1-16:Mizanpaj 1 31.03.2012 10:20 Page 1.... GUZEL SANATLAR ve SPOR LISELERI -... Beden Egitimi.. Ve Spor Tarihi YAZARLAR M. Nuri KILIÇ Fatih ÖZBAYRAKTAR Engin YÜCEL Cihan KIVANÇ Adem HAN Mahmut KILIÇ DEVLET KİTAPLARI ÜÇÜNCÜ BASKI..., 2012
1-16:Mizanpaj 1 31.03.2012 10:20 Page 2 MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI...: 4753 DERS KİTAPLARI DİZİSİ...: 1369 12.??.Y.0002.3917 Her hakkı saklıdır ve Millî Eğitim Bakanlığına aittir. Kitabın metin, soru ve şekilleri kısmen de olsa hiçbir surette alınıp yayımlanamaz. Editör Dil Uzmanı Program Geliştirme Uzmanı Ölçme ve Değerlendirme Uzmanı Rehberlik Uzmanı Görsel Tasarım Uzmanı : Tuncer KURT : Fatih ŞİMŞEK : Öğr. Gör. Ahmet ŞİRİNKAN : Yrd. Doç. Dr. İlhan ŞEN : Dr. Fahri SEZER : Levent ATEŞDENYILMAZ ISBN: 978-975-11-3322-9 Millî Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulunun 09.11.2009 gün ve 197 sayılı kararı ile ders kitabı olarak kabul edilmiş, Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 19.03.2012 gün ve 3398 sayılı yazısı ile üçüncü defa 2.562 adet basılmıştır.
ATATÜRK'ÜN GENÇL E H TABES Ey Türk gençli i! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk cumhuriyetini, ilelebet, muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin, en k ymetli hazinendir. stikbalde dahi, seni, bu hazineden, mahrum etmek isteyecek, dahilî ve haricî, bedhahlar n olacakt r. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düflersen, vazifeye at lmak için, içinde bulunaca n vaziyetin imkân ve fleraitini düflünmeyeceksin! Bu imkân ve flerait, çok nâmüsait bir mahiyette tezahür edebilir. stiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düflmanlar, bütün dünyada emsali görülmemifl bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatan n, bütün kaleleri zapt edilmifl, bütün tersanelerine girilmifl, bütün ordular da t lm fl ve memleketin her köflesi bilfiil iflgal edilmifl olabilir. Bütün bu fleraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ h yanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri flahsî menfaatlerini, müstevlilerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düflmüfl olabilir. Ey Türk istikbalinin evlâd! flte, bu ahval ve flerait içinde dahi, vazifen; Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmakt r! Muhtaç oldu un kudret, damarlar ndaki asîl kanda, mevcuttur!
.. MUSTAFA KEMAL ATATURK
1-16:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:16 Page 7... I. UNITE ICINDEKILER Beden Eğitimi ve Sporun Gelişimi... 4 Beden Eğitimi ve Sporun Tanımı... 10 Beden Eğitimi... 10 Spor... 12 Beden Eğitimi ve Sporu Karşılaştırma... 17 Spor Tarihinin Kökeni ve Gelişimi... 20 Beden Eğitimi ve Sporun Önemi... 24 Beden Eğitimi ve Sporun Faydaları... 29 Fizyolojik ve Biyolojik Faydaları... 29 Sosyolojik Faydaları... 31 Psikolojik Faydaları... 33 Ekonomik Faydaları... 34 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme... 40... II. UNITE..., İlk Çağlarda Spor... 44 Paleolitik ve Neolitik Dönem... 49 Hayvanları Evcilleştirme... 50 Yerleşik Hayata Geçiş... 50 Boş Zaman Kavramı... 51 Avlanma... 51 Orta ve Ön Asya Uygarlığı... 54 İranlılarda Spor... 56 Türklerde Spor... 58 Çinlilerde Spor... 61 Hintlilerde Spor... 63
1-16:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:16 Page 8 Ön Asya Medeniyetleri... 66 Sümerler... 68 Asur ve Babilliler... 69 Etiler... 71 Mısırlılar... 72 Yahudiler... 74 Akdeniz Köprü Uygarlığı... 77 Giritliler... 78 Atinalılar... 80 Ispartalılar... 82 Yunanlılar... 84 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme... 88... III. UNITE Olimpiyat Oyunlarının Kuruluş Çalışmaları... 92 Olimpizm... 95 Olimpiyatlar Atina - Yunanistan... 98 Olimpiyatlar Paris - Fransa... 98 Baron Pierre de Coubertin... 103 Modern Olimpiyat Oyunları... 107 Olimpiyatlarda Türkler... 110 İstanbul un Adaylık Süreci... 111 Olimpiyat Ateşi... 114 Olimpiyat Bayrağı... 116 Olimpiyat Yemini ve Parolası... 118 Olimpiyat Ödülleri... 119 Yaz Oyunları... 121 Kış Oyunları... 124 Olimpiyat Oyunlarının Ülke ve Kente Olan Katkıları... 127 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme... 134
1-16:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:16 Page 9 Performans Görevi Değerlendirme Formu... 136 Öz Değerlendirme Formu... 137 Proje Ödevi Örneği... 138 Proje Değerlendirme Formu... 139 Sözlük... 140 Kaynakça... 142
1-16:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:16 Page 10 KİTABIMIZI HAZIRLIK ÇALIŞMASI BİLGİ NOTU Spor, ferdin tabiî çevresini, beșeri çevre hâline getirirken elde ettiği kabiliyetleri geliștiren, belirli kurallar altında araçlı veya araçsız, ferden veya grupla boș zaman ya da tüm zamanı alacak șekilde meslekleștirerek 1- İlk çağlarda boş zaman kavramı nasıl ortaya çıkmıştır? 2- İlk çağda insanların boş zamanlarında neler... Konuya merak uyandırmayı, ön bilgileri harekete geçirmeyi ve motive etmeyi amaçlayan çalıșmalar yer almaktadır. Tarihî ve bilimsel nitelik tașıyan, konuyu desteklemeye yönelik bilgilerin yer aldığı bölümdür. OKUMA PARÇASI Erzurum organize sanayi bölgesinde spor aletleri üretimi yapan bir fabrika yönetimi, çalışan personelin verimini artırmak için neler yapılabileceğini araştırırken yöneticilerden emekli beden eğitimi öğretmeni Nihat ÇAL- MAŞIR personele her sabah spor yapma önerisinde bulunur. Ana fikri itibari ile konuyu destekleyen olaylar, anılar ve bilimsel çalıșma metinleri bu bölümde yer alır. CEVAPLAYALIM Öğrencilerin konuyla ilgili fikirlerini bireysel ya da grup hâlinde tartıștıkları bölümdür. Aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1. Beden eğitimi ve sporun tarihsel gelişim süreci hakkında bildiklerinizi yazarak arkadaşlarınızla paylaşınız. ETKİNLİK - DÜN ve BUGÜN Sınıf iki gruba ayrılır. Grup sözcüleri seçilir. Aşağıda verilen fotoğraflardan hareketle birinci grup sporun kökeni, ikinci grup ise sporun tarihî gelişimini tes- Sınıf içerisinde öğrencilerin derse yönelik etkin katılımlarını kapsar.
1-16:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:17 Page 11 TANIYALIM ARAŞTIR - PAYLAŞ Sporun toplumlar arası ilişkilerdeki rolünü araştırınız. Araştırma sonuçlarını sınıfta arkadaşlarınızla paylaşıp okul gazetesinde yayınlayınız. Sınıf içerisinde yapılacak etkinliklerin okul dıșındaki hazırlık sürecini kapsar. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bilgilerin ve kazanılan becerilerin ölçüldüğü çalıșmalar bütünüdür. Așağıdaki cümlelerin karșısına yargıları doğru ise (D), yanlıș ise (Y) yazınız. 1- Beden eğitimi ve spor hareketlerini sistemli hâle getiren ilk ulus Yunanlılardır. ( ) ÜNİTE SONU ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yere uygun kelimeleri yazınız. 1- Sporun en temel amacı... ve...tır. 2- Beden eğitimi bireyin... ve... sağlığının... Öğrencilerin kazanım ve becerileri ne kadar edindiklerini görmeye yarayan araç olarak kullanılır. YAZALIM 1- Beden eğitiminin kişinin beden ve ruh sağlığına faydalarını yazınız. Konuyu pekiștirmeye yönelik kazanımların ifade edildiği bölümdür. PERFORMANS GÖREVİ Öğrencilerin bilgilerini aktiviteye dönüștürmelerini ve becerilerini geliștirmeye yönelik kapsamlı çalıșmalardır. Sevgili Öğrenciler, Beden eğitimi ve sporun faydalarını așağıdaki bașlıklar altında değerlendirerek metin hâline dönüștürünüz.
