T.C. BAŞBAKANLIK AĐLE VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Ulusal Aile ve Sosyal Araştırmalar Kamu Araştırma Programı 2006
Đçindekiler Önsöz...3 Sunuş... 4 1. Tanışma ve Toplantının Tanıtımı...5 2. Ar-Ge Projelerinin Belirlenmesi...5 Tablo 1. Araştırma Alanı Aile Ölçeği...6 Tablo 2. Araştırma Alanı Aile ve Eğitim... 12 Tablo 3. Araştırma Alanı Aile ve Hukuk... 21 Tablo 4. Araştırma Alanı Aile ve Sağlık... 23 Tablo 5. Araştırma Alanı Strateji Geliştirme... 28 Tablo 6. Araştırma Alanı Aile ve Sosyal Politika... 32 Tablo 7. Araştırma Alanı Ekonomi ve Sosyal Güvenilk... 43 Tablo 8. Araştırma Alanı Kitle Đletişim Araçları ve Aile... 49 Tablo 9. Ayrıntılandırılmamış Proje Başlıkları... 63 Ekler EK 1. Katılımcı Listesi... 65 EK 2. Çalışmanın Programı... 69 2
Önsöz Türkiye nin AB üyeliği sürecinde, sosyal alanda kamu kaynakları kullanılırken bilimsel altyapının, araştırmaların ve bu konuda özellikle AR-GE projelerinin çağdaş ülkelerle kıyaslanabilecek seviyeye yükseltilmesi amacıyla 26-27-28 Nisan 2006 tarihlerinde Bakanlığıma bağlı Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü ve TÜBĐTAK işbirliği ile gerçekleştirilen, kamu kurum ve kuruluşlarından, üniversitelerden, sivil toplum kuruluşlarından çeşitli temsilcilerin yer aldığı Ortak Akıl Toplantısında ortaya çıkan proje tekliflerinin bu raporla kamuoyuna duyurulması sağlanmak istenmiştir. Đnsan haklarına saygılı, sosyal bir hukuk devleti olmamızdan kaynaklanan görevlerin yerine getirilebilmesi için, özellikle aile odaklı sosyal politika alanında gerçekleştirilecek AR-GE projelerine ülkemizdeki genel çerçevenin belirlenmesi, sorunların ortaya konması, bu konuda çözüm önerileri oluşturulması noktasında ihtiyaç duyulmaktadır. Aynı zamanda bu tür araştırmalar ve geliştirilecek projeler; toplumun ve ailenin ihtiyaçlarının tespitinde, meydana gelebilecek sosyal olaylara gösterilecek toplumsal tepkilerinin ölçülmesi ve toplumun beklentilerinin ne olduğu noktasında yorum yapmaya imkân sağlamaktadır. Sosyal bilimlerin ışığında gerçekleştirilecek bu tür çalışmalar, ülkemizi şu anda bulunduğu noktadan çok daha ileriye taşıyacaktır. Bu gereklilikten hareketle yeni kamu yönetimi anlayışı doğrultusunda Hükümetimiz kamu yatırımlarına ve sosyal bilimler alanına ilişkin desteklerini arttırmaktadır. Ayrıca, Türkiye nin bilim ve teknoloji politikalarını belirleme işlevi gören TÜBĐTAK da 2004 yılından itibaren sosyal bilimler alanına ilişkin projelere destek vermektedir. Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü nün çalışma alanına ilişkin yapılan Ortak Akıl Toplantısı nda ortaya çıkan bu projelerin, ülkemizdeki sosyal sorunların tespiti ve çözümü ile Türk ailesinin bütünlüğünün korunması, güçlendirilmesi ve sosyal refahının artırılmasına yönelik bilimsel araştırmalar yapmak, projeler geliştirmek, desteklemek, bunların uygulamaya konulmasını sağlamak ve aileye yönelik millî bir politikanın oluşmasına yardımcı olmak için çalışan Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğünün çalışmalarına ışık tutacağı bir gerçektir. Bu kapsamda, Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü de söz konusu toplantıda ortaya çıkan projelerin takipçisi olacak ve bunların hayata geçirilmesinde bütün gayretini sergileyecek aynı zamanda diğer kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler ve sivil toplum kuruluşları ile işbirliği içinde olacaktır. Kamu hizmetlerinin etkin ve verimli sunulması, bu doğrultuda kamu yararının tesis edilmesi için çalışan ve Ortak Akıl Toplantısına iştirak eden proje ortaklarına ve proje çalışmalarına yardımcı olanlara ayrıca, bu çalışmanın başlatılmasında öncü olan TÜBĐTAK Başkan Vekili Sayın Prof. Dr. Nükhet YETĐŞ ve TÜBĐTAK yetkililerine, şahsım ve Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü adına saygı ve teşekkürlerimi sunar, çalışmalarında başarılar dilerim. Nimet ÇUBUKÇU Devlet Bakanı 3
Sunuş Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBĐTAK) ve Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü nün işbirliği ve Türkiye Sanayi Sevk ve Đdare Enstitüsü (TÜSSĐDE) nin moderatörlüğü ile düzenlenen Ulusal Aile ve Sosyal Araştırmalar Kamu Araştırma Programı Ortak Akıl Platformu 26-28 Nisan 2006 tarihlerinde TÜSSĐDE nin Gebze-Kocaeli tesislerinde gerçekleştirildi. Bu rapor, katılımcı grubunun çalışmalarının sonuçlarını içermektedir. Çalışmanın amacı; BTYK da alınan karar ve kararın gerekçesinde belirtildiği üzere; Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü ile bağlı ve ilgili kuruluşların doğrudan kullandığı/kullandırdığı veya misyon ve görevleri kapsamındaki ilgili kesimlerin kullandığı, AR-GE niteliği olan, önemli teknolojik ürün veya sistemlerin belirleneceği araştırma projeleri ve araştırma alanları nı belirlemektir. Çalışma kürsüden anlatma ve toplu dinleme konferansı şeklinde değil, yaratıcı fikir oluşturma yöntem ve teknikleri kullanılarak, tüm katılımcıların çalışmalara başından sonuna kadar aktif katılımı ile yazılı bilgi ve belge üretmeye yönelik olarak gerçekleştirildi. Raporda sunulan sonuçlar; çalışma esnasında katılımcıların tartışıp görüş birliğine vardığı çıktıların son hali olup, TÜSSĐDE tarafından üzerinde herhangi bir değişiklik yapılmamıştır. Katılımcı listesi Ek 1 de, çalışma programı Ek 2 de sunulmuştur. 4
1. Tanışma ve Toplantının Tanıtımı Çalışmanın bu bölümünde; toplantının temel amacı açıklanarak, iletişim ve takım olarak sorun çözmek konularında uygulamalı çalışma yapılmıştır. Daha sonra; katılımcılara Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürü olsaydınız ele alacağınız ilk üç sorun ne olurdu? sorusu sorularak çeşitli cevaplar alınmıştır. 2. Ar-Ge Projelerinin Belirlenmesi Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü nün daha önceden belirlediği araştırma alanları olan; Aile Ölçeği Aile ve Eğitim Aile ve Hukuk Aile ve Sağlık Strateji Geliştirme Aile ve Sosyal Politika Ekonomi ve Sosyal Güvenlik Kitle Đletişim Araçları ve Aile alanlarında Ar-Ge projelerinin belirlenmesi ve bu projelerin tanımlanabilmesi için aşağıdaki taslak detaylar kullanılmıştır. 1. Projenin tanımı Projenin adı Kısa bir proje tanıtımı (özet) 2. Projenin Amacı Somut çıktıları Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü ne ve aile yaşamına katkısı 3. Seçilme gerekçesi Mevcut durum Projenin önemi 4. Proje Adımları 5. Tahmini bütçe 6. Sonuçların Uygulanma Biçimi Sonuçların Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü tarafından uygulamaya ne şekilde aktarılacağı Gruplar tarafından hazırlanan projeler Tablo 1-9 da verilmiştir. 5
