İÇİNDEKİLER Önsöz Bu Baskının Önsözü GİRİŞ ROMA HUKUKUNUN BU GÜN İÇİN EHEMMİYETİ 1. Roma Hukukunun Avrupa ve Dünya için Ehemmiyeti A Roma Hukukunun tespiti (s. 3). B İmparatorluk devrinde Roma hukuku (s. 4). 2. İus Çivile ve İus Gentium I Roma devleti (s. 8). II Roma devletinin hukuk nizamı (s. 8). III Commercium ve Connubium (s. 9). IV Roma devletinin ve hukukunun genişlemesi (s. 10). V İus Gentium'un milletler arası bir hukuk olması (s. 10). VI Sonraki tekâmül (s. 11). 3. İus Çivile ve İus Honorarium. Roma Usul Hukuku I İus Çivile, İus Gentium, İus Honorarium (s. 11). II Kaza hakkı ve Consules'ler (s. 13). III Roma hukuk muhakemeleri usulü (s. 14). IV Medeni hukuk ile Praetor hukuku arasındaki münasebet (s. 18). V Praetor hukukunun Medeni hukuk arasındaki fonksiyonu (s. 19). 4. Millî Roma Hukukunun Kurucuları Olarak Roma Hukukçuları. Mukayeseli hukuk tarihi I Eski hukukların mukayesesi (s. 20). II Muh-
telif hukuk sistemleri arasındaki benzerliğin izahı (s. 22). III Roma hukukunda hukukçuların rolü (s. 25). 5. Corpus İuris Civilis ve kısımları ' I Corpus İuris Civilis'in meydana getirilmesi (s. 27). II İnterpolatio'lar (s. 33). 6. İustinianus'tan Zamanımıza Kadar Roma Hukuku Tarihi I Kavimler muhaceretinin Corpus İuris Civilis'e tesiri (s. 35). II Glossator'ler mektebi (s. 35). III Kommentator'lar mektebi (s. 36). IV Reception (s. 37). V Tabii Hukuk mektebi (s. 38). VI Tarihçi hukuk mektebi (s. 39). VII Almanya'da kanunlaştırma hareketi (s. 40). 7. Hususi Hukukun Sistemi I Hususi hukukun tasnifi (s. 41). II Umumi hükümler bölümü (s. 43). III Hususi hukukun diğer tasnifleri (s. 44). 8. Bu Günkü Roma Hukuku Öğretimi I Roma hukukunun zamanımızdaki önemi (s. 44). II Roma hukuku öğreniminin faydaları (s. 46). III Roma hukukunun öğrenilmesinde yardımı dokunacak eserler (s. 47). I. Kitap UMUMİ HÜKÜMLER 9. Hukuki Muameleler, Mefhum ve Taksimi I Mefhum (s. 53). II Taksimi (s. 54). 10. Hukuki Muamelelerin Umumi Şartları I Ehliyet (s. 49). II Hukuki muameleyi yapmak iradesi (s. 50). III Hukuki muamelenin saiki (s. 61). 11. Şart ve Vade...... I Şart (s. 64). II Vade (s. 66). XII
Sayfa 12. Hukuki Muamelelerde Temsil 66 I Doğrudan doğruya temsil (s. 66). II Dolayısiyle temsil (s. 68). III Haberci (s. 68). IV Roma hukukunda temsil (s. 68). 13. Hukuki Muamelelerin Butlanı ve Feshi Kabil Olmaları 69 I Butlan (s. 69). II Fesih kabiliyeti (s. 70). III Roma hukukunda fesih kabiliyeti (s. 71). 14. Hukuki Netice.' 71 I Hukuk nizamının hadiselere tanıdığı neticeler (s. 71). II Hakların iktisabı (s. 71). II. Kitap ŞAHSIN HUKUKU 15. Şahıs Mefhumu 74 I Hukuk süjesi (s. 74). II Doğum (s. 74). III Roma hukukunda Status'lar (s. 75). 16. Status Liberatis. Hür Olanlar ve Hür Olmıyanlar... 76 I Rom a'da kölelerin hukuki durumu (s. 76). II Kölelerin fiili durumu (s. 76). III Kölenin iktisap ve borçları (s. 77). IV Azatlama (s. 78). 