TÜRKİYE İŞ KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞKUR UN ENGELLİLERE SUNDUĞU HİZMETLER Ekrem KAYACI İstihdam Uzmanı 27 Eylül 2013 1
SUNUM PLANI İşgücü Piyasası Göstergeleri İŞKUR a Engelli Kaydı İş ve Meslek Danışmanlığı Engellilerin Mesleki Eğitimi Engelli İşçi İstihdamı Engelli İşçi İstihdam Teşviki Takip ve Denetim 2
İŞGÜCÜ PİYASASI GÖSTERGELERİ Tablo: İşgücüne Katılma Durumuna Göre Engelli Nüfus(15>= Yaş) İŞGÜCÜNE KATILMA OGİDKZ* Süreğen Hastalıklar (a) Toplam Nüfus 1.437.124 6.133.431 (b) İşgücü Nüfusu 312.064 1.402.158 (c) İşgücüne Katılma Oranı (b/a) % 21,71 % 22,87 (d) İşgücüne dahil olmayanların oranı % 78,29 % 77,13 (e) İstihdam 263.831 1.251.171 (f) İşsiz 48.233 150.987 (g) İstihdam Oranı (e/b) % 84,54 % 89,23 (h) İşsizlik Oranı (f/b) % 15,46 % 10,77 Kaynak: 2002 Türkiye Özürlüler Araştırması (TÜİK ÖZİDA) *OGİDKZ: Ortopedik, görme, işitme, dil ve konuşma ile zihinsel engelliler. 3
İŞGÜCÜ PİYASASI GÖSTERGELERİ Tablo: 2013 Yılı Temmuz Ayı Sonu İtibarıyla Engelli İşçi Kontenjan Durumu İŞVEREN TÜRÜ ENGELLİ İŞÇİ ÇALIŞTIRMAKLA YÜKÜMLÜ 50+ İŞYERİ SAYISI ÇALIŞTIRMAKLA YÜKÜMLÜ OLDUĞU ENGELLİ İŞÇİ SAYISI ÇALIŞAN ENGELLİ İŞÇİ SAYISI AÇIK ENGELLİ İŞÇİ KONTENJAN SAYISI KONTENJAN FAZLASI ÇALIŞAN ENGELLİ İŞÇİ SAYISI KAMU 900 12.342 11.644 698 2.727 ÖZEL 17.809 106.096 77.930 28.166 4.727 TOPLAM 18.709 118.438 89.574 28.864 7.454 Kaynak: İŞKUR 4
Yıllar Başvuru İŞGÜCÜ PİYASASI GÖSTERGELERİ Tablo: İŞKUR'da Yıllar İtibarıyla Engellilerin İstihdamı İle İlgili Sayısal Veriler İşe Yerleştirme Açık Kontenjan Durumu Kayıtlı İşsiz Engelliler Toplam Kamu Özel Kamu Özel Toplam Erkek Kadın Toplam 2005 25.859 23.317 1.728 21.589 2.990 21.824 24.814 59.829 9.716 69.545 2006 28.236 23.781 1.202 22.579 2.331 19.427 21.758 57.151 10.492 67.643 2007 36.397 17.864 573 17.291 3.417 22.175 25.592 50.360 12.968 63.328 2008 48.480 21.967 427 21.541 2.380 20.117 22.497 71.927 24.606 96.533 2009 40.519 26.428 545 25.883 1.981 16.367 18.348 74.306 27.083 101.389 2010 36.144 32.257 295 31.962 1.863 18.299 20.162 59.572 16.877 76.449 2011 35.151 38.349 455 37.894 1.164 20.789 21.953 69.228 26.748 95.976 2012 83.955 35.531 5.328 30.203 931 25.250 26.181 68.727 28.970 97.697 2013* 56.328 25.544 172 25.372 698 28.166 28.864 59.223 20.680 79.903 *Not: 2013 yılı açık kontenjan verileri Temmuz ayı, diğer veriler Ağustos ayı itibariyledir. 5
İŞKUR A ENGELLİ KAYDI Engellilerden Kurum hizmetlerinden faydalanmak isteyenler, çalışma gücünün %40 ından fazlasını kaybettiğini Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik te belirtilen yetkili sağlık kuruluşlarından alacakları sağlık kurulu raporu ile belgeleyenlerin Kurumca kayıt işlemleri yapılmaktadır. Raporlarında herhangi bir işte çalışamaz bilgisi olanların engelli kaydı alınmamaktadır. 6
İŞKUR A ENGELLİ KAYDI Kayıt için; En az %40 oranındaki Engelli Sağlık Kurulu Raporunun ibraz edilmesi gerekir. İş arayanın T.C. Kimlik Numarasına, yabancı ise yabancı kimlik numarasına göre kaydı alınmaktadır. 14 yaşını doldurmuş olmak zorunludur. Kayıt için beyan esas alınır. NOT: Kayıtlar işlem tarihinden itibaren 18 ay aktifte kalmakta ve bu süre içerisinde yenilenmeyen kayıtlar işlemden kaldırılmaktadır. 7
İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI Her işsizin bir iş ve meslek danışmanı olacak İş ve Meslek Danışmanlığı hizmetleri kapsamında; Mesleki yönlendirme. İşgücü yetiştirme kurslarına yönlendirme. İşe yerleştirme. İşe uyum desteği. İşverenlere danışmanlık hizmetleri verilmektedir. Böylece; İşsizlik süresinin kısalması. İstihdam ve verimliliğin artması. İstihdamda devamlılığın sağlanması. amaçlanmaktadır. 8
ENGELLİLERİN MESLEKİ EĞİTİMİ İşgücü Yetiştirme Kursları: İŞKUR, mesleki eğitim ve mesleki rehabilitasyon faaliyetleri kapsamında düzenlediği işgücü yetiştirme kurslarıyla işsizlikten en fazla etkilenen ve bu nedenle de işgücü piyasasında dezavantajlı grup olarak görülen engellileri iş piyasasında ihtiyaç duyulan mesleklerde yetiştirerek istihdam edilebilirliklerini arttırmaya çalışmaktadır. Kursların Finansmanı: Kurumun kendi kaynaklarından, İşsizlik sigortası fonundan, Engelli ve Eski Hükümlü Çalıştırmayan işyerlerine kesilen idari para cezalarının toplandığı hesaptan, Uluslararası hibe veya fonlardan sağlanmaktadır. 9
ENGELLİLERİN MESLEKİ EĞİTİMİ Ceza Paralarını Kullandırmaya Yetkili Komisyon: Türkiye İş Kurumu Genel Müdürü nün başkanlığında, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürü, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü, Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürü, Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkif Evleri Genel Müdürü, veya yerlerine görevlendirecekleri yetkili birer temsilci Sakatlar/Engelliler Konfederasyonu temsilcisi En fazla üyeye sahip işçi ve işveren konfederasyonlarının birer temsilci olmak üzere bir başkan ve 7 üyeden oluşur. Komisyon, her yılın Ocak, Nisan, Temmuz ve Ekim aylarındaki olağan toplantılarını ve ayrıca ihtiyaç duyulması halinde olağanüstü toplantılarını yapmaktadır. 10
ENGELLİLERİN MESLEKİ EĞİTİMİ Ceza Paralarını Kullandırmaya Yetkili Komisyon: Proje teklifleri Komisyona iletilmek üzere Kurum il müdürlükleri veya Konfederasyona verilmektedir. Projeler; amaç, gerçekleşme süresi, faydalanacak özürlü ve eski hükümlü sayıları, birden fazla özür grubuna yönelik olması, istihdam oranı düşük özür grubuna hizmet etmesi ve istihdama katkısı bakımından incelenmektedir. İstihdam garantisi verilen proje önerileri tercih edilmektedir. Mesleki eğitim ve rehabilitasyon projelerine katılan engellilere sertifika verilmektedir. 11
Kursiyer Seçimi ve Şartları: ENGELLİLERİN MESLEKİ EĞİTİMİ Kuruma kayıtlı işsiz olmak 15 yaşını tamamlamış olmak Mesleğin gereklerine uygun olarak yüklenici tarafından belirlenen ve Kurumca onaylanan özel şartlara sahip olmak Kurumca düzenlenen kurslara aynı meslekte daha önce veya farklı meslekte ise son yirmi dört ay içinde katılmamış olmak NOT: 2022 sayılı yasaya göre engelli maaşı alanlar da kurslara katılabilirler. Çalışamaz raporu olan engelliler kurslara katılamazlar. Ayrıca, kurslara katılan engellilere günlük 20 TL harçlık da verilmektedir. 12
ENGELLİLERİN MESLEKİ EĞİTİMİ Tablo: Engellilere Yönelik Düzenlenen Kurslar ve Katılımcı Sayıları Yıllar Kurs Sayısı Kursiyer Sayısı 2005 42 1.710 2006 94 3.047 2007 135 2.086 2008 261 4.177 2009 220 2.619 2010 351 3.638 2011 434 4.240 2012 574 6.272 2013 (Ocak-Ağustos) 419 4.596 Kaynak: İŞKUR 13