1-16:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:17 Page 12
1-16:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:17 Page 13
1-16:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:17 Page 14 HAZIRLIK ÇALIŞMASI 1. Koşma, atma, atlama ve tırmanma gibi eylemlerin ortaya çıkış sebeplerini araştırarak arkadaşlarınızla paylaşınız. 2. Yerleşik hayata geçişle birlikte insanların fiziksel olarak nasıl bir gelişim kaydettiklerini araştırarak defterinize yazınız ve sınıfta arkadaşlarınıza anlatınız. 3. İnsanların birbirleri ile mücadelelerinde üstün gelme arzusunun fiziksel aktivitelerinde ne gibi gelişmeler sağladığını araştırarak defterinize yazınız. ETKİNLİK - MAĞARADAN MEDENİYETE İnsanlık tarihinin başlangıç aşamasında, insanoğlu kendini tanıyabilmek ve hayatta kalabilmek için belli bir amaca yönelik olmayan çeşitli davranışlarda bulunmuştur. Bunu gerek kendi aralarında itişip kakışma gerekse yeme ve giyinme gibi temel ihtiyaçlarını karşılamak amacı ile hayvanları avlama şeklinde göstermişlerdir. Bunlara benzer davranışlardan anlaşılacağı üzere insanoğlunun ilk hareketlerinin tamamı hayatta kalma arzusunun bir göstergesidir. Yavaş yavaş kendini tanıyan ve doğaya hâkim olan insan, hareket ve davranışlarını bilinçli bir şekilde sergilemeye başlamıştır. 4
1-16:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:17 Page 15 İlk insanların Neolitik Dönemde kendilerinden güçlü olan hayvanlarla baş edemeyecekleri durumda onlardan kaçmak; daha zayıf olanları kovalamak, yakalamak amacıyla koşma eylemini gerçekleştirmeleri vücut alıştırmalarıyla ilgili ortaya koydukları ilk davranışları olmuştur. Tarihin ilerleyen dönemlerinde insan, yerleşik hayata geçişle hayvanları evcilleştirmenin yanında, vücudunu güçlü ve becerikli hâle getirmeye yönelik hareketlere daha çok yer vermiştir. İnsanın fiziki özelliklerini sergileme, yarıştırma düşüncesi ve üstünlük sağlayabilme çabaları sonrasında tabiatla, hayvanlarla ve diğer insanlarla mücadeleleri farklı biçim almaya başlamıştır. Toplumlar arası mücadelelerde üstünlük sağlayabilmek için insanların fiziksel olarak daha çok çalışmaları gerçeği ortaya çıkmıştır. Bu da beden eğitimi ve sporun ortaya çıkmasına sebep olmuştur. 5
1-16:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:17 Page 16 M.Ö. 2500 den başlayarak Mısırlı askerler savaş ve güreş çalışmaları yapardı. M.Ö. 1500 yılına doğru Giritliler dansa, güreşe, koşulara ve boğa ile yapılan savaşlara büyük ilgi gösterdiler. Klasik antik çağlarda Yunanlılar gymnasiumlar, palestralar ve stadyumlarda; koşma, disk atma, atlama ve top oyunları da oynarlardı. Bu gösterişli, parlak dönmini M.Ö. V. yy.da yaşadıktan sonra M.Ö. 393 Roma egemenliği sırasında önemini yitirdi. BİLGİ NOTU XIV. yy.da bașlayan Rönesans ve hümanizm hareketleri beden eğitimi ve sporda, insanın beden ve ruh sağlığını geliștirerek bedenin terbiye edilmesi fikrini ön plana çıkarmıștır. Bu da 1400 lü yılların sonunda beden eğitiminin Avrupa da okulların programına alınmasını, 1900 lü yıllarda ise Amerika da bazı üniversitelerin eğitim ve öğretim programına girmesini sağlamıștır. CEVAPLAYALIM 6 Aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1. Beden eğitimi ve sporun tarihsel gelişimi hakkında araştırma yaparak arkadaşlarınızla paylaşınız. 2. Tarih öncesi çağlardan günümüze kadar yapılan spor branşlarını araştırarak yazınız.. 3. Günümüzdeki hangi spor branşlarıyla eşleştirilebileceğini açıklayınız..
17-32:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:28 Page 1 ETKİNLİK - YAŞAMAK İÇİN NE YAPARDIM? 1. İnsanoğlunun var oluşu ile birlikte hangi hareket ihtiyacının hangi spor branşlarını ortaya çıkardığını yukarıdaki fotoğrafların altına yazınız. 2. Tek başınıza, yanınızda hiçbir şey olmadan, ıssız bir adada yaşamak zorunda olduğunuzu varsayınız. Bu durumla ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız. a. Çok acıktığınızda bir tavşan görseniz ne yaparsınız? b. Yırtıcı bir hayvan üzerinize geldiğinde nasıl bir tepki verirsiniz?. c. Adayı keşif için yürürken karşınıza bir nehir çıksa ve nehrin karşısına geçebilmek için herhangi bir köprü olmadığını fark etseniz ne yaparsınız?. 7
17-32:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:28 Page 2 ETKİNLİK - BAŞLIK YAZALIM İnsanlık tarihinin ilk dönemlerinde, çeşitli tehlikelerden korunma ve avlanma ihtiyacı sporu ortaya çıkarmıştır. Savaşların beden gücüne dayalı oltduğu bir dönemde, insanın kendini koruma ve yaşam mücadelesi ile daha da gelişmiştir. Günümüzde ise gerek bireyler gerekse toplumlar arasındaki olumlu ilişkileri artırmaktadır. Bu nedenle ülkelerin vatandaşlarını küçük yaşlarda beden eğitimi ve spor faaliyetine yönlendirdiğini ve bu faaliyetlere çok önem verdiğini görmekteyiz. Spor barış, kardeşlik,dostluk gibi önemli işlevlerinin yanı sıra ülkelerin birbirlerine karşı üstünlük kurma aracı olarak da görülmektedir. 1. Metne uygun bir başlık yazınız... 2. İnsanlar Tarih Öncesi Devirlerde daha üstün olabilmek için hangi hareketleri yapmış olabilirler? Nedenleriyle birlikte yazınız. ARAŞTIR VE PAYLAŞ Beden eğitimi ve sporun gelişimi ile ilgili bir sunum hazırlayıp arkadaşlarınızla paylaşınız. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Așağıdaki soruları cevaplayınız. 1. Tarih Öncesi Çağlarda hareket ihtiyacının nedenlerini açıklayınız. 2. Toplumların ilkel hayattan uygar hayata nasıl geçtiğini anlatınız. 8
17-32:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:28 Page 3 İnsanın, yaklaşık iki milyon yıllık serüveninde, son iki yüz bin yıla gelene kadar türler arasında hayatta kalma mücadelesinde başarılı olup olmayacağı belirsizdi. Birçok zafiyeti bulunan bir canlı olarak dünya üzerinde kendine bir yer edinme mücadelesi verdi. Bu mücadele, hem çevresindeki canlılarla hem de insanlarla kıran kırana bir rekabet demekti. Barınma, beslenme ve üreme temel ihtiyaçlar olarak hayatının her anında vardı. 9
