Çeviri Editörünün Ön Sözü Etik ile aramızdaki umutsuz aşk Daha önce tanışıklığımız olsa da etik ile tutkulu bir ilişki yaşamaya başlamam sekiz yıl öncesine rastlar. Lisans programına bu konuda bir ders önermiş ve hazırlanmaya başlamıştım. Benim için oldukça sancılı bir süreç oldu sonrası. Yaşadığım, umutsuz bir aşk gibiydi.. Onu yakından tanıyıp sevdikçe ona ulaşmak sanki giderek güçleşiyordu! Çünkü bu ilişkide kendime yönelttiğim; Beni sevmesini hak edebilecek miyim?, Ben ona layık mıyım? soruları beni hep huzursuz etti. Daha sonra bu konuda ortak bir kitap hazırlamaya niyet ettim, yaklaşık bir yıl düşündüm, tasarladım, ana hatlarını ve benimle birlikte yazacak ekibi bile belirledim. Ancak bu işi gerçekleştirmeyi hep öteledim. Çünkü felsefe ve hukuk konularında neredeyse hiç donanımım olmadan ve psikolojik danışma alanında uygulamaya dayalı yeterli birikimim olmadan Psikolojik Danışmada Etik konusunda bir kitap yazmanın beni aşacağını kabul ettim sonunda. Üstelik ülkemizde PDR alanında, etik ile ilgili yaşantı birikimimiz ve bu alandaki ikilemleri tartışma geleneğimiz oluşmadan böyle bir kitabı yazmanın iyi bir fikir olmadığına karar verdim. Yine de ben etik ile aşkımı göstermek ve geliştirmek ihtiyacı içindeydim. Bu aşamada bunu yapmanın en iyi yolu, iyi bir yabancı kaynağı çevirip ülkemizde bu alanda yeterli bir literatür oluşturarak kendi etik sorunlarımızı tartışmaya uygun bir ortam oluşturabilmek olabileceğini düşündüm. Amerika dan değil de İngiltere den bir kaynak seçmek, Avrupa ile bütünleşme sürecinde ortak yasalar ve ortak bir geleneği oturtma sürecinde daha anlamlı göründü. Bu kitabın yazarı Tim Bond, PDR alanında etik konusunda 20 yıldır çalışmalar yapan ve en önde gelen bir isim. Bu alanda herkes onu tanıyor ve güveniyor. Bu kitabın da pek çok baskı yapması ve alanda bir el kitabı gibi kullanılması, çeviri için tercih nedenlerimizi oluşturdu. Ben ve çeviri ekibim bu kitap üzerinde tam bir yıldır çalışıyoruz. Çok genç, dinamik ve yurtdışı deneyimi olan harika bir ekip çeviri işinde gönüllü oldu.
x Çeviri Editörünün Ön Sözü Ben ise sanırım gönüllü olmanın ötesinde sorumluluk projesi gibi baktım bu işe. Çünkü biliyordum; hem PDR alanına olan borcum hem de etiğe duyduğum aşk bana rahat vermeyecekti. 2012 yaz aylarında, Ankara da sıcaklık gölgede 40 derece olarak anons edildiği günlerde, güney cephesine bakan teras katındaki dairemde, bilgisayar başında kan-ter içinde bu kitabın Türkçesi üzerinde çalışırken kendimi, aşkı için dağları deviren Ferhat gibi hissediyordum! Umarım bu çabalar bir işe yarar.. Bu kitap, ülkemizde PDR alanının etik ilkeler ve standartlar çerçevesinde gelişmesinde yol gösterici olabilir. Bu alanda çalışanlara yaptıkları işi yeniden gözden geçirme fırsatı sunar. Benim yaptığım gibi okuyucuya da Yaptıklarım etiğe ne kadar uygun?, Nasıl davranmalıyım? sorularını sordurur. Kuşkusuz ki etik bizi mutlu etmez ama insan olmak için ona ihtiyacımız var. Zaten Aragon un dediği gibi Mutlu aşk yoktur. Eğer bu alana aşk ile bağlıysanız etik sizi huzursuz etmeye devam edecektir! Etik için son sözümü yine Aragon dan bir dize ile söyleyeyim: Sevmiş olmaktandır övüncüm. Binnur Yeşilyaprak Ankara, 13 Ocak 2013
