Yunan edebiyatı Dünya edebiyatının kaynağı Yunan edebiyatı, yazılı edebiyatın başlangıcı olan Homeros zamanı ile daha önceki masal ve efsâne devrinin dışında şu bölümlerde işlenir; Kahramanlık Devri MÖ. IX. VIII. yüzyıl Bu devirde en büyük destan şairi Homeros yetişmiştir. Homeros'tan bir yüzyıl sonra yetişen Issiodes de didaktik şiir alanında eserler vermiştir. MÖ. 7. - 5. yüzyıl Lirik şiir gelişmiş; yergi, kahramanlık şiirleri ve masal alanında eserler veren sanatçılara rstlanmıştır. Ünlü şairleri Sappho, Arhilogos, Tirteus, Anakreon, Simoidis'tir, Aisopos da masalları ile bilinmektedir. Altın Çağ MÖ. 5. yüzyıl Yunan ve dünya edebiyatlarının en büyük tragedya ve komedya şairleri bu devirde sivrilmiştir. Tragedya alanında Aiskhylos Sophokles, Euripides; komedya alanında Aristophanes, Menandros en ünlü şairlerdir. Bu devirde Yunan edebiyatının en büyük lirik şairlerinden Pindaros da yetişmiştir. Tarih alanında Herodot, Thukydides, Xenophan, Hitabet alanında 1 / 6
Perikles, Demosthenes, İsokrates; Felsefe alanında, Sokrates, Eflâtun, Aristo gibi felsefeci ve sanatçılar bu devirde yetişmiştir. İskenderiye çağı MÖ. 3. - 2. yüzyıl Atina'nın hürriyet çağının sona ermesinden sonra İskenderiye bir kültür merkezi olmuştur. Pastoral şiir alanında Epikuros bu dönemde yetişen sanatçılardan biridir. Yunan - Lâtin çağı MÖ. 2. - MS. 2. yüzyıl Roma egemenliğinden Hıristiyanlığın yayılmasına dek süren bu çağda Plutarkhos ve Lukianos yetişmiştir. YUNAN-LATİN EDEBİYATI GENEL BİLGİLER Batı edebiyatının kaynağı, Eski Yunan ve Latin edebiyatlarıdır. Eski Yunan edebiyatının ana kaynağı da Homeros'un "ilyada" ve "Odysseia" destanlardır. Latin edebiyatı, Eski Yunan kültür ve sanatının etkisinde gelişen bir edebiyattır. Eski Yunan ve Latin edebiyatlarının 2 / 6
yapıtlarında,mitolojik öğelere ağırlık verilmiştir. 11. yüzyıldan sonra kiliseyi ve dini her şeyin üstünde tutan, kişinin yaşam ve düşünce özgürlüğünü kısıtlayan, edebiyatta ve sanatta "öteki dünya" görüşünü hâkim kılan "Ortaçağ" adı verilen dönem başlamıştır. Doğa ve dinle ilgili yiğitlik öyküleri, halk ozanlarının aşk ve yiğitlik konularında söyledikleri "balatlar" ve "ulusal destanlar" bu dönemin başlıca edebiyat ürünleri arasındadır. "Ortaçağın büyük ozanı, "Rönesans'ın da hazırlayıcılarından olan ve "İlahi Komedya" adlı yapıtıyla tanınan Dante'dir. Batı edebiyatında yenileşme, bilim ve sanatta "yeniden doğuş" anlamına gelen "Rönesans'la 15. yüzyılda başlamıştır. Bu dönemde, kralların ve derebeylerinin sınırsız güçleri kısıtlanmış, kişi, insanca ve özgürce yaşama isteğine kavuşturulmuştur. Böylece sanatçılar, düşüncelerini edebiyatla yayarak, kilise dili olan Latince'nin yerine kendi ulusal dilleri ile güçlü yapıtlar ortaya koymaya başlamışlardır. Rönesans, 17. yüzyılın ortalarına doğru "Klasisizm" akımının doğmasına ortam hazırlamıştır. Böylece Batı edebiyatı, birbirine tepki olarak ortaya çıkan akımların etkisinde gelişimini sürdürmüştür. ESKİ YUNAN EDEBİYATI HOMEROS Eski Yunan edebiyatının ilk ürünleri sayılan "İlyada" ve "Odysseia " adlı destanları derlemiştir. "İlyada" destanında,yunanlılann, Truvalılarla savaşıp, onları yenmeleri anlatılır.yunanca bu destanda eski Yunanlıların gelenek ve görenekleri, felsefi inançları ve Çanakkale yöresinin tarihi coğrafyası hakkında önemli bilgiler vardır. " Odysseia " destanın da ise Truva'nın yıkılışından sonra, yurduna dönmek için yola çıkan Odysseus'un on yıl süren yolculuğu sırasında başından geçen olaylar anlatılır. AİSOPOS Fabl yazarı olarak tanınmış, fabllarında ibret dersi vermeye çalışmıştır. Atinalıların"Ezop Masalları" diyerek söyleyegeldikleri, milattan önceye ait masallar onundur. Toplumsal yaşamda aksayan yönleri, insanların yanlışlarını hayvanları konuşturarak dile getirdiği bu yapıtlarıyla özellikle Fransız sanatçı La Fontaine'i önemli ölçüde etkilemiştir. 3 / 6