17-32:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:28 Page 4 HAZIRLIK ÇALIŞMASI 1. Günümüzde insanlar, sağlıklı bir yaşam sürmek için ne tür aktiviteler yapmaktadırlar? 2. Beden eğitimi ve sporun, insanın sağlıklı bir beden yapısına sahip olmasında ne gibi faydalar sağlayacağını açıklayınız. 3. Beden eğitimi ve sporun vücut eğitimine olan katkısını hakkında düşündüklerinizi sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız. BEDEN EĞİTİMİ Ne hastalıklı bir düşünürden, ne de cahil bir pehlivandan hayır gelmeyeceğini bilmeli ve iyi düşünür, iyi iş görür, becerikli, çalışkan, disipline sadık, sağlam insanlar yetiştirmeye gayret edilmelidir. S.Sırrı Tarcan, l932 Beden eğitiminin geçmişi, uygarlıklar tarihi kadar eskidir. Günümüzden yaklaşık 2400 yıl önce yaşamış olan Yunanlı filozof Platon un "Gerçek müzisyen ve sanatçı, müzikle jimnastiği en doğru oranlarda birleştirebilen kişidir." sözü, Eski Yunan da beden eğitimine verilen önemi gösterir. Beden eğitimi, insanın beden sağlığını ve becerilerini geliştirmeye yönelik faaliyetlere denir. Beden eğitimi, insanın zihinsel eğitim kadar bedensel eğitime de ihtiyacı olduğu düşüncesine dayanır. BİLGİ NOTU Beden eğitimi kișinin beden, ruh ve zihinsel gelișimini sağlar. İnsanın sosyalleșmesinde ve kișiliğini bulmasında büyük rol oynar. Kısaca beden eğitimi bireyin beden ve ruh sağlığını korumaya, bedensel becerilerini geliștirmeye yönelik, çevresel koșullara ve katılımcıların özelliğine göre değiștirilebilen esnek kurallara dayalı, oyun, jimnastik ve spora dönük araștırma ve çalıșmaların tümünü kapsayan geniș tabanlı bir etkinliktir. 10
17-32:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:28 Page 5 CEVAPLAYALIM Beden eğitimi ve spor, bireyin yaşamına olumlu katkılarda bulunmaktadır. Buna göre aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1. Bedensel faaliyetler insana günlük yaşamda ne gibi kolaylıklar sağlar?... 2. Hareketin vücut eğitimine katkısını yazınız.. 3. Beden eğitiminin, insanın sosyalleşmesi ve kişiliğinin gelişmesine etkilerini yazınız. YAZALIM 1- Beden eğitiminin kişinin beden ve ruh sağlığına faydalarını yazınız. BEDEN SAĞLIĞI RUH SAĞLIĞI 11
17-32:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:28 Page 6 SPOR OKUMA PARÇASI REKORA KOŞALIM 1998 yılında yapılan okullar arası kros yarışmasını seyretmeye gitmiştim. Amacım bu yarışmada göz dolduran, gelecek vaat eden sporcuları belirleyip onlarla çalışmaktı. Sporda başarılı olmanın iyi bir antrenman programı uygulamaktan geçtiğine inanıyordum. Kafamda antrenmanla ilgili birçok sistem ve program vardı. Tasarladığım antrenman programını uygulayarak kısa bir zamanda büyük başarılar elde edecektim. Bir an önce bunu uygulayacağım sporcuları bulmak, çalışmalara başlamak ve birlikte sonuca gitmek istiyordum. Yarışma sonucunda kafamdaki sporcu profiline uygun iki öğrenciyi belirledim. Onların doğum tarihlerini aldım ve sporla ilgili düşüncelerini öğrendim. Öğrenciler böyle bir teklifle karşılaşacaklarını ummadıklarından olacak benim ciddi olup olmadığımı sorup duruyorlardı. İleriye dönük ciddi planlarımın olduğunu öğrendiklerinde gözleri çakmak çakmaktı. Hiç zaman kaybetmeden çalışmaya başlamalıydık. Antrenmanlara başladık. Hazırladığımız program doğrultusunda sistemli bir şekilde çalışmalarımız devam etmekteydi. Aradan altı ay gibi bir zaman geçmişti ki millî takım seçmelerine katılmak için İstanbul a gittik. Yarışmaya katılan bütün sporcuların, bizim gibi sistemli bir şekilde çalışıp buraya kazanmak için geldiklerini çok iyi biliyorduk. İşimizin kolay olmadığının farkındaydık. Ama elimize, aylarca süren sistemli, disiplinli bir çalışmanın meyvelerini alabileceğimiz bir fırsat geçmişti. Kusursuz bir organizasyon vardı. Her şey tamamdı, başarı bizi bekliyordu. Yarış sabahı, kendisinden çok şey beklediğim Âdem, Hocam çok rahatım. Yarışmanın sonucu ne olur? dediğinde çok güzel bir derece yapacağını söylemiştim. Ve nihayet yarış başladı. Turlar istediğim derecelerde geçiliyordu ve son tur aynı derece ile geçilirse rekora doğru gidiyorduk. Ve yarışma istediğimiz gibi geçmiş, 1500 metre engelli koşuda (4.11.81) derece ile Türkiye rekorunu kırmış ve birinci olmuştuk. Müsabakalar sonunda bir kere daha çok iyi anlamıştık ki sistemli, programlı bir çalışma güzel bir organizasyonla bütünleşince rekor kırmak işten bile değildir. Tuncer KURT (Bu kitap için düzenlenmiştir.) 12
17-32:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:28 Page 7 BİLGİ NOTU Spor, ferdin doğal çevresini, insani çevre hâline getirirken elde ettiği kabiliyetleri geliștiren, belirli kurallar altında araçlı veya araçsız, ferden veya grupla boș zaman ya da tüm zamanı alacak șekilde meslekleștirerek yaptığı, sosyalleștirici, ruh ve fiziği geliștiren rekabetçi, dayanıșmacı ve kültürel bir kavramdır (İnal,2003). ETKİNLİK - MÜKEMMEL DÖRTLÜ 1. Yukarıdaki şekilden ne anladığınızı yazınız. 2. Yukarıdaki şekilden faydalanarak siz de spor kelimesinin dört harfini farklı kavramlarla anlatınız. 13
17-32:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:28 Page 8 BİLGİ NOTU Spor, kișinin belli düzenlemeler içinde fiziksel aktivitelerini ve motorik becerilerini, zihinsel, ruhsal ve sosyal davranıșlarını geliștiren, bu özelliklerin belirli kurallar içinde yarıștırılmasını amaçlayan biyolojik, pedagojik ve sosyolojik bir olgudur. Spor, evrensel kültürün bir parçası, dili, dini, ırkı farklı insanları birleștiren önemli bir vasıtadır. Dünya barıșına katkı sağlayan çok önemli bir etkinliktir. Bu ișlevlerinin yanı sıra çağımız sporu, insanların fiziksel ve ruhsal sağlığını olumlu yönde etkileyen, sosyal ve moral kazançlar sağlamak amacı ile yapılan hareketler topluluğu olarak tanımlanabilir. Spor, beden eğitimi faaliyetlerini özelleștirerek çeșitli branșlarda somutlașmıș, üst düzeyde yapıldığında fizyolojik, psikolojik ve estetik özellikleri gerekli kılan, yarıșmaya dayalı ve katı kurallarla çevrili bir etkinliktir. Amacı yarıșmak ve kazanmaktır (Aracı, 2004). YAZALIM 14 1. Sporun olmadığı bir hayat nasıl olurdu? Yazınız. 2. Uluslararası ilişkilerde sporun önemini yazınız.