Çeviri Editörünün Teşekkürü Kitabın yazarı Profesör Tim Bond, bu kitabın üretiminde harcadığı hatırı sayılır emek ten söz ediyor kendi teşekkür sayfasında. Kitabın çeviri editörlüğü için 300 saatten fazla çalışma zamanı harcadığım için kendisine yürekten katılıyorum. Bu kadar emek verip böyle bir kaynak hazırladığı için ona gerçekten teşekkür borçlu olduğumuza inanıyorum. Kitabın çeviri ekibindeki genç meslektaşlarıma, sergiledikleri disiplinli çalışma ve anlayışları için yürekten teşekkürler. Bu süreçte aramıza katılan Koray Çetinkaya ve Kerem Yalçın bebeklerden kendilerine ayrılacak süreden çaldığım için özür diliyorum ancak bu zamanın onların daha etik bir dünyada yaşamaları için harcandığını düşünerek beni bağışlayacaklarını umuyorum. Kitabın ilk bölümlerinin çevirilerini okuyarak bana fikir veren ve beni cesaretlendiren hocam Meliha Kavak ile benim düzeltmelerimi inceleyen bölüm araştırma görevlimiz Rümeysa Hoşoğlu na katkıları için çok teşekkürler. Kuşkusuz ki bu süreçte başından beri beni destekleyen arkadaşım Dr. A. Millioğulları olmasaydı böyle bir işe kalkışmayı göze alamazdım. Çünkü beni etik konusunda çalışmak için teşvik eden ve yönlendiren, bu konuda kütüphanemdeki kaynakların neredeyse hepsini bana armağan eden, etiğe uygun bir yaşam sürme konusunda hep model aldığım arkadaşıma her zaman gösterdiği alçakgönüllü destek için yürekten teşekkürler. Elbette, tüm meslek yaşamımda beni zenginleştiren öğrencilerim, etik dersini yürütürken de oluşturduğumuz etkileşim ortamında bana enerji ve umut verdiler, esin kaynağı oldular. Bunca yıllık bir akademisyen olarak beni yönlendiren en büyük motivasyonun öğrencilerime layık bir hoca olmak olduğunu anlamamı sağladılar. Öğrencilerime bu nedenle minnettarım. Ayrıca bu konuda ihtiyaç duyduğumda beni destekleyen meslektaşlarıma yürekten teşekkürler. Biliyorum ki verdiğim emeğin karşılığını bu alana küçük ama önemli bir katkı yapabilmiş olmanın huzuru ve gönenci ile fazlasıyla alacağım. Etiği seven ve meslek yaşamına bu ilkelerin kılavuzluğunda devam etmeye çalışan tüm meslektaşlarıma ve bu amaçla yetiştirdiğimiz öğrencilerimize yararlı olmayı umut ederek sevgi ve saygılarımla...
Ön Söz Tüm meslekler etik üzerine temellendirilmiştir. Psikolojik danışmanlığı esas olarak diğerlerinden farklı kılan ise, onun etiğin uygulaması oluşudur. Bir başka ifadeyle, danışanımızın bireysel özerkliğine gösterdiğimiz saygı, güvenilirliğimiz ve gizliliği koruma taahhüdümüz sadece işimizin doğal getirileri değildir yaptıklarımızın özüdür. Tıpkı bu serinin başlığının öne sürdüğü gibi, psikolojik danışmanlık uygulamadaki etiktir. Ancak etik konusu psikolojik danışmanlar için bazı karışık ve zorlayıcı çelişkileri de beraberinde getirir. Bu durum özellikle bizler gibi hümanist alt yapıya sahip olan ve eğitimi sırasında içten gelen sezgisel tepkileri dinlemeyi ve onlara güvenmeyi öğrenmiş kişiler için geçerli olabilir. Bizler iç dünyaya bakmayı öğrenmiş olsak da etik bizi dışa, toplu olarak kabul edilmiş uygun davranış ve tutum kodlarına bakmaya zorluyor. Dahası etik bizi doğru olanın ne olduğunu düşünmeye davet eder: Yalnızca doğru olduğunu hissettiğimiz ya da öznel olarak iyi olduğu sonucuna vardığımız şeyleri değil, aynı zamanda ortak düşünceyle, dışsal ve nesnel olarak, başkalarının haklarını gözetmek amacıyla kabul edilenleri de... Bu tip gerilimlere bulunabilecek kolay bir çözüm yoktur, tıpkı psikolojik danışmanların karşılaştığı etik ikilemlere bulunabilecek basit çözümlerin neredeyse hiç mevcut olmaması gibi. Örneğin; bileklerini kesen genç bir danışan ile ilgili bilgileri ifşa etmeli miyiz? Bir danışana, rica ettiği takdirde seansın sonunda sarılmalı mıyız? Ya da bir danışan, seansın ortasında yaşamını daha fazla sürdüremeyeceğini söylerse ne yaparız? Psikolojik danışmanlar olarak biz, bunlara