Bilgi Notu 1 S a y f a
Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM) Geçmişi Osmanlı İmparatorluğunun ilk yıllarına dayanan Hara ve İnekhaneler ile Devlet Üretme Çiftliklerinin 1984 yılında tek çatı altında toplanmasıyla kurulan TİGEM, ülkemiz tarım sektörünün en önemli girdilerinden olan sertifikalı tohumluk ve damızlık gibi materyallerin üretimi ve dağıtımı ana ekseninde faaliyet gösteren, tüzel kişiliğe sahip, faaliyetlerinde özerk bir İktisadi Devlet Teşekkülüdür. TİGEM VARLIKLARI Personel* 1.248 memur, 1.948 işçi ve 3.585 taşeron, toplam 6.781 kişi Arazi İşletme 3.606.215 dekar 36 adet a) TİGEM Kullanımında: 17 adet (3.276.191 da) (%90,8) b) Kiralamada : 20 adet (1 işletme kısmi) (330.024 da) (%9,2) Sığır * Ana 13.078 baş Damızlık Toplam 28.873 baş Koyun * Ana 69.393 baş Damızlık Toplam 146.221 baş At * Ana 383 baş Damızlık Toplam 1.324 baş (*) 11/09/2015 tarihi itibariyle. 2 S a y f a
BİTKİSEL ÜRETİM FAALİYETLERİ TİGEM, bitkisel üretim faaliyetlerini, ülkemizin değişik coğrafi bölgelerine dağılmış 17 işletmesinde sürdürmektedir. Bu işletmelerde ağırlıklı olarak buğday (30 çeşit), arpa (10 çeşit), tritikale (3 çeşit), yulaf (1 çeşit), dane mısır (8 çeşit), mercimek (3 çeşit), nohut (5 çeşit), çeltik (1 çeşit), soya (2 çeşit), yonca (4 çeşit), fiğ (8 çeşit), korunga (2 çeşit) ve aspir (1 çeşit) tohumlukları üretilmektedir. Dalaman ve Boztepe İşletmelerinde narenciye, Ceylanpınar İşletmesinde antepfıstığı, Sultansuyu İşletmesinde kayısı üretimi yapılmaktadır. Ayrıca Antep fıstığı ve badem aşılı fidanlarının üretimleri de yapılmaktadır. Ayrıca, bütünleşik sulu tarım arazilerine ihtiyaç duyan özel sektör tohumculuk firmaları ile yılında 45.000 dekar arazide değişik bitki türlerinin tohum ve mahsul ortak üretimleri gerçekleştirilmektedir. Ülkemiz patates tohumluğu ihtiyacının karşılanması, üretimde kalite ve verimin artırılması için 2012 yılında TİGEM-özel sektör işbirliğine dayalı üretime başlanmıştır. Bu kapsamda, Gözlü ve Ulaş İşletmelerinde 2012 yılında 5.000 ton, 2013 yılında 20.000 ton ve yılında 35.000 ton sertifikalı patates üretimi yapılmıştır. 3 S a y f a
Ülkemiz meyve üreticilerinin temel girdisini oluşturan virüsten ari ve sertifikalı fidan taleplerinin karşılanması amacıyla, TİGEM ile Fidan Üreticileri Birliği işbirliği kapsamında, yılından itibaren Dalaman, Karacabey ve Çukurova İşletmelerinde toplam 2.000 dekar arazide ortak üretime başlanılmıştır. 5 yıllık süreci kapsayan proje uygulama sonucunda 60 milyon adet sertifikalı fidan üretimi hedeflenmiştir. TİGEM, TAREKS ve özel sektör işbirliği kapsamında, yılında Karacabey İşletmesinde ortak hibrit mısır tohumu üretimine başlanılmıştır. yılında 302 ton üretim yapılmıştır. 4 S a y f a