Tablo 1. Araştırma Alanı Aile Ölçeği Proje 1 Aileyi Tanımlayıcı Mevcut Ölçeklerin Saptanması ve Geliştirilmesi Türkiye de aileyi konu alan araştırmalarda kullanılan mevcut ölçeklerin saptanması ve değişik kriterler açısından sınıflandırılması (örn., evlilik doyumu, evlilik yapısı, vb). Aileyi tanımlayıcı ve çeşitli boyutlar açısından durum saptayıcı ölçeklerin geliştirilmesi ve bu alandaki araştırmaların meta analizine yönelik çalışmalarının yapılması. Türkiye de aile yapısına ilişkin mevcut ölçeklerin ortaya konması, ihtiyaca uygun yeni ölçme araçlarının geliştirilmesi ve bu ölçeklerin çeşitli kurumların hizmet alanlarına sunulması amaçlanmaktadır. 4. Seçilme gerekçesi Var olan ölçeklerin yeterince tanımlanıp sınıflandırılmamış ve yaygınlaşmamış olması. Ayrıca, temel, uygulamalı ve deneysel araştırmalar için bilgi toplama araçlarının ortaya konulmasına ihtiyaç bulunmaktadır. Bunun dışında, sosyal araştırmalarda kullanılan daha çok batı kaynaklı ölçeklerin sınırlılıkları dikkate alınarak Türk kültürüne özgü ölçme ve değerlendirme araçlarının geliştirilmesine de ihtiyaç vardır. Ölçek geliştirme çalışmalarına yönelik ilgili literatürün taranması, Bu tip ölçeklerin bulunabileceği kaynakların saptanması, Mevcut ölçeklerin değişik kriterlere göre sınıflandırılması, Yeni ölçeklerin geliştirilmesi, Ölçeklerle ilgili arşivlerin ve bilgi bankalarının oluşturulması. Araştırma ekibinin oluşturulması ve eğitimi, Araştırma ekibinin fizikî ve teknik donanımı, Bilgisayar destek programlarının geliştirilmesi, Bilgi bankası için alt yapının oluşturulması. Yapılacak araştırma ve uygulamalara yönelik mevcut ve yeni geliştirilecek ölçek arşivlerinin oluşturulması ve kullanıcıların hizmetine sunulması. 6
Tablo 1. Araştırma Alanı Aile Ölçeği (Devam) Proje 2 Aile Değerleri Araştırması Türkiye de aile değerleri ölçeğinin değişik kriterlere (kadın-erkek rolleri, dinî inanışlar, iletişim biçimleri, bölgeler ve kuşaklararası farklılıklar ve yurtdışında yaşayan ailelerin durumu vb.) göre ortaya çıkarılarak Türkiye nin aile değerleri haritasını oluşturmak. 2. Projenin Amacı Aile değerlerindeki değişimi (kuşaklararası, bölgesel ve cinsiyet farklılıkları açısından) saptamak ve bu konuda değişimi olumlu etkileyebilecek politikaların belirlenmesini sağlamak amaçlanmaktadır. Sosyal hayatı olumlu etkileyebilecek değerlerin yaşatılması, olumsuz yönde etkileyebilecek değerlerin değiştirilmesi de diğer bir amaçtır. 3. Seçilme Gerekçesi Günümüzde aileye yönelik değerlerin toplumda nasıl değiştiğini saptayabilmek ve bu değişimi bölgelere göre değerlendirebilmek ve izlemek. Değerler konusunda toplumsal farkındalığı artırmak ve toplumsal bilinci yükseltmek. 4. Projenin Adımları Aile değerleriyle ilgili literatürün taranması, Değer alanlarının saptanmasına yönelik gerekli çalışmaların yapılması. Aile değerleriyle ilgili madde havuzu oluşturma, Ölçek geliştirme çalışmaları ile pilot uygulamalar yapmak, Geçerlik ve güvenirlik çalışması, Norm çalışmalarının belirlenmesi. 5. Bütçe Kalemleri Ölçek geliştirme ekibinin oluşturulması, Anketörlerin seçimi ve eğitilmesi, Verilerin işlenmesi, raporlaştırılması, norm çalışmaları vb. için kaynaklar (insan ve harcama kalemleri ve teknik donanımlar). 6. Sonuçların Uygulanma Biçimi Hizmet götürülecek grupların değerlerini tanıyarak hizmeti sunma stratejilerinin belirlenmesi, hizmet politikalarının belirlenmesi, hizmeti sunma eylem planlarının geliştirilmesi. Farklı grupların hizmet ihtiyaçlarının ortaya konulması. 7
Tablo 1. Araştırma Alanı Aile Ölçeği (Devam) Proje 3 Türk Aile Yapısının Sosyolojik Profili Araştırması Türk aile yapısının sosyolojik profilinin belirlenerek, aileye ilişkin politikalar üretilmesinde bilgi alt yapısının oluşturulması. Dolayısıyla, Türk aile yapısı profilinden hareketle Türk aile tipolojilerinin saptanmasına yönelik ölçekler geliştirilmesi. Projede, Türk aile yapısının sosyolojik profiline göre aileye götürülecek hizmetlerin bilinçli ve verimli olmasını sağlamak amaçlanmıştır. ASAGEM in, Türk aile yapısının sosyolojik profili çerçevesinde araştırmalarını planlaması, yapacağı çalışmalarda ortaya çıkarılan tipolojilere göre araştırmalarını kurgulaması ile Türk toplumunun kendi aile yapısını tanıması, farklılıkları ve değişmeleri algılaması da amaçlanmıştır. Projenin amaçları arasında, aileye götürülecek hizmet ve politikalardan olumlu geri bildirim alınması da bulunmaktadır. Sosyal ve kültürel değişim sürecinde aile de değişmektedir. Sosyal olaylar analiz edilirken çok nedenselli bir araştırma yapılmalıdır. Türk aile yapısının bölgelere, yerleşim yerlerine, nüfus bileşimine, aile içi geçim stratejisine ve otorite yapısına göre analiz edilerek aile tiplerinin ortaya çıkarılması bir gerekliliktir. Bu bağlamda, Türk aile yapısı bilinmeden aileye ilişkin yerel ve merkezi yönetimlerin ürettiği politikaların verimli olamayacağı belirtilmelidir. Literatür taraması, Ölçme araçlarının hazırlanması, Pilot uygulamalarının hazırlanması, Anketörlerin eğitimi, Ölçme aracının uygulanması, Analiz ve yorumlama. Anketör ücretleri, Verilerin işlenmesi, raporlaştırılması, norm çalışmaları vb. için kaynaklar (insan kaynakları ve harcama kalemleri ile teknik donanımlar), 8
Tablo 1. Araştırma Alanı Aile Ölçeği (Devam) Proje 3 Ulaşım masrafları. Türk aile yapısının sosyolojik profiline göre hizmet ve politikaların planlanması ve uygulanması. 9
