GRUP: 3560 PLASTİK SANAYİ ÜRÜNLERİ 3- DİĞER TERMOPLASTİK ÜRÜNLER 1997/221 (NACE GRUP: 22.29 Diğer plastik ürünlerin imalatı) A- Suni Deri veya Branda (Spreaderler) Sun i deri imalathanelerindeki ihzar ve imalat makineleri olmak üzere iki kısımda mütalâa edilirler. 1- İhzar Makineleri: a- Malaksörler: Yatık veya dik ajitatörlü olmak üzere dizayn edilmişlerdir. Derinlik ve eni ölçülerek hacmi hesaplanır ve 1,25 vasati plastik hamuru kesafeti üzerinden beher şarjı kg. cinsinden bulunur. Bir şarjda 400 kg. dan az mal olan malaksörler için, doldurma boşaltma dâhil karıştırma müddeti 20 dakikadır. Daha fazla miktarda mal olan malaksörlerde bu müddet 25 dakika hesaplanır. Randıman faktörü azami % 95 tir. A x B x 60/20 x 8 x 300 x 0,95 A x B x 6,84 = Kg./yıl veya = Ton/yıl A B = Malaksör adedi = Beher şarjın ağırlığı b- Ezme ve Süzme Silindirleri: Malaksörlerden çıkan mal, daha mütenacis hale getirilmek üzere tek silindirli süzme veya 3-5 silindirli ezme makinalarından geçirilir. Sun î deri veya benzerlerinin imali için her tesiste bu makinaların (ezme veya süzme) bulundurulması zaruridir. Aksi halde eksper heyeti ekspertizden imtina eder. 1- Ezme Silindirleri: 3 silindirli ezme makinelerinde ön silindir sathının beher santimetre karesinde dakikada 2,5 gr. ve 5 silindirli ezme makinelerinde ön silindir sathının beher santimetre karesinde dakikada 5 gr. pasta ezildiği; 2- Süzme Silindirleri: Süzme silindirlerinin beher santimetre karesinde dakikada 7,5 gr. pasta süzüldüğü; Kapasite hesabında esas ittihaz edilecektir. Sun î ve yer muşambası imalâtında son katların behemehal ezme silindirinden geçirilmesi mecburi olduğu halde alt katlar pastası sadece süzme silindirlerinden geçirilmekte iktifa edilebilir. Fakat sadece süzme silindirinden geçirilmek suretiyle kullanılacak olan alt kat pastalarının ajitatörlerdeki hazırlanması 20 ve 25 dakika olmayıp asgari 1 saatlik bir müddetle ajitasyona maruz bırakılması mecburiyeti vardır. Bu sebepten dolayı yukardaki bazlara göre ezme ve süzme silindirlerinin kapasiteleri hesap edildikten sonra malaksörlerin hesabatı tekrar gözden geçirilerek dar boğaz teşkil edip etmedikleri yeniden kontrol edilecektir. 1 / 6
3 silindirli ezme makinaları için: x D x L x 2,5 x 60 x 8 x 300 x R 100 x 1000 = Ton/yıl veya D x L x 1,1304 x R =. ton/yıl. D L R = Valsin kutru, cm. = Valsin boyu, cm. = Randıman % 95 (azami). NOT: Tesiste yalnız süzme silindiri varsa malaksör kapasitesi, beher şarj 1 saatte hazırlandığına göre hesap edilecektir. 2- İmalat Makineleri a- Suni Deri İmal Eden Makineler (Spreader): Spreader makinelerinde fırın boyu ve iş genişliği tespit edilir. Kronometrajla makinenin ne kadar suni deri ürettiği m/dk. olarak bulunur. Buna göre; K 1 = V x B x 60 x 8 x 300 x R= m 2 /yıl suni deri. V B R K 2 G = Suni derinin üretim hızı (m/dk.) = İş genişliği (m) = Randıman (en çok % 90 alınır.) = G x K 1 = kg/yıl suni deri. = Çıkan mamulün 1 m 2 sinin ağırlığı (kg) İhtiyaç maddeleri uçucu madde ve imalat firesi yüzdeleri firmanın isteğine göre belirlenir. b- Arkası Bezli ve Bezsiz Yer Muşambası İmal Eden Makineler: Kapasite hesabı suni deride olduğu gibi yapılır. c- Branda Bezi İmal Eden Fular Makineleri: Kapasite hesabı sun î deride olduğu gibi yapılır. B- Kalenderej: Kalender makineleri ile yapılan imalatta plastik macununun ihzarı için sırasıyla malaksör ve hamur makineleri kullanılır. Ayrıca hamur makinelerindeki yoğurma müddetini kısaltmak gayesiyle bamburi isimli diğer bir karıştırıcı da ihzar safhasında iştirak ettirilir. Bu karıştırıcının yeri malaksör safhasından sonradır. 1- İhsar Makineleri: a- Malaksörler: Malaksörler, spreader makinelerinin ihzar kısmında kullanılanların aynıdır. 2 / 6
