UNESCO TÜRKİYE MİLLÎ KOMİSYONU DÜNYA BELLEĞİ PROGRAMI
DÜNYA BELLEĞİ PROGRAMI İnsanlığın tarihî, kültürel ve sosyal belleğini oluşturan belge ve bilgilerin, savaşlar başta olmak üzere çeşitli doğal felaketler veya sosyal nedenlerle ortadan kaybolma tehlikesine karşı, yeryüzünün ortak değerleri olarak korunması ve dijital ortamda paylaşılması hedefiyle oluşturulan bir programdır.
DÜNYA BELLEĞİ PROGRAMI ve UNESCO 37. GENEL KONFERANSI İLETİŞİM ANA PROGRAMI İÇİN KARAR TASLAĞI İfade Özgürlüğü ve Bilgiye Erişim Aracılığıyla Barış ve Sürdürülebilir Kalkınma Stratejik Hedef: Bilgiye erişimin sağlanmasını teşvik etmek. Ana Eylem Planı: Bilginin korunmasına ve evrensel erişimine imkan sağlanması. Beklenen Sonuçlar: 1) Katılımcı bilgi toplumlarının oluşturulması. 2) Bilgi Toplumu Dünya Zirvesi nin (WSIS) sonuçları ve hedeflerini tanıtmak 3) Herkes İçin Bilgi Programı (IFAP) dâhilinde öncelikli alanlarda uluslararası işbirliğini harekete geçirmek.
DÜNYA BELLEĞİ PROGRAMI İlk olarak 1992 yılında UNESCO tarafından kurulmuştur. Uluslararası Danışma Kurulu (IAC) ilk toplantısını 12-14 Eylül 1993 tarihinde Polonya nın Pultusk şehrinde gerçekleştirmiştir. Dünya Belleği Kütüğü ilk olarak 1995 yılında kurulmuştur. İlk olarak 1997 yılında 38 eser Dünya Belleği Kütüğü ne kaydedilmiştir.
DÜNYA BELLEĞİ PROGRAMI İşleyiş Mekanizması Program Sekreteryası: UNESCO nun Bilgi Toplumları Birimi ne bağlıdır. Uluslararası Danışma Kurulu ve alt birimlerine destek hizmet sağlar. Programın genel idare ve gözlemini yapar. Dünya Belleği Kütüğü standartlarının, adaylıklarının ve kayıtlarının dokümantasyonunu sağlar. Dünya Belleği Fonunu idare eder.
DÜNYA BELLEĞİ PROGRAMI İşleyiş Mekanizması Uluslararası Danışma Kurulu (UDK) (IAC): Programın planlanması ve uygulanması konusunda UNESCO yu yönlendirmekten sorumlu tepe organdır. 14 üyeden oluşmaktadır. Genel Direktör her iki yılda bir üyeleri toplantıya davet eder. Genel Direktör veya O nun temsilcisi UDK nın ofis çalışmalarına ve ilgili alt komite çalışmalarına katılır ancak oy kullanma yetkisine sahip değildir. Konu hakkında yalnızca yazılı ve sözlü beyanlarda bulunma yetkisine sahiptir.
DÜNYA BELLEĞİ PROGRAMI İşleyiş Mekanizması Uluslararası Danışma Kurulu Alt Komiteleri: Teknik Alt Komite: Belgesel Miras ın korunmasına yönelik düzenli bir şekilkde teknik bilgi birikimi sunar. Kurum veya bireylere özel koruma metodları hakkında tavsiyelerde bulunur. Pazarlama Alt Komitesi: Farkındalığı ve Dünya Belleği ne finansal desteği arttırıcı stratejiler geliştirir. Kayıt Alt Komitesi: Sekreterya ile işbirliği halinde Düya Belleği Kütüğüne kayıt başvurularını inceler ve her UDK da reddedilen başvuruların reddedilme nedenlerini sebepleriyle berareber açıklar. STK ve diğer organlarla yaptığı değerlendirmeler sonucu seçim kriterlerini belirler.
DÜNYA BELLEĞİ PROGRAMI Başvuru Kriterleri Belgesel mirasın uluslararası, bölgesel veya ulusal düzeyde nüfuz ve etkinlğinin olması gerekir. 1) Zaman: Belge, zamanının ve türünün ilk örneği olmalıdır. 2) Mekân: Fiziksel çevre, şehir veya kurumu tanımlayıcı niteliğe sahip olmalıdır. 3) Kişiler: Büyük toplumsal hareketler, geçişler, ilerleme veya gerilemelerin anahtar birey veya gruplarını yansıtmalıdır. 4) Konu ve İçerik: Belgenin konusu, doğal, sosyal ve insani bilim, politika, ideoloji, spor ve sanatın tarihsel veya entellektüel gelişimini yansıtmalıdır. 5) Form ve Stil:Belgenin sıra dışı estetik, biçimsel ve lingustik değere sahip olması gerekir. 6) Nadirlik, Bütünlük, Tehdit İçerme, Yönetim Planı
DÜNYA BELLEĞİ PROGRAMI Başvuru Süreci Başvurular açıklanan zaman içerisinde internet üzerinden yapılır. Uluslararası, Bölgesel ve Ulusal olmak üzere üç çeşit kayıt örneği vardır ve aynı kayıt için birden fazla düzeyde başvuru yapılabilir. Kritelere uyan belgesel miraslar Uluslararası Danışma Kurulu (IAC) tarafından onaylanır ve Genel Direktör tarafından teyit edilir. Liste, Sekreterya tarafından Memory of The World Register başlığı altında yayınlanır.
DÜNYA BELLEĞİ PROGRAMI Başvuru Süreci Bölgesel kayıtlar, her bir Dünya Belleği Bölgesel Komitesi nin onayını içerir ve yine The (region) Memory of the World Register başlığı altında yer alan Bölgesel Komite tarafından ilan edilir. Ulusal kayıtlar, Dünya Belleği Millî Komisyonu veya Millî Komisyonların olmadığı yerlerde UNESCO Millî Komisyonlarına eş kurumların onayını içerir ve (country) Memory of the World Register başlığı altında ilan edilir. Kayıtları tutan bölgesel veya ulusal komiteler yıllık raporlarına yıl boyunca eklenen ve çıkarılan kayıtların listesini de eklemeliler. Belgesel Mirasların seçim kararı lokasyon veya başvurunun yapıldığı zamanki yönetime bağlı olarak değil, yalnızca mirasın niteliği göz önünde bulundurularak yapılır.
DÜNYA BELLEĞİ KÜTÜĞÜ 2013 18-21 Haziran 2013 tarihinde Kore nin Gwangju şehrinde gerçekleştirildi. Toplam 40 ülke başvuruda bulundu ve 55 eser kütüğe kaydedildi. İsrail, Myanmar ve Nepal ın eserleri kütüğe ilk olarak kaydedildi. UNESCO Jikji Dünya Belleği Ödülü (UNESCO/ Jikji Memory of the World Prize) Meksika da bulunan ADABI adlı bir STK ya verildi.
DÜNYA BELLEĞİ PROGRAMI Bölgeler ve Ülkeler Bölgeler Ülkeler 1. Afrika: 9 2. Arap Ülkeleri: 5 3. Asya ve Pasifik: 24 4. Avrupa ve Kuzey Amerika: 37 5. Latin Amerika ve Karayipler: 26 Toplam 101
DÜNYA BELLEĞİ PROGRAMI Ülkeler ve Eser Sayıları Ülkeler Kayıtlı Eser Sayısı Almanya 16 Avusturya 13 Rusya 12 Polonya 12 İngiltere 11 Meksika 10 Danimarka 8
DÜNYA BELLEĞİ PROGRAMI Yıllara Göre Eserler Yıllar Kayıtlı Eser Sayısı 2013 55 2011 51 2009 37 2007 38 2005 29 2003 23 2001 21 1999 9 1997 38 Toplam 300
DÜNYA BELLEĞİ PROGRAMI NDA TÜRKİYE UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Dünya Belleği İhtisas Komitesi 29 Şubat 2012 Yönetim Kurulu Kararıyla Kurulmuştur. Komite Başkanı: Hacettepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Mehmet ÖZ Dünya Belleği Kütüğü nde ülkemizden dört belgesel miras bulunmaktadır.