benzer sorulara siyah ve beyaz diye nitelendirebileceğimiz cevaplar bulmaya çalışmanın yardımdan ziyade engelleyici olduğunu ve birbirleriyle çatışan ikilemlerin altından kalkabilen hassas, yansıtıcı ve tarafsız yaklaşımın çoğu kez ileriye dönük en iyi adım olduğunu öğrenmiş bulunmaktayız. Benzer bir şekilde öğrenmiş bulunmaktayız ki, bu tip durumlarda bir başkası bize önemli ölçüde yardımcı olabilir. Bu durum, yönlendirilmemiz ya da bize ne yapmamız gerektiğinin söylenmesi anlamına gelmez, ancak ikilemlerin farklı yönlerini kabul edebileceğimiz ve üzerine derinlemesi-
Ön Söz xiii ne düşünebileceğimiz ılımlı ve destekleyici bir bağlam sunulması; bize bazı kilit noktaları çözmemiz ve kendi çözümlerimizi bulmaya yönelik bir yol bulmamız için yardım edilmesi anlamına gelir. Belki de bu konuda, Tim Bond un psikolojik danışmanlık alanında etik ve standartlar üzerine son yirmi yıl içinde yürüttüğü çalışmalar ile İngiliz Danışma ve Psikoterapi Derneği (BACP) nin Etik İlkeler (1996) ve yine aynı kurumun Etik Çerçeveler (2002) çalışmalarının tasarımını da içeren şimdiye kadar sağlamış olduğu en büyük katkıyı yapmış olduğu düşünülebilir. Tim in yasal ve etik gereksinimler konusunda açık bir kılavuz sağlama konusunda bir usta olduğuna hiç şüphe yoktur. Dahası, çalışmaları konusunda en değerli olabilecek olan şey ise; onun çatışan ve bazen çelişen bir dizi etik kaygıyı bize geri yansıtma ve kendimiz için en uygun olan davranış biçimine karar vermek adına bizi teşvik etme yeteneğidir. Tim in çalışması temel olarak etik bilinci nin gelişmesine katkıda bulunmak üzerinedir: Etik kurallar ve düzenlemelere körü körüne sadık kalan tutum yerine karmaşık etik ikilemleri çok yönlü, yansıtıcı ve dengeli bir biçimde ele alan bir tutum. Bu bağlamda Tim in çalışması, psikolojik danışmanlara özgür ve özerk profesyoneller olarak, diğer bir ifade ile, eksik ve muhtemelen çelişkili bilgiler karşısında devreye girebilecek ve mümkün olduğu kadar danışanlarına en yararlı olacak davranış biçiminde karar kılabilecek, iç gözlemini gerçekleştirebilen aktörler olarak, gelişmelerine destek verme konusunda vazgeçilmezdir. Psikolojik Danışma Uygulamalarında Etik ve Standartlar kitabının üçüncü basımına bu ön sözü yazmamın istenmesi benim için büyük bir onurdur. Ben 1990 larda henüz bir psikolojik danışmanlık öğrencisi iken, Tim Bond bu alandaki tanrılar dan biriydi ve ulaşılabilir olmasına karşın hâlâ en saygı duyulan ve en etkili isimlerden biri olarak kalmıştır. İlk baskısı 1993 yılında Sage tarafından yayımlanan bu kitap, sadece danışmanlık alanındaki insanlar tarafından değil aynı zamanda psikoloji gibi ilgili diğer alanlardaki profesyoneller tarafından kullanılan danışmanlık etiği ile ilgili metinlerin altın standardı hâline gelmiştir. Dahası bu kitap, Sage in an itibariyle 20. yıl dönümünü aşmış olan, devasa ölçüde etki sahibi olan Psikolojik Danışmanlık Uygulamaları serisi için de anahtar metindir. Baştan sona gözden geçirilmiş olan bu üçüncü basımda, Tim kitabı yeni mevzuata ve etik kaynaklara göre güncellemiş ve psikolojik danışmanlık alanındaki güncel gelişmeleri ele almak için birkaç bölüm eklemiştir. Bunun da ötesinde kitabın bu yeni basımı önceki basımlarda da olduğu gibi Tim in bir dizi profesyonel kurum içerisindeki danışmanlar ve terapistler ile süregelen diyalogları ile donanmıştır. Danışmanlıkla ilgili tüm büyük çalışmalarda olduğu gibi, bu katkı, alan üzerinde sadece etkide bulunmamaktadır, aynı zamanda alan tarafından derinden etkilenmektedir.