AİSKHYLOS Tragedyada koro yerine diyalogu ön plana çıkarmıştır. Tragedyalarında, tanrıların gücüne inanmış; dünyayı ve insanları, tanrıların, olması gerektiği gibi yönettiği, tanrılara isyan edenlerin cezalandırılması gerektiği tezini savunmuştur. Eserleri: Zincire Vurulmuş Prometheus, Persler, Yalvaran Kızlar, Agamemnon: Tragedya SOPHOKLES Tragedyalarında olanı değil, olması gerekeni yansıtmaya çalışmıştır. Tragedyalarında insanlar, kaderleriyle ve tannlaria savaşmış; fakat yenilen insanlar olmuştur. Tragedyada koronun önemini azaltmıştır. Eserleri: Aias, Antigone, Kral Oidipus, Elektra, Trakhis Kadınları, Oidlpus Kolonos'ta: Tragedya EURİPİDES Tragedyalannda, kadın rollerine önem vermiş; aşk ve insan-tanrı mücadelesi yerine insanın kendi kendisiyle olan mücadelesini işlemiştir. Edebiyatın yanı sıra, felsefeyle de ilgilenmiş, tiyatroya konu, dekor ve sahne düzeni bakımından yenilikler getirmiştir. Eserleri: Helene, Hekabe, Medela, Alkestis, Elektra, Herakles, İphigenia, Fenikeli Kadınlar: Tragedya ARİSTOPHANES 4 / 6
Toplumsal kesimler arasındaki çatışmaları konu edinen ince yergili, komedya türünde yapıtlar vermiş, komedyalarında güldürü gücünü en yüksek düzeyde tutmuştur. Yapıtlarında, dilinin zenginliğinin yanında keskin alaycılığı ve iğneleyiciliği göze çarpar. Gelenekçi bir anlayışa sahip olduğundan; komedyalarında, yapılan yeniliklere ve bu yenilikleri yapanlara karşı çıkmıştır. Eserleri: Eşekarıları, Kurbağalar, Kuşlar, Atlılar, Bulutlar, Barış: Komedya PLATON (EFLATUN) Sokrates'ten ders almış, onun etkisiyle politikaya girmiş bir düşünürdür. Sokrates mahkûm edilince Sicilya'ya gitmiş; sonra tekrar Atina'ya dönmüştür. Ahlak ve erdem üzerine birtakım düşünceler ortaya koymuş, bu düşüncelerini devlet-toplum-birey ilişkisi içinde açıklamıştır. Hocası Sokrates gibi, sokaklarda ve pazaryerlerinde öğretim yapmak istemediğinden, kalabalıktan uzak bir yerde bir okul kurarak, seçkin öğ renciler yetiştirmeyi amaçlamıştır. Bunun için meşhur okulu Akademiyi kurmuştur. Amacı, öğrencilerine bilgi aşkını aşılayarak, onları filozof bir yönetici olarak yetiştirmektir; bu yüzden ahlak ve siyasete ağırlık vermiştir. Yapıtlarını diyalog biçiminde yazmıştır. Eserleri: Devlet, Diyaloglar: Düşünce ARİSTOTELES Yunanlı bilim adamı ve düşünürdür. Platon'un Akademisi'nde okumuş ve orada hocalık yapmıştır. Sonraları Platon'un idealarına karşı çıkmıştır. Varlığın ne olduğunu araştırmış, yapıtlarında bu doğrultudaki düşüncelerini dile getirmiştir. Ahlaki değerleri teminat altına alacak ve bilimsel doğruları ortaya koyacak bir kuram, bilime ve ahlaka hakkını verebilmek için, atomlar veya idealar benzeri gözle görülemeyen varlıkların var oluşunu ön plana çıkarmayan bir teori arayışı içinde olmuştur. Felsefenin yanı sıra tıpla da ilgilenmiştir. Eserleri: Organon, Metafizik, Politika, Poetika, Nikomakhos'a Ahlak: Düşünce 5 / 6
LATİN EDEBİYATI. Romalılar Yunanistan'ı M.Ö. 250'li yıllarda siyasî anlamda egemenlikleri altına aldıktan sonra Lâtin edebiyatı, daha çok Roma'da Yunan kültür ve edebiyatının etkisiyle ve taklidiyle oluşmuştur..trajedide Ennius; komedide Plautus ve Terentius; söylev (hitabet) alanındacicero; felsefe alanında Seneca; tarih alanında Tacitius Latin edebiyatının en ünlü kişileridir..augustus döneminde Latin edebiyatının en büyük üç şairi, pastoral şiirdevergilius, lirik ve didaktik şiirde Horatius, Ovidius tur.. Eski Atina'da Yunan sanatçıları daha özgür ortamlarda ürün veriyorlardı. Onlar kendi dönemlerinde yaşayan kişileri, yöneticileri serbestçe hicvedip eleştirebiliyorlardı. Ancak Roma'da Lâtin komedya şairleri bu bakımdan özgür değillerdi. Aşağıdaki sanatçılar, karşılarında belirtilen alanlardaki yapıtlarıyla tanınmıştır. CİCERO: Söylev VERGİLLİUS: Pastoral ve epik şiir HORATİUS: Satirik ve didaktik şiir SENECA: Felsefe ve tragedya PLATUS: Komedya 6 / 6