ENGELLİ İŞÇİ İSTİHDAMI Engellilerin işçi olarak istihdamı, 4857 sayılı İş Kanununun 30 uncu maddesinde öngörülen kota sistemi ile sağlanmaya çalışılmaktadır. Buna göre; işverenler elli (tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde 51) veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde yüzde üç, kamu işyerlerinde ise yüzde dört oranında engelli işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler. İşverenler çalıştırmakla yükümlü oldukları işçileri Türkiye İş Kurumu aracılığı ile sağlamaktadırlar. 14
ENGELLİ İŞÇİ İSTİHDAMI Özel Sektörde İşe Yerleştirme Süreci İŞVEREN TALEP YAZI FAKS TLF (5 işgünü) İŞKUR İL MÜDÜRLÜĞÜ İLAN İLAN PANOSU İNTERNET -KAYITLARDAN -GÜNLÜK BAŞVURU GÖRÜŞME MÜLAKAT DENEME İŞE ALMA Talep: İşverenler, engelli açık kontenjanlarının doğduğu tarihten itibaren 5 iş günü içinde Kurumdan talepte bulunmakla yükümlüdürler. İşin niteliği gerektirmediği sürece engel grupları arasında ayrım yapılamamakta ve engellilik oranına üst sınır getirilememektedir. Görüşme: Talep sahibi işveren ile başvuran engellilere toplu görüşme yaptırılmak suretiyle seçme işleminin yapılması sağlanmaktadır. İşverenin Yükümlülüğü: Özel sektör işvereni, engelli açığını yükümlülüğün doğduğu andan itibaren otuz gün içinde karşılamak zorundadır. Tescil: Kurum aracılığı olmadan engelli istihdam eden işveren, engellinin işe başlama tarihinden itibaren bu durumu en geç 15 iş günü içinde Kuruma bildirmesi ve tescil ettirmesi zorunludur. 15
ENGELLİ İŞÇİ İSTİHDAMI Kamuda İşe Yerleştirme (lise ve üstü) TALEP İŞVEREN İŞKUR İL MD.LERİ İLAN KURUM İNTERNET KPSS YE GİRMİŞ İŞ ARAYANLAR ÖNCELİKLİLER 10 gün başvuru süresi PUAN SIRALAMASINA BELGE TARİHİNE GÖRE 3 katı oranında 5 gün içinde işverene gönderme SÖZLÜ/ MÜLAKAT (kamu işyeri) ATAMA 16
ENGELLİ İŞÇİ İSTİHDAMI Kamuda İşe Yerleştirme (lise altı) TALEP İŞVEREN İŞKUR İL MD.LERİ İLAN KURUM İNTERNET MÜRACAAT (10 gün) - MÜRAACAT EDENLER KURA İÇİN İŞVERENE GÖNDERİLMESİ (5 GÜN) -KURAYLA TALEBİN 3 KATI (öncelikliler de aynı şekilde) SÖZLÜ/ MÜLAKAT (kamu işyeri) ATAMA 17
ENGELLİ İŞÇİ İSTİHDAM TEŞVİKİ Özel Sektör İşverenlerine Sağlanan Sigorta Primi Teşviki Kontenjan kapsamında çalıştırılan engelliler ile korumalı işyerlerinde çalıştırılan engellilerin prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin tamamı, Kontenjan fazlası engelli çalıştıran ve yükümlü olmadıkları halde engelli çalıştıran işverenlerin ise bu şekilde çalıştırdıkları her bir engelli için prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin %50 si Hazinece karşılanmaktadır. 18
TAKİP VE DENETİM Kapsama giren işyerlerinin takip ve denetimi Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğünce yapılmaktadır. İşyerlerinin kontenjan açıkları İş Müfettişlerinin işyeri denetimlerinde de incelenmekte, açık kontenjan tespit edildiği takdirde durum İŞKUR a bildirilmektedir. Engelli işçi çalıştırma yükümlülüğüne uymayan işveren veya işveren vekiline çalıştırmadığı her engelli işçi ve çalıştırmadığı her ay için Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğünce 2013 yılında 1.832 TL (binsekizyüzotuziki TL) idari para cezası uygulanmaktadır. Kamu kuruluşları da bu para cezasından hiçbir şekilde muaf tutulmamaktadır. 19
Teşekkürler ekrem.kayaci@iskur.gov.tr 20