17-32:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:28 Page 9 ETKİNLİK - KİTLE VE ELİT SPOR Günümüzde spor amatörce ve profesyonelce yapılmaktadır. Amatör sporcu eğlenmek, stresten uzak kalmak, beden ve ruh sağlığını korumak, yeni dostluklar kurmak için spor yaparken profesyonel sporcu ise para kazanmak amacıyla sporu bir meslek olarak yapar. Bilimsel olarak bakıldığında bu kavramlar, kitle sporu ve elit spor yapanlar olarak da ifade edilmektedir. Sporun ruhunda ve temelinde kardeşlik, dostluk, dayanışma ve barış gibi değerler yer almaktadır. Aşağıdaki tabloda beden eğitimi ile spor arasındaki farklılıklar ve benzerlikler verilmiştir. Yukarıda verilen bilgiler ışığında, tabloyu örnekteki gibi doldurunuz. 15
17-32:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:28 Page 10 ETKİNLİK BİREYSEL SPORLAR VE TAKIM SPORLARI 1. Aşağıdaki tabloda boş kutulara takım sporlarını ve bireysel sporları yazınız. (Hem takım sporu hem de bireysel spor olanları her iki tarafa da yazınız.) Basketbol Judo 16
17-32:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:28 Page 11 BEDEN EĞİTİMİ VE SPORU KARŞILAŞTIRMA Beden eğitimi, bireyin beden ve ruh sağlığının gelişmesi için yapılan hareketlerin bütünüdür. Spor ise bireyin beden ve ruh sağlığının gelişmesinin yanında belli kurallara göre rekabet ölçüleri içinde mücadele etme, heyecan duyma, yarışma ve üstün gelme amacını taşır. (Aracı, 2004) Aslında birbirinden farklı görünse de bir o kadar da birbiriyle bütünleşmiş olan beden eğitimi ve spor, kitle, boş zaman, meslek ve seyir sporu, amatör ve profesyonel spor, sağlık kazanmak için spor ve daha birçok kavramla iç içe geçmiş durumdadır. ETKİNLİK - POSTER HAZIRLAYALIM Yukarıdaki bilgi notu ve aşağıdaki fotograflardan hareketle beden eğitimi ve spor konulu bir poster hazırlayınız. Hazırladığınız posteri sınıf panosunda sergileyiniz. 17
17-32:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:28 Page 12 ETKİNLİK - BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR Aşağıdaki tabloda beden eğitimi ve sporun genel özellikleri verilmiştir. Boş bırakılan yerleri uygun ifadelerle tamamlayınız. SPOR Bir meslektir. Kişiler arası ilişkileri artırır. Bir seyir vasıtasıdır. Zevk verir ve estetiktir. Üretime katkı sağlar. Reklamdır. BEDEN EĞİTİMİ Yarışma değildir. Politika aracı değildir. Eğitim ve eğlence aracıdır. Boş zaman faaliyetidir. Bir bilim ve tekniktir. Profesyonel bir uğraş değildir. YAZALIM 18 Beden eğitimi ve sporun insan sağlığı üzerindeki faydalarını maddeler hâlinde yazınız.
17-32:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:28 Page 13 ARAŞTIR VE PAYLAŞ Sporun toplumlar arası ilişkilerdeki rolünü araştırınız. Araştırma sonuçlarını sınıfta arkadaşlarınızla paylaşıp okul gazetesinde yayınlayınız. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A- Așağıdaki cümlelerin karșısına yargılar doğru ise D, yanlıș ise Y yazınız. 1. Spor dili, dini, ırkı ve rengi olmayan evrensel bir olgudur. ( ) 2. Spor insanların fiziksel gelișimlerinin yanı sıra ruhsal gelișimlerini de olumlu etkiler. ( ) 3. Spor değișebilen esnek kurallara sahip bir etkinliktir. ( ) 4. Spor bir meslek değildir. ( ) 5. Beden eğitimi, para kazanmak amacıyla da yapılabilir. ( ) B- Așağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız. 6. Așağıdakilerden hangisi beden eğitimi ve spor arasındaki farklardan biridir? A) Spor, içinde rekabet unsuru barındırır. B) Beden eğitiminin amacı, kișinin beden ve ruh sağlığını korumaktır. C) Sporun kuralları katıdır. D) Beden eğitimi serbest zaman faaliyetidir. E) Beden eğitimi profesyonel bir uğraștır. 7. Așağıdakilerden hangisi sporun amaçlarından değildir? A) Boș zamanları değerlendirmek. B) El ayak koordinasyonunu geliștirmek. C) Para kazanmak. D) Hastalıklarından kurtulmak (iyileșmek). E) Kișiler arası ilișkileri geliștirmek. C- Așağıdaki soruları cevaplayınız. 8. Beden eğitimi ve sporu tanımlarını așağıya yazınız. Beden eğitimi:... Spor :... 9. Beden eğitimi ve spor arasındaki farkları yazınız.... 19
17-32:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:28 Page 14 HAZIRLIK ÇALIŞMASI 1. İnsanlar kuvvetli olmak için yaptıkları sporlarda ne tür aletler kullanırlar? 2. Spor branşları içerisinde kuvvet gerektiren branşlar hangileridir? 3. Sporun sistemli hâle gelmesine neden ihtiyaç duyulmuştur? 4. Gelişmiş toplumlarla geri kalmış toplumların sporda bulundukları yeri karşılaştırınız. BİLGİ NOTU Spor kelimesi Latince dağıtmak, birbirinden ayırmak anlamına gelen disportare veya deportare kelimelerinden doğmuștur. Bu kelimeyi İngilizlerin disport, Fransızların ise se déporter ya da se desporter olarak kullandıkları görülmektedir. Zaman içerisinde kelimelerdeki așınma nedeni ile sport daha sonra da spor olarak kullanılmaya bașlanmıș ve literatürdeki yerini almıștır (Alpman, 1972). Spor, insanlık tarihinin ilk dönemlerinde ölüm kalım mücadelesinin yansıması olarak karșımıza çıkarken sonraki dönemlerde toplumlar arası ilișkileri geliștiren, sevgi ve barıșı temsil eden etkinlikler hâline gelmiștir. Önceleri savunma ve saldırıya dayalı sporlar olarak yapılırken daha sonralarda bireysel sporlar ve takım sporları olarak yarıșma ve müsabakalar hâlinde, insanların üstün gelme arzularını sergileyebilecekleri bir disiplin olarak yapılmaya bașlanmıștır (Keten, 1993). Beden eğitimi ve spor hareketlerini belli bir program ile uygulamaya bașlayan ve bunu genel eğitim sisteminin bir parçası sayan ilk ulus Eski Yunanlılardır. Yeni çağlarda beden eğitimi ve sporu sistemli bir hâle getiren ülke ise Almanya olmuștur (İnal, 2003). 20
17-32:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:28 Page 15 ETKİNLİK - YERLEŞİK HAYAT Yerleşik Hayata Geçmeden Önce İnsanlar Beslenme: İnsanlar yeme içme ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla avlanırken mızrak, ok gibi aletleri bulup zamanla geliştirmişlerdir. Bu da tarihî süreç içerisinde cirit atma, atıcılık ve avcılık gibi spor branşlarını doğurmuştur. Koşma: İnsanlar güç yetiremedikleri yırtıcı hayvanlardan kaçmak için bacaklarını kullanarak koşma(atletizm) sporunun temellerini atmış oldular. Tırmanma: Dağ, tepe veya dik yamaçları aşabilmek için tırmanmaya başlayan insanlar, dağcılık sporunun temelini atmışlardır. Ayrıca küçük engelleri bulunan arazilerden sıçrayarak geçmeleri de engelli koşuların ilkel zamanlardaki bir benzeri olarak karşımıza çıkmaktadır. Yukarıdaki etkinlik incelendiğinde görülecektir ki insanlar, yerleşik hayata geçmeden önce, farkında olmadan günümüzdeki birçok sporun temelini atmış oldular. Siz de insanların, yerleşik hayata geçişlerinden sonra değişen ihtiyaçları doğrultusunda hangi spor branşlarının temellerini attığını yazınız..................................... 21
17-32:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:28 Page 16 ETKİNLİK - İLİŞKİLENDİRELİM Aşağıdaki tabloda eşleştirilmiş olan kavramlar arasında nasıl bir ilişki kurulabilir? Yazınız. ARAŞTIR VE PAYLAŞ Sosyolojik ve ekonomik yönden gelişmiş toplumların spora bakışlarını araştırınız. Bu konuda bir sunum hazırlayarak arkadaşlarınızla paylaşınız. 22
33-48:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:32 Page 1 ETKİNLİK - DÜN VE BUGÜN Sınıf iki gruba ayrılır. Grup sözcüleri seçilir. Aşağıda verilen fotoğraflardan hareketle birinci gruptan sporun kökenini, ikinci gruptan ise sporun tarihî gelişimini tespit ederek sunum yapmaları istenir. 23
33-48:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:33 Page 2 HAZIRLIK ÇALIŞMASI 1. Beden eğitimi ve sporun insanların iş gücünü nasıl etkilediğini araştırınız. 2. Uluslararası turnuvalarda elde edilen başarıların ülke tanıtımına katkıları nelerdir? 3. Atatürk ün beden eğitimi ve sporun önemiyle ilgili sözlerini araştırınız. OKUMA PARÇASI 24 Erzurum Organize Sanayi Bölgesinde spor aletleri üretimi yapan bir fabrika yönetimi, çalışan personelin verimini artırmak için neler yapılabileceğini araştırırken yöneticilerden emekli beden eğitimi öğretmeni Nihat ÇALMAŞIR, personele her sabah spor yapma önerisinde bulunur. Fabrikanın diğer yöneticileri tarafından önce bu öneri kabul edilemez olarak görünse de, Nihat Bey spor yaptırmayı da üzerine alınca teklif kabul edilir. Fabrikanın bütün çalışanlarına, İsteyen işçilerle her sabah mesai başlamadan spor yapılacağı duyurulur. Artık çalışanlar sabah sporuyla işe başlamaktadır. Sabah düzenli olarak spor yapan işçilerde verimin yüzde seksen oranında arttığı görülür. İki ay sonra konu ile ilgili bir açıklama yapan şirketin Halkla İlişkiler ve Satış Müdürü Abdullah Özdemir, işçileri sabah sporu yapmaları için zorlamadıklarını, ilk zamanlar 10 12 kişi katılırken her geçen gün bu sayının arttığını; şimdi yaklaşık 120 işçinin katıldığını belirtirken Bizim amacımız günün her saatinde yüksek performans sağlamak. Spor sayesinde verimlilik arttı, işçiler grip bile olmuyor. dedi. Nihat Bey, sabah sporlarına artık fabrika yöneticilerinin de katıldığını ve sabah sporundan çok memnun olduklarını ifade etti. Ayrıca spora başlayan ve düzenli spor yapan işçilerde sigarayı bırakma oranın da hızla arttığını memnuniyet dolu ifadelerle anlattı. Tuncer KURT (Bu kitap için düzenlenmiştir.)