DÜNYA BELLEĞİ PROGRAMI NDA TÜRKİYE 1. Boğaziçi Üniversitesi Gözlem ve Deprem Araştırma Enstitüsü Kandilli Rasathanesi El Yazmaları (2001)
DÜNYA BELLEĞİ PROGRAMI NDA TÜRKİYE 2. Boğazköy Hitit Tabletleri (2001)
DÜNYA BELLEĞİ PROGRAMI NDA TÜRKİYE 3. İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi İbn-i Sina Yazmaları Koleksiyonu (2003)
DÜNYA BELLEĞİ PROGRAMI NDA TÜRKİYE 4. Topkapı Sarayı Müzesi ve Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi'nde yer alan Evliya Çelebi'nin "Seyahatname" si (2013)
DÜNYA BELLEĞİ TÜRKİYE ULUSAL LİSTESİ Dîvânu Lugâti t-türk [1072-1074] Süleymâniye imâreti inşaat defteri II. Abdülhamid Han [1876-1908] dönemi Yıldız Sarayı fotoğraf albümleri Eski Uygur yazmaları Sabuncuoğlu Şerefü d-dîn in Cerrâhiyetü l-hâniye sindeki [14??- 15. yy] minyatürler ve kullanılan alet edavata yönelik bilgiler, Kültepe tabletleri Mevlânâ [1207-1273] ve Mesnevî Pîrî Reîs in haritası [1513] Sûr-nâme-i hümâyûn [resimli nüshalar] Beyrûnî [973-1048] nin eserleri Runik harfli Türk yazıtları, Ali Emîrî Efendi [1857-1924] Derlemesi Devlet arşivlerinde yer alan tahrir defterleri derlemesi (1000 civarında defterden oluşan bir derleme) Matrakçı Nasûh [15. ve 16. yy] un Menâzil-i Sefer-i Irâkeyn i ve öbür eserleri Feyzullah Efendi [1639-1703] Derlemesi Mühime defterleri, Hüsn-i hat eğitimi kitapları Kâtib Çelebî [1609-1657]
DÜNYA BELLEĞİ TÜRKİYE ULUSAL LİSTESİ Yazıcı-zâde nin Tevârîh-i Âl-i Selçuk u, Orta Çağ daki Anadolu kale kitabeleri Gelibolulu Mustafa Âlî [1541-1600] nin eserleri Fârâbî ve eserleri [870-950] Montanist mezar yazıtları İbrâhîm-i Müteferrika [1674-1745] Müneccimbaşı Ahmed Dede [1631-1702] nin Câmi ü d-düvel i Topkapı Sarayı Müzesi Bâb-ı Hümâyûn kitabesi Binbir gece masalları Reşîdü d-dîn Fazlu llâh ın Câmi ü t- Tevârîh i [1318] Karahisarî [1468-1566] hattıyla Kur ân-ı Kerîmi Nasreddîn Hoca nın Latîfeleri [1208-1284] Müzehheb ferman ve beratlar Osmanlı sultanlarının besteleri Vehbî [1718-1809] nin Sûr-nâmesi Dânişmend-nâme [12. ve 13. yy) Türk ve İslam Eserleri Müzesi Şâm evrakları derlemesi Oğuz Kağan Destanı Takvîm-i Vekâyi [1831] Patara yol yazıtı Kutadgu Bilig [1069] in yazmaları Hoca Sa dü d-dîn Efendi [1536-1599] nin Tâcü t-tevârîh i, Fethiye-Oenion da Diogenes yazıtı
DÜNYA BELLEĞİ TÜRKİYE ULUSAL LİSTESİ Kitâb-ı Dedem Korkud alâ lisânı tâifei Oğuzân ın Dresten yazması Halife Osman [580-656] ın Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi nde bulunan kûfî hatlı Kur ân ı Diocletianus un fiyat karar-namesi British Library deki Türkçe yazmalar Yıldız fotoğraf albümü Deyru l-za ferân arşivi Süleymân Çelebî [1377-1411] nin Vesîletü n-necât ı Ankara Augustus [m. ö. 25-20] kitabesi ve Uluborlu istinsahı Kültür ve Turizm Bakanlığı folklor arşivi Mimar Sinan [1490-1588] ve Sedefkâr Mehmed Ağa [1540-1617] hakkında yazılmış tezkireler Hacettepe Üniversitesi ve TRT türkü arşivleri Ankara Kalesi İlhanlı [1256-1353] kitabesi Taş vakfiyeler el-cezerî [1136-1233] nin otomatlar hakkındaki kitabı Siyah Kalem Mehmed [Karakalem Memi] [14-15. yy.] e atfedilen resimler Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi ndeki resimli Fâlnâmeler Abû l-kâsım ın çini-seramik imaline dair risalesi Karamanlıca kitabeler
3. TÜRKSOY Üyesi Ülkeler UNESCO Millî Komisyonları Toplantısı 1. Dünya Belleği Seminerinde Sunulan Liste Hoca Ahmet Yesevi [?-1166] Yunus Emre [1240-1321] Uluğ Bey [1393-1449] Seyyid Nesimî [1370-1417] Ali Şîr Nevaî [1441-1501] Genceli Nizamî [1141-1209] Fuzûlî [1483-1556] Köroğlu [16. yy] Mahtumkulu Firaki [1733-1797] Türk Dünyası Minyatürleri Taşbası Halk Hikayeleri Kitapları El-Birûni [973-1048] Farabi [872-951] İbn-i Sina [980-1037] Nasreddîn Hoca nın Latîfeleri [1208-1284] Mevlânâ [1207-1273] ve Mesnevî
DÜNYA BELLEĞİ PROGRAMI NDA TÜRKİYE 29 Kasım 2006 tarihinde Süleymaniye El Yazmaları Hastanesi kurulmasına ilişkin Paris te ülkemiz, UNESCO ve IRCICA arasında Mutabakat Zaptı imzalanmıştır. Topkapı Sarayı Müzesi ve Süleymaniye El Yazmaları Kütüphanesi nde bulunan Evliya Çelebi Seyahatnamesi ise 2012 yılında Dünya Belleği Kültürel Miras listesine önerilmiştir.
Teşekkürler