17. Status Civitatis. Vatandaşlar ve Vatandaş Olmıyanlar 79 I Roma'da vatandaşlık, medeni haklardan istifade (s. 79). II Latinlerin durumu (s. 80). 18. Status Familiae. Kan Hısımlığı ve Sihri Hısımlık 81 I İus Gentium ve İus Civile'ye göre aile (s. 81). II Hısımlık (s. 82). III Kan hısımları (s. 82). IV Sihri hısımlık (s. 84). 19. Agnatio ve İus Çivile Ailesi 84 I İus Gentium'a dayanan aile (s. 84). II Ailenin durumu (s. 86). III Cognatio (s. 87). 20. Başkasının Hakimiyeti Altında Olan ve Olmıyan Şahıslar 87 I Persona alieni iuris ve persona sui iuris (s. 87). II Aile evlâdının mamelek ehliyeti (s. 87). III XIII
Aile evlâdının ve kölenin durumu (s. 88). IV Peculium profecticium (s. 88). Sayfa 21. Capitis Deminutio. Şahsi Durumun Değişmesi 89 1 Capitis deminutio maxima (s. 89). 2 Capitis deminutio media (s. 89). 3 Capitis deminutio minima (s. 89). 22. Medeni Hakları Kullanma Ehliyeti (Fiil ehliyeti)... 89 I Fiil ehliyeti (s. 89). II Kısıtlanması (s. 90). 23. Hükmi Şahıslar 95 I Mahiyeti (s. 95). II İnkişafı (s. 97). 24. Hükmi Şahısların Nevileri 98 I Kamu hukuku ve hususi hukuk hükmi şahısları (s. 98). II Kamu hukuku hükmi şahıslarında medeni haklardan istifade ehliyeti (s. 99). III Hususi hukuk hükmi şahısları (s. 99). III. Kitap AYNİ HAKLAR 25. Ayın (eşya) Mefhumu... 101 I Tarifi (s. 101). II Hukuken aym olmayan şeyler (s. 101). III Bir araya getirilmiş aymlar (s. 102). 26. Ayın Nevileri 103 A Res extra commercium (s. 104). B Res in commercio (s. 105). 27. Ayni Haklar. Başkalarına Ait Aymlar Üzerindeki Haklar Mülkiyet ve İura İn Re Aliena 111 I Aynî hakların mahiyeti (s. 111). II Mülkiyet (s. 112). III Mülkiyet hakkının kısıtlanması (s. 113). 28. Mülkiyetin Tarihçesi 115 I Roma vatandaşı ve mülkiyetin süjesi olabilmesi (s. 116). II Roma aymları (s. 116). III İus Civile'ye göre iktisap (s. 117). IV Mülkiyetin inkişafı (s. 118). XIV
Sayfa 29. Müşterek Mülkiyet 118 I Condominium (s. 118). II Müşterek mülkiyette aynm parçalanması (s. 118). 30. Zilyetlik 120 I Mülkiyetten tefriki (s. 120). II Fiili durum mefhumu (s. 120). III Fiili hakimiyet (s. 121). IV Vaziülyetlik (s. 121). V Animus olmadan zilyetlik (s. 123). VI Possessio civilis (s. 124). VII Modern kanunlarda zilyetlik (s. 125). 31. Zilyetliğin Elde Edilişi ve Kaybı 125 I iktisabın unsurları (s. 125). II Mümessil ile iktisap (s. 128). III Zilyetliğin kaybedilişi (s. 128). 32. Zilyetliğin Korunması 129 I Mevsuf zilyet (s. 129). II Himaye (s. 130). III Himaye vasıtaları (s. 131). IV Zilyetlik davası (s. 131). 33. Mülkiyetin Devren İktisap Şekilleri. Mancipatio... 133 I Menşei (s. 133). II Kimler tarafından yapılabilir (s. 134). III Alım-satım ile münasebeti (s. 134). IV İnkişafı (s. 137). 34. Mülkiyetin Devren İktisap Şekillerinden İn İure Cessio 137 I Zahiri dâva (s. 137). II Confessio in iure (s. 138). III Mücerret hukuki muamele (s. 138). 35. Mülkiyetin Devren İktisap Şekillerinden Traditio Teslim 139 I Tarifi (s. 139). II Causa (s. 141). III Mülkiyet intikalinin causa'ya bağlı olup olmaması meselesi (s. 141). IV Modern hukuklarda durum (s. 142). 36. Mülkiyetin Aslen İktisap Nevileri. İşgal - İhraz (occupatio),143 I Occupatio (s. 143). II Sahipsiz ayınlar (s. 143). III Res hostiles (s. 145). Mülkiyetin Aslen İktisap Nevileri 37. Birleşme - İltihak (accessio), Hukuki Tağyir (speci- XV