xiv Ön Söz Hiç kuşku yoktur ki, yirmi birinci yüzyılın bu ilk on yıllık devresinde, psikolojik danışmanlık yoğun değişimler ve dönüşümler geçirmeye hazırdır. Fakat temelde bizim işimiz her zaman, şimdiye kadar mevcut olan iştir: İnsanların daha tatmin edici ve doyurucu bir yaşam sürmelerine yardım etmek. Biz bu potansiyeli eyleme dönüştürmek adına faaliyet gösterirken, bizi güncel meseleler ve bugün alanımızın karşısına çıkan sorunlar üzerine destekleyebilecek ve daha da önemlisi gitgide belirsizleşen ve karmaşıklaşan bir dünyada etkili bir biçimde işlev gösterebilmemiz için kapasitemizin gelişmesine yardım edebilecek metinlere ihtiyaç duymaktayız. Psikolojik Danışma Uygulamalarında Etik ve Standartlar kitabının bu üçüncü baskısı hem öğrenciler hem de alanda çalışan psikolojik danışmanlar için muazzam bir danışma metni ve paha biçilemez bir kaynak olarak tam da bunu gerçekleştirmektedir. Mick Cooper Psikolojik Danışmanlık Profesörü, Strathclyde Üniversitesi
Teşekkür Ne söyleyebilirim? Nereden başlamalı? Bu kitabın farklı basımları süresince birçok kişi beni etkiledi ve bana ilham verdi. Bazıları fikirlerini paylaştı ya da tartıştı fakat en önde gelenler, İngiltere kıtası ve ötesinde, psikolojik danışmanlık alanında bu ölçekte ve bu önem derecesindeki bir kitabın üretiminde harcadığım hatırı sayılır emek sırasında bana sevgi ve destek sunanlardır. Özellikle yakın aile üyelerime minnettarım. Eşim Jan, fikirleri tartışmaktan çok daha fazlasını yaptı ve oldukça önemli bir rol oynadı. Zoë, yetişkinliğin eşiğinde olan ve bizim hızla büyüyen ergenimiz, benim hiçbir zaman sahip olamayacağım bilgisayar becerileri ile şekillerin düzeni konusunda yardımcı oldu. O, görebileceğimden ya da anlayabileceğimden daha hızlı bir şekilde grafik oluşturmayı bana gösterirken, konuyla alakalı olarak her seferinde başka bir bilgisizlik noktamı gördüğünden, kuşkucudur. Sam, 12 yaşındaki üyemiz, büyük soruları yüzünde muzip bir gülümsemeyle sormaktan asla çekinmedi. Etik nedir? Etik neye yarar? O, sorulması basit olan bazı soruların cevaplanması en zor olanlar olduğunu bilir. Köpeğimiz Scampi, büyüklük ya da karakter konusunda hiç de minyatür olmayan bir Schnauzer *, mütemadiyen bana sayfanın dışındaki yaşamı, ormanlık yerlerin ve sahil yürüyüşlerinin keyfini hatırlatır. Sooty, siyah kedimiz, klavye sesinden çok hoşlanıyor ve düzenli olarak klavyenin üzerinde dolaşarak bana ve kopya editörüne, biz metni düzenlemek isterken yeni zorluklar çıkarıyor. Yazmak; benim aile yaşamımı engelliyor, çünkü fazlasıyla yalnızlık gerektiren bir eylemdir. Fakat etik, temel olarak sosyaldir ve insanın iş arkadaşları, aile, arkadaş ve yabancılarla etkileşiminin gerçekleştiği değişik durumlarda nasıl bir arada yaşadığımız konusunda bilgi sunar. Etikten en çok keyif aldığım zaman ailem veya arkadaşlarımla güzel bir yürüyüşte etik üzerine konuştuğum zamandır. Bu kitabın, Bristol Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsündeki arkadaşların ve meslektaşların desteği olmadan ortaya çıkması mümkün olmazdı. Yönetici asistanım Sarah Brownhill, zamanımı, yönetmek adına sorumlu olduğum büyük ve başarılı bir bölümün meşguliyetinden kurtararak yazmaya ayırmamı sağladı. * Editörün notu: Schnauzer, bir köpek cinsidir.