33-48:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:33 Page 3 ETKİNLİK SPOR FAALİYETLERİNİN ÖZELLİKLERİ BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR FAALİYETLERİNİN KAZANDIRDIĞI ÖZELLİKLER FİZİKSEL ÖZELLİKLER RUHSAL ÖZELLİKLER Çeviklik Hareket Yardımlaşma duygusu Yarışma ruhu Mukavemet Koordinasyon Mücadele azmi Cesaret Sürat Mücadele kuvveti Elastikiyet Çalışma disiplini Yukarıdaki terimlerden yararlanarak beden eğitimi ve spor faaliyetlerinin bireye kazandırdığı fiziksel ve ruhsal özellikleri birer cümle ile açıklayınız................ 25
33-48:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:33 Page 4 BİLGİ NOTU Beden eğitimi ve spor, insanın sağlığını, karakter olușumunu olumlu yönde etkilemenin yanında moral verimliliğini de artırmaktadır. Bedenî gelișimle birlikte, zihnen ve fikren gelișmiș, millî bilinç sahibi bireyler, yașadıkları toplumda daha sağlıklı ilișkiler kurar. YAZALIM 26 1. Sporun fizyolojik, psikolojik ve sosyolojik katkıları nelerdir? Yazınız.. 2. Sporun, sağlıklı yaşama etkilerini yazınız.
33-48:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:33 Page 5 ETKİNLİK - ATATÜRK DİYOR Kİ 1. Atatürk ün beden eğitimi ve sporun önemi ile ilgili sözlerinden anladıklarınızı arkadaşlarınızla tartışınız. 2. Atatürk ün Dinlenmemek üzere yürümeye karar verenler, asla yorulmazlar. sözünü açıklayınız. 3. Beden eğitimi ve sporun önemi ile ilgili güzel sözleri araştırarak arkadaşlarınızla paylaşınız. 27
33-48:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:33 Page 6 ARAŞTIR - PAYLAŞ Sporun toplumlar arası ilişkilerdeki rolünü araştırarak araştırma sonuçlarını sınıfta arkadaşlarınızla paylaşıp okul gazetesinde yayımlayınız. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A- Așağıdaki cümlelerin karșısına yargılar doğru ise D, yanlıș ise Y yazınız. 1. Beden eğitimi ve spor, insanın sağlığını ve karakter olușumunu olumlu etkiler. ( ) 2. Çeviklik beden eğitimi ve sporun kișiye kazandırdığı ruhsal özelliklerdendir. ( ) 3. Çalıșma disiplini, beden eğitimi ve sporun kișiye kazandırdığı ruhsal özelliklerdendir. ( ) B- Așağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız. 4. Așağıdakilerden hangisi beden eğitimi ve spor arasındaki farklardan değildir? A) Eğitim ve eğlence aracıdır. B) Bir bilim ve tekniktir. C) Kișiler arası ilișkileri artırır. D) Bir seyir vasıtasıdır. E) Sağlıklı bir yașam sağlar. 5. Așağıdakilerden hangisi beden eğitimi ve sporun kișiye kazandırdığı fiziksel özelliklerdendir? A) Yarıșma ruhu B) Elastikiyet C) Çalıșma disiplini D) Cesaret E) Mücadele azmi 6. Spor hakkında așağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıștır? A) Araçlı ya da araçsız olarak yapılır. B) Ferdî ya da grupla yapılır. C) Kurallı yapılır. D) Meslek olarak yapılır. E) Sağlıklı yașam için yapılır. 28
33-48:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:33 Page 7 HAZIRLIK ÇALIŞMASI 1. Beden eğitimi ve sporun faydaları hakkında düşündüklerinizi söyleyiniz. 2. İnsan hayatının bir parçası olan spor, insan gelişimine sizce ne gibi katkılar sağlar? 3. Beden eğitimi ve sporun bir ülkenin kalkınmasına ve gelişimine etkilerini söyleyiniz. 1. FİZYOLOJİK VE BİYOLOJİK FAYDALARI BİLGİ NOTU Spor yapan bir insanın kalbi, spor yapmayan bir insanın kalbine göre daha büyüktür. Dolayısı ile spor yapan insanlarda nabız atımı daha düșüktür. Normal bir insanın dakikadaki kalp atım sayısı 60 ile 90 arasında değișmektedir. Spor yapan kișilerde ise kalp atım sayısı 60 ya da daha düșüktür. Bir șok anında, spor yapmayan insanda nabız bir anda artarak kișinin ani tepki verip sinirlerini kontrol edememesine yol açar. Fakat spor yapan insanda bu durum daha düșük düzeyde kalır, nabız yavaș yavaș yükselir ve kiși daha kontrollü hareket eder. İnsan vücudunda endofrin hormonu denilen bir hormon mevcut olup salgılandığı zaman rahatlama hissi verir. Endofrin hormonu en çok spor yaparken salgılanır. Yukarıdaki açıklamalardan da anlașılacağı üzere spor insandaki stresi ortadan kaldırır ve insanı rahatlatır. Psikolojik açıdan rahat olan insan, fizyolojik olarak da daha zinde, dinamik ve verimli olur. 29
33-48:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:33 Page 8 ETKİNLİK - FARKLILIKLARI YAZALIM Aşağıdaki tabloya spor yapan insanla yapmayan insan arasındaki fizyolojik farklılıkları yazınız. SPOR YAPAN İNSAN SPOR YAPMAYAN İNSAN CEVAPLAYALIM Aşağıda sporun faydaları ile ilgili verilen cümlelerin karşısına yargılar doğruysa D, yanlışsa Y yazınız. 1. Bedensel ve zihinsel yorgunluklara karşı direnci artırır. ( ) 2. Farklı insanları bir araya getirir. ( ) 3. Zekâyı geliştirir. ( ) 4. Kilo almayı önler, vücut yağ oranını düşürür. ( ) 5. İç salgı bezlerinin düzenli çalışmasını sağlar. ( ) 6. İnsanları kaynaştırır, ekonomik kazanç sağlar. ( ) 7. Kalp üzerinde olumlu etkileri vardır. ( ) OKUMA PARÇASI 30 Bir gün millî maratoncularımızdan biri muayene olmak üzere doktora gider. Doktor genel muayene sırasında hastanın nabzını da kontrol etmek ister. Nabzı kontrol ederken yerinden fırlar ve çevresine: Bu hastayı hemen müşahede altına alın! diye bağırmaya başlar. Sporcu da anormal bir durum var zannederek: Doktor Bey, bir anormallik mi var? diye sorar. Doktor: Beyefendi, sizin nabzınızın dakikadaki atım sayısı 40, oysa normal bir insanda bu 60 ile 90 arasındadır. der. Bunun üzerine sporcumuz tebessüm ederek doktora bakar ve: Doktor Bey, ben maratoncuyum. Benim aylık antrenman mesafem 1500 2000 km yi bulmaktadır. der. Doktor, Şunu baştan söylesenize. Bizi korkuttunuz. O hâlde nabzınız normaldir. Asıl yüksek olsaydı o zaman anormal olurdu. der.