Sayfa ficatio) ve Semerelerin İktisabı 145 I Accessio (s. 145). II Specificatio (s. 146). III Semerelerin iktisabı (s. 148). 38. Usucapio - İktisabi Zaman Aşımı 150 I Tarifi (s. 150). II 12 Levha kanununa göre usucapio (s. 151). III Şartları (s. 152). IV Neticesi (s. 155). V Praescriptio longissimmi temporis (s. 155). 39. Mülkiyetin Korunması 156 A Rei Vindicatio (s. 156). B Actio negatoria (s. 163). 40. Publiciana İn Rem Actio 164 I Petitor dava (s. 164). II Rei Vindicatio'dan farkı (s. 164). III Modern hukukta durum (s. 165). İura in re aliena (Başkalarına ait mallar üzerindeki haklar). 41. İrtifak Hakları (Servitutes) 166 I İrtifak haklarının menşei (s. 166). II Gayrimenkule müteallik irtifak hakları ve şahsi irtifak hakları (s. 167). III İrtifak haklarının doğumu (s. 170). IV İrtifak haklarının hukuki himayesi (s. 171). 42. Uzun İcar ve Üst Hakkı (Emphyteusis ve Superficies) 172 I Uzun icar (s. 172). II Üst hakkı (s. 174). III Modern kanunlarda durum (s. 174). 43. Rehin Hakkı 174 A Mahiyeti (s. 174). B Roma rehin hukukunun tarihi (s. 176). C Rehin ait çeşitli hükümler (s. 180). IV. Kitap BORÇLAR HUKUKU 44. Borç Mefhumu ve Mahiyeti 183 I Borcun tarihi (s. 183). II Aile hukukundan XVI
farkı (s. 183). III Borç ve Mes'uliyet ayrımı ve mahiyeti (s. 184). Sayfa 45. Alacaklıların ve Borçluların Birden Çok Olması... 186 I İustinianus hukukunun hükmü (s. 186). II Correalitas ve solidaritas (s. 187). III Modern hukuklarda durum (s. 189). 46. Alacak Haklarının Konusu 189 I Dare, facere, praestare'ye taallûk eden borçlar (s. 190). II Ferden belli borç, nev'en belli borç (s. 190). III Seçimlik borç (s. 191). IV Medenî ve tabiî borçlar (s. 191). V Obligatio certa ve incerta (s. 192). VI Obligationes stricti iuris ve bonae fidei (s. 192). 47. Edanın İmkânsız Flâle Gelmesi ve Temerrüt 193 A Kusur (s. 194). B Temerrüt (s. 200). 48. Borçların Doğumu 202 I Borcun sebebi (s. 202). II Causa'ya göre tefriki (s. 203). III Borçların taksimi (s. 203). 49. Roma Akitler Sistemi 204 I Nexum (s. 205). II Sözlü akitler (s. 205). III Real akitler (s. 206). IV Yazılı akitler (s. 207). V Rızai akit (s. 207). VI Pactum (s. 207). 50. Sözlü Akitler. Stipulatio 207 I _ Kefaletin menşei (s. 208). II Cautio (s. 209). III Stipulatio çeşitleri (s. 210). IV Stipulatio ve causa (s. 211). V Stipulatio stricti iuris borç doğurur (s. 213). 51. Kefalet... 214 I Stipulatio ile ilgisi (s. 214). II Fideiussio (s. 215). III İntercessio (s. 218). 52. Real Akitler 218 A İsimli real akitler (s. 219). B İsimsiz real akitler (s. 224). 53. Yazılı Akitler 226 I Roma hukukundaki ve bu günki yazılı akit anlayışı (s. 226). II Roma hukukunda yazılı akit XVII