Tablo 1. Araştırma Alanı Aile Ölçeği (Devam) Proje 4 Boşanma Olgusunu Değerlendirme Aracı Boşanma olgusunun çeşitli açılardan incelenmesiyle ayrıntılı bir analize olanak sağlayan bir durum saptaması yapmak. Boşanmanın nedenlerini incelemek, boşanma ile ilgili istatistiklerin oluşturulması, boşanmanın hukukî ve eğitimsel düzenlemelere yansıması, boşanma olgusunun psikososyal, ekonomik ve kültürel vb. boyutlarının incelenmesi amaçlanmıştır. Kurumun hizmet alanıyla ilgili veri toplamak ve sosyal politikalara yönelik veri tabanı oluşturmak. Son yıllarda gözlenen boşanma olaylarındaki artış nedenleri konusunda bilgi eksikliği, boşanmanın aile üyeleri ve toplum üzerindeki etkilerinin çeşitli açılardan bütünsel olarak ortaya konulmaması nedeniyle bu ölçeğin geliştirilmesine gereksinim duyulmuştur. Boşanma ile ilgili literatürün taraması, Alt boyutların belirlenmesine yönelik araştırmaların yapılması, Madde havuzunun oluşturulması, Ölçek geliştirme çalışmalarının tanımlanarak, pilot uygulamaların yapılması, Eş (kadın ve erkek) ve çocuk formlarının oluşturulması. Ölçek geliştirme ekibinin oluşturulması, Anketörlerin seçimi ve eğitilmesi, Verilerin işlenmesi, raporlaştırılması, norm çalışmaları vb. için kaynaklar (insan ve harcama kalemleri ve teknik donanımlar). Sonuçların uygulanmasında aile mahkemeleri, aile danışma merkezleri, kadın sığınma evleri vb. kurumlarda verilebilecek hizmetlerin sürdürülmesine yönelik stratejilerin belirlenmesi. Ek olarak, aile birliğinin korunmasına yönelik politikaların belirlenmesinde veri tabanının oluşturulması. 10
Tablo 1. Araştırma Alanı Aile Ölçeği (Devam) Proje 5 Medyadaki Programları Değerlendirme Ölçeği Medyadaki programların aile kurumu (çocuk, genç ve aile bireyleri) üzerindeki olumlu etkilerini değerlendirme. Proje ile medyadaki programların değerlendirilmesi ve aile kurumunu olumlu etkileyen programların saptanması amaçlanmaktadır. Aile kurumunun gelişimine olumlu etki yapacak programların teşvik edilmesi ve bu tip programların desteklenerek çoğaltılması yoluyla aile kurumunun güçlendirilmesi ve korunması da amaçlanmaktadır. Medyadaki aile bireylerini etkileyen olumsuz programların artması. Medya programlarına ilişkin kamuoyu görüşlerinin saptanması. Bu saptamadan sonra değerlendirme ölçeğinin alt alanlarının ve kriterlerinin belirlenmesi, Kaynakların saptanması (örn. internet, bilimsel yayınlar ve tezler gibi), Ölçek geliştirme çalışmalarının tanımlanarak, pilot uygulamaların yapılması, Anketörlerin eğitimi, Ölçme aracının uygulanması, Analiz ve yorumlama. Araştırma ekibinin oluşturulması, geliştirilmesi, bilgisayar destek programlarının geliştirilmesi, bilgi bankası için alt yapının oluşturulması. Medyadaki programların değerlendirilerek desteklenmesi ve böylece aileyi olumlu etkileyecek programların yaygınlaştırılması. Ek olarak, aile kurumunu olumsuz etkileyecek programların azaltılmasıyla, ASAGEM medya aracılığıyla, hedef kitleye dönük pek çok amacını da gerçekleştirmiş olacaktır. 11
Tablo 2. Araştırma Alanı Aile ve Eğitim Proje 6 Aile Okuryazarlığı Aile Eğitimi, aile bireylerinin beden ve ruh sağlığı gelişimini, aile içi ilişkileri ve etkileşimi desteklemeyi, iyileştirmeyi ve sürdürmeyi sağlayan bir süreç ve hizmettir. Bu bağlamda bakıldığında; aile bireylerinin her birinin etkili yaşam becerilerini geliştirmeleri beklenmektedir. Nitekim Anayasa da devlete aileyi destekleme görevini vermektedir. Her ne kadar aile eğitimi devlet tarafından desteklense de toplumdaki aileye yönelik tüm paydaşların aileyi geliştirme, eğitme sorumlulukları vardır. Proje, eğitim alınmadan kurulduğu için karşılaşılan sorunları çözmekte yetersiz kalınan aile kurumu ile ilgili sorunların etkili, verimli ve birlikte yaşam kalitesini üretecek yeterliklerin kazandırılmasını hedefleyen eğitim programlarının ve materyallerinin geliştirilmesini, uygulanmasını ve değerlendirilmesini içeren bir model ortaya koymaktadır. Bu modelde Aile Okuryazarlığı kavramı, aileye ilişkin beceri ve bilgileri kapsadığı için seçilmiştir. Okuryazarlık kavramı, ilgili alanda kodlama ve kod açma becerisini gerektirmektedir. Bu açıdan bakıldığında aile okuryazarı birey; iletişim, hukuk, sağlık, davranış bilimleri, ekonomi ve eğitim alanlarında kodlama ve kod açma becerilerine sahip bireydir. Aile kurumunda yer alan bireylerin aile kavramı ve aileyi yüksek yaşam kalitesi içinde yaşatacak ve sürdürecek yetkinlikte olup olmadığını anlamaya dönük yapılacak ihtiyaç analizi çalışması eğitim programlarının temelini oluşturacaktır. Bu proje ile ülkemizde gereksinim duyulan mutlu, uyumlu, demokratik, barışçıl, çağdaş aileleri oluşturacak bireylerin yetiştirilmesi amaçlanmaktadır. Toplumu oluşturan bireylerin sahip olduğu beceriler o toplumun niteliğinin göstergesidir. Aile olma bilincine ve becerisine sahip bireyler ülkenin refaha ve sosyal barışa yönelik gelişimine temel oluşturmaktadırlar. Bu nedenle aileye yapılan her türlü yatırım, ülkeye huzur, mutluluk, barış ve gelişmişlik olarak geri dönecektir. 12
Tablo 2. Araştırma Alanı Aile ve Eğitim (Devam) Proje 6 (Devamı) (1)AR-GE: Analiz: Sorun analizi, ihtiyaç analizi; Tasarım: Sistem tasarımı, süreç tasarımı, içerik tasarımı, materyal tasarımı, strateji ve politika tasarımı; Geliştirme: Program geliştirme, model geliştirme, modül geliştirme, materyal geliştirme; (2)UYGULAMA: Đletişimbilim, hukukbilim, tıp, davranışbilim, ekonomibilim ve eğitimbilim disiplinlerinden edinilecek birikimle tanımlanacak sorun kümelerini hedef alan ve ailelerin sorun çözme yeterliklerini geliştiren program altyapısı kurulacaktır. (3) ÖLÇME-DEĞERLENDĐRME: Akademik başarı ile bu başarının uygulama alanlarındaki sonuçlarını taramak, doğrudan ve derinlemesine gözlem, yapılandırılmış ve yarı yapılandırılmış görüşme, istatistik analiz ve verimlilik testleri ile ölçülecek ve ulaşılan değerlendirmeler proje kapsamında yer verilen modüllerin etkililik değerini belirleyecektir. Harcama Yapılacak Alanlar: Uzmanlık ve Danışmanlık Telifleri, Ulaşım/Konaklama/Harcırah, Sarf Malzemeleri, Teknik/Teknolojik Altyapı (Makine/Teçhizat, Donanım ve Gereçler), proje koordinasyon biriminin bina kirası ve tefrişatı, tercüme giderleri, Bakım/Onarım ve amortisman giderleri, yaygınlaştırma giderleri (seminer/sempozyum ve basılı doküman giderleri), ulaştırma ve posta (kargo dahil) giderleri. ASAGEM; üniversitelerin ilgili bölümleri, STK lar, Milli Eğitim Bakanlığının ilgili birimleri, yerel yönetimler ile işbirliği içinde çalışacaktır. Yapılacak çalışmalar iki aşamada toplanacaktır: Kamuoyu ve Eğitim Çalışmaları Kamuoyu Çalışmaları: Duyuru, Haber Kuşağı, Tartışma Platformu, Kampanyalar Eğitim Çalışmaları: Uzaktan Öğretimle Eğiticilerin Eğitimi, Yaygın eğitim. Potansiyel Program Konuları: Evlilik Öncesi, Ebeveynlik ve Ergen Ebeveynliği, Cinsel Sağlık, Engelli Çocuk Aileleri, Aile ve Madde Bağımlılığı ile Mücadele, Velilere Rehberlik, Aile ve Evlilik Danışmanlığı, Akran Eğitimi, Aile ve Đletişim, Yaşlılar, Boşanma ve Parçalanmış Aileler, Anne Adayları, Göç Eden Aileler, Hamilelik, Baba Eğitimi, Aile ve Boş Zaman Değerlendirme, Kırsal Kesimde Aile, Aile Hukuku, Ev Ekonomisi, Çocuk Bakımı, Yaşam Becerileri, Ruh Sağlığı Bilgisi. 13
Tablo 2. Araştırma Alanı Aile ve Eğitim (Devam) Proje 7 Engelli Çocuk Sahibi Ailelere Bilgisayar Okuryazarlığı Kazandırma Engelli çocuk sahibi aileler, çocuklarının eğitimine çok fazla zaman ayırdıkları için kendilerinin bireysel gelişimlerine yeteri kadar eğilememektedirler. Bireysel gelişimlerinde günümüz yaşam becerileri içerisinde bilgisayar okuryazarlığı ise önemli bir yer tutmaktadır. Anne ve babaların bu konuda herhangi bir eğitim programına katılmadıkları bilinen bir gerçektir. Bunun yanında günümüzde kentsel yaşam alanlarının büyük bölümünde sıklıkla karşılaşılan internet kafelerin bu ailelerin bilgisayar okuryazarlığı kazandırılmasında kullanılabileceği düşüncesi ortaya çıkmıştır. Belediyelerle işbirliği içerisinde bulunularak Đnternet kafelerin günün aileler için uygun zaman dilimlerinde engelli çocuk sahibi ana babalara ayrılması, bu konudaki donanım gereksinimini büyük ölçüde karşılayacaktır. Ayrıca internet kafelerin şehirlerde hemen hemen her mahallede bulunması, ailelerin tek bir merkezde toplanmasını ve bu konuda fizikî yetersizliklerle karşılaşılması sorununu ortadan kaldıracaktır. Bu eğitimin anne-babalara verilmesinde kentlerde bulunan üniversitelerin eğitim fakültelerinin bilgisayar ve öğretim teknolojileri bölümleri ve özel eğitim bölümü öğrencilerinden yararlanılması düşünülmektedir. Bu araştırma sonucunda katılımcı belediyelere, projede eğitim veren öğrencilere, projeye katılan ailelere ve internet kafe sahiplerine belge verilmesi planlanmaktadır. Hazırlanan bu projenin uygulamada çalışan öğrencilerin üniversiteleri kabullendiği takdirde, öğrencilerin verdikleri ders ya da uygulamaya ayırdıkları zamanın bir şekilde kredilendirilerek seçimlik ders olarak kabul edilmesi önerilmektedir. Buradan hareketle; projenin amacı engellilerin ailelerine yönelik çalışmaların olabildiğince geniş bir katılım kitlesine yayılmasıdır. Bu projeyle geliştirilebilecek ulusal bir uygulama, Başbakanlık Özürlüler Đdaresi Başkanlığı ve ASAGEM'e bir vizyon kazandıracaktır. Ayrıca bir yan kazanım olarak bu proje, uygulamaya katılan ailelere, öğrencilere, kafe sahiplerine ve projeyi destekleyen belediyelere topluma faydalı olma duygusunu verecektir. 14
Tablo 2. Araştırma Alanı Aile ve Eğitim (Devam) Proje 7 (Devamı) Ülkemizde özel eğitim alanındaki uygulamalarda en çok ihmal edilen taraf aile olmaktadır. Engelli çocuk için yardımcı teknolojiler ve eğitim konularında yatırım ve yardım kaynakları bulmaya çalışan hükümetler engelli çocuk aileleri için, maalesef, çok az girişimde bulunmaktadır. Önerilen proje özel eğitimin eksik kalan bu ayağını zenginleştirmeye yöneliktir. Eğitici öğrencilerin seçim ve eğitimi, istekli ailelerin saptanması, belediyelerle koordinasyon, internet kafelerin belirlenmesi, eğitimlerin verilmesi, sertifikalandırma, programın değerlendirilmesi. BÖTE öğrencilerinin eğitimine yapılacak masraflar, özel eğitim öğrencilerinin eğitimine yapılacak masraflar, internet kafe sahiplerine ödenecek ücretler, eğitici öğrencilerin günlük masraflarının karşılanması, kırtasiye, ulaşım masrafları, posta telefon giderleri 7. Sonuçların Uygulanma Biçimleri ASAGEM, projeyi aşağıdaki paydaşlarla birlikte uygulamaya koyabilir: Üniversitelerin BÖTE ve Özel Eğitim Bölümleri, Başbakanlık Özürlüler Đdaresi Başkanlığı, Belediyeler. 15
Tablo 2. Araştırma Alanı Aile ve Eğitim (Devam) Proje 8 TV Yoluyla Đnsan Hakları Eğitimi Aile eğitimi, bireylerin beden ve ruh sağlığı gelişimini, aile içi ilişkileri ve etkileşimi desteklemeyi, iyileştirmeyi ve sürdürmeyi sağlayan bir süreç ve hizmettir. Đnsanın insanca yaşaması ancak hak ve özgürlüklerini bilmesi, bu bilgilerini yaşama geçirmesi sonucunda yaşam kalitesini yükseltmesi ile gerçekleşebilir. Demokratik toplum, ancak, haklarını ve özgürlüklerini bilen insanlardan oluşur. Günümüzde televizyon hemen bütün evlerde yatak odalarına kadar girmiştir. Bu bağlamda insan hakları eğitiminde televizyondan yararlanmak projenin başarısını yükseltecektir. Bu proje ile toplumun hemen her sosyo-ekonomik düzeyindeki farklı yaşlardaki bireylerin hak ve özgürlüklerini bilmeleri ve yaşama geçirmeleri amaçlanmaktadır. Haklarını ve özgürlüklerini bilen insanlardan oluşan bir toplumda demokrasi kültürü oluşacaktır. ASAGEM yapacağı bu çalışma ile demokrasi kültürüne katkıda bulunacaktır. 4. Seçilme gerekçesi Toplumsal yaşamdaki çatışmalar, hoşgörüsüzlük, devlete ve yasalara güvensizlik, bireysel silahlanma, çeteler, linç girişimleri ve bunun gibi sorunların çokluğu acilen insan hakları eğitimi yapma ihtiyacını ortaya çıkarmaktadır. Bu projenin toplumsal barış ve demokrasi kültürü oluşturmaya katkılar sağlaması beklenmektedir. 5. Proje adımları Projenin ayrıntılı planlanması, Program senaryolarının yazılması, Drama/Tiyatro gruplarının, materyal hazırlayıcıların insan hakları eğitiminin (yüz yüze) yapılması, Programların hazırlanması, Değerlendirmenin planlanması, Programların yayınlanması, Dönütlerin alınması ve değerlendirme, Programların geliştirilmesi. 16
Tablo 2 Araştırma Alanı Aile ve Eğitim (Devam) Proje 8 (Devamı) Proje yürütücüsü, Danışmanlık ücretleri, Program hazırlama ekibi, Drama grupları, Film çekimleri giderleri, Değerlendirme maliyeti. ASAGEM, projeyi aşağıdaki paydaşlarla birlikte uygulamaya koyabilir: Üniversitelerin Đletişim Fakülteleri veya TRT, Üniversitelerin Đnsan Hakları Eğitimi konusunda çalışan bölümleri, Belediyeler, Đlgili STK'lar. 17
Tablo 2. Araştırma Alanı Aile ve Eğitim Proje 9 Türkiye de Aile Danışmanlığı Sisteminin Geliştirilmesi Aile birliğinin kurulması, devamı ve sona ermesi sürecinde ortaya çıkabilecek psikososyal ve hukuksal problemlere ilişkin danışmanlık yapacak, sosyal hizmet uzmanı, psikolog, sosyolog, çocuk gelişim uzmanı, aile hukuku uzmanı, aile danışmanı vb. kişileri bünyesinde bulunduran aile danışma merkezlerinin yapısı ve görevleri konusunda standartların belirlenmesi; bu standartlara uygun merkezlerin artırılması ve denetlenmesi. Anayasamızın 41. maddesinde toplumun temeli olarak kabul edilen ailenin sağlıklı bir yapıya kavuşturulması ve karşılaşabileceği her türlü problemin aşılmasında aile bireylerine destek ve danışmanlık hizmeti verilmesi amaçlanmaktadır. Somut Çıktılar: Aile danışmanlığı hizmetinin standardının belirlenmesi, Hizmeti verecek kişinin meslek standardının belirlenmesi, Hizmete nerelerde ulaşılabileceğinin saptanması, Toplumda aile danışmanlığı hizmetine duyulan ihtiyaç ile ilgili farkındalık yaratılması, Üniversitelerde bu alana dönük uzmanlık programlarının açılmasının sağlanması ve mezunlara kadro açılması, Aile okuryazarlığı alanında çalışan kurumlar arasında işbirliğinin sağlanması. ASAGEM e Katkısı: Kurumun stratejisi doğrultusunda aile danışmanlığı konusunda ihtiyaç duyulan; koordinasyon işbirliği fonksiyonlarını sağlayacak ve ASAGEM in denetimi altında Aile danışmanlığı sertifikasyonu kapsamında faaliyet gösterecek bir Aile Danışmanlığı Birimi oluşturulacaktır. Aile Danışmanlığı, sağladığı sosyal katkılar ile ASAGEM in etki alanını genişletecek, gelişime açık, aile kurumunun bölgesel ve dönemsel olarak değişen ihtiyaçlarına yerel ve sürdürülebilir çözümler üretecek bir birim olacaktır. 18
Tablo 2. Araştırma Alanı Aile ve Eğitim Proje 9 (Devamı) Sosyal Hayata Katkısı: Evlilik öncesinde/sırasında bireylere danışmanlık desteği vermek, Aile içi iletişimi kolaylaştırma / çatışma çözme, Hukuk / Sağlık / Eğitim / Çocuk Gelişimi vb konularda aileyi desteklemek ve özel uzmanlık gerektiren konularda uzmana yönlendirmek, En yakın merkezdeki ilgili eğitim ve sosyal hizmet etkinlikleri hakkında aileleri bilgilendirmek, yönlendirmek, Mevcut kaynakların yereldeki özel ihtiyaçlar için kullanılmak üzere yönlendirilmesinde ilgili kurumları harekete geçirmek, Yoksulluk, işsizlik, dışlanmışlık vb. mağdur kesimlerin hizmetlere ulaşmasını kolaylaştırmak, Aile içi şiddetin engellenmesini sağlamak, Aile okuryazarlığı kapsamına giren alanlarda; örneğin, o Anne-baba eğitimi o Çocuk gelişimi o Engelli ailelerinin desteklenmesi o Yaşlı bakımı hakkında bilgilendirme o Cinsel sağlık ve üreme sağlığı o Aile içi iletişim o Yaşam becerileri o Madde bağımlılığı o Yasal haklar konusunda bilgilendirme o Kırsal kesimden göç eden ailelerin kente adaptasyonu vb. konularda uzmanlığın gerektirdiği doğrudan desteği vermek, özel uzmanlık gerektiren durumlarda ailenin hizmete erişimini kolaylaştırmak. Mevcut aile danışma merkezlerinin sayısal, yapısal ve niteliksel açıdan yetersiz olması, bu hizmetin verilmesine ilişkin yasal bir düzenleme olmadığından herhangi bir standardın bulunmaması. Projenin Önemi: Aile Danışmanlığı, sağladığı sosyal katkılar ile ASAGEM in etki alanını genişletecek, gelişime açık, aile kurumunun bölgesel ve dönemsel olarak değişen ihtiyaçlarına yerel ve sürdürülebilir çözümler üretecek bir birim olacaktır. Proje, Aile Danışmanlığını bir uzmanlık alanı ve yaygınlaştırılabilir uygulaması olan bir sistem olarak bilimsel yaklaşımlar çerçevesinde aile okuryazarlığı alanına kazandıracaktır. 19
Tablo 2. Araştırma Alanı Aile ve Eğitim Proje 9 (Devamı) Diğer ülkelerdeki benzer merkezlerin yapıları ve görevlerinin incelenerek ulusal model oluşturulurken toplumsal yapımıza ve gelişime uygun olması da dikkate alınarak bunlardan yararlanılması, Aile danışmanlığı alanında uzmanlaşmış kişilerin görüşlerinin alınmasına yönelik toplantı, seminer, sempozyum vb. etkinliklerin düzenlenmesi, Mevcut aile danışma merkezlerinin yapısal ve işlevsel yönden eksikliklerinin saptanması, Bu merkezlerde görev alacak uzmanların niteliği, sayısı ve bu merkezlerin fiziksel yapıları konusunda asgari standartların belirlenmesi; mevcut merkezlerin bu standartlara kavuşturulması, Mevcut ve yeni kurulacak merkezlerin saptanan asgari standartlara uygun olup olmadığının ASAGEM tarafından oluşturulacak bir birim tarafından denetlenmesi ve izlenmesi, Bu merkezlerin vereceği hizmetlerin yasal düzleme oturtulması konusunda ASAGEM tarafından girişimlerin yapılması. Diğer ülkelerdeki benzer merkezlerin yapıları ve görevlerini inceleyecek komisyonun ulaşım, iaşe ve huzur hakkı giderleri, Mevcut aile danışma merkezlerinin yapısal ve işlevsel yönden eksikliklerinin saptanmasına yönelik anket giderleri, Aile danışmanlığı alanında uzmanlaşmış kişilerin görüşlerinin alınmasına yönelik toplantı, seminer, sempozyum vb. etkinliklere ait giderler, Mevcut ve kurulacak aile danışma merkezlerinin her yıl izlenerek öngörülen standartlara uygun faaliyet gösterip göstermediklerinin denetlenmesi; asgari standartları karşılayamayacak merkezlerin ruhsatlarının iptal edilmesi. 20
Tablo 3. Araştırma Alanı Aile ve Hukuk Proje 10 Ailenin Korunmasına Dair Kanun un Uygulanması Sürecinde Ortaya Çıkan Güçlükler ve Çözüm Yolları Aile içi şiddetin önlenmesine yönelik olarak çıkartılmış 4320 sayılı yasanın uygulanmasında toplumsal bilinç eksikliği ve bazı kolluk kuvvetlerinin kanunu uygulama noktasındaki isteksizlikleri nedeniyle ortaya çıkan uygulama sorunlarının saptanması ve çözüm yollarının araştırılması. Ülkemizde özellikle taşrada ve varoşlarda sıklıkla rastlanan aile içi şiddetin önlenmesi için yasada mevcut olan boşlukların doldurulmasına yönelik yasal değişiklik ve uygulamada ortaya çıkan sorunların aşılması. Bu bağlamda yasaya, çıkarılış amacına uygun bir şekilde işlerlik kazandırılması. Bu çerçevede görev ve sorumluluğu bulunan Kamu personeli ve ilgililerin de yasanın doğru uygulanması konusunda farkındalık kazanmalarının sağlanması. 4. Projenin Seçilme Gerekçesi 4320 sayılı yasa 1998 yılından beri uygulamada olmasına rağmen, aile içi şiddet olaylarının sayı ve yoğunluğunda ciddi bir azalma olmaması ve bunun nedeninin ilgililerin yasa konusundaki bilgisizlikleri; diğer yandan bazı kolluk kuvvetlerinin yasayı gereği gibi uygulama konusunda isteksiz davranmaları. Ayrıca, yasanın sadece şiddet uygulayan aile bireyinin eş olması durumunda uygulama alanı bulması; eşler dışındaki diğer aile bireylerinin aile içi şiddet uygulaması durumunda (örneğin çocukların anne-babaya ve kardeşlerine şiddet uygulaması durumlarında) uygulanmaması bir yasa değişikliğini gerektirmektedir. Bu projenin seçilmesinin bir nedeni de yapılacak olası bir yasal değişikliğe zemin oluşturmaktır. Bazı kolluk kuvvetlerinin yasayı gereği gibi uygulama konusunda isteksiz davranmaları sonucunda ortaya çıkan uygulama sorunlarının saptanması, Yasayı uygulama konumunda olan kamu görevlileri ve ilgili kişilerin yasanın gereği gibi uygulanması konusunda bilinçlendirilmesine yönelik etkinlikler yapılması (seminer, konferans, hizmet içi eğitim programları gibi ), Bilgilendirme hedefine hizmet edecek şekilde yazılı ve görsel materyaller hazırlanması, 21
Tablo 3. Araştırma Alanı Aile ve Hukuk (Devamı) Proje 10 (Devamı) Yasadaki boşlukların saptanarak bu boşlukların doldurulmasına yönelik yasal değişiklik önerisinin geliştirilmesi. Bazı kolluk kuvvetlerinin yasayı gereği gibi uygulama konusunda isteksiz davranmaları sonucunda ortaya çıkan uygulama sorunlarının saptanması çalışmaları için yapılacak harcamalar, Düzenlenecek seminer, konferans, hizmet içi eğitim programlarına ait giderler, Bilgilendirme hedefine hizmet edecek şekilde yazılı ve görsel materyaller hazırlanması için yapılacak harcamalar. Projede öngörüldüğü şekilde yasayı uygulama görevi ve sorumluluğu olan kamu personeline yönelik eğitim ve bilgilendirme çalışmaları sonunda yasanın daha etkin ve amacına uygun bir şekilde uygulanıp uygulanmadığının ASAGEM tarafından izlenmesi. 22
Tablo 4. Araştırma Alanı Aile ve Sağlık Proje 11 Ailedeki Bireylerin Đhtiyaçlarına Yönelik Eğitim Programı Hazırlanması Yaşam döngüsü içersinde aile bireylerinin ihtiyaçları göz önüne alınarak, bu bireylerin Aile Okulları aracılığıyla eğitilmeleri. Somut Çıktıları: Aile Okulları nın ailedeki her bireye yönelik ihtiyaçları kapsayacak biçimde programlanmış olması sonucu; Ailenin yaşam kalitesinin yükseltilmesini, Sağlıklı ailelerin kurulmasını ve sürekliliğinin sağlanmasını, Ailenin ruh sağlığının desteklenmesini, ve aile eğitiminin bütüncül bir anlayış içerisinde gerçekleşmesini sağlayabilme. Projede tüm aile fertlerini içeren ortak etkinlikler yer almaktadır. Bununla, aile fertleri arasındaki iletişim çatışmaları ve hatalarının giderilmesi için zemin hazırlanmak istenmiştir. ASAGEM e Olan Katkısı: Proje, toplumun temeli olan aile kurumunun güçlendirilmesi ve aile bütünlüğünün sağlanmasına ve bu konuda çalışan ASAGEM in çalışmalarına katkıda bulunacaktır. Ailede etkili iletişimin yetersizliği, Ailede ortak değerlerin oluşturulamaması, Ailede çözülmelerin artması, Ailede sahip olunan kaynakların farkında olunmaması ve bilinen kaynakların akılcı kullanılmaması, Aileyi tüm yönleriyle inceleyen bütüncül yaklaşım ve hizmetlerin sunulmaması, Ailelere yönelik rehberlik ve danışma hizmetlerinin ülkemizde sınırlı sayıda olması, Aile planlamasının bütüncül aile hizmetleri içerisinde yer almayıp tek bir konu olarak işlenmesi, Risk altındaki ailelerin ruh sağlığını koruyucu ve önleyici hizmetlerin sınırlı sayıda olması. Risk altındaki ailelerin bilinçlendirilmesi ve eğitiminin yetersiz olması, Bilinçli tüketim konusunda ailelere yönelik eğitim programlarının yetersizliği, Yeterli ve dengeli beslenme alışkanlığı kazandırmaya yönelik çalışmaların yetersizliği, Cinsel işlev bozuklukları ve cinsel eğitim konularının yeterince desteklenmemesi. 23
Tablo 4. Araştırma Alanı Aile ve Sağlık (Devam) Proje 11 Projenin Önemi: Sevgiyi, saygıyı, dayanışma ve paylaşımı esas alan bireylerden meydana gelen, geleceğe ümit ve güvenle bakan, manevî değerlere bağlı, ahlâkî değerleri ön planda tutan aile kültürümüzü korumak ve geliştirmek. Aile Okulu konusunda mevzuat çalışması yapılması, Disiplinler arası bir yaklaşımla, projede görev alacak uzmanların belirlenmesi, Projenin paydaşı ve yararlanıcısı olacak kurumlarla işbirliği yapılması, Proje taslağının geliştirilmesi, Projenin uygulanacağı bölgenin ve hedef kitlenin tespit edilmesi, Belirlenen hedef kitlenin sosyoekonomik koşullarına, yaş ve cinsiyetlerine uygun eğitim programları ve etkinlikleri oluşturulması, Eğitim kitlerinin oluşturulması, Aile Okullarında hizmet sunacak farklı disiplinlerden elemanların belirlenmesi, Eğitim verilecek ailelere mensup bireylerin bilgi düzeylerinin geliştirilen ölçeklerle saptanması, Hizmet veren personel tarafından, 3 ay sonra, eğitim alan aile bireylerinde davranış ve bilgi değişikliğinin geliştirilen ölçekle saptanması, Proje sonuç kitapçığının ve eğitim CD lerinin hazırlanması, Sonuç kitapçığının ASAGEM web sayfasına konulması. Uzmanlara ödenecek ücret, Personele ödenecek ücret ve giderler, Projenin uygulanacağı binanın düzenlenmesi ve tefrişine yönelik giderler, Genel giderler, Eğitim kitleri ve geliştirilecek ölçeğe ait giderler, Donanım giderleri (bilgisayar vs.) Yazılım giderleri, Ulaşım giderleri, Sarf giderleri, Kırtasiye giderleri, Proje tanıtım giderleri, Veri analiz giderleri, Kitapçık ve CD basım ve dağıtım giderleri. 24
Bu pilot çalışma sonucu elde edilen çıktılar STK ların ve yerel yönetimlerin ailelere yönelik çalışmalarında kullanılabilecektir. Bu proje ASAGEM koordinatörlüğünde Sağlık Bakanlığı, Üniversiteler, Sosyal Hizmetler Đl Müdürlükleri, Gençlik ve Spor Đl Müdürlükleri ve ilgili STK'lar tarafından ortaklaşa yürütülecektir. 25
Tablo 4. Araştırma Alanı Aile ve Sağlık Proje 12 Birey ve Çevre Hijyeni Birey ve çevre hijyeni konusunda ilköğretim çağındaki çocukların sosyal duyarlılığının geliştirilmesi. Somut Çıktıları: Đlköğretim çağındaki çocuklara birey ve çevre hijyeni konusunda olumlu tutum ve davranışların kazandırabilme. Koruyucu, önleyici sağlık ve hijyen bilincinin kazandırılması. ASAGEM e Olan Katkısı: Geleceğin ailelerini kuracak olan çocukların birey ve çevre hijyeni açısından yetişkin yaşantısına hazırlanabilmeleri Mevcut Durum: Birey ve çevre hijyeni konusunda yürütülen yanlış uygulamalar nedeniyle bulaşıcı hastalıklara maruz kalınması, Bulaşıcı hastalıkların sağlık giderlerini ve ilaç tüketimini yükseltici etki yapması, Doktorun ve sağlık kurumlarının efektif olarak kullanılmaması, Bulaşıcı hastalıklar sonucu eğitim ve öğretime devamlılığın aksaması. Projenin Önemi: Birey ve çevre hijyeni konusunda yürütülen yanlış uygulamaların ortadan kaldırılarak sağlıklı nesillerin yetiştirilmesi ve sağlık giderlerinin azaltılması. Projede görev alacak uzmanların belirlenmesi, Projenin paydaşı ve yararlanıcısı olacak kurumlarla işbirliği yapılması, Proje taslağının geliştirilmesi, Hedef kitlenin tespit edilmesi, Eğitim programının uygulanacağı bölgenin tespit edilmesi, Belirlenen hedef kitlenin sosyo-ekonomik koşullarına uygun birey ve çevre hijyeni konusunda eğitim programlarının oluşturulması, Eğitici eğitimini uygulayacak ekibin belirlenmesi, Eğitici ekibinin okullarda hizmet içi eğitim alacak öğretmenlerde öntest ile konuya yönelik bilgi düzeylerini belirlemeleri, Eğitim verilecek çocukların konuya ilişkin bilgi düzeylerinin geliştirilen ölçekle saptanması, 26
Tablo 4. Araştırma Alanı Aile ve Sağlık (Devam) Proje 12 (Devam) Eğitici ekibinin okullarda öğretmenlere hizmet içi eğitim vermesi, Öğretmenlerin yaptıkları uygulamaların gözlemlenmesi ve gerekli katkıların yapılması, Eğitim sonrası öğretmenlere verilen eğitimin etkisinin tespit edilmesi, Geliştirilen bir ölçek yardımıyla, 3 ay sonra, eğitici eğitimini veren ekip tarafından, eğitim alan çocuklarda davranış ve bilgi değişikliğinin saptanması, Proje sonuç kitapçığının hazırlanması, Sonuç kitapçığının MEB ve ASAGEM web sayfalarına konulması. Uzmanlara ödenecek ücret ve giderler, Eğitici eğitimcilerinin ödenek ve giderleri, Öğretmenlere ödenecek hizmet içi ek ders ücreti, Eğitim kitleri ve geliştirilecek ölçeğe ait giderler, Donanım giderleri (bilgisayar vs.), Yazılım giderleri, Ulaşım giderleri, Sarf giderleri, Kırtasiye giderleri, Proje tanıtım giderleri, Veri analiz giderleri, Kitapçık basım ve dağıtım giderleri. Yapılan pilot çalışma, aşamalı olarak ülke genelindeki ilköğretim okullarında yaygınlaştırılacaktır. Bu proje ASAGEM koordinatörlüğünde üniversiteler, MEB ve ilgili STK'lar tarafından ortaklaşa yürütülecektir. Projenin Türkiye çapında yaygınlaştırılması için öngörülen süre 5 yıldır. 27
Tablo 5. Araştırma Alanı Strateji Geliştirme Proje 13 ASAGEM in Etkinliğinin Artırılması Amacıyla Đnsan Kaynakları Yönetim Modeli Geliştirme Projesi Proje kapsamında mevcut personelin ve pozisyonların iş tanımlarının ve niteliklerinin belirlenmesi, pozisyonları işgal edenlerin eğitim ihtiyaçlarının tespit edilmesi ve bu belirlemelere dayalı olarak hizmet içi eğitim programının hazırlanması, personelin performans kriterlerinin objektif olarak tanımlanması ve birimler arası ilişki ve süreçlerin kurallarının belirlenmesine yönelik bir çalışma yapılması. Kurumun yönetim kalitesinin artırılması. Somut çıktıları: Etkin bir hizmet içi eğitim programı Pozisyonların iş tanımları Personel performans ölçme ve değerlendirme kriterleri Đş süreçlerinin belirlenmesi Terfi ve atama kriterlerinin belirlenmesi Projenin katkısı: Kurumun daha etkin çalışması sonucu sunulan hizmetlerde ve üretilen projelerde kalitenin artırılması. Yeniden yapılanma sürecinde olan kurumun, kurumsallaşmasını hızlı bir şekilde tamamlaması gerekmektedir. Mevcut insan kaynakları yapısının ortaya konulması ve insan kaynakları ile eğitime ilişkin envanter çalışmasının yapılması. (Durum tespiti, analizi) Kurum personelinin mevcut yapıya ilişkin görüşlerinin alınması. Benzer ulusal ve uluslar arası kuruluşlardaki insan kaynakları yönetim modellerinin incelenmesi. Đş-zaman etütlerinin yapılması. Norm kadro çalışmasının yapılması. Đş analizleri çerçevesinde mevcut pozisyonların gerektirdiği eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi. Performans kriterlerinin ortaya konulması ve performansın ölçülmesine yönelik objektif verilerin belirlenmesi ile buna ilişkin cetvellerin hazırlanması. Sistemin uygulanmasına ilişkin eğitimlerin yapılması. 28
Tablo 5. Araştırma Alanı Strateji Geliştirme (Devam) Proje 13 (Devam) Danışmanlık/uzmanlık hizmeti giderleri. Kırtasiye giderleri. Eğitim-toplantı giderleri. Đdari giderler. Personel alım politikasının, pozisyonların gerektirdiği nitelikler çerçevesinde uygulanması. Hizmet içi eğitim programlarının personel ihtiyaçları çerçevesinde oluşturulması. Görevde yükselme yönetmeliğinin ortaya çıkan ilkeler çerçevesinde düzenlenmesi. Birimler arası personel dağılımının bu çerçevede yapılması. Performans yönetiminin belirlenen kriterler çerçevesinde ele alınması. 29
Tablo 5. Araştırma Alanı Strateji Geliştirme (Devam) Proje 14 Aile Destek Hizmetleri Đçin Kalite Standartlarının Geliştirilmesi Türkiye de kamu, özel sektör ve sivil toplum kuruluşları tarafından verilen aile destek hizmetlerinin kalitesini bilimsel ölçütlere göre tanımlamak gerekmektedir. Kalite standartları oluşturmak ve verilen hizmetlerin kalitesini kontrol etmek üzere yönlendirme ve denetim kriterleri belirlenecektir. Aile destek hizmetlerinde standardizasyonun sağlanarak kalitenin artırılması. Somut Çıktıları: Aile destek hizmetlerinde kalite standartları rehberi. Projenin Katkısı: Aile destek hizmetlerinde kalitenin artırılarak, aile içi ilişkilerin daha sağlıklı bir düzeye çıkarılması. Aile destek hizmetleri alanı yeni gelişen bir alan olup henüz yerleşmiş kalite standartları bulunmamaktadır. Bu alanda faaliyet gösteren kurum ve kuruluşların çalışmalarını belirli kalite standartları çerçevesinde yürütmelerini temin amacıyla proje seçilmiştir. Türkiye de aile destek hizmetleri alanında çalışan kuruluşların tespit edilerek, faaliyetlerinin belirlenmesi ve değerlendirilmesi. Türkiye de aile destek hizmetlerine yönelik ihtiyaçların belirlenmesi amacıyla alan araştırması yapılması. Bu alanla ilgili olarak uluslararası iyi uygulama örneklerinin incelenmesi. Konunun uzmanları ile birlikte her destek hizmeti için ayrı ayrı kalite standartlarının belirlenmesi. Danışmanlık/uzmanlık hizmeti giderleri. Kırtasiye giderleri. Eğitim-toplantı giderleri. Đdari giderler. Yetkili kuruluş (ASAGEM) tarafından bu kriterler aile destek hizmetleri veren kuruluşların denetlenmesi, kontrol edilmesi ve yönlendirilmesinde referans noktası olarak kullanılacaktır. 30
Tablo 5. Araştırma Alanı Strateji Geliştirme (Devam) Proje 15 ASAGEM Bünyesinde Aile Araştırmaları Đçin Bulgu Veri Tabanı Oluşturulması Projesi Türkiye de aile araştırmalarının geliştirilmesini sağlamaya yönelik bilimsel ve istatistikî verilerin toplanması, derlenmesi ve işlenmesi amacıyla bilişim teknolojilerinin kullanıldığı veri depolama ve işleme sistemi geliştirilecektir. Aile konusunda karar alıcılara, uygulayıcılara ve araştırmacılara çalışmalarında kullanılmak üzere tek elden hızlı ve güvenilir bilgi sağlamak. Somut Çıktıları: ASAGEM in ihtiyaçları konusunda bir yazılım üretilmesi. Yararlanıcıların kullanımına sunulacak veri bankası. Projenin Katkısı: Kuruma, çalışmalarında daha etkin ve hızlı analiz yapma imkânı sağlaması. Aile araştırmaları alanında çalışma yapacak kişi ve kuruluşlara doğru ve güvenilir veri ve bilgiler sağlayarak hedef kitlenin ihtiyaçları doğrultusunda hizmetler üretmek. Hâlihazırda böyle bir veri bankasının olmayışı ve veriye ulaşmadaki güçlükler bulunması. Đhtiyaçlar doğrultusunda uygun