Sertifikalı Tohumluk Dağıtımları (ton) Sıcak İklim Serin İklim Tahılları Yem Bitkileri Yıl Tahılları Buğday Arpa Tritikale Yulaf Toplam Mısır Çeltik Yonca Fiğ Korunga Toplam 2005 151.721 16.783 567 169.071 538 295 141 1.460 790 2.391 2006 165.337 19.136 688 185.161 395 442 112 2.065 1.024 3.201 2007 117.080 13.938 667 131.685 277 224 146 1.392 403 1.941 2008 85.359 10.773 552 96.684 271 648 146 941 227 1.314 2009 104.778 15.894 508 121.180 168 399 127 907 277 1.311 2010 156.925 16.795 1.055 174.775 84 514 262 1.080 503 1.845 2011 153.513 20.475 698 174.686 106 174 245 780 56 1.081 2012 150.202 12.906 550 67 163.725 91 247 79 1.311 265 1.655 2013 152.681 21.431 1.933 71 176.116 82 180 61 402 28 491 130.651 9.465 914 39 141.069 285 36 69 361 16 446 2015 (*) 20.301 5.825 26.126 36-48 27 273 348 (*) 11/09/2015 tarihi itibariyle. 5 S a y f a
HAYVANCILIK FAALİYETLERİ Damızlık Sığır Yetiştiriciliği; TİGEM, 12 işletmede 5 ırk (Holstein, Esmer, Limousin, Simmental ve Jersey) ile 08/08/2015 tarihi itibariyle 13.078 baş ana kadro olmak üzere toplam 28.873 baş hayvan varlığı ile sığırcılık faaliyetlerini sürdürmektedir. Ceylanpınar, Çukurova, Karacabey ve Konuklar İşletmelerinde toplam 3.985 baş hayvan varlığı ile büyükbaş besicilik yapılmaktadır. TİGEM, ülkemizde yeni kurulan ve her yıl sayısı sürekli artan büyük ölçekli hayvancılık işletmelerinin üstün vasıflı damızlık taleplerinin karşılanması amacıyla her yıl ortalama 3.000 baş damızlık sığır dağıtımı yapmıştır. TİGEM de damızlık sığır yetiştiriciliğinde kapasite artırımına gidildiğinden 2013, ve 2015 yıllarında damızlık sığır dağıtımı sınırlı tutulmuştur. Yetiştirme şartlarının iyileştirilmesi ve genetik ilerleme sayesinde, Siyah Alaca ırkında 7.500 kg, Esmer ırkında ise 6.300 kg ortalama süt verimine ulaşılmıştır. 6 S a y f a
Damızlık Koyun ve Keçi Yetiştiriciliği; Koyunculukta, Ülkemizin en büyük ıslahçı kuruluşu olan TİGEM de, 9 işletmede 5 yerli ve 5 melez olmak üzere 10 ırk ile 11/09/2015 tarihi itibariyle 68.393 ana baş olmak üzere toplam 146.221 baş ile koyun yetiştiriciliği faaliyeti sürdürülmektedir. TİGEM, her yıl ortalama 10.000 baş damızlık koyun dağıtımı yapmış, ana kapasitesinin 119 Bin başa çıkarılması hedeflendiği için 2013 ve yılları damızlık dağıtımını sınırlı tutmuştur. Acıpayam, Tahirova, Bafra, Malya ve Polatlı koyun ırkları üniversiteler ile birlikte yapılan ortak çalışmalar sonucunda elde edilmiştir. Süt, döl ve et randımanı yüksek yeni saf koyun ırkının elde edilmesi amacıyla, 2012 yılında Gözlü İşletmesinde Ankara Üniversitesi ile işbirliği içerisinde çalışmalara başlanmıştır. Sivas İli Koyun ve Keçi Yetiştiricileri Birliği ile yapılan işbirliği çerçevesinde Ulaş/SİVAS İşletmesinde Kangal Akkaraman Irkı Koyunların Halk Elinde Islahı projesi 2012 yılında uygulamaya konulmuştur. DAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı ile