(s. 226). III Roma hukukunda yazılı akitlerin borç doğurması (s. 226). IV Yazılı akitten doğan borcun sona ermesi (s. 227). V Yazılı akitlerin menşei (s. 228). Sayfa 54. Rızai Akitler (Alım-Satım) 228 I Tarifi (s. 228). II Alım - Satımın tarihi (s. 228). III Aktin yapılması (s. 229). IV Alım - Satımın mahiyeti (s. 230). V Obligatio dandi ve faciendi (s. 230). VI Zapta karşı teminat (s. 232). VII Ayıptan dolayı mesuliyet (s. 233). VIII Hasarın intikali (s. 234). 55. Rızaî Akitler (Kira) 235 I Ayın kirası (s. 237). II Hizmet akü (s. 238). III İstisna akti (s. 238). 56. Rızaî Akitler - Şirket Akti (societas) 239 I Consortium (s. 239). II Şeriklerin mesuliyeti (s. 239). III Şahsî tesiri (s. 240). IV Modern hukuklarda şirket akti (s. 241). 57. Rızaî Akitler - Vekâlet (Mandatum) 242 I Mevzuu (s. 242). II Vekâlet ve selâhiyet (s. 216). III Çeşitleri (s. 243). IV Mükellefiyetler (s. 243). V Akdin sona ermesi (s. 244). VI İtibar emri (s. 244). 58. Pactum'lar 245 A Pacta adiecta (s. 246). B Pacta praetoria (s. 247). C Pacta legitima (s. 249). 59. Quasi Contractus (Akit benzerleri) 251 A Sebepsiz zenginleşme (s. 251). B Negotiorum gestio (s. 255). C Tutela (s. 256). D Communio (s. 256). 60. Umumi Olarak Haksız Fiilden Doğan Borçlar 257 I Mahiyetleri (s. 258). II Poena dâvalar (s. 259). III Mirasçılara intikali (s. 259). IV Poena'nın mahiyeti (s. 260). V Noxal mesuliyet (s. 261). 61. Şahsî Suçların Muhtelif Nevileri 263 XVIII
A Furtum (s. 263). B Damnum in hıra datum (s. 265). C İniuria (s. 267). D Doluş (s. 269). Sayfa 62. Quasi Delictum. Haksız Fiil Benzeri (suç benzerleri) 270 I İudex qui litem suam facit (s. 271). II Actio de deiectis et effusis (s. 271). III Actio de deposito et suspenso (s. 271). IV Actio in factum adversus nautas, caupones et stabularios (s. 271). 63. Alacak Haklarının Nakli (alacağın temliki) Cessio 272 I Tarifi (s. 272). II Şekli (s. 274). III Causa cessionis (s. 275). IV Cessio necessaria (s. 275). 64. Başkasının Borcundan Dolayı Sorumluluk 275 I Aile evlâtları ve kölelerin borçları (s. 275). II Praetor dâvaları (s. 276). III Temsil ile münasebeti (s. 281). 65. Alacak Haklarının Sona Ermesi. İfa ve İbra 282 A İfa (s. 282). B Eski Roma Hukukundaki hükümler (s. 283). 66. Tecdit (Novatio) 287 I _ Tesiri (s. 287). II _ Şartları (s. 287). III Şahıslarla münasebeti (s. 288). IV Hükümleri (s. 289). 67. Havale (Delegatio) 289 I _ Tarifi (s. 289). II Hükümleri (s. 290). III Havale ile vekâlet arasındaki münasebet (s. 291). 68. Alacak Haklarının Sona Ermesi. Takas ve Alacak Hakkını Ortadan Kaldıran Diğer Sebepler 291 A Takasın tarifi (s. 291). B Diğer sebepler (s. 295). V. Kitap AİLE HUKUKU 69. Aile Hukuku Kavramı... 297 I Borçlar hukuku ile alâkası (s. 297). II Üç hakimiyet münasebeti (s. 297). III Familia teri- XIX