33-48:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:33 Page 9 2. SOSYOLOJİK FAYDALARI BİLGİ NOTU Sosyoloji, toplum bilimidir, toplumları inceler. İnsanın fiziksel ve ruhsal yapısını geliștirmenin yanında, sosyal ilișkilerini güçlü kılmak da beden eğitimi ve sporun temel amaçları arasındadır. Bireyler arasında güçlü bağlar kurma, takım ruhu kazanma ve grup etkileșimi insanı sosyalleștiren önemli hususlardandır. Takım arkadașlarına ve rakibe uyum, topluma uyum sağlanmasında etkili olur. ETKİNLİK - SPOR ve ORGANİZASYON Sağlam bir sosyal yapı için insanlar arasındaki olumlu ilişkiler önemli rol oynamaktadır. Yukarıdaki açıklamaya paralel olarak dünyanın en büyük organizasyonu olan olimpiyat oyunlarının sosyalleştirici yönünü gösteren olayları, resimleri ve düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. 31
33-48:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:33 Page 10 ETKİNLİK - SOSYAL GRUPLAR Bir futbol müsabakasına, hiçbir çıkar gütmeksizin on binlerce seyirci gitmektedir. Bazı müsabakalarda bu sayı yüz bini dahi aşmaktadır. Sportif etkinlik amaçlı olmayan ama yukarıdaki örneğe benzer sosyal grupları aşağıda boş bırakılan yere yazınız............................ ETKİNLİK - DOSTLUK Yarışmada düşen bir sporcuyu kaldırmak, yarışma sonunda birinci gelen sporcuyu tebrik etmek gibi durumlardan ne anlıyorsunuz? Benzer olaylarla karşılaşırsanız nasıl davranırsınız? Doğru olan davranış nedir? Bu sorular ışığında bir hikaye yazınız. 32
33-48:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:33 Page 11 3. PSİKOLOJİK FAYDALARI YAZALIM 1. Güçlü bir bünye, güçlü bir ruhsal denge demektir. ifadesinden anladığınızı yazınız. BİLGİ NOTU Günlük yașamda meydana gelen olumsuz olaylar, insanda strese sebep olmaktadır. Stresli insan, iletișimde bulunduğu diğer insanlara karșı zaman zaman asabi, anlayıșsız ve kırıcı olmaktadır. İnsanın kendini bu durumdan kurtarabilmesi için rahatlaması gerekmektedir. Müzik dinlemek, resim yapmak vb. yollarla da insan rahatlayabilir fakat bütün psikologlar ve uzman hekimler en güzel rahatlama yolunun spor olduğunu bildirmektedirler. 33
33-48:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:33 Page 12 4. EKONOMİK FAYDALARI BİLGİ NOTU Spor organizasyonlarına katılan tüm insanların, katıldıkları spor dalı gereği kullanmak zorunda oldukları araç, gereç ve malzemelere ihtiyaçları vardır. Kullanılan bu malzemelerin üretiminde ve pazarlanmasında rol oynayan bütün birimlerin bu sanayi içinde ekonomik kazanç elde etme çabaları sporun ekonomiye katkılarının açık bir göstergesidir. Uluslararası Olimpiyat Komitesi 2005 yılında yaptığı toplantıda, 2012 olimpiyatlarının Londra da yapılmasına karar vermiștir. 2012 olimpiyat oyunları İstanbul a verilseydi yedi yıllık hazırlanma sürecinde 2 milyar dolar civarında yatırım yapılacaktı. Bunun yanı sıra organizasyon esnasında, bilet satıșı, sponsorluk, televizyon yayın hakları, sporcu ve seyircilerin bıraktığı döviz, ülke bütçesine katkıda bulunacaktı. İki milyar dolarlık bir yatırım, geniș istihdam alanı olușturacaktı. Ayrıca olimpiyatların ülke tanıtımına ve turizm sektörüne de çok büyük bir katkısı olacaktı. Bu faktörler ülke ekonomisi için de önemli gelir kalemleridir. ETKİNLİK - NELER KAZANDIRIR? 34 Yukarıdaki bilgi notunda bir spor organizasyonunun bir şehre ekonomik yönden faydasının ne ölçüde olduğunu görmekteyiz. On binin üzerinde bir sporcu kitlesi ile gerçekleştirilen olimpiyat oyunlarının bir ülkenin ekonomisine ne kadar katkısı olabileceğini, arkadaşlarınızla tartışınız.
33-48:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:33 Page 13 CEVAPLAYALIM Aşadağıki soruları cevaplayınız. 1. Spor organizasyonunun yapılacağı ülke veya kentin ekonomisine kimler katkı sağlar?......... 2. Yukarıda belirtilenler dışında, spor organizasyonu herhangi bir şekilde katılarak ülkelerin ve kentlerin ekonomisine başka kimler katkıda bulunabilir?............ 3. Spor organizasyonunun, yapıldığı ülke ve kentin iç ve dış turizmine katkısını anlatınız............. 35
33-48:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:33 Page 14 ETKİNLİK - AYRIŞTIRALIM Beden eğitimi ve sporun insanın sağlığına, karakter oluşumuna, sosyalleşmesine sağladığı yararların yanı sıra ekonomik faydaları da vardır. Buna göre aşağıdaki maddeleri kutucuklarla eşleştiriniz. İradeyi kuvvetlendirir. Kalp üzerinde olumlu etkileri vardır. İç ve dış turizme katkıları vardır. Farklı toplumların insanlarını kaynaştırır. Daha enerjik bir organizma sağlar. Kötü alışkanlıklardan uzak tutarak ferdi topluma kazandırır. Kişiliği geliştirir. Spor organizasyonlarına yarışmacı ya da müsabık olarak katılan kişilerin gelir elde etmesini sağlar. Kişilerin toplum içinde statü kazanmalarını sağlar. 36 1. Yukarıda verilenlerin dışında sporun diğer faydalarını da siz yazınız. 1-2- 3-4- 5-6- 7-
33-48:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:33 Page 15 ARAŞTIR VE PAYLAŞ Öğrenciler dört gruba ayrılır. 1. grup, sporun fizyolojik ve biyolojik; 2. grup, sporun sosyolojik; 3. grup, sporun psikolojik; 4. grup, sporun ekonomik faydalarını araştırır. Her grup araştırma sonuçlarını sınıfta arkadaşlarına anlatır ve okul gazetesinde yayımlar. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A- Așağıdaki cümlelerin karșısına yargılar doğru ise D, yanlıș ise Y yazınız. 1. Spor yapan insanın kalbi, spor yapmayan insanın kalbine göre daha büyüktür. ( ) 2. Normal bir insanın dakikadaki kalp atım sayısı, 60 ile 90 arasında değișir. ( ) 3. Sporun insan psikolojisine etkisi yoktur. ( ) 4. Spor, kișilerin toplum içinde statü kazanmalarını sağlar. ( ) 5. Spor, kișinin maddi kazanç elde etmesini sağlamaz. ( ) B- Așağıdaki soruları cevaplayınız. 6. Spor yapan insanların nabzı neden düșüktür? 7. Spor, insanda ne gibi fiziksel değișikliklere sebep olur? 8. Sosyalleșme nedir? Sporun insanın sosyalleșmesine etkisini açıklayınız. 9. Fiziksel yapının güçlü olması ruhsal dengeyi nasıl etkiler? C- Așağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız. 10. Așağıdakilerden hangisi sporun insan üzerindeki fizyolojik ve biyolojik faydalarından değildir? A) Daha enerjik bir organizma sağlar. B) Vücutta kılcal damar sayısı artar. C) İradeyi kuvvetlendirir, zekâyı geliștirir. D) Kalp üzerinde olumlu etkilere yol açar. E) İnsanın kilo almasını sağlar. 11. Așıdakilerden hangisi sporun sosyolojik faydalarından değildir? A) Eğitsel bir araçtır. B) Spora katkı sağlayacak harcamalara sevk eder. C) İnsanların statü kazanmalarını sağlar. D) Fertlerin sosyalleșme sürecini hızlandırır. E) Farklı toplum ve insanları kaynaștırır. 37