politika üretmeyi ve araştırmalarda kullanılacak doğru ve güvenilir bilgileri hızlı bir şekilde sağlayarak hizmetlerin etkin ve kaliteli bir şekilde sunulmasını sağlayacaktır. Aile ve sosyal araştırmalar konusunda kullanılacak verilerin tespit edilmesi. Đhtiyaç duyulan verileri elinde bulunduran ve bu bilgileri elde edebilecek tüm kurum ve kuruluşlarla irtibata geçilmesi. Mevcut yazılımların incelenmesi, ihtiyaca cevap veren yazılım bulunmaması halinde yazılım firmalarıyla gerekli yazılımın üretilmesi konusunda görüşülmesi. Veri tabanının oluşturulması. Yararlanıcıların internet ortamında erişiminin sağlanması amacıyla verilerin düzenlenmesi. Cari giderler: Danışmanlık/uzmanlık hizmeti giderleri. Kırtasiye giderleri. Yazılımın kullanılması konusunda personelin eğitimine ilişkin giderler. Sermaye giderleri: Bilgisayar alımı, Yazılım alımı. Politika üretilirken karar alıcılara doğru ve güvenilir bilgilerin sunularak amaca uygun hizmetlerin üretilmesini sağlamak. Verilerin internet ortamında kullanıcılara sunulması. 31
Tablo 6. Araştırma Alanı Aile ve Sosyal Politika Proje 16 Köyden Kente Göç Olgusunun Türk Aile Yapısına Etkisi Köyden kente göç olgusunun Türk aile yapısını hangi boyutlarda etkilediğinin ortaya konulması. Köyden kente göç eden ailelerde, aile içi yapılanmayı hangi düzeyde değiştirdiğinin belirlenmesi ve buna yönelik sosyal önerilerin tartışılması. 1950 li yıllardan bu yana yaşanan ve son 20 yıldır katlanarak artan köyden kente göçün, Türk toplum yapısını önemli ölçüde değiştirmiş olması ve buna yönelik politikalar geliştirilmesinin önemli bir gereklilik haline gelmesi. Araştırma grubu olarak dört grubun belirlenmesi: Hâlihazırda köyde yaşayan, son bir yıl içinde kente göç etmiş olan, son beş yıl içinde kente göç etmiş olan ve son beş yıldan daha önce kente göç etmiş olan aileler. Dört grubu içeren örneklem gruplarının belirlenmesi. Aile yapısını belirlemeye yönelik bir anket formu oluşturulması ( aile reisinin kim olduğunun, ailede kadının konumunun ne olduğunun, çocuğun aile karar sürecine katılımı gibi kriterleri içeren bir form) Anketlerin uygulanması. Verilerin analizi ve uygulanması. Tüm Türkiye yi temsil eden bir örneklem grubunun oluşturulması için danışmanlık alınması. Anketlerin hazırlanması ve basımı. Hane ziyaretleri yoluyla anketlerin uygulanmasına yönelik ulaşım ve anketör masrafları. Verilerin girilmesi ve analiziyle ilgili teknik donanım, yazılım ve personel masrafları. Projeye dâhil edilen dört farklı aile grubunun aile yapılanmalarının karşılaştırmalı olarak belirlenmesi ve bu farklı aile yapılanmalarının sosyal gereksinmelerine yönelik önerilerde bulunulması. 32
Tablo 6. Araştırma Alanı Aile ve Sosyal Politika (Devam) Proje 17 Çocuk Suçluluğu ve Aile Yapısına Etkisi Çocuk suçluluğuna ilişkin farklı yaklaşımların değerlendirilerek bunların aile yapısına etkilerinin belirlenmesi ve sonuç önerileri sunulması. Çocuk suç olgusunun asgari düzeye indirilmesi 2005 yılı TÜĐK verilerine göre, ülkemizde 25 milyon çocuğun yaşadığı gerçeğinden yola çıkarak geleceğin yetişkini olan çocuklarımızın suç işleme oranlarının en aza indirilerek çocuğun yüksek yararı kapsamında yaşama, gelişme, sağlık ve katılım haklarının korunarak suçluluktan uzak bir yetişkinlik evresine ulaşılmasının sağlanması. Araştırma grubu olarak çocuklara yönelik ve çocuklar tarafından olmak üzere iki araştırma grubunun belirlenmesi. Araştırma gruplarını temsil eden ailelerden oluşan örneklem gruplarının tespit edilmesi. 2001 2005 çocuk suç istatistikleriyle çocuklara karşı/tarafından işlenen suçları içeren istatistik verilerin derlenmesi, sınıflandırılması ve analizi. Çocuklara yönelik ve çocuklar tarafından işlenen suçlar kapsamında ele alınan ailelerin bu durumdan etkilenme boyutlarının belirlenmesi amacıyla bir mülakat formatı oluşturulması. Örneklem grubuna dâhil edilen ailelerle mülakat yapılarak, etkilenme düzeylerinin belirlenmesi. Ailelerin etkilenme düzeyleri temelinde politika oluşturulmasına yönelik önerilerde bulunulması. Veri tabanının incelenmesi, araştırma sonucunda elde edilen verilerin girilmesi ve analizine yönelik teknik donanım, yazılım ve personel giderleri. Temsil düzeyinde bir örneklem grubu oluşturulması için danışmanlık alınması. Mülakat için gerekli olacak lojistik ve personel giderleri. Ailelerin etkilenme düzeyine ilişkin elde edilen bulguların çocuk suçluluğunun azaltılması ve aile bütünlüğünün korunmasına yönelik sosyal politika önerileri oluşturacak şekilde yorumlanması. 33
Tablo 6. Araştırma Alanı Aile ve Sosyal Politika (Devam) Proje 17 Sivil Toplum Kuruluşlarının Aileye Dönük Çalışmalarının Değerlendirilmesi Sivil toplum kuruluşlarının aileye yönelik olarak yürüttükleri destek projelerinin izlenmesi ve değerlendirilmesi. Ülkemizde aileye yönelik değişik hizmetler götüren sivil toplum kuruluşlarının yapmış olduğu çalışmaları bir değerlendirme formu veya anket formu uygulayarak haberdar olmak. Demokratikleşmenin en önemli kıstaslarından birisini sivil toplum kuruluşlarının çoğalması olarak görülmektedir. Türk toplumları tarihsel gelişim içerisinde sosyal yardımlaşmanın ve dayanışmanın güzel örneklerini vermiştir. Günümüzdeki sivil toplum kuruluşlarının aileye yönelik çalışmalarının incelenmesi halinde başarılı olan çalışmalar değerlendirilerek ülke düzeyinde yaygınlaştırılması sağlanabilir. Araştırma ülkemizde bulunan sivil toplum kuruluşlarını kapsayacak örneklem seçimiyle başlayacaktır. Örneklem seçiminde üye sayısı, yıllık gelir durumu vb kıstaslar ele alınacaktır. Ülke genelini kapsayacak örneklem sayısı ele alınacaktır (Emniyet Genel Müdürlüğü ve Vakıflar Genel Müdürlüğü kayıtları esas alınacaktır.) Değerlendirme formu veya anket formunun hazırlanması Anketlerin uygulanması. Verilerin analizi ve uygulanması. Tüm Türkiye yi temsil eden bir örneklem grubunun oluşturulması için danışmanlık alınması ile ilgili kamu kurumlarından verilerin alınması. Anketlerin hazırlanması ve basımı. Anketör, ulaşım vb masraflar. Verilerin girilmesi ve analiziyle ilgili teknik donanım, yazılım ve personel masrafları. 7. Sonuçların Uygulanma biçimi Türkiye örnekleminden alınan ve işlevsel olan çalışmaların değerlendirmelerinin yapılarak diğer sivil toplum kuruluşlarına bilgi aktarımının sağlanması, aileye yönelik yapılacak çalışmalarda birlikteliğin sağlanması. 34