minin anlamları (s. 298). IV Roma Hukukunda aile hukukunun yeri (s. 299). Sayfa 1. Fasıl EVLİLİK HUKUKU 70. Nişanlanma 300 I Sponsalia (s. 300). II Roma Hukukunda nişanlanma ve hükümleri (s. 300). 71. Evlenme 301 I Umumi Esaslar (s. 301). II Evliliğin hukuki mahiyeti (s. 302). III Manus ve evlilik arasındaki fark (s. 303). IV Evlenme ehliyet şartları (s. 305). V Consistere non possunt (s. 307). VI Askerlerin evlenmeleri (s. 307). 72. Boşanma 308 73. Manus 309 I Evlilik ile manus'un ilgisi (s. 309). II Dos (s. 310). III Manus ile Dos arasındaki fark (s. 311). IV Manus tesisi muameleleri (s. 312). 74. Augustus'un Evlilik Sahasındaki Tedvinleri. Concubinatus 314 A Augustus'un evlilik sahasındaki tedvinleri (s. 314). B Concubinatus (s. 316). 75. Dos 316 I Dos'un mahiyeti (s. 316). II Tekâmül (s. 317). III _ Hükümleri (s. 318). IV Dos'un verilmesi (s. 318). V Dos üzerinde kocanın hakkı (s. 319). VI Dosu iade mükellefiyetinin tarihî tekâmülü (s. 320). 76. Donatio Propter Nuptias ve Paraferna 322 I Donatio ante nuptias (s. 322). II Donatio ante nuptias'ın hükümleri (s. 323). III Donatio propter nuptias (s. 324). IV Paraferna (s. 324). XX
2. Fasıl PATRIA POTESTAS Sayfa 77. Patria potestas'm muhtevası 325 A Şahsî münasebetler bakımından patria potestas (s. 326). B Mameleke taallûk eden münasebetler bakımından patria potestas (s. 328). 78. Patria Potestas'm Doğumu 329 A Kanundan doğması (s. 329). B Hukukî muamele ile doğması (s. 330). 79. Patria Potestas'm Ortadan Kalkması 334 I Ölüm veya capitis deminutio (s. 334). II Emancipatio (s. 334). \ 3. Fasıl VESAYET (TUTELA) ve CURA 80. Vesayetin Tarihî Gelişmesi ve Mahiyeti 335 I Tutela legitima (s. 336). II Tutela testamentaria (s. 337). III Tutela dativa (s. 337). IV Vasinin selâhiyet ve mesuliyeti (s. 338). 81. Cura - Kayyımlık 340 I Cura halleri (s. 340). II Modern hukukta durum (s. 342). VI. Kitap MİRAS HUKUKU 1. Kışımı ESAS KAVRAMLAR 82. Tevarüs Kavramı ve Tevarüsün Sebebi 345 I Mefhumun izahı (s. 345). II Successio Universalis (s. 347). 83. Delatio (Mirasın düşmesi) ve Aqudsitio (Mirasın İktisabı) 350 XXI
I Dclatio (s. 350). II Aquisitio (s. 351). III Hereditas iâ*cens (s. 355). IV Modern hukuklar (s. 356). Sayfa 84. Hereditas ve Bonorum Possessio. Miras ve Terekenin Zilyetliği 357 I Bonorum possessio'nun menşei (s. 357). II 12 Levha'daki hüküm (s. 358). III Praetor'un müdahalesi (s. 359). IV Modern fikirlerin kabulü (s. 359). V Umumi hükümleri (s. 359). 2. Kısım VASİYETNAME ile TEVARÜS 85. Vasiyetname Kavramı... 361 I Mahiyeti (s. 361). II Testamenti factio activa (s. 363). 86. Vasiyetname Şekillerinin Tarihçesi 363 I Medenî hukuk (s. 363). II Praetor hukuku (s. 366). III İmparator kanunları ve îustinianus hukuku (s. 367). IV Modern hukuklar (s. 368). 87. Vasiyetin Muhtevası 369 I Mirasçı nasbi (s. 369). II Talî şartlar (s. 371). 88. Vasