ENDOST ENDÜSTRİYEL OTOMASYON SİSTEMLERİ HAZIR BETON SANTRALİ BİLGİSAYARLA KUMANDA ve KONTROL (SCADA) SİSTEMİ KULLANIM KILAVUZU
İÇİNDEKİLER 1. GENEL TANITIM...4 2. SEVKIYAT BİLGİSİ DÜZENLEME SAYFALARI..7 2.1. MÜŞTERİ SAYFASI.8 2.2. ARAÇ SAYFASI..11 2.3. ŞOFÖR SAYFASI 12 2.4. POMPA OPERATÖRÜ SAYFASI...14 3. RAPORLAMALAR...15 3.1. HAMMADDE SAYFASI...15 3.1.1. Hammadde Giriş Kayıt işlemi...15 3.1.2. Hammadde Raporlama işlemi...17 3.1.3. Silo Raporlama işlemi.18 3.2 RAPOR SAYFASI 20 3.2.1. Listelenecek Olan Kayıtların Belirlenmesi...21 3.2.2. Gruplandırma.22 3.2.3. Listeleme Tipi..24 3.2.4. Rapor Görüntüleme Ve Yazdırma 24 3.2.5. Kayıt Düzeltme 26 4. KAYIT SAYFASI 28 5. REÇETE SAYFASI..31 LTD. ŞTİ. 2
6. KALİBRASYONLAR..36 6.1. AĞIRLIK KALİBRASYONU SAYFASI...36 6.2. NEM KALİBRASYONU SAYFASI...39 7. PARAMETRE SAYFASI 41 8. SİSTEM SAYFASI...50 8.1. OTOMATİK ÜRETİM...59 8.2. MANUEL ÜRETİM...62 8.3. ÜRETİM KAYIT...64 9. DÜZENLEME SAYFASI 66 LTD. ŞTİ. 3
1.GENEL TANITIM Bilgisayar ile veya operatör panelli kumanda konsolu üzerinden manuel ve otomatik üretim işlemlerini gerçekleştiren ENDOST Hazır Beton Santrali Otomasyon Sistemi, operatöre kullanıcı dostu kolay kullanım imkanı sağlamaktadır. ENDOST SCADA programı, bütün sistemin kumanda ve kontrolünün bilgisayar üzerinden yapılması ve üretim verilerinin arşivlenmesi için hazırlanmış olan profesyonel hazır beton santrali otomasyonu programıdır. ENDOST SCADA programı ile, bilgisayar üzerinden otomatik ve manuel üretim yapılabilmekte, gerekli olan sevk bilgileri ile üretim ayrıntıları veritabanına kaydedilmekte, güncel ve geçmişe dönük olarak yazıcıdan üretim raporlamaları ve sevk irsaliyesi çıktıları alınabilmektedir. ENDOST SCADA programında, sistem kullanımı, üretim ve sevk bilgilerinin düzenlenme ve kontrolünün yanı sıra, sistem parametrelerinin ayarlandığı sayfalar bulunmaktadır. Bu sayfaların kullanımı için ilerleyen bölümlerde genel açıklamalar yapılmıştır. Santralin kumanda ve kontrol işlemlerinin bilgisayar ile yapılabilmesi için, bilgisayar ile PLC arasında haberleşme bağlantısının gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bunun için Bilgisayar ile PLC arasında özel bir haberleşme kablosu kullanılmaktadır. Haberleşmenin sağlanması için bilgisayar denetim masasında haberleşme ayarlarının doğru olarak yapılmış olması gerekmektedir. Üretim sisteminin kullanımı ile ilgili olarak, PLC reçete işlemleri, parametre ayarları ve kalibrasyon işlemlerinin yanı sıra, üretim sayfasından reçete ve üretim miktarı ayarlama işlemlerinin yapılması ve sistem işleyişinin mimik diagram üzerinden izlenebilmesi için bilgisayar LTD. ŞTİ. 4
ile haberleşmenin gerçekleştirilmiş olması yeterlidir. Sistemdeki ekipmanların manuel veya otomatik olarak SCADA üzerinden kumandası, kumandanın PC ye aktarılması ile mümkün olabilmektedir. Bunun için yapılması gereken işlemler, ilerleyen bölümlerde açıklanacaktır. Sistem kullanımı dışında üretim kayıtları ile ilgili gerekli olan müşteri, araç, şöför, operatör, hammadde bilgilerinin yer aldığı bölümler ve geçmişte yapılmış olan üretimlere ait veri tabanında kayıtlı olan bilgiler ile ilgili işlemlerin yapılabilmesi için PLC bağlantısına gerek yoktur. ENDOST SCADA programının açılışında şekilde görülen ilk açılış sayfası ekrana gelmektedir. Ekranın üst tarafında bulunan menüden istenilen sayfalara basitçe girilebilmektedir. LTD. ŞTİ. 5
SCADA sisteminde sistem kullanımı, üretim ve sevk bilgilerinin düzenleme ve kontrolünün yanı sıra sistem parametrelerinin ayarlandığı sayfalar bulunmaktadır. Bu sayfaların kullanımı için aşağıda genel açıklamalar yapılmıştır. 2. SEVKIYAT BİLGİSİ DÜZENLEME SAYFALARI LTD. ŞTİ. 6
Sevk edilen betonun üretim teknik detayları ile birlikte, alıcı, adres, araç, şoför ve pompa operatörü gibi sevkıyat bilgileri de veri tabanına kaydedilir. Bu bilgiler sevk irsaliyesi ve üretim raporlarında kullanılır. Böylelikle yapılan üretimle ilgili her türlü bilgi kayıt altına alınmış olur. Bu bilgilerin yer aldığı Müşteri, Araç, Şoför ve Pompa Operatörü sayfalarının kullanımı genel olarak birbirine bezerdir. SEÇ Butonu ile, bu butonnun sağ tarafında yer alan hanede yazılı olan numaralı kayıt seçilebilmektedir (çağrılabilmektedir). Bu butona basıldığında belirlenen numaralı kayıt bilgileri ekrana gelir ve sayfanın sol üst tarafında seçilen kayda ait numara görüntülenebilir. ARA ve SONRA Butonları ile ARANACAK AD hanesine yazılmış olan anahtar kelimelere göre kayıt seçim işlemi yapılabilmektedir. Erişilmek istenen herhangi bir kayıttaki bilgilerde yer alan bazı harf veya kelimeler (anahtar kelime) ARANACAK AD hanesine yazılarak ARA komutu kullanılır. Eğer sistemde yazılan harf veya isimle kayıtlı birden fazla müşteri var ise, benzer isimler sayfanın sağında listelenir. ARA komutu ile ilk isme ulaşılır, diğer benzer müşteri isimleri SONRA komutu ile çağırılabilir. Ekranın sağ tarafında listelenen isimlere çift tıklandığında doğrudan bu müşteri bilgilerine erişilebilmektedir ARA ve SONRA Butonları ile seçili olan kayıt numarasından bir önceki ve bir sonraki kayıt seçimleri yapılmaktadır. EKLE Butonu yeni kayıt girme işlemi için kullanılmaktadır. Yeni girilecek olan bir kayda ait bilgiler ekranın sol tarafında bulunan ilgili hanelere girildikten sonra bu butona basılmak sureti ile kayıt altına alınır. Eklenen kayda sistem tarafından otomatik bir kayıt numarası verilir. Otomatik kayıt numarası verilirken öncelikle daha önceden kullanılmış, ancak silinmiş olan kayıtlara ait numaralar kullanılır, silinmiş kayıt yok ise yeni bir kayıt numarası verilir. LTD. ŞTİ. 7
Yeni girilen kayıt bilgileri daha önceden kullanılmış ise, aynı bilgiler için yeni bir kayıt eklenmesi sistem tarafından engellenecektir. DÜZELT Butonu mevcut bir kayda ait bilgilerin düzenleme ve değiştirilmesi için kullanılır. Seçili olan kayda ait bilgi hanelerinden herhangi biri veya birkaçında değişiklik veya ekleme yapılması işleminden sonra, bunların kayıt altına alınması için bu buton kullanılmalıdır. Aksi takdirde yapılan değişiklikler kaybolacaktır. 2.1. MÜŞTERİ SAYFASI Yapılan üretimlerin sevk edileceği müşterilere ait bilgilerin girildiği ve izlendiği sayfadır. Programa sınırsız sayıda müşteri bilgisi girilebilmekte ve her müşteriye birden fazla teslim adresi eklenebilmektedir. Gerekli olan isim/unvan, adres, telefon faks gibi iletişim detayları ile vergi dairesi ve vergi numarası gibi resmi bilgileri bu sayfaya yazılarak kaydedilir. Yapılan üretimlere ait veri kayıtlarına operatör tarafından belirlenen müşteri bilgileri de eklenir. Sevk irsaliyesi ve raporlarda gerekli olan müşteri bilgileri bulunmaktadır. LTD. ŞTİ. 8
Listelenen müşterilerin sağ taraftaki listbox ta görüntülenmesi için LİSTELE butonuna basılması gerekmektedir. Sayfanın sol tarafında bulunan TESLİM ADRESİ butonu ile ilgili müşteriye ait farklı teslim adresleri girilerek daha sonradan kullanılmak üzere kayıt altında tutulur. Bir müşteriye sınırsız sayıda teslim adresi eklenebilir. Özellikle birden fazla yerde imalatı bulunan alıcı firmalar için çok sayıda teslim adresi bilgisi gerekmektedir. LTD. ŞTİ. 9
Müşteri ve teslim adreslerine bütün sayfalarda, sayfa altındaki combo box lardan ulaşılabilmektedir. 2.2. ARAÇ SAYFASI LTD. ŞTİ. 10
Sevk edilen ürünlerin taşınacağı araçlara (transmikser, kamyon v.b.) ait bilgilerin girildiği ve izlendiği sayfadır. Programın bu sayfasında sınırsız sayıda araç bilgisi girilebilir ve her aracın malzeme alım kapasitesi m 3 cinsinden yazılabilir. Araca ait şoför numarasının girilmesi ile, araç seçildiğinde otomatik olarak şoför seçimi yapılabilir. Araç kapasitesinin yazılması halinde, üretim esnasında araç kapasitesi üzerinde yükleme yapılmaması için gerekli kontrol sağlanabilmektedir. 2.3. ŞOFÖR SAYFASI LTD. ŞTİ. 11
Yapılan üretimleri taşıyan araç şoförlerine ait bilgilerin girildiği ve izlendiği sayfadır. Programa sınırsız sayıda şoför bilgisi girilebilmektedir. Bu sayfaya her şoförün adı-soyadı, adresi, telefonu ve kullandığı araç numarası yazılabilir. Şoför numarası hanesine bilgi girilmesi halinde, araç seçimi ile birlikte şoför seçimi işlemi de gerçekleştirilebilir. LTD. ŞTİ. 12
2.4. POMPA OPERATÖRÜ SAYFASI Sevk edilen ürünün yerine döküm işlemi beton pompası aracılığıyla yapılacak olursa, pompa kontrol ve kumanda işlemlerini yürüten görevliye ait bilgiler Pompa Operatörü sayfası ile takip edilir. Programa sınırsız sayıda pompa operatörü kaydı girilebilir. LTD. ŞTİ. 13
3. RAPORLAMALAR Üretimde kullanılan hammadde stok kayıt ve kontrolleri hammadde rapor sayfalarından yapılmaktadır. Üretim kayıtlarında yer alan bilgiler ile işletmenin çeşitli birimlerinde kullanılmak üzere çeşitli raporlamaların yapılabildiği bölümler bulunmaktadır. 3.1. HAMMADDE SAYFASI Bu kısımda, üretim için işletmeye alınan hammadde kayıt girişleri, düzenlemeleri ve bu kayıtların raporlanması işlemleri yapılabilmektedir. 3.1.1. Hammadde Giriş Kayıt işlemi Reçetede yer alan üretim hammaddelerinin her birisi için hammadde giriş kayıtları oluşturulmaktadır. Gelen hammaddelerin sisteme girişi için HAMMADDE sayfasında yer alan KAYIT butonuna basılarak, kayıt işleminin yapılacağı pencere görüntülenir. Kayıt sayfasında MİKTAR hanesine hammadde giriş miktarı kilogram cinsinden yazılır. Çimento kayıt girişleri için SILO / BUNKER hanesinden dolum yapılacak silonun seçilmesi gerekir. Pencerenin üst kısmında yer alan TEDARİKÇİ, ARAÇ ve ŞOFÖR bilgileri isteğe bağlı olarak girilebilir. Hammadde kayıt bilgilerinin girilmesinden sonra, hammadde girişi KAYDET komutu ile sisteme kaydedilir. LTD. ŞTİ. 14
Kaydetme işlemi sonrasında bilgiler silo raporuna otomatik olarak eklenmektedir. Şekilde, 3 numaralı siloya PC42,5 isimli, Çimento tip 1 hammaddesinden 80 ton giriş kaydı yapılmıştır. Kayıt işlemi tamamlandıktan sonra KAYDET butonu kaybolacak, bu butonun sağ tarafında DUZELT butonu görüntülenecektir. Kayıtta herhangi bir düzeltme veya ekleme yapıldıktan sonra, bu kayıt değişiklikleri DZELT komutu ile güncellenebilmektedir. Yeni bir hammadde LTD. ŞTİ. 15
giriş işleminin yapılabilmesi için tekrar ana menüden HAMMADDE sayfasına girilmesi gerekecektir. Bir kayıt işleminde sadece bir hammadde girişi yapılabilmektedir. Kayıt işleminde birden fazla haneye miktar yazılması halinde, yukarıdan aşağıya doğru ilk miktar bilgisi girilen satır kayıt altına alınacaktır. Düzeltme işleminde kayıt girilen satırdaki miktar bilgisi sıfırlanarak, başka bir satıra malzeme girişi yapılabilir. AÇIKLAMA sütununda yer alan malzeme tip bilgileri REÇETE sayfasından düzenlenebilmektedir. 3.1.2. Hammadde Raporlama işlemi Girilen kayıtların listelenerek tablo halinde izlenmesi ve yazıcıdan çıktı alınabilmesi için Hammadde rapor sayfası kullanılmaktadır.. HAMMADDE sayfasında listelenmek istenen kayıt girişlerinin başlangıç ve bitiş tarihleri ilgili hanelere yazıldıktan sonra LİSTELE butonuna basılır, bunu müteakiben listelenen kayıtları görüntülemek için HAMMADDE RAPORU butonuna basılarak, kayıt listesinin izlenebileceği pencere görüntülenir. Bu sayfada PRINT komutu ile listelenen kayıtlar yazdırılır. Düzeltilmek istenen hammadde kaydı varsa, kayıt satırı üzerine çift tıklanır. Tıklanarak seçimi yapılan kayda ait YIL, AY ve KAYIT NO bilgileri sayfanın sol üst tarafındaki ilgili hanelerde görüntülenecektir. DÜZELT komutu kullanılarak düzeltilmek üzere seçimi yapılan kaydın düzenleme sayfası açılır. Burada düzenleme ve eklemeler yapıldıktan sonra DÜZELT komutu ile kayıt düzeltilmiş olur. 3.1.3. Silo Raporlama işlemi LTD. ŞTİ. 16
Silo kayıtlarının düzenlemesi, izlenmesi ve yazıcıdan çıktı alınabilmesi için Silo Rapor sayfası kullanılmaktadır. HAMMADDE sayfasında SİLO RAPOR butonuna basılarak, kayıt listesinin düzenleme ve izlenme işlemlerinin yapılabileceği sayfa görüntülenir. Bu sayfadaki giriş ve çıkışlar operatör inisiyatifine ve sistemin kullanımına bağlı faktörler içerdiğinden, muhasebe birimi tarafından kullanımı uygun değildir. Bu sayfanın genel amacı silo veya bunkerinin doluluk veya boşluk oranlarını malzeme tedarikinde yardımcı bilgi olarak kullanmaktır. SILO/BUNKER ADI sütunundaki kutucuklara, ilgili hammaddeye ilişkin ayrıntılı isim veya açıklama bilgileri girilir. KONTROL başlıklı sütunda, stokta bulunan toplam hammadde miktarları yer almaktadır. Bu hanedeki değerler operatör tarafından el ile girilebilir veya değiştirilebilir. Hammadde kayıt girişi ile sisteme malzeme girişi yapıldığında, girilen malzeme miktarı ilgili siloya ait satırda yer alan bu haneye otomatikman eklenir ve üretim sonucunda kullanılan malzeme miktarı da benzer bir şekilde bu haneden çıkarılır. Bu haneden yeterli bir doğrulukla silonun doluluk veya boşluk oranını takip etmek mümkündür. SILO/BUNKER ADI veya KONTROL hanelerinde operatör tarafından yapılan manuel giriş veya düzenlemelerin kayıt altına alınması için DÜZELT butonu kullanılmalıdır. KONTROL sütunundaki bütün stok miktarlarını sıfırlamak için SIL komutu kullanılır, bu komutla açılan onay penceresinde silme işlemini onaylamak için YES seçilir. Son olarak Silo Rapor penceresindeki DÜZELT komutu kullanılarak değişiklikler kaydedilir ve sıfırlama işlemi tamamlanır. LTD. ŞTİ. 17
GIREN başlıklı sütunda toplam giriş yapılan hammadde miktarları görüntülenmektedir. Hammadde girişi yapıldığı zaman ilgili siloya ait giren malzeme miktarına otomatik ekleme yapılır. Bu değerler sürekli olarak hafızada tutularak her hammadde girişinde üzerlerine ekleme yapılır. Bu haneden, toplam giriş miktarları takip edilebilir. CIKAN başlıklı sütunda da toplam kullanılmış olan hammadde miktarları görüntülenmektedir. Her üretim sonunda, üretimde kullanılan malzeme miktarları çıkan malzeme miktarına otomatikman eklenir. Bu haneden, toplam tüketim veya çıkış miktarları takip edilebilir. YAZDIR komutu ile Silo Rapor sayfasının yazıcıdan çıktısı alınabilir. LTD. ŞTİ. 18
3.2 RAPOR SAYFASI Kayıt altına alınmış olan geçmiş üretimlere ait çeşitli raporlamalarının yapıldığı bölümdür. 3.2.1 LİSTELENECEK OLAN KAYITLARIN BELİRLENMESİ Sayfanın sol tarafında bulunan ilgili alanlardan raporlamanın yapılacağı başlangıç ve bitiş tarihleri girilmektedir. Böylelikle belirlenen herhangi iki tarih arasındaki kayıtlara ilişkin listelenebilmektedir. LTD. ŞTİ. 19
Belirlenen listeleme kriterlerine göre sadece bir müşteriye ait kayıtların listelenmesi için MUSTERI NO alanına herhangi bir müşteri numarasının girilmesi halinde sadece bu müşteri numarası için kayıt listeleme işlemi yapılacaktır. Bu hanenin sıfır olarak girilmesi halinde yapılacak olan listelemede müşteri ayrımı gözetilmeyecektir. Belirlenen listeleme kriterlerine göre numaraları verilen belirli aralıktaki kayıtların listelenmesi için BASLANGIC KAYIT NO ve BITIS KAYIT NO hanelerine istenen sayılar girilebilmektedir. Bu hanelerin sıfır olarak girilmeleri halinde kayıt numarası gözetilmeksizin listeleme işlemi yapılacaktır Üretim raporlarını gruplara göre listelemek için ÜRETİM RAPORU komutunun hemen üstündeki seçenek kutuları kullanılır. Bu alandan birincisinde aşağıdaki seçenekler ile listeleme yapılabilir: 3.2.2 GRUPLANDIRMA Listelenecek olan kayıtların belirli gruplar halinde gösterimi için açıklamaları yapılan herhangi bir listeleme tipi belirlenebilmektedir. GENEL: Bu seçenek ile tüm üretimler herhangi bir gruplamaya gidilmeden belirlenen tip ve aralıktaki kayıtlar listelenecektir. ARAÇ: Bu seçenek ile her araca ait üretim kayıtları ayrık gruplar halinde listelenecektir. Böylelikle her bir aracın kullanıldığı üretim kayıtları ayrıntılı bir şekilde kolayca takip edilebilecektir. MÜŞTERİ AD SOYAD: Bu seçenekle üretimler müşterilere göre gruplandırılabilmektedir. LTD. ŞTİ. 20
REÇETE KODU: Bu seçenekle üretimler reçetelere göre gruplandırılır ve her bir reçeteden yapılan üretimlerin gruplar halinde listelenmesi sağlanabilir. OPERATOR ADI: Bu seçenekle üretimler operatörlerine göre gruplandırılır ve her bir operatör tarafından dökümü yapılan üretimlerin gruplar halinde listelenmesi sağlanabilir. ŞOFÖR AD SOYAD: Bu seçenekle üretimler araç şoförlerine göre gruplandırılır ve her bir şoför tarafından sevki yapılan üretimlerin gruplar halinde listelenmesi sağlanabilir. SEVK TİPİ: Bu bölümde üretimler sevk tiplerine göre gruplandırılır ve her bir sevk tipi ile gönderilen üretimlerin ayrı gruplar halinde listelenmesi sağlanabilir. GÜN: Belirli bir tarih aralığında raporlanacak kayıtların gün bazında gruplar halinde listelenmesi için bu seçenek kullanılabilmektedir. POMPA OPERATÖRÜ: Bu seçenekle üretimler pompa operatörlerine göre gruplandırılır ve her bir pompa operatörü tarafından dökümü yapılan üretimlerin gruplar halinde listelenmesi sağlanabilir. Listelenecek üretimler ile ilgili birinci gruptan herhangi biri seçildikten sonra, ikinci seçenek ile ayrıntılı olarak veya toplamlar halinde iki farklı şekilde üretim listesini almak mümkündür. İkinci seçenek opsiyonları aşağıdaki gibidir: 3.2.3 LİSTELEME TİPİ LTD. ŞTİ. 21
GENEL: Bu seçenekle listedeki her bir grup ayrıntılı olarak gösterilecektir. TOPLAM: Bu seçenekle listelenen grupların toplamlar halinde genel bilgileri görüntülenecektir. 3.2.4 RAPOR GÖRÜNTÜLEME VE YAZDIRMA Sayfada belirlenen raporlama kriterlerine göre listelenecek olan üretim bilgilerinin genel üretim bilgileri veya üretimde kullanılan malzeme bilgileri ile listelenmesi yapılabilmektedir. Raporlama kriterleri belirlendikten sonra ÜRETİM RAPORU veya MALZEME RAPORU butonları ile istenen raporlama yapılabilecektir. Rapor sonucu sayfanın alt bölümündeki pencerede görüntülenecektir. Rapor görüntüleme işlemi tamamlandıktan sonra, elde edilen raporun yazıcı çıktısı PRINT butonu vasıtasıyla alınabilecektir. Ayrık olarak listelenme yapılmış ise, raporlama sonucunda elde edilen listede herhangi bir üretim bilgi satırı üzerine mouse ile çift tıklandıktan sonra AYRINTI butonu ile seçilen kayda ait üretim ayrıntısına ulaşılabilmektedir. Kayıt seçim işlemi bu butonun yan tarafında bulunan YIL, AY ve NUMARA değerlerinin klavyeden girilmesi ile de yapılabilmektedir. LTD. ŞTİ. 22
Ayrıntı sayfasında İRSALİYE YAZDIR komutu ile irsaliye çıktısı alınır. AYRINTI YAZDIR komutu ile yazıcıdan ayrıntı çıktısı alınır. Yukarı ve aşağı ok işaretlerini içeren AYRINTI komutları kullanılarak bir önceki ve bir sonraki üretimlerin ayrıntılarına ulaşılabilir. 3.2.5 KAYIT DÜZELTME LTD. ŞTİ. 23
Bazı durumlarda üretim kayıt bilgilerinin yeniden düzenlenmesi gerekebilmektedir. Ayrık olarak listelenme yapılmış ise, raporlama sonucunda elde edilen listede herhangi bir üretim bilgi satırı üzerine mouse ile çift tıklandıktan sonra DUZELT butonu ile seçilen kayda ait düzeltme sayfasına ulaşılabilmektedir. Kayıt seçim işlemi bu butonun yan tarafında bulunan YIL, AY ve NUMARA değerlerinin klavyeden girilmesi ile de yapılabilmektedir. DÜZELT komutu ile erişilen sayfada seçilen üretim raporu üzerinde düzeltme/değişiklik yapmak mümkündür. Bir no lu bölümde düzeltme yapılmak üzere seçilmiş olan kaydın hali hazırdaki kayıtlı hali ile bazı ayrıntıları görüntülenecektir. İki no lu bölümde Seçilen kayıt üzerinde yapılacak olan değişiklikler belirlenmektedir. Bu bölümde yapılan değişiklik ile beraber, bu üretimin bir kısmının bölünerek farklı bir kayıt oluşturulması gereksinimi halinde MİKTAR hanesine bu kayıt için kullanılacak miktar (metreküp beton) yazılacaktır. Üretim bölme işlemi yapılmayacak ise, seçilen kayıt üçün gerekli düzenlemeler yapılarak düzenlenmiş hali ile yeniden kaydedilmesi sağlanabilmektedir. Üç no lu bölüm, İki no lu bölümde miktar hanesine orijinal üretim miktarından küçük bir değer yazılarak üretimin bölünmesi durumunda dikkate alınacaktır. Bu bölümde girilen değerler ile yeni bir üretim kaydı oluşturulmaktadır. Malzeme miktar hesaplaması ilk kayıt ile iki no lu bölümde girilen değere göre otomatik olarak sistem tarafından hesaplanacaktır. LTD. ŞTİ. 24
Gerekli değişiklikler yapıldıktan sonra GÜNCELLE komutu kullanılarak kayıtlar ilgili değişiklikler yapıldığında yapılacak kayıt detayları görüntülenebilir. Değişikliklerin doğruluğundan emin olduktan sonra DÜZELT komutu ile değişiklikler kaydedilir. 4. KAYIT SAYFASI LTD. ŞTİ. 25
Üretim yapılmadan önce veya üretim esnasında üretim hangi müşteriye, hangi araç, şoför ve pompa operatörü ile gönderileceği, teslim adresi, döküm şekli gibi bilgiler bu sayfadaki listelerden seçilerek GÜNCELLE butonuna basılırsa bu bilgiler sol tarafta ilgili kutucuklara yerleşir. Sistem sayfasında üretim sonunda çıkan KAYDET veya YAZDIR KAYDET butonlarına basıldığında üretim kaydı bu sayfada seçilen bilgilere göre yapılır. İlave üretim; Düzeltme sayfasında üretim bölme işlemi yapılmış ise, artan beton için oluşturulacak kayıt yeni bir kayıt numarası ile kayıtlara eklenir. Transmikser içerisinde artan bu betonun üzerine ilave üretim yaparak sevk edilmesi ihtiyacı halinde, yapılan yeni üretimin liste sonuna eklenen kayda ilave edilmesi mümkündür. İstenen miktardaki ilave beton üretimi yapıldıktan sonra sistem sayfasında KAYDET ve YAZDIR VE KAYDET komutları kullanılmadan, kayıt sayfasında çıkan İLAVE KAYDET komutu ile yeni üretimin beton bölme işleminden kalan betonun üzerine eklenir. KAYIT sayfasındaki sözü edilen İLAVE KAYDET butonu normalde görünmeyen, ancak sistem sayfasında üretim sonunda KAYDET ve YAZDIR VE KAYDET butonları aktif olduğu anda görünen bir butondur. Kaydetme işlemi yapıldıktan sonra üretim raporu ayrıntısından irsaliye çıktısı alınabilir. LTD. ŞTİ. 26
İlave kayıt işlemini sayfada bulunan A. İLAVE KAYDET butonu ile herhangi bir eski kayıt üzerine yapmak, kayıt işlemini yaparken eski veya yeni kayıt numarasını kullanmak gibi bazı özel şekillerde yapma imkanı mevcuttur. AYRINTI butonuna basılarak ilgili üretimin ayrıntıları görülebilir.daha önce yapılmış olana tüm üretim raporlarına buradan ulaşılabilir. Ayrıntı sayfasında İRSALİYE YAZDIR butonu ile irsaliye çıktısı, AYRINTI YAZDIR butonu ile de ayrıntı çıktısı alınabilir. LTD. ŞTİ. 27
Yine ayrıntı sayfasında bulunan yukarı ve aşağı ok işaretlerini içeren AYRINTI butonları kullanılarak bir önceki ve bir sonraki üretimlerin ayrıntılarına ulaşılabilir. 5. REÇETE SAYFASI LTD. ŞTİ. 28
Farklı evsaftaki beton üretimleri için, üretimde kullanılacak olan malzeme miktarları işletmedeki ilgili birim tarafından hazırlanır; herhangi bir beton cinsi için kullanılacak malzeme miktarlarının yazılı olduğu tabloya reçete adı verilir. Reçetede bir metreküp beton üretimi için gerekli olan miktarlar yer alır. Doğal olarak Farklı evsaftaki betonlar için birden fazla reçete gerekmektedir. Önceden belirlenen reçetelerin üretim esnasında kullanılması için hazırlanan reçetelerin kaydı reçete sayfasında yapılır. Operatör panelli kumanda terminali veya bilgisayardan yapılan üretim esnasında her iki kumanda sisteminin ortak kullanabilmesi için yeterli sayıda reçete PLC hafızasına kaydedilir. Bir sistemde günlük olarak üretilen beton cinsi genellikle 40 ı geçmemektedir. PLC hafıza gereksinimi nedeniyle bu sayı standart olarak 40 ile sınırlandırılmış olup, özel ihtiyaç halinde otomasyon sistemi imalat aşamasında bunun için gerekli olan hafıza genişletilebilmektedir. Bazı sistemlerimizde standart 100 adet reçete bulunabilmektedir. Günlük kullanımın dışında daha fazla reçete gereksinimi halinde PC hafızasından faydalanılabilmektedir. Bu durumda bütün reçeteler PC hafızasında kaydedilmekte, günlük olarak kullanılacak olan reçeteler PLC hafızasına kolayca aktarılabilmektedir. PC reçete sayısında herhangi bir sınırlama olmayıp, sonsuz sayıda reçete girilebilmektedir. Her reçete için sevk bilgilerinin (müşteri, adres, istenen miktar v.b.) girilebileceği haneler mevcut olup, bu reçeteler aynı zamanda sipariş reçeteleri olarak ta kullanılabilmektedir. Her bir malzemenin 1 m 3 üretim için gerekli miktarı reçeteye girilerek reçetenin adı ve kodu kaydedilir. Reçete için belirlenen numara veya kod ile, üretim esnasında sistem sayfasında hazırlanacak betonun cinsi seçilir. Reçetenin bir defaya mahsus sisteme girişi yeterlidir. Her üretimden önce yeni bir reçete yazılmasına gerek kalmaksızın sistem sayfasından koduyla çağrılması üretime başlanmasına olanak verir.aynı zamanda reçete üzerinde değişiklik veya reçetenin tamamen silinmesi gibi işlemler de yine bu sayfadan yapılabilir. LTD. ŞTİ. 29
Bu sayfanın sol tarafında bilgisayar kayıtlarındaki reçeteler, sağ tarafında ise PLC kayıtlarındaki reçeteler görülür. Reçete sayfasında, orta bolümde malzeme isimlerinin sol tarafında görülen gri kısımlara ilgili malzemeyle ilgili açıklama yazılıp sayfa ortasında yer alan mavi yazılı KAYDET butonuyla kaydedilebilir, aynı açıklamalar hammadde sayfasında da görülecektir. LTD. ŞTİ. 30
Bilgisayara reçete kaydı yapmak için aşağıdaki işlemler takip edilir. - RECETE NO kısmında reçetenin yazılacağı kayıt numarası otomatik olarak yazılır. - RECETE KODU kısmına reçetenin takip edilebileceği bir kod verilir. - RECETE ADI kısmına reçetenin standart adı yazılır. - Alt kısımdaki kutucuklarda ise üretimde kullanılacak olan malzeme miktarları, betonun dayanım sınıfı (GRD), su/çimento oranı (WCR), betonun slampı (SMP) ve çevresel etki sınıflarına dair bilgiler yer alır. - Daha sonra alt kısımdaki EKLE butonuna basılarak oluşturulan reçete kaydedilir. - Kayıtlı reçete bilgileri, DÜZELT komutu ile değiştirilebilmektedir. - ÖNCEKİ ve SONRAKİ butonları ile önceki ve sonraki reçetelere ulaşılabilir. - SİL butonuna basılarak ilgili reçete silinebilir. - SEÇ butonunun karşısındaki kutucuğa ulaşılmak istenilen reçete numarası yazılarak bu butona basılmak sureti ile ilgili reçete bilgileri ekrana getirilir. Bilgisayar hafızasında kayıtlı bulunan bir reçeteyi PLC ye yükleme; - Yüklenmek istenen reçete ARANACAK AD kısmından veya bu satırın altındaki listeleme kutucuğundan seçilir. - Reçete değerleri alt kısımda görülür ve bu değerler kontrol edilir. - Sağ tarafta, reçete PLC hafızasında hangi kayıt numarası ile saklanacak ise bu numara ( ) butonları ile eksiltilip azaltılarak veya RECETE NO kutucuğunun karşısına doğrudan klavye ile yazılır. - >>PLC butonuna basılarak bilgisayarda kayıtlı bulunan reçete PLC ye yüklenmiş olunur. PLC ye doğrudan reçete kaydetme; - Bu sayfanın sağ tarafında bulunan reçete bilgileri kısmına; reçete kodu, reçete adı, reçete no ve malzemelerin reçete değerleri girilir. LTD. ŞTİ. 31
- Daha sonra üst taraftaki KAYDET butonuna basılarak oluşturulan reçete kaydedilir. - Kaydedilen bu isimler ayrıntı sayfalarında ve irsaliyelerde görülecektir. - Kaydedilmiş olan bir reçetenin malzeme miktarları üzerinde değişiklik yapmak için değerleri değiştirmek yeterlidir. Malzeme miktarları dışındaki bilgiler üzerinde değişiklik yapılmak istendiği zaman ilgili değişiklik yapıldıktan sonra üst taraftaki DÜZELT butonuna basılır. - Reçetenin yazıcı çıktısını almak için YAZDIR butonuna basılır. - Üretim için gerekli olan reçete değerlerinin dışında, her reçete için bazı özel açıklama veya kodlar da kayıt altına alınmaktadır. Reçete sayfasındaki N1,N2,N3,N4,C1,C2,C3,C4,C5,C6,C7,C8 kutucuklarının sağ taraflarında yer alan sarı renkli kutucuklara girilen değerler üretim kayıtlarında saklanacak ve üretim sevk raporlarında gerek görülen alanlarda yazdırılabilecektir. Sol taraflarında yer alan gri kısma operatör tarafından serbest olarak kullanılabilen alanın açıklama bilgisi girilir. - Örneğin;betonun çevresel etki sınıfının sevk raporunda veya kayıtlarda görülmek istenmesi halinde tercihe göre N1,,C8 kutucuklarının herhangi birinin yanındaki sarı bölüme çevresel etki sınıfının kodu, gri haneye ise, operatör tarafından bu alanın ne anlama geldiğinin anımsatılacağı yazı yazılır. Reçetenin toplam değeri de yani bir metreküplük üretimin toplam malzeme miktarı LISTE butonunun üst kısmındaki değer hanesine tıklamak sureti ile otomatik olarak görüntülenebilir. Ayrıca sistemde herhangi bir müşteri için gün içinde verilmesi gönderilmesi gereken üretim miktarı, bu üretimin ne kadarının tamamlandığı ve üretilmesi gereken miktarın ne olduğunun takibi de yapılabilir. LTD. ŞTİ. 32
LISTE butonuna basılarak gün içinde siparişi olan müşteri adı ve adresi, gönderilecek olan toplam miktar, müşteriye gönderilmiş ve kalan miktarların takibi yapılabilir.aynı veriler sistem sayfasında müşteri adı kısmında da görülebilmektedir. 6. KALİBRASYONLAR Sistemde bulunan ağırlık, nem ve varsa seviye sensörlerinin zaman zaman kontrol edilmeleri, gerek duyulması halinde kalibre edilerek doğru ölçüm yapmaları sağlanmalıdır. Ana menüde bulunan kalibrasyon butonuna basılmak sureti ile yapılacak kalibrasyon için erişilecek olan sayfalara ait kalibrasyon ana menüsüne ulaşılabilir. Sistem sayfasındaki ağırlık gösterim hanelerine Mouse ile çift tıklama sureti ile de ilgili kalibrasyon sayfasına doğrudan ulaşılabilmektedir. 6.1. AĞIRLIK KALİBRASYONU SAYFASI Kalibrasyon işlemi ilk devreye alma esnasında ve işletme sırasında periyodik aralıklarla yapılması gereken önemli bir husustur. İlk montajdan sonra belirli bir süre zemin yerleşimi, zemin kayması, mekanik kasıntı ve kaymalarından dolayı kalibrasyon işlemlerinin daha sık yapılması gerekmektedir. Zemin, temel ve mekanik yapıya bağlı olmakla beraber, genellikle devreye alma ve test işlemleri bitimini müteakip, ilk bir ay haftada bir sonraki beş ay boyunca en az ayda bir yapılması tavsiye edilir. Bu süre zarfında bir önceki kalibrasyondan sonra bozulma oranı ayrıntı sayfalarından takip edilerek daha sonraki kalibrasyon sıklığı ve ehemmiyeti konusunda bir kanaate varılmış olunacaktır. LTD. ŞTİ. 33
Malzemelerin tartıldığı veya ölçüldüğü kantar veya sayaç sistemlerinin kalibrasyonları kalibrasyon penceresinde kolaylıkla yapılabilmektedir. Bütün ağırlık kalibrasyonları aynı pencereden yapılmakta olup, sadece kalibrasyon yapılacak kantarın kalibrasyon penceresinin üst tarafından seçilmesi gerekmektedir. Kalibrasyon sayfasında log on ve log off butonları, kullanıcı adı ve şifresinin bu butonların üzerinde bulunan kutucuklara sırasıyla yazılmasından sonra kullanıcı adı ve şifrenin sistem onayına sunulması ve gerekiyorsa işlem tamamlandıktan sonra yetkisiz kişilerin ulaşmasını engelleme maksatlı olarak iptal edilmesi için kullanılmaktadır. Log on kullanıcı adı ve şifresinin kabulü için, log off ise kullanıcı girişini iptal etmek için LTD. ŞTİ. 34
kullanılmaktadır. Kalibrasyon sayfasında kullanıcı adı ve şifresiyle log on olduktan sonra kalibrasyon işlemi için aşağıdaki sıralama takip edilir; - Önce hangi kantarın (Agrega1, Çimento, Su, Katkı...) kalibrasyonunun yapılacağını belirlemek için seçim yapılır. - Kantar tamamen boşaltılarak bunkerlere yapışan malzemeler temizlenir. - Kantarın tamamen boş ve temizlenmiş olduğundan emin olduktan sonra DARA AL komutu verilerek bu durumda tartım değerinin sıfır kabul edilmesi sağlanır. - Kalibrasyon ağırlıkları kantarın üzerine konulur ve kantarın salınımı duruncaya kadar beklenilir. - Kalibrasyon ağırlığının değeri KALIB.AGIRL. kutucuğuna yazılır. - KALIBRE ET butonuna basılınca yazılan ağırlık değeri AGIRLIK hanesine geçer. Böylece bu ağırlık değerleri için kalibrasyon işlemi tamamlanmış olur. - Kalibrasyon işlemi tamamlandıktan sonra kalibrasyon ağırlıkları teker teker boşaltılarak tartımın lineer olarak azaldığı ve doğru olup olmadığı takip edilir. - Uygun ölçüm değerlerine ulaşılınca kalibrasyon işlemi sona erdirilir. Özellikle bazı sıvı tartım sistemlerinde de pals (darbe) çıkışlı sayaçlar ile ölçüm yapılabilmektedir. Bu gibi durumlarda ilk önce boşaltım klape veya kapağı aşılmak sureti ile ölçüm değeri sıfırlanır; ardından belirli bir süre sıvı alındıktan sonra sıvı kantardan alınarak tartılır ve bu miktar ağırlık kalibrasyon hanesine yazılır; KALİBRE ET butonuna basılarak kalibrasyon işlemi tamamlanır. 6.2. NEM KALİBRASYONU SAYFASI Agrega nem sensörlerinin kalibrasyon işlemi ağırlık kalibrasyonuna benzer bir mantık izlenerek yapılmaktadır. LTD. ŞTİ. 35
Nem kalibrasyonu aşağıdaki şekilde yapılır. - Kalibrasyonu yapılacak ekipman (SENSÖR 1, SENSÖR 2...) seçilir. - Sensörün bulunduğu agrega bunkeri tamamen boşaltılarak sensör ölçüm yüzeyi temizlenip kurutulur. Nem sensörünün önüne nem değeri sıfır olan kuru kum konularak!!!sifirla!!! butonuna basılır. - Bunker normal agrega ile doldurulur. Birkaç periyot üretim yapılarak bunkerdeki malzemenin nem sensörü probuna sağlıklı bir şekilde teması sağlanır. LTD. ŞTİ. 36
- Yaklaçık bir dakika beklendikten sonra SİNYAL OKU butonuna basmak sureti ile sensörün gönderdiği sinyal değeri hafızaya alınır. - Sinyal okuma işleminden hemen sonra gecikmeksizin bu sensöre ait bunker kapağı çok kısa bir süre açılarak, sensör probu önündeki malzemeden nunume analizine yetecek kadar dökülür. Dökülen bu malzeme, nem oranının havadan etkilenerek değişmemesi için uygun ve çabuk bir şekilde laboratuara iletilir. - Laboratuar sonuçları gelinceye kadar beton üretimine devam edilebilir. Bu esnada bu proba ait kalibrasyon sayfasında sıfırlama veya kalibre butonlarına basılmadığı sürece herhangi bir sorun olmayacaktır. - Laboratuvar sonuçlarından elde edilen nemin yüzdesel olarak değeri KALIB. NEM hanesine yazılır. - KALIBRE ET butonuna basılır ve kalibrasyon işlemi tamamlanır. - Bu işlemi müteakip ölçülen nem hanesinde girilen kalibrasyon değerinden çok farklı değerler görülmesi doğaldır. Bu işlem daha önceden SİNYAL OKU işlemi anındaki malzemeye ait değer için yapılan kalibrasyonun tamamlanması işlemidir. Kalibrasyon işleminden sonra sensör önünde bulunan o anki malzemeye ait gerçek nem değeri okunmaya başlanacaktır. 7. PARAMETRE SAYFASI Parametre sayfasının görünümü aşağıdaki gibidir: LTD. ŞTİ. 37
Bu sayfada üretim için gerekli olan bazı parametrelerin girişini yapmak mümkündür, santralin mekanik özelliğine göre bu ayarlamaları değiştirip sistemin maksimum performansta kusursuz çalışması sağlanmaktadır. Sistemdeki bu parametre değerlerine maksimum ve minimum sınırlamalar konulmuştur. Böylece parametreleri değiştirebilen kişilerin bilerek veya bilmeyerek sisteme zarar vermelerinin önüne geçilmiş olur. Bu parametrelerin detaylı olarak açıklaması şöyledir: - Mikser Kapasitesi (m 3 ): Kullanılan mikserin (karıştırıcı) kapasitesidir. Bir defada miksere alınacak olan maksimum miktar metreküp cinsinden bu haneye yazılır. Üretim esnasında LTD. ŞTİ. 38
hedeflenen miktar mikserin kapasitesine göre otomatik hesaplanarak betonun kaç şarjda üretileceği sistem tarafından belirlenir. - Mikser karışım süresi (sn): Üretim için gerekli olan malzemelerin mikserin içerisine boşaltıldıktan sonra karışımın sağlanması için gerekli olan sürenin saniye cinsinden girildiği bölümdür. Bu bölüm ile üretilecek olan betonun özelliğine göre karışım süresi pratik olarak değiştirebilir. - Biriktirme bunkeri bekleme süresi (sn): Bu sure biriktirme bunkerindeki malzemenin, miksere tamamen boşalması için bunker boşaltım kapağının saniye cinsinden açık kalması gereken süredir. Bu, santralin kapasitesini etkileyen önemli parametrelerden biri olduğundan, sistemin maksimum performansta çalışması için bu süre üretim esnasında ölçülüp sisteme girilmelidir. Farklı ocaklardan gelen malzemelere veya mevsimsel şartlara göre boşaltım süreleri değişebileceğinden zaman zaman bu süre sistem üzerinden kontrol edilerek güncellenmelidir. Optimum sürenin belirlenerek sisteme girilmesiyle, biriktirme bunker kapağının kapanmasından sonra bunkerde malzeme kalmasının engellenmesine ve çok uzun tutularak gereksiz bekleme ile üretim kapasitesinin düşürülmemesine dikkat edilmelidir. - Mikser kapak açma periyodu (0,1xsn): Bu parametre bekleme periyodu parametresi ile birlikte, mikser içerisinde bulunan karıştırılmış betonun kontrollü bir şekilde boşaltımını sağlamak için kullanılmaktadır. Özellikle yüksek kapasiteli mikserlerde, düşük slump lı betonlarda veya dolum ağızlarında problem olan transmikserlerde boşaltımın bir defada yapılması durumunda döküm şutu veya transmikser dolum ağızlarında tıkanma veya taşmalar yaşanabilmektedir. Bu gibi durumlarda beton boşaltım kapağının kontrollü bir şekilde açılarak boşaltımın yavaş yapılması gerekmektedir. LTD. ŞTİ. 39
Buraya girilecek süre kadar mikser kapağı açılacak ve mikser kapak bekleme periyot süresi kadar bekleyecek ve kapak tamamen açılıncaya kadar bu işlemi devam ettirecektir. Dolayısı ile bu haneye girilecek olan değer nispetinde mikser kapağının açılması sağlanır. Bu haneye yazılacak olan rakam ondabir saniye cinsindendir (örneğin bu haneye girilen rakam 50 ise, süre 5 saniyedir). - Mikser kapak bekletme periyodu (sn): Karıştırıcı boşaltma kapağının her açma periyodundan sonraki bekleme süresidir. Mikser kapağının açma süresi dolduktan sonra buraya yazılacak süre kadar kapak bekleyecektir. Mikser kapak açma ve kapak bekleme sürelerinin ayarlanmasına dair örnek: Mikser kapak açma peryodu 4 ve mikser kapak bekleme peryot 3 olarak girilmiş olsun. bu durumda: Otomatik üretimde mikser kapağı 0.4 saniye boyunca açılacak sonra 3 saniye boyunca beklenecektir. Mikser kapağı tam olarak açılıncaya kadar bu işlem periyodik olarak devam edecektir. Manuel üretimde ise mikser kapak aç komutu verildiğinde 0.4 saniyelik bir açma periyodundan sonra açma işlemi bitecektir. Mikser içerisindeki malzemenin boşalmış olduğunun kabul edilmesi için, kapak tam açıkken en az bekleme periyodu süresince bu konumda kalması gerekmektedir. Özellikle manuel üretim yapılırken bu noktaya dikkat edilmelidir. Mikserin boşalmış olduğu, mikser şeklinin sağ tarafında yer alan dolum işaretlerinin yeşilden sarıya dönmesi ile anlaşılabilir. Aksi takdirde müteakip üretimde miksere malzeme dolumu yapılamayacaktır. Mikser döküm şutu ve transmikser dolum ağızları beton dökülürken gözle kontrol edilerek bu döküm parametreleri ayarlanmalıdır. Bazı santralarda bu parametrelerin sıklıkla LTD. ŞTİ. 40
güncellemesi gerekebilmektedir. Bu parametreler de sistemin sağlığını ve üretim kapasitesini doğrudan etkilemektedir. - Mikser yağlama çalışma (pals): Mikser otomatik olarak yağlama sisteminin çalışma ve bekleme sürelerinin ayarlandığı bölümdür. Sistem otomatik yağlama yapmaya başladıktan sonra yağlama ünitesi üzerinde bulunan sensör tarafından her bir tur yağlama sonucunda bir sinyal gönderilecektir. Bu haneye girilen sayı kadar sinyalin gelmesi beklenecek, bu süre sonunda yağlama sistemi durdurulacaktır. Bundan sonra bir sonraki kısımda anlatılacak olan bekleme süresini müteakip tekrar yağlama yapılacaktır. Pulse çıkışlı olmayan yağlama sistemlerinde çalışma süresi de bekleme süresinde olduğu gibi dakika cinsinden girilir. Pulserli yağlama sistemlerinde, yağlama esnasında belirli bir süre sinyal alınamazsa sistem tarafından operatör alarmı verilecektir. Bu durumda yağ seviyesi ve gerekirse yağlama sistemi kontrol edilmelidir. - Mikser yağlama bekleme periyodu (dak): Mikser yağlama periyodundan sonra, müteakip yağlama periyoduna başlanmadan beklenmesi gereken sürenin dakika olarak girileceği hanedir. Her yağlama operasyonundan sonra burada yazılı olan müddetçe beklendikten sonra tekrar yağlama işlemi başlatılacaktır. Boşaltım bekleme süreleri: Boşaltım bekleme sürelerinde agrega boşaltım yüzdesi, agrega biriktirme bunkeri bekleme süresi üzerinden hesaplanmaktadır. Örneğin agrega biriktirme bunkeri bekleme süresi 20 saniye olarak girilmiş ise, agrega biriktirme bunkerinin %100 boşalması için 20 saniye boyunca açık kalması, %50 boşalması için ise 10 saniye boyunca açık kalması gerekmektedir v.b. LTD. ŞTİ. 41
Su ve agrega tartı bunkerlerinin boşaltım yüzdeleri ise ağırlık üzerinden hesaplanır. Bunkerde tartılacak malzemelerin toplam dolum set miktarı referans noktası olarak kabul edilir. Örneğin hedef üretim miktarı 100 kg. olan su tartım bunkerinin ağırlık değeri 120 ve üzerinde ise boşaltım yüzdesi sıfırdır; ağırlık değeri 50 kg. ise, boşaltım yüzdesi %50, sıfır ise boşaltım yüzdesi %100 olacaktır. Agrega için üst üste alınacak olan malzeme hedef miktarlarının toplamı ile referans noktası belirlenmektedir. - Çimento boşaltım bekleme süresi: Otomatik üretim esnasında, agrega biriktirme bunkeri boşaltımı esas alınarak miksere çimentonun boşaltım anının belirlendiği bölümdür. %AGREGA hanesi agrega boşaltımının yüzdesel olarak belirlenen miktarının tamamlanmasından sonra çimento boşaltımına başlanacağı değerdir. +SÜRE boşaltıma başlanacak yüzdesel değerden sonra ilave olarak beklenecek zaman değeridir. Örneğin; parametrelerin %6 +7sn olarak belirlenmesi halinde Agreganın %6 sı boşaltıldıktan 7 sn. sonra çimento boşaltılmaya başlayacaktır. Bu sürelerin uzman bir kişi tarafından mekanik sistemin özelliklerine ve üretilecek betonun özelliklerine göre iyi bir şekilde ayarlanması gerekmektedir. Betonun kalitesi ve üretim kapasitesi açısından bu işlemin bilinçli olarak yapılması şarttır. - Katkı boşaltım bekleme süresi: Otomatik üretim esnasında, su boşaltımı esas alınarak miksere katkı boşaltım anının belirlendiği bölümdür. %SU hanesi su boşaltımının yüzdesel olarak belirlenen miktarının tamamlanmasından sonra katkı boşaltımına başlanacağı değerdir. +SÜRE boşaltıma başlanacak yüzdesel değerden sonra ilave olarak beklenecek zaman değeridir. Örneğin; parametrelerin %50 +1sn olarak belirlenmesi halinde suyun %50 si boşaltıldıktan 1 sn. sonra katkı boşaltılmaya başlayacaktır. Bu parametre katkının doğrudan miksere boşaltılması durumunda geçerlidir. Katkının su tartı bunlerine boşaldığı durumlarda su ve katkı dolumlarının tamamlanmasını müteakip katkı boşaltım işlemine beklemeksizin geçilmektedir. LTD. ŞTİ. 42
- Su boşaltım bekleme süresi: Otomatik üretim esnasında, agrega biriktirme bunkeri boşaltımı esas alınarak miksere suyun boşaltım anının belirlendiği bölümdür. %AGREGA hanesi agrega boşaltımının yüzdesel olarak belirlenen miktarının tamamlanmasından sonra su boşaltımına başlanacağı değerdir. +SÜRE boşaltıma başlanacak yüzdesel değerden sonra ilave olarak beklenecek zaman değeridir. Örneğin; parametrelerin %1 +1sn olarak belirlenmesi halinde Agreganın %1 i boşaltıldıktan 1 sn. sonra su boşaltılmaya başlayacaktır. - Buz boşaltım bekleme süresi: Buzun agreganın üzerine boşaldığı durumlarda, otomatik üretim esnasında, agrega tartı bunkeri boşaltımı esas alınarak agrega tartı bunkeri, kova veya yükleme bandındaki agrega üzerine buzun boşaltım anının belirlendiği bölümdür. %AGREGA hanesi agrega boşaltımının yüzdesel olarak belirlenen miktarının tamamlanmasından sonra buz boşaltımına başlanacağı değerdir. +SÜRE boşaltıma başlanacak yüzdesel değerden sonra ilave olarak beklenecek zaman değeridir. Örneğin; parametrelerin %50 +5sn olarak belirlenmesi halinde agreganın tartı bunkerinden %50 si boşaltıldıktan 5 sn. sonra buz boşaltılmaya başlayacaktır. - Çimento silo seçim: Çimento silolarında hangi cins çimento bulunduğunun sisteme girildiği bölümdür. Silolarda bulunan çimento cins numaraları bu hanelerden girilir. Silolara ait çimento cins numaraları sistem sayfasında siloların üzerinde de görülmektedir. - Örneğin 4 adet çimento silosu bulunan bir santralde 1 ve 2 nolu silolarda çimento1, 3 nolu siloda çimento2, 4 nolu siloda çimento3 olsun. Bu durumda H1 ve H2 alanlarına 1, H3 alanına 2, H4 alanına 3 yazılır. Dolayısı ile sistem üretim esnasında ihtiyacı olan çimentoyu otomatik olarak silolardan almaktadır. - Katkı pompa seçim: Bu alan çimento silo seçim hanesinin kullanımı ile aynıdır. Hangi katkı tankında, hangi cins katkı bulunduğu numaralandırma ile kodlanmaktadır. Böylece LTD. ŞTİ. 43
sisteme reçetede yazılı farklı cins katkıların türleri belirlenmektedir. Örneğin 4 adet katkı tankı bulunan bir santralde 1 nolu tankta katkı1, 2 ve 3 nolu tanklarda katkı2, 4 nolu tankta katkı3 olsun. Bu durumda B1 alanına 1, B2 ve B3 alanlarına 2, B4 alanına 3 yazılır. Böylece üretim esnasında reçetede belirtilen katkı tiplerine göre otomatik olarak katkı pompaları belirlenmektedir. - Lisans numarası: Santralin lisans numarasını belirtir. - Agrega hata limiti: Agrega tartımı (dozajlaması) esnasında % olarak yapılabilecek hata sınırının belirlendiği bölümdür. Agrega dolumunda bu haneye girilen % değerden fazla pozitif veya negatif sapma olması halinde operatör alarmla uyarılacaktır. Benzer şekilde diğer bazı malzemeler için de hata limit alanları mevcut olup, dolum esnasında bu limitlerin aşılması halinde operatör alarm mesajı verilir. - Çimento hata limiti: Çimento tartımı (dozajlaması) esnasında % olarak yapılabilecek hata sınırının belirlendiği bölümdür. - Su hata limiti: Su tartımı (dozajlaması) esnasında % olarak yapılabilecek hata sınırının belirlendiği bölümdür. - Katkı hata limiti: Katkı tartımı (dozajlaması) esnasında % olarak yapılabilecek hata sınırının belirlendiği bölümdür. - Santral adı: Bu alana santralin adı yazılır. Bu alana yazılan isim irsaliye sayfasında yer almaktadır. LTD. ŞTİ. 44
- Döküm şekli: Üretilen betonun teslim anındaki döküm şekilleri belirlenir. Belirlenen bu döküm şekilleri üretim esnasında seçilmek üzere sistem ve kayıt sayfalarında yer alır. - Computer name: Bu alana kayıtların tutulacağı veri tabanının bulunduğu bilgisayar adı yazılır. - Server name: Bu alana kayıtların tutulacağı veri tabanının bulunduğu sunucu adı yazılır. - Database name: Bu alana kayıtların tutulacağı veri tabanının adı yazılır. Santral adı, döküm şekli, computer name, server name ve database name alanları doldurulduktan sonra yazılanların kaydedilmesi için bu hanelerin üst kısmında bulunan mavi renkli <KAYDET> butonuna basmak gerekmektedir. NOT: Computer Name, Server name ve Database name kısımları ile değişiklik servis yetkilisi olamadan kesinlikle değiştirilmemelidir. Bu alanlarda değişiklik yapılması durumunda programın çalışmasını ve üretim raporlarının silinmesi gibi sakıncalı durumlar ortaya çıkabilir. Back Up Restore Butonları : Back Up ve Restore butonları veri tabanında kayıtlı olan tüm bilgileri yedeklemek ve ihtiyaç olması durumunda bu bilgileri bilgisayara tekrar yüklemek için kullanılmaktadır. Back Up Alma : Tüm veritabanını hard disk veya harici bir belek ünitesine yedeklemek için ; BACKUP SÜRÜCÜ ADI alanının karşısındaki kutucuğa yedeğin kaydedileceği sürücünün adı (örneğin C, D v.b.) yazılır ve BACKUP butonuna basılır. Çıkan küçük onay pencerelerine YES ve LTD. ŞTİ. 45
OK butonları ile onaylandıktan sonra tüm veritabanı kayıtlarının seçilen sürücüye ENDOST_BKP klasörü altında, yedek alınan tarih adıyla yedeklenmiş olur. Yedekleme işleminin bitimine kadar herhangi bir işlem yapılmadan beklenmelidir. Yedekleme işleminin sonunda BACKUP FINISHED yazısı görüntülenince OK butonuna basılarak işlem tamamlanmış olur. Böylece bilgisayarda doğabilecek herhangi bir problem sonucunda oluşabilecek herhangi bir veri kaybına karşı, bilgiler yedeklenmiş olur. Sistemde alınacak yedekler sayesinde santral bilgisayarında bir arıza olması durumda son yedeklemenin yapılmış olduğu anda kayıt altına alınmış olan verilere tekrar ulaşılabilecektir. Alınan Yedeğin Geri Yüklenmesi (Restore Etme); Yedek alınan sürücü içerisinde daha önceden oluşturulmuş olan (yedek alma işlemi ile otomatik olarak sistem tarafından oluşturulan) ENDOST_BKP adlı klasörün içerisinde yedek alınan tarih isimli klasörler vardır (Örn: 2007_10_22 12_27). Sistemin hangi tarihe geri döndürülmesi isteniyorsa, o tarih ve saat isimlerinden faydalanılarak otomatikman oluşturulan klasörün içerisine girilir. Bu klasörün içerisinde bulunan ENDOST isimli klasör kopyalanarak C: sürücüsü içerisine yapıştırılır. Bu işlem yapıldıktan sonra program yeniden çalıştırılıp parametre sayfasında bulunan <RESTORE> butonuna basılır. Çıkan küçük onay penceresinde <YES> butonu ile onaylandıktan sonra sistem, otomatik olarak C: sürücüsü içerisine hangi gün ve saate ait ENDOST klasörü kopyalanmışsa o güne ait kayıtlı bilgiler tekrar geri yüklenmiş olacaktır. 8. SİSTEM SAYFASI SİSEM sayfasında kumanda ve kontrol işlemlerinin yapılabileceği bir mimik diagram ile, ekipmanların manuel ve otomatik çalışmasını sağlayacak çeşitli butonlar ve bazı üretim bilgi alanları bulunmaktadır. LTD. ŞTİ. 46
Operatör panelli kumanda konsolu üzerinde bulunan ÇALIŞ/DUR seçim butonunun, üretimin gerek kumanda konsolu ve gerekse bilgisayar üzerinden yapılabilmesi için ÇALIŞ konumunda olması gerekir. MANUEL/OTOMATİK seçim butonu ise, üretimin manuel veya otomatik yapılabilmesi için kullanılan seçim anahtarıdır. Bu buton MANUEL konumunda ise kumanda paneli üzerindeki butonlar ile ekipmanlar isteğe bağlı olarak çalıştırılabilir, OTOMATİK konumunda otomatik start butonuna bağlı olarak kumanda konsolu üzerinden sistemin otomatik çalıştırılması gerçekleştirilebilir. Bu buton aynı zamanda kumanda işleminin bilgisayara aktarılması için de kullanılır. Kumanda işlemi bilgisayar ekranına aktarıldıktan LTD. ŞTİ. 47
sonra, bilgisayar ekranından manuel veya otomatik çalışma seçeneklerinden herhangi birisi tercih edilebilir. Kumanda ve kontrol işleminin bilgisayar üzerinden yapılması için ana kumanda konsolu üzerinde bulunan ÇALIŞ/DUR seçim butonunun ÇALIŞ konumunda, MANUEL/OTOMATİK seçim butonunun ise OTOMATİK konumunda olması gereklidir. Bu durumda SİSTEM sayfasının sol alt tarafında bulunan ÇALIŞ butonuna mouse ile tıklanarak kumanda işlemi bilgisayar ekranına aktarılır. Bu durumda ekranın sol alt tarafında bulunan ÇALIŞ butonunun etrafındaki çerçevenin rengi yeşil olacaktır. Kumanda sistemi bu şeklide bilgisayar ekranına taşındıktan sonra, bilgisayar ekranında bulunan MANUEL ve OTOMATİK seçim butonları sayesinde bilgisayar üzerinden de ana kumanda konsolunda olduğu gibi manuel veya otomatik çalışma tercihleri yapılabilir. Kumandanın tekrar ana kumanda konsoluna aktarılması için kumanda konsolu üzerindeki ÇALIŞ/DUR seçim butonunun DUR konumuna veya MANUEL/OTOMATİK seçim butonunun MANUEL konumuna getirilmesi gereklidir. Bu durumda kumanda, operatör panelli kumanda konsoluna geçecektir. ÇALIŞ/DUR seçim butonunun DUR konumuna getirilmesi halinde sistemdeki çalışan ekipmanlar duracağından, tercihen kumanda konsoluna kumandayı kaydırmak istenmesi halinde, bu işlem MANUEL/OTOMATİK seçim butonu MANUEL konumuna getirilerek yapılmalıdır. Bu şekilde kumanda konsola aktarıldıktan sonra, buton tekrar OTOMATIK pozisyonuna alınarak, konsol üzerinden otomatik üretime devam edilebilir. Kumandanın tekrar bilgisayara geçmesi için bilgisayar ekranındaki ÇALIŞ butonuna tıklanması gerekecektir. Gerek bilgisayar üzerinden ve gerekse kumanda paneli ile manuel üretim seçeneğinin olmasına rağmen her iki sistemde de operatör hatalarını engellemek için mümkün olduğunca otomatik üretim tercih edilmelidir. LTD. ŞTİ. 48
- Her ekipmana Mouse ile ekran üzerinden kontrol ve kumanda edilebilmekte, manuel ve tam otomatik çalışma yapılabilmektedir. - Bar grafiklerle ve sayısal gösterge kutucuklarından tartı bunkerlerindeki malzeme ağırlık değişimleri izlenebilmektedir. - Gerek manuel ve gerekse otomatik üretimlerde yükleme bandı ve mikser sürekli olarak çalıştırılır. Bu ekipmanların çalıştırılması ve durdurulması kendilerine ait manuel kumanda butonlarından yapılır. Can güvenliği amacıyla bu ekipmanların çalıştırılabilmesi için en az 2 sn süre ile SİREN butonuna bastıktan ve en az 2 saniye siren sesini duyduktan sonra, yaklaşık 5 saniye beklenerek Mikser (karıştırıcı) ve yükleme bandının çalıştırılması ilgili ekipman butonları ile sağlanabilir. Bu sayede ekipmanlar civarında bulunması muhtemel personelin uyarılarak, tehlikeli aksamlardan uzaklaşması sağlanacaktır. Bu ekipmanların herhangi birisi çalıştırıldıktan sonra en az 10 saniye beklenmeden diğerinin çalıştırılmamasında fayda vardır. Emniyet sireni işleminden sonra 30 saniye içerisinde mikser veya yükleme bandına start verilebilir. Bu sürenin aşılması halinde herhangi birisinin çalıştırılması için tekrar emniyet sireni işlemi yapılmalıdır. - Daha önceden oluşturulan reçetelerden hangisi ile beton üretimi yapılacaksa ilgili reçetenin numarası REÇETE ADI bölümüne yazılır veya bu hanenin yanındaki listeden seçilir. - Üretimi yapılacak beton miktarı da HEDEF MİKTAR bölümüne yazıldıktan sonra reçeteye yazılmış olan malzeme miktarları mikser (karıştırıcı) kapasitesine (reçeteler 1 m 3 için hazırlanır) göre kaç şarjda üretim yapılacağını ve her bir şarjda verilecek olan malzeme miktarları ekranın sol üst tarafında bulunan alandan izlenebilmektedir. LTD. ŞTİ. 49