yılında yapılan işbirliği kapsamında Kazımkarabekir İşletmesinde DAP Bölgesi Koyunculuğunun Geliştirilmesi Projesi uygulamaya konulmuş, proje kapsamında 10 yıllık süreç içerisinde bölge yetiştiricilerine 67 bin baş üstün vasıflı Morkaraman ırkı damızlık koç ve koyunun TİGEM tarafından karşılanması planlanmıştır. Ülkemiz damızlık keçi taleplerinin karşılanması amacıyla, Ceylanpınar İşletmesinde 2013 yılında bin ana başlık keçi tesisi yapılmış ve Halep ırkı damızlık keçi yetiştiriciliği faaliyetine başlanılmıştır. 7 S a y f a
Safkan Arap Atı Yetiştiriciliği; Çiftlikat-ı Hümayun adı altında, Osmanlının kuruluşundan beri devam eden atçılık faaliyetleri, bugün TİGEM bünyesindeki üç işletmede (Karacabey/BURSA, Sultansuyu/MALATYA, Anadolu/ESKİŞEHİR) toplam 1.324 baş hayvan varlığı ile devam etmektedir. Sağlıklı ve nitelikli soy kütüğüne sahip, koşu performansı yüksek Safkan Arap atı genetik özelliklerinin gelecek nesillere aktarılmasına yönelik TİGEM Karacabey İşletmesinde Türkiye de bir ilk olarak kurulan Aygır Sperması Laboratuvarında üretilen TİGEM yetiştirmesi 3 aygıra ait 75 doz spermanın ihracatı gerçekleştirilmiştir. TİGEM yetiştirmesi atlar, yılında koşu sahalarındaki Safkan Arap atlarının %27 sini oluştururken, yarış otoritesi tarafından dağıtılan toplam ikramiyenin %40 ını kazanmıştır. Atçılık sektörüne TİGEM tarafından 2013 yılında 235, yılında ise 242 yarış tayı kazandırılmıştır. 8 S a y f a
Arıcılık Faaliyeti; Özellikle, yem bitkileri tohumu üretiminde gerekli olan tozlanmanın sağlanmasında arı önemli rol almaktadır. TİGEM işletmelerinde 2012 yılında 2.000 adet kovan ile başlatılan arıcılık faaliyetinde 2013 yılında kapasite 4.500 e çıkarılmıştır. yılında ise bu kapasite 8.000 e çıkarılmıştır. Gen Kaynakları; Ülkemiz gen kaynaklarının korunmasına yönelik olarak; Kangal ve Akbaş köpek yetiştiriciliği 2 işletmede (Ulaş-SİVAS ve Karacabey-BURSA), Ceylan yetiştiriciliği Ceylanpınar (ŞANLIURFA) ve Altınova (KONYA) İşletmelerinde, Ankara Tiftik Keçisi yetiştiriciliği Anadolu Tarım İşletmesinde (ESKİŞEHİR), sürdürülmektedir. 9 S a y f a
TİGEM in Hayvan Varlığı (baş) (11/09/2015 tarihi itibariyle) Hayvan Cinsi İşletme Sayısı Ana Kadro (baş) Toplam (baş) Sığır 12 13.078 28.873 Koyun 9 69.393 146.221 At 3 383 1.324 Keçi 2 1.110 3.418 Köpek 2 55 236 Ceylan 2 279 532 TİGEM in Irklar İtibariyle Sığır Varlığı (baş) (11/09/2015 tarihi itibariyle) Siyah Alaca Esmer Limousin Simmental Jersey 12.810 7.297 157 7.720 889 10 S a y f a
TİGEM in Irklar İtibariyle Koyun Varlığı (baş) (11/09/2015 tarihi itibariyle) YERLİ MELEZ Merinos Akkaraman İvesi Kıvırcık Morkaraman Bafra Malya Polatlı Acıpayam Tahirova 34.500 30.356 54.687 3.202 5.157 5.867 5.857 2.536 2.098 1.961 TİGEM in Yıllar İtibariyle Damızlık Dağıtımları Sığır Koyun Keçi At Köpek Ceylan 2005 1.801 5.480 0 202 239 85 2006 3.942 5.839 19 299 212 4 2007 2.861 7.713 0 295 121 59 2008 2.107 5.496 0 277 135 55 2009 3.047 16.411 74 245 147 94 2010 4.623 24.586 1 232 150 66 2011 2.159 15.050 102 250 217 53 2012 (*) 1.836 10.268 0 231 129 29 2013 (*) 223 7.266 35 235 155 23 11 S a y f a
(*) 500 4.327 35 242 82 20 2015 (*)(**) 1.277 7.002 9 192 39 34 (*) TİGEM in 2012, 2013, ve 2015 yıllarındaki damızlık hayvancılık kapasite artışı programı nedeniyle damızlık sığır ve koyun dağıtımları sınırlı tutulmuştur. (**)11/09/2015 tarihi itibariyle. UZUN SÜRELİ KİRALAMA ÇALIŞMALARI TİGEM e bağlı işletmelerden bir işletme kısmi ve 2 işletme ise iştirak modeli ile olmak üzere toplam 20 İşletme, 2003-2015 yılları arasında 30 yıl süre ile kullanılmak üzere özel sektör firmalarına kiraya verilmiştir. Uzun süreli kiraya verilen işletmeler içerisinde yer alan Samsun/Karaköy İşletmesi taşınmazları, Yüksek Planlama Kurulu Kararı doğrultusunda ve 11/03/2015 tarihinde yapılan sözleşme kapsamında kiracı firmaya teslim edilmiştir. TİGEM in arazi varlığının %9,2 sini oluşturan ve toplam 330.024 dekar arazi varlığı olan bu işletmelerde yılı sonu itibariyle 763 milyon TL yatırım yapılmış, 2.520 kişi istihdam 12 S a y f a
edilmiş, yapılan yatırımlar ve teknolojik yenilenmeler neticesinde verim ve üretimlerinde önemli artışlar sağlanmıştır. 13 S a y f a
TİGEM in YATIRIM FAALİYETLERİ TİGEM, Ana Statüsü ile belirlenmiş görev tanımı kapsamında, kaynaklarını etkin ve verimli bir şekilde kullanarak, faaliyet konularında arzu edilen hedeflere ulaşmak için, doğru modelleri, doğru yaklaşım ve uygun finansal koşullarda hayata geçirecek yapıları oluşturmak, değişim gerektiren yeni yapılanmalara kapı aralayarak üretim, verimlilik ve kalite ekseninde çıtasını daha da yükseltmek arzusu içerisindedir. Bu görev anlayışı içerisinde, TİGEM in Ana Statüsünde belirtilen görevleri, bir İktisadi Devlet Teşekkülü olmanın gereklerine uygun olarak verimlilik ve karlılık ilkeleri çerçevesinde sürdürebilmesi amacıyla 2009- yıllarında toplam 915 milyon TL yatırım yapılmıştır. Bu yatırımlarının; %43 ünü (395 milyon TL) sulama, %28 ini (261 milyon TL) hayvancılık, %17 sini (151 milyon TL) mekanizasyon, %12 sini (108 milyon TL) tarımsal yapılar ve tesis yatırımları oluşturmaktadır. 14 S a y f a
TİGEM in ÖNEMLİ YATIRIMLARI 1) Sulama Yatırımları; Mevcut iklim yapısının bitkisel üretime olan olumsuz etkisini azaltmak ve üretimi garanti altına almak için su potansiyeli olan işletmelerde sulu tarım alanlarını artırmak, mevcut yüzey sulama sistemlerinin basınçlı sulama sistemlerine dönüştürülmesini sağlamak amacıyla; 2009- Döneminde; TİGEM işletmelerinde 2008 yılı sonuna kadar geçen 70 yılda işletmeler genelinde 98 bin dekarı klasik yüzey sulama yöntemi olmak üzere toplam 210 bin dekar