33-48:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:33 Page 16 OKUMA PARÇASI 38 GAZİ VE SPOR ıl 1915, Birinci Dünya Savaşının Çanakkale'de destanlar yaratan büyük kahramanı başından geçen bir spor anısını, "Beden Terbiyesi ve Spor Mecmuası"nın ATATÜRK ün birinci ölüm yıl dönümü olan 10 Kasım 1939 günü yayınladığı "10. II' inci Teşrin" broşürünün yedinci sayfasında Falih Rıfkı Atay "Gazi ve Spor" başlığı altında şu olayı anlatıyor: Bir gece Gazi Ada'da Yat Kulübünde konuşurken yanındakilerden birinin sporcu olduğunu anladı. Ona şu suali sordu: "Spor nedir?" Muhatabı sporu herkesin bildiği gibi tarif etti. Gazi dedi ki: "Bana daha açık, bariz bir tarif bulabilir misiniz?" Belki en güzel cevabı bulmak için düşünen sporcunun ufak bir duraklaması üzerine Gazi şu hatırasını anlattı: "Arıburnu kumandanı idim, iki tarafın ateş hatları arasında elli altmış metre mesafe vardı. Birbirine en yakın hatlar arasında dolaşan Türk ve İngiliz keşif kolundan iki asker gecenin karanlığı içinde ellerindeki uzun silahları kullanamayacak kadar burun buruna temas etmişler. Her iki cesur asker, silahlarını atmışlar doğrudan doğruya birbirlerini boğazlamak için ellerini kullanmak zaruretini hissetmişler. İngiliz asker yumruklarını sıkmış, boks denilen idman; Türk neferinin vücut ve kalbi üzerinde tatbik etmeye başlamış. Bu mahirane yumruk idmanını bilmeyen Türk neferi kalbine maddeten, vicdanına manen vurulan darbelerin tesiri altında iki elini ötekinin boğazına uzatmış, var kuvvetiyle düşmanın gırtlağını yakalamış. Düşman neferinin boğazı iki demir pençenin mengenesinde sıkışınca, bizim nefer, boks darbelerinin önce hafiflediğini biraz sonra yok olduğunu görmüş. Nefer, esirini sürükleyerek benim yanıma getirdi. Gece yarısından sonra idi. Evvela düşman neferine sordum: Ne oldu? Sen niçin buralara kadar geldin? Spor cevabını verdi. Bizimkine sordum : Nasıl oldu? Nefer, esirin verdiği ilmî cevabı anlamamış olmaktan korkarak: Bilmiyorum dedi Ben, birinci ilmî ve fennî değil, ikincinin bilgisizlikten ziyade edep ve terbiyesi üzerinde fazla durmadım. Sen sportmen misin? Evet, çok iyi Bizim neferi nasıl buldun? Bilmiyor. dedi. Türk neferine döndüm: İşitiyor musun, senin için bilmiyor, cahildir, dedi. Kısaca: Huzurunuza getirdim efendim. cevabını verdi. Gazi devam etti: Benden spor nedir, diye sorulursa vereceğim cevap şudur: Spor, vatanın, milletin ali menfaatlerine tecavüz edenleri gırtlağından yakalayıp memleket ve millet hadimlerinin huzuruna getirebilme maddi ve manevi kabiliyetidir.
49-64:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:36 Page 1 PERFORMANS GÖREVİ İçerik Düzeyi Sınıf Düzeyi Ünitenin Adı Beklenen Performans Süre Puanlama Yöntemi Beden eğitimi ve Spor Tarihi Ortaöğretim 9. Sınıf Beden Eğitimi ve Spor Beden Eğitimi ve Sporun Faydaları 15 gün Dereceli Puanlama Anahtarı Sevgili Öğrenciler, Beden eğitimi ve sporun faydalarını așağıdaki bașlıklar altında değerlendirerek metin hâline dönüștürünüz. * BOȘ ZAMANLARI DEĞERLENDİRME * SAĞLIK * PERFORMANS * KENDİNE GÜVEN * KİȘİLER ARASI İLİȘKİLER Bu çalıșmanızı bașarıyla tamamlayabilmeniz için așağıdaki așamaları izlemelisiniz: 1- Çalıșmanız için yukarıda verilen konuları dikkatlice okumalı ve düșünmelisiniz. 2- Konu ile ilgili araștırma yapmalısınız. 3- Çalıșmanızda aile bireylerinden, arkadașlarınızdan, kitaplardan, gazete haberlerinden, internetten vb. kaynaklardan yararlanabilirsiniz. 4- Çalıșmanın geliștirilmesi için bir çalıșma programı yapmalısınız. 5- Çalıșma programında, çalıșmanın ne zaman bașlayacağı ve ne kadar süreceği bulunmalıdır. 6- Çalıșmalarınız sonunda rapor hazırlamalısınız. 7- Çalıșmanızla ilgili görsel materyalleri sınıfınızda sergileyiniz. 8- Performans görevinizi 15 gün içinde sunmalısınız. 39
49-64:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:36 Page 2 40 ÜNİTE SONU ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A- Aşağıdaki cümlelerin karşısına yargılar doğru ise D, yanlış ise Y yazınız. 1. Kaçmak veya yakalamak sonucunda koşma eylemi ortaya çıkmıştır. ( ) 2. Spor bir tekniktir, beden eğitimi ise bir teknik değildir. ( ) 3. Spor, ölüm kalım mücadelesinin doğal bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. ( ) 4. Spor, İlk Çağda savunma ve saldırı amacıyla yapılmıştır. ( ) 5. İnsanların ilk sportif etkinliklerinde takım sporları ön plandaydı. ( ) 6. İlk insanlar, sporu belli kurallarla yapmışlardır. ( ) 7. Yerleşik hayata geçtikten sonra insanın diğerlerine üstün gelme arzusu ön plana çıkmıştır. ( ) 8. Beden eğitimi ve spor bir reklam aracı değildir. ( ) 9. Yerleşik hayata geçişle insanlar vücutlarını daha becerikli hâle getirme ihtiyacı duymuşlardır. ( ) B- Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yere uygun kelimeleri yazınız. 10. Sporun en temel amacı... ve...tır. 11. Beden eğitimi bireyin... ve... sağlığının gelişimini sağlar. 12. Beden eğitimi, çevresel koşullara ve katılımcıların durumuna göre değişebilen... kurallara sahiptir. 13. Spor, kişilerin toplum içerisinde... kazanmalarını sağlar. 14. Günümüzde spor branşları... ve... sporları olarak ikiye ayrılır. C- Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız. 15. İnsanın yer değiştirme ihtiyacından doğan ve içgüdü ile meydana gelen ilk vücut alıştırmaları hangi doğal hareketleri ortaya çıkarmıştır? A) Atlama-Yüzme B) Koşma-Tırmanma C) Tırmanma-Atma D) Yürüme-Koşma E) Tırmanma-yüzme 16. Aşağıdakilerden hangisi bireysel spordur? A) Bowling B) Futbol C) Hentbol D) Su topu E) Basketbol 17. Aşağıdakilerden hangisi sporun kişiye kazandırdığı ruhsal özelliklerdendir? A) Sürat B) Hareket C) Elastikiyet D) Cesaret E) Koordinasyon 18. İlk insan, hasmı ile ölüm kalım mücadelesine giriştiği zaman üstün gelmek için nasıl bir davranış göstermiştir? A) Kaçmıştır. B) Huzur ve mutluluğu için barış istemiştir. C) Çeşitli vücut hareketleri yapmıştır. D) Saklanmıştır. E) Ağaca tırmanmıştır. 19. Aşağıdakilerden hangisi sporun ekonomik faydalarındandır? A) İç ve dış turizmin artmasını sağlar. B) Kişinin sağlıklı olmasını sağlar. C) Milletçe sevgi ve saygı bağlarını kuvvetlendirir. D) Kişinin sosyalleşmesini sağlar. E) İnsanların boş zamanlarını değerlendirmesini sağlar.
49-64:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:36 Page 3 ÜNİTE SONU ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME 20. Aşağıdakilerden hangisi sporun psikolojik faydalarındandır? A) Kilo almayı önler, vücut yağ oranını düşürür. B) Farklı toplumların insanlarını kaynaştırır. C) İç ve dış turizmin artmasını sağlar. D) Mücadele ve dayanışma gücünü artırır. E) Belli amaçlara ulaşmada, eğitsel bir araçtır. 21. Aşağıdakilerden hangisi insanların yerleşik hayata geçişlerinden sonrası için söylenemez? A) Toplumlar arası kavgalar başlamıştır. B) Rekabet ortaya çıkmıştır. C) Bedensel faaliyetlerin belli kurallarla yapılma zorunluluğu ortaya çıkmıştır. D) İnsanlar temel ihtiyaçlarını içgüdüsel hareketlerle karşılamışlardır. E) Boş zaman kavramı ile spora yönelmişlerdir. 22. Beden eğitimi için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Kuralları katıdır, değiştirilemez. B) Bir bilim ve tekniktir. C) Kişinin beden becerilerini geliştirmez. D) Millî ve manevi duyguların kuvvetlenmesini sağlar. E) Oyun ve jimnastiğe dayalı bir etkinliktir. 23. Aşağıdakilerden hangisi beden eğitimi ve sporun ortak amaçlarından değildir? A) Korunmaya muhtaç insanları topluma kazandırır. B) Bireyin toplum için sorunlu insan olmasını önler. C) Boş zamanları değerlendirir. D) İnsanların iş gücünü artırır. E) İnsanın para kazanmasını sağlar. 24. Aşağıdakilerden hangisi spor için söylenemez? A) Politika aracı olarak kullanılır. B) Eğitim ve eğlence aracıdır. C) El ayak koordinasyonunu geliştirir. D) Maddi gelir sağlar. E) Maddi yönden olumsuz etkiler. 41
49-64:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:36 Page 4
49-64:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:36 Page 5
49-64:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:36 Page 6 HAZIRLIK ÇALIŞMASI 1. İlk çağlarda boş zaman kavramı nasıl ortaya çıkmıştır? 2. İlk çağda insanların boş zamanlarında neler yaptıklarını araştırarak paylaşınız. 3. Beden eğitimi dersinde elinizde hiçbir araç gereç olmadan ne gibi oyunlar oynayabilirsiniz? 4. Günümüzde yapılan sporlardan hangilerinin ilk çağlardaki hâli ile yapıldığını araştırarak paylaşınız. 44 İlk dönemler doğayla mücadele anlayışına sahip olan insanoğlu, sonraki dönemlerde ise doğaya hükmetme anlayışını benimsemiştir. Nil vadisinde Mısır, Dicle ve Fırat nehirleri arasında Sümer ve Asur-Babilliler nehir uygarlıkları, Anadolu yarımadasında Eti, daha sonra da İyonlar kıyı uygarlıkları olarak bu gelişmenin belli başlı örnekleri olarak gösterilebilir. Taşı işlemek suretiyle kendine silah yapan insanoğlu hem kendini savunmuş hem de hayvanları avlayarak onlardan faydalanmıştır. Bu süreçte boş zaman kavramı ortaya çıkmış ve insanoğlu geçmiş dönemde yaptığı bazı zaruri hareketleri boş zamanlarını değerlendirme aracı olarak yapmaya başlamıştır. Nehri kim karşıdan karşıya daha hızlı geçecek, kim bir yerden bir yere daha hızlı ulaşacak, en büyük hayvanı kim avlayacak gibi davranışlar insanoğlunun doğasında bulunan yarışma ve eğlenme özelliklerini ortaya çıkarmıştır.
49-64:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:36 Page 7 ETKİNLİK - SPOR BRANŞLARI İlk çağlardan itibaren çeşitli ihtiyaçlardan dolayı farklı spor branşları ortaya çıkmıştır. Aşağıdaki şemada boş bırakılan yerleri uygun ifadelerle doldurunuz...................... 45
49-64:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:36 Page 8 ETKİNLİK - SPOR BRANŞLARINI TANIYALIM Aşağıdaki tabloda günümüzde yapılan bazı spor branşları ve bunların ortaya çıkış sebepleri verilmiştir. Verilen örneklerden hareketle hangi branşın ne sebeple ortaya çıkmış olabileceğini işaretleyiniz. KENDİ SPOR DOĞA İLE HAYVANLARLA BOŞ ZAMANLARI ARALARINDAKİ BRANŞLARI MÜCADELE MÜCADELE DEĞERLENDİRME MÜCADELE Binicilik Okçuluk X Güreş Futbol Boks Kayak Eskrim X 46 Atletizm Jimnastik Basketbol Hentbol Hokey Tekvando Atıcılık Yüzme Bisiklet Yelken Kürek Su Topu Masa Tenisi Voleybol Su Kayağı
49-64:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:36 Page 9 ETKİNLİK - SPOR VE DANS İnsan kendisini emniyette hissettiği zamanlarda geçim ve yaşam kaygısından kısmen de olsa kurtulmanın rahatlığıyla iç dünyasına yönelebilmiştir. Böylece aşk, sevgi, öfke, neşe gibi duygular ve doğa kuvvetlerine karşı korku, saygı gibi kaygıları, bugün adına dans dediğimiz hareketlerle ifade etmiştir. Yine insanların ilk dönemlerinde bir araya geldiklerinde kendilerince usul ve kurallara bağladıkları, adına oyun dedikleri bir faaliyeti ortaya çıkardıklarını görüyoruz. Yukarıdaki parçadan hareketle aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1. Spor hangi aşamalardan geçerek sistemleşmiştir? 2. İnsanlar duygu ve düşüncelerini anlatırken nelerden etkilenmişlerdir? ARAŞTIR VE PAYLAŞ İlk çağlardaki spor uygulamaları ile bugünkü spor uygulamalarını karşılaştıran bir sunum hazırlayıp arkadaşlarınızla paylaşınız. 47
49-64:Mizanpaj 1 19.04.2010 14:36 Page 10 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A- Așağıdaki cümlelerde boș bırakılan yere uygun kelimeyi yazınız. 1. İlk çağlarda insanlar duygu ve düșüncelerini bugün adına.. dediğimiz hareketlerle anlatmıșlardır. 2. İnsanların üretime geçip besinleri depolamasıyla kavramı ortaya çıkmıștır. B- Așağıdaki cümlelerin karșısına yargılar doğru ise D, yanlıș ise Y yazınız. 3. İnsanlar yırtıcı hayvanlardan kendilerini korumak için tașı ișleyerek silah yapmıșlardır. ( ) 4. İlk çağlarda spor yarıșma ve eğlenme amaçlı yapılmıștır. ( ) 5. Boș zamanın ortaya çıkması sporun gelișmesini sağlamıștır. ( ) C- Așağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız. 6. Așağıdakilerden hangisi takım sporlarının ortaya çıkmasında daha etkili olmuștur? A) Doğayla mücadele B) Boș zaman kavramının ortaya çıkması C) Hayvanlarla mücadele D) Toplumlar arası savașlar E) Kișinin mücadele etme isteği 7. Așağıdakilerden hangisi boș zaman kavramının ortaya çıkmasına sebep olmuștur? A) Yerleșik hayata geçiș B) İnsanların toprağı ișlemeye bașlaması C) Hayvanların evcilleștirilmesi D) Çeșitli aletlerin bulunup kullanılmaya bașlanması E) Medeniyetlerin kurulması 8. Așağıdakilerden hangisi insanların dans aracılığı ile ifade etmeye çalıștıkları duygu ve düșüncelerden değildir? A) Doğa güçlerine karșı korku B) Doğa güçlerine karșı saygı C) Așk D) Öfke E) İnsanların kendi aralarındaki mücadele 48