Kapasite hesabı bölüm A-1 de olduğu gibi yapılır. b- Hamur Makineleri: Hamur makineleri malaksör den çıkan plastik macununu yoğurarak daha mütecanis bir hale getirmek maksadıyla kullanılır. Plastik hamur makinelerinde ön silindirin hamurla temas eden her santimetre karesi bir partide 1,1 gr. plastik macunu ezebilir. Hamurun makinede devamlı olarak 15 dakika müddetle pişirilerek ezilmesi gerektiğine göre 8 saatlik devamlı çalışmada nazari olarak 32 parti hamur yapılabilir. Hakiki rakamı bulmak için randıman faktörünün nazarı itibara alınması lazımdır ki bu da % 80 dir. D x L x x 1,1 x % 80 x 1/1000 D x L x 0,0884 x 300 D x L x 26,5 Kutur yerine çevre ölçülmüş ise (n) n x L x 8,44 = kg.hamur/8 saat. = kg.hamur/yıl = kg.hamur/yıl = kg.hamur/yıl 2- İmal Makineleri: a- Kalenderler: Kalenderlerde plastikleştirilmiş PVC terkipleri ile elde edilebilecek levha kalınlıkları 0,003-0,020 inç (0,076-0,5 m/m) ve vasati 0,3 m/m dir. Metre kareye isabet eden plastik hamuru firmanın geçmiş senelerdeki sarfiyatı ile ve 300-400 gr. arasında kalmak üzere tespit edilir. Şayet böyle bir malumat alınamıyorsa metre kare gramaj 350 kabul edilir. x D x L x A x 60 x 8 x 300 x R 10000 = m 2 mal/yıl m 2 x 0,350 = kg. Plâstik hamuru/yıl. NOT: Şayet bir tesiste hamur makinaları ile paralel çalışan banburi makinesi bulunuyor ise, banburiden çıkan hamurun hamur makinelerinde 5 dakikada yoğuracakları kabul edilir. D = Vals kutru (cm.) L = Vals boyu (cm.) A = Dakikadaki devir adedi R = Randıman (Kalender yeniliğine göre) (% 80-95) C- Presaj: (Şekillendirme ve Pişirme İçin) 1- İhzar Makineleri: a- Malaksörler: 3 / 6
Bölüm 3, a-1 de olduğu gibi yapılır. NOT: Presajda, kalenderajda olduğu gibi banburi makinelerinin kullanılması şart değildir. Bu makine ihzar safhasına iştirak ettirildiği takdirde faydası kalenderajda olduğu gibi mütalaa edilir. b- Banburiler ve Hamur Makineleri: Kısım 4, 1-b de olduğu gibi yapılır. c- Sucuk Budinözleri: Prese edilecek olan plastik macunu sırası ile malaksör, banburi ve hamur makinelerinden geçirildikten sonra nihai jelifikasyon un yapılması için sucuk budinözlerinden geçirilir. Makineden çıkan hamurun temperatürü 170 0 C den aşağı olmamak üzere kronometraj yapılır ve çıkan hamur tartıldıktan sonra randıman (% 70-85) faktörü nazarı itibare alınarak budinözün 8 saat üzerinden senelik kapasitesi hesaplanır. NOT: Sucuk budinözüne ait muhtelif kalıplar mevcutsa vasati kalıp takılarak kronometraj yapılır. 2- İmal Makineleri: a- Soğuk Presler: (Şekillendirme Presleri) İhzar safhasını tamamlamış, yani sucuk budinözünden de geçirilerek pişirilmiş (jelifiye edilmiş) olan hamur, soğuk preslere gönderilir ve orada şekillendirme amaliyesine tabi tutulur. Ameliye müddeti vasati ağırlığa göre ve kronometrajla tespit olunur. Kapasite hesabı yapılırken makinenin durumuna göre % 85 i kadar randıman faktörü nazarı itibara alınır. b- Sıcak Presler: (Pişirme Presleri) İhzar safhasının tamamlanmasını müteakip elde edilen plastik hamuru levhalar halinde sıcak preslere gönderilir. Bu preslerde nihai jelifikasyon (pişirme) ameliyesi tamamlanarak kitle şekillendirilmiş olunur. Jelifiye müddeti mamulün kalınlığına tabidir. Evvela imal edilmekte olan levhaların vasati kalınlığı tespit edilir ve bilehare aşağıdaki cetvelden pişme müddeti hesaplanır. Doldurma, soğutma ve boşaltma müddetleri de ilave edildikten sonra vasat kalınlıktaki mamülün sikletine göre presin kapasitesi hesaplanır. Ayrıca % 95 e kadar randıman faktörü nazarı itibare alınacaktır. Muhtelif Kalınlıktaki Levhaların Jelifiye Müddetleri Kalınlık m/m Jelifiye Zamanı Dakika 1 12 2 14 3 15,5 4 17 4 / 6
5 18,5 6 20 7 21,5 8 23 9 24,5 10 26 11 27,5 12 28,5 13 30 14 31,5 15 33 16 34,5 17 36 18 38 19 39,5 20 41 21 42,5 22 44 D- Presaj: (Kesme için) a- Eksantrik Presler: Eksantrik preslerde günde (8 saatte) pres tonajı başına 4 kg. selüloid levha hesap edilir. Presin durumuna göre randıman faktörü nazarı itibara alınır. Presin tonajı makine ve madeni eşya sanayiinde izah edildiği şekilde hesaplanır. b- El Presleri: Günde (8 saatte) pres tonajı başına 3 kg. sellüloit levha hesap edilir. Presin durumuna göre randıman faktörü alınır ve pres tonajı makine ve madeni eşya sanayiinde izah edildiği şekilde hesaplanır. c- Sıcak Presler: (Tarak için) İmal ettiği taraklar kronometraj ile tespit edilir ve makinenin durumuna göre bir randıman faktörü nazarı itibare alınır. Vasati tarak ağırlığı firesi dâhil 25 gr. kabul edilir. d- Mütenavip Hareketli Tarak Kesme Presi (Siyah): İmal ettiği taraklar kronometraj ile tespit edilir ve makinenin durumuna göre bir randıman faktörü nazarı itibare alınır. Vasati tarak ağırlığı firesi dâhil 25 gr. kabul edilir. E- Kesme Makinaları: (Tarakçılar İçin) 1- İmalat Makineleri: a- Çift Testereli Otomatik Makineler: Saatte 120 tarak hesabı ile senelik malzeme: A x 120 x 8 x 25 x 300 x 1/1000 A x 7200 = kg. sellüloit levha/yıl. = kg. sellüloit levha/yıl. A = Makine adedi. 5 / 6
25 = Vasati tarak ağırlığı (gr.) b- Tek Testereli Otomatik Makineler: Saatte 60 tarak hesabı ile senelik malzeme: A x 60 x 8 x 25 x 300 x 1/1000 A x 3600 = kg. sellüloit levha/yıl. = kg. sellüloit levha/yıl formülü ile bulunur. A = Makine adedi. 25 x vasati tarak ağırlığı (gr.) c- Çift Testereli El Makineleri: Saatte 45 tarak hesabı ile senelik malzeme: A x 45 x 8 x 25 x 300 x 1/1000 A x 2700 = kg. sellüloit levha/sene. = kg. sellüloit levha/sene formülü ile bulunur. d- Tek Testereli El Makineleri: Saatte 35 tarak hesabı ile senelik malzeme: A x 45 x 8 x 25 x 300 x 1/1000 A x 2100 = kg. sellüloit levha/sene. =. kg. sellüloit levha/sene. Sellüloit levhadan tarak imal eden tesislerde imal makinelerine ilave olarak aşağıdaki yardımcı miktarların bulunması zaruridir. 1. Tepsi testere 2. Oluk ve freze 3. Polisaj Hammadde: sellüloit levha. NOT: Tarak kesme makinelerinde ayrıca bir randıman faktörü nazarı itibara alınmaz. F- Vakumlu Şekillendirme Presleri: Bir parçanın imal müddeti kronometrajla tespit edilir. Makinenin kullanabileceği levhanın azami sathı bulunur. Kesafeti 1 alınarak makinenin durumuna göre % 90 a kadar randıman fatörü ile kapasitesi hesaplanır. Hammadde olarak termoplastik levha verilir. 6 / 6