arazi sulamaya açılmışken, son altı yılda klasik yüzey sulama yöntemiyle sulanan alanlar dahil olmak üzere 738 bin dekar arazi modern basınçlı sulama sistemleri ile sulamaya açılmıştır. Sulamaya açılan arazilerin 500 bin dekarı Ceylanpınar İşletmesinde, 140 bin dekarı ise Ceylanpınar ın dışındaki işletmelerdedir. Ceylanpınar İşletmesinde 50 bin dekar ve diğer işletmelerde 48 bin dekar olmak üzere 98 bin dekar arazide uygulanan mevcut klasik yüzey sulama yöntemi modern basınçlı sulama sistemine dönüştürülmüştür. Toplamda 850 bin dekar arazinin tamamı sulama randımanı yüksek, modern basınçlı sulama sistemleri ile sulanabilir duruma getirilmiştir. 15 S a y f a
2015-2017 Döneminde; Ceylanpınar (Şanlıurfa) ve Gökhöyük (Amasya) İşletmelerinde DSİ sulama kanallarından ve yeraltı su potansiyeli olan işletmelerde ise derin kuyulardan sağlanacak sulama suyu ile 2015-2017 yıllarında 130.000 dekar arazinin sulamaya açılması planlanmıştır. Projenin tamamlanarak hizmete alınması ile birlikte TİGEM in sulu tarım arazisi 850.000 dekardan 980.000 dekara çıkarılmış olacaktır. 2) Mekanizasyonun Yenilenmesi Projesi; TİGEM işletmelerinde kullanılan toplam 1.254 adet traktörden %83 ü ekonomik ömrünü doldurduğundan yenilenmelerine ihtiyaç duyulmuştur. Bu amaçla, yakıt, zaman ve işgücünden önemli ölçüde tasarruf sağlayan muhtelif güçte traktör alımı planlanmıştır. Mekanizasyonun yenilenmesi ve modernizasyonun sağlanması amacıyla; 2009- döneminde yapılan yatırımlarla; 99 adedi TİGEM makine parkında bulunmayan 200 350 beygir gücündeki büyük güçlü traktörlerden oluşmak üzere toplam 500 adet traktör, bağlı ekipmanları ile birlikte satın alınmış, sulu tarım arazisi 4 kat, damızlık hayvan yetiştiriciliği kapasitesi yaklaşık iki kat artırılmasına rağmen 2010 yılında 1.254 adet olan traktör sayısı 747 adede düşürülmüştür. 16 S a y f a
Doğrudan Ekim Sisteminin sağlanması amacıyla 60 adet doğrudan ekim mibzerlerinin alımı yapılmış, İhtiyaç duyulan kendi yürür; 25 adet ilaçlama, 4 adet silaj ve 15 adet yemleme makineleri alınmış, Bilişim teknolojileri yatırımları ile bayi otomasyon sistemi, coğrafi veri tabanlı bilgi sistemi, akaryakıt ve araç takip sistemi, kameralı güvenlik sistemi kurulmuştur. 2015-2017 yıllarında planlanan yatırım programı kapsamında; ihtiyaç duyulan makine, alet ve ekipmanların alımı planlanmıştır. 3) Tarımsal Yapılar ve Tesis Yatırımları: Ülkemizin önemli ölçüde üretim açığı bulunan ve TİGEM in birinci öncelikli faaliyet konusu olan sertifikalı hububat ve yem bitkileri tohumluklarının üretimi ve dağıtımındaki etkinliğin artırılarak sürdürülmesi hedeflenmiştir. Bu kapsamda, 2009- döneminde yapılan yatırımlarla; 9 adet toplam 160 ton/saat kapasiteli otomatik tohum hazırlama tesisi, 19 adet renk ayırıcı sistem, 8 adet tohum hazırlama tesisinin otomasyonu, 118.000 tonluk mahsul muhafaza silo ve ambarı, 243 ton/saat kapasiteli dane mısır kurutma tesisi, Diğer bina ve tesisler, kurulmuştur. 17 S a y f a
2015-2017 yıllarında planlanan yatırım programı kapsamında; 1 adet tohum hazırlama tesisi, 2 adet tohum hazırlama tesisinin otomasyonu, 3 adet renk ayırıcı sistem, 193.000 tonluk mahsul muhafaza silosu, 50 ton/saat kapasiteli mısır kurutma tesisi, kurulması, planlanmıştır. 4) Hayvancılık Yatırımları a) Damızlık Sığır Yetiştiriciliği Yatırımları; Ülkemiz yetiştiricilerinin hastalıklardan ari ve üstün vasıflı damızlık sığır taleplerinin ithalata bağlı kalmadan büyük oranda yurtiçinden karşılanması amacıyla, 2009 yılından itibaren TİGEM de önemli yatırımlar yapılmış ve yapılmaya devam edilmektedir. Bu kapsamda; 2009- döneminde; 7 İşletmede 15.200 ana başlık komple sığırcılık tesisleri yapılmış, Mevcut tesislerin modernizasyonu sağlanmış, 4 işletmede biyogaz tesisi kurulmuştur. 2015-2017 yıllarında planlanan yatırım programı kapsamında; Mevcut tesislerin modernizasyonu, 18 S a y f a
30 ton/saat kapasiteli yem üretim tesisi, 1.000 ana başlık komple damızlık sığır tesisi yapılması planlanmıştır. b) Damızlık Koyun Yetiştiriciliği Yatırımları; Ülkemiz koyun yetiştiricilerinin son dönemde artan yüksek verimli ve üstün vasıflı damızlık taleplerinin büyük ölçüde karşılanabilmesi amacıyla TİGEM, 2010 yılında 46.000 ana baş hayvan varlığı ile sürdürdüğü damızlık koyun yetiştiriciliği kapasitesini 2017 yılında 119.000 ana başa çıkarmayı hedeflemiştir. Bu kapsamda; 2009- döneminde yapılan yatırımlarla; 7 işletmede 27.000 ana başlık ilave damızlık koyun tesisi yapılmış, Mevcut barınakların modernizasyonu sağlanmış, Ceylanpınar İşletmesinde 1.000 ana başlık damızlık keçi tesisi yapılmış ve yılından itibaren Halep ırkı keçi yetiştiriciliğine başlanılmış, Ceylanpınar İşletmesinde toplam 25.000 baş koyunun sağılması için 8 ayrı noktada otomatik sağım merkezi kurulmuştur. 2015-2017 yıllarında planlanan yatırım programı kapsamında; 6 işletmede 40.000 başlık komple damızlık koyun tesisi yapılması, 19 S a y f a
Mevcut barınakların modernizasyonu, Koyun yetiştiriciliği yapılan tüm işletmelerde otlatma tesisi kurulması, planlanmıştır. c) Safkan Arap Atı Yetiştiriciliği Yatırımları; Çiftlikat-ı Hümayun adı altında, Osmanlının ilk kuruluş yıllarından bu yana devam eden ve günümüzde TİGEM e bağlı 3 işletmede sürdürülen Safkan Arap atı yetiştiriciliğinin geliştirilmesi amacıyla; 2013 yılında; Anadolu ve Karacabey İşletmelerinde 175 başlık at tavlası yapılmıştır. yılında; Karacabey ve Sultansuyu İşletmelerinde Safkan Arap Atı Tanıtım ve Hipoterapi Merkezleri yapılmıştır. 2015 yılında Ankara/Beştepe de bir Safkan Arap Atı Tanıtım ve Hipoterapi Merkezi oluşturulması için çalışmalar sürdürülmektedir. 20 S a y f a