xvi Danışana Karşı Sorumluluk Psikolojik danışmanlık alanındaki meslektaşlarım Jane Speedy, Sheila Trahar, Kim Etherington ve Becky Midwinter, hepsi önemli roller oynadılar. Böyle yetenekli meslektaşlarla çalışmak büyük bir ayrıcalıktır. İngiliz Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Birliğinde çalışan arkadaş ve meslektaşlarıma ifade edebileceğimden çok daha fazla minnettarım. Özellikle idari yönetici Grainne Griffin ve çalışmalarında karşılaştıkları etik meselelere dikkat çekerek beni önemli noktalara götüren ekibi, İngiliz Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Birliği (BACP) Yasal Kaynaklar Serisi nde benimle birlikte yazar olan Amanpreet Sandhu ve Barbara Mitchels, yepyeni bakış açıları sunmak ve yasalardaki yeni gelişmeleri araştırmak konusunda eşsizdiler. Bilhassa İngiliz Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Birliği İdari Yönetim Amiri (CEO su) Laurie Clarke a ve onun seleflerine, bir düzen içerisinde ve durmaksızın etik projeleri destekledikleri ve farklı birçok insana psikolojik danışma ve psikoterapi etiğinin geliştirilmesi adına sundukları olanaklar için teşekkür etmek isterim. Benim psikolojik danışmanlık etiğindeki temel konular ile ilgili farkındalığımı artıran bir grup arkadaşım oldu. Kitabın bu baskısının bir köşesinde yer vermiş olabilmek için bu temel sorunlara nasıl yanıt vereceğim konusunda henüz yeteri kadar emin olmadığıma hayıflanmaktayım. Bu kişiler; benim ait olduğumdan farklı kültür ve dini inançlara sahip olan arkadaşlarım, meslektaşlarım ve tanıdıklarımdır. Profesyonel etikte kültürel çeşitliliği benimsemek başlıca güncel meselelerimizden biridir ve bu tehlikeli bir sosyal bölünmenin yaygınlaşmasını yavaşlatmak adına ivedi bir etik yükümlülüktür. Eğer psikolojik danışma, bireysel ve kolektif iyi olma arayışı içerisinde olan insanlara katkıda bulunmak için gerçekleştiriliyorsa, bu noktadaki ilerleme kritik önem taşıyacaktır. Ele alınan konular felsefeyi (tüm formlarında bütünsel olarak), kültürle ilgili soruları, toplumsal ve bireysel kimlikleri anlamayı ve profesyonel uygulamaların değişik durumlara uyarlanmasını içerir. Aslında bunlar profesyonel etikten çok daha geniş kapsamlıdır ama etik kurallarımız içerisinde çeşitliliğe karşı hoşgörü çerçevesinden, her ne kadar hoşgörünün kendisi kayıtsızlık ya da peşin hükümlü bir düşmanlık alternatifleri karşısında bir ilerleme olsa da, daha derin bir şekilde yer almayı hak etmektedirler. Gelecek araştırma ve yazım çalışmalarında ilgimi, başkalarıyla iş birliği içerisinde bu meselelere yöneltmeyi ümit etmekteyim. Her zaman olduğu gibi, Sage ekibi ile, özellikle Sağlık ve Sosyal Hizmetler Editörü olan Alice Oven ve kıdemli Prodüksiyon Editörü olan Rachel Burrows ile çalışmak bir keyifti. Onların profesyonellikleri hepimiz için görülmeye değer. Kendini daha az gösteren şey ise işlerine yansıttıkları sorumluluk hissi ve eğlencedir. Son olarak, danışanlarıma, süpervizörlük yaptıklarıma ve kendilerinden çok şeyler öğrendiğim ve öğrenmeye devam ettiğim öğrencilerime teşekkür etmek isterim. Tim Bond