdaki olaylardan hangisi, Anadolu da Türk birliğinin bozulmasına ve Osmanlı Devleti nin dağılma tehlikesi geçirmesine neden olmuştur? A) Ankara Savaşı B) Niğbolu Savaşı C) I. Kosova Savaşı D) Varna Savaşı E) II.Kosova Savaşı 6. Osmanlı Devleti nde Tımar Sistemi yle ulaşılmak istenen hedefler arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur? A) Askerleri teşvik etmek B) Araziden daha iyi faydalanmak C) Nakit para ihtiyacını karşılamak D) Üretimde sürekliliği sağlamak E) Devlet gelirlerini yükseltmek 3. Osmanlı ülkesine katılmış olan Anadolu beyliklerinden Aydınoğulları, aşağıdaki savaşlardan hangisinin sonunda bağımsızlığını yeniden kazanmıştır? A) Ankara Savaşı B) Niğbolu Savaşı C) I.Kosova Savaşı D) Maltepe Savaşı E) Varna Savaşı 7. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı İmparatorluğu nda bir yönetim birimidir? A) Ocaklık B) Sancak C) Yurtluk D) Has E) Tımar 4. Bizans İmparatorluğu nda hükümdarlık makamını kendine güvenen ve yeterince güçlü olan kişiler ele geçirebilirdi. Bu durum, Bizans İmparatorluğu nda aşağıdakilerden hangisine neden olmuştur? A) Hükümdarların yetkilerinin sınırlanmasına B) Dinin devlet yönetiminde etkisinin azalmasına C) Askeri ve sivil yönetimin birbirinden ayrılmasına D) Birden fazla soyun yönetime gelmesine E) Ülkenin küçük eyaletlere bölünmesine 8. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti nin Kuruluş Dönemi nde yer alan olaylardan biridir? A) Kırım Hanlığı nın Osmanlı Devleti ne bağlanması B) Mısır ın Osmanlı topraklarına katılması C) Bulgar Krallığı topraklarının Osmanlı ülkesine katılması D) Kıbrıs Adası nın fethedilmesi E) Şehzade Cem in II.Bayezit e başkaldırması 39
ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) 9. Osmanlı Beyliği nin kısa sürede gelişmesinde Bizans İmparatorluğu nun aşağıdaki durumlarından hangisinin etkili olduğu savunulamaz? A) Sanatçıların din ve imparatorluk için çalışması B) Din ve mezhep anlaşmazlıklarının sık yaşanması C) Tekfurların kendi başlarına hareket etmesi D) Halka ağır vergiler yüklenmesi E) Taht kavgalarının yaşanması 12. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlıların Balkanlarda ilerlemesinin sonuçlarından biri değildir? A) Beylerbeyliği sayısının ikiye çıkarılması B) Teokratik yönetime geçilmesi C) Yeniçeri ocağının kurulması D) Haçlı zihniyetini canlanması E) Boğazların denetiminin Osmanlıların eline geçmesi 10. Osmanlı Devleti, I. Koyunhisar II. Birinci Kosova III. Çirmen IV. Palekanon V. Varna savaşlarının hangilerini, Bizans a karşı yapmıştır? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve IV E) IV ve V 13. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlılarda, I. Bayezit (Yıldırım) I. Mehmet (Çelebi) dönemlerinin ortak özelliklerinden biridir? A) Bir padişahın iki kez tahta çıkması B) Osmanlı tarihinde yükselme devrinin yaşanması C) İstanbul un kuşatılması D) Anadolu da siyasi birliğin gerçekleştirilmeye çalışılması E) Taht için kardeş kavgalarının yaşanması 11. Osmanlı Devleti ilk yılarında eğitim için Mısır ve Suriye ye öğrenciler göndermiş, bu ülkelerdeki bazı bilim adamları da medreselerde ders vermek için Anadolu ya getirilmiştir. Bu durum aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? A) Osmanlı ların medrese eğitimini temel almasıyla B) Bu dönemde medrese eğitiminde Mısır ve Suriye nin ileri bir düzeyde olmasıyla C) İslam ülkeleri arasında kültürel ilişkilere önem verilmesiyle D) Mısır ve Suriye den başka yerde medrese eğitim olmamasıyla E) Batı eğitim kurumlarıyla ilişki kurulmamış olmasıyla 14. Osmanlı Devleti nin kuruluş döneminde, I. Avrupa da Yüzyıl Savaşları nın yaşanması, II. Balkanlar da siyasi birliğin olmaması III. Çimpe Kalesi nin ele geçirilmesi gelişmelerinden hangileri Osmanlı Devleti nin topraklarını batıya doğru genişletmesini kolaylaştırmıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III 40
BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) ÜNİTE 1 15. Osmanlı Beyliği nin kısa sürede büyümesine neden olan önemli özelliklerinden biri de jeopolitik konumudur. Bu durum aşağıdakilerden hangisini kanıtlamaz? A) Moğolların Anadolu daki etkisinin azalması B) Verimli arazilere sahip olması C) Zayıf bir Bizans a komşu olması D) Ticaret yolları üzerinde kurulması E) Balkanlara geçiş yolu üzerinden kurulması 18. Osmanlı Devleti nin 1402 den başlayarak 1413 e kadar devam eden dönemine Fetret devri denmesinde, I. Uzun süren taht kavgaları yaşanması, II. Devletin güç kaybetmesi III. Balkanlarda hakimiyetin yeniden sağlanması Durumlarından hangileri etkili olmuştur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III 16. Osman Bey in I. Bizans Tekfurlarıyla mücadele etmesi II. Bizans ile Koyunhisar Savaşı nı yapması III. Kendi adına para bastırması Faaliyetlerinden hangileri Türkiye Selçuklu larına bağlılığın sone erdiğine doğrudan kanıttır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 19. Osmanlı Devleti Yıldırım Bayezit e kadar Anadolu Türk siyasi birliğini sağlama düşüncesini açıkça ifade etmemiştir. Bu durumun Yıldırım Bayezit döneminde değişmesi, I. Batı yönlü fetihlerle devletin güçlenmesi II. Anadolu beyliklerinin birbirleri ile yaptıkları mücadeleler ile güç kaybetmesi III. Timur tehlikesine karşı tedbir alınmak istenmesi gelişmelerinden hangilerinden kaynaklanmamıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve II I 17. Ankara Savaşı ile büyük bir sarsıntı yaşayan Osmanlı Devleti nin Balkanlarda pek fazla toprak kaybetmemesi aşağıdakilerden hangisi ile açıklanamaz? A) Ankara Savaşı ndan sonra Süleyman Çelebi nin Balkanlar a egemen olması B) Balkan fetihleri ile birlikte bölgenin hızlı bir şekilde Türkleştirilmesi C) Fethedilen bölgelerdeki azınlıklara hoşgörülü yaklaşılması D) Balkanlılar arasındaki siyasi ve dini çekişmelerin devam etmesi E) Balkanlara yerleştirilen Türk boylarının parçalanması 41 20. Avrupalılara göre Timur, Ankara Savaşı ile yalnızca Osmanlı Devleti ni yenmemiş aynı zamanda Avrupa nın kaderini de değiştirmiştir. Osmanlı Devleti Ankara Savaşı ndaki yenilginin etkisini üzerinden attıktan sonra yeniden Avrupa ya yönelse Avrupa artık eski Avrupa değildi. Bu yüzden fetihler çok daha yavaş gerçekleşmiştir. Avrupa da görülen aşağıdaki gelişmelerden hangisi bu yargının ortaya konmasında etkili olmuştur? A) Bizans ın güçlenmeye başlaması B) Avrupalıların, birleşik bir Avrupa Krallığı oluşturması C) Papalığın, Ortodoks dünya üzerindeki etkisinin artması D) Osmanlıların Balkanlardaki bazı topraklarını kaybetmesi E) İstanbul un fethinin gecikmesinin, Avrupa nın toparlanmasına ortam hazırlaması
ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) 21. Yıldırım Bayezit ile Timur arasında gerçekleşen Ankara Savaşı nın nedenlerinden biri de Timur un Yıldırım Bayezit den kendi adına para bastırılmasını istemesidir. Bu bilgiye dayanarak Timur un, I. Osmanlı ekonomisini çökertme II. Osmanlı Devleti ne egemenliğini kabul ettirme III. Osmanlı Devleti yle olan ticari faaliyetleri geliştirme Amaçlarından hangilerini gerçekleştirmek istediği savunulabilir? 23. II. Murat Dönemi nde gerçekleşen II. Kosova Savaşı nın sonucunda Balkan Devletleri ne Türklerin Balkanlar dan atılamayacağı kabul ettirilmiştir. Buna göre, I. Balkanlar da mezhep birliğinin sağlandığı II. Haçlıların taarruz gücünün kırıldığı III. Balkanlar daki Türk hakimiyetinin sağlamlaştığı yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III 22. Ankara Savaşı nın kaybedilmesi ve Bayezit in esir düşmesi sonucunda şehzadeler arasında 11 yıl süren taht kavgaları yaşanmıştır. Buna göre, I. İç karışıkların yaşandığı II. Veraset sisteminin olumsuz sonuçlar doğurduğu III. Hakimiyet anlayışının değiştiği yargılarını hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E I, II ve III 24. II. Murat Dönemi nde Rumeli de sorun çıktığında Anadolu beylikleri ile Anadolu da sorun çıktığında Balkan Devletleri ile iyi ilişkiler kurulmaya çalışılmıştır. Bu durum aşağıdaki yargılardan hangisinin doğruluğunu kanıtlar? A) Fetret Dönemi nin etkilerinin halen hissedildiği B) Cihat politikasının taviz vermeden devam ettirildiği C)Anadolu da siyasal birliğin sağlandığı D) İstanbul un fethi için hazırlıklar yapıldığı E) Balkan fetihlerinin hızlandırıldığı 42
BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) ÜNİTE 1 25. II. Murat Dönemi nde Macaristan karşısında üst üste alınan yenilgiler sonucu Osmanlı Devleti Macaristan dan barış istemiş ve Edirne Segedin Antlaşması imzalanmıştır. Bu durum, I. Osmanlı fetih politikasının aksadığı II. Balkanlılar karşısındaki askeri üstünlükten faydalanılmadğı III. Fetret Dönemi nin sona erdiği yargılarından hangileri kanıtlanamaz? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 27. Ankara Savaşı ndan sonra Semerkant a götürülen Yıldırım Bayezit in oğlu Mustafa Çelebi Timur un ölümü ile Anadolu ya dönüp saltanat iddaasında bulununca, O na karşı olanlar Yıldırım ın oğlu olmadığını ileri sürüp kendisine Düzmece Mustafa demişlerdir. Şehzade Mustafa karşıtlarının bu şekilde hareket etmesinde aşağıdaki amaçlardan hangisinin benimsenmesi etkili olmuştur? A) Anadolu da otorite kurulmasını önlemek B) Balkan fetihlerinin önünü açmak C) Şehzade Mustafa nın destek bulmasını önlemek D) İdari ve askeri yapının gelişmesini önlemek E) Timur İmparatorluğu nun tepkisini çekmemek 26. II. Kosova Balkanların kesin olarak Türk yurdu olduğunu kanıtlayan savaştır. Yukarıdaki yargı daha çok aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? A) Haçlı ordularının bu savaşta ağır bir yenilgi almasıyla B) Balkanlardaki Türk nüfusunun savaştan sonra artmasıyla C) Haçlıların bu savaştan sonra uzun bir süre Osmanlı Devleti ne saldırmaya cesaret edememesiyle D) Kosova nın Osmanlı egemenliği altına alınmasıyla E) Osmanlı Devleti nin Anadolu da siyasi birliği sağlamasıyla 28. Osmanlı Devleti nin ilk sosyal kökenli isyanı Şeyh Bedrettin İsyanı nın Anadolu da yoğun bir taraftar kitle bulmasında I. Fetret Dönemi ile ülkede ekonomi ve sosyal adaletin bozulması II. Şeyh Bedrettin in zenginin malının fakirlere paylaştırılacağını savunması III. Anadolu da cihat anlayışının güçlenmesi Özelliklerinden hangilerinin etkili olduğu savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 43
ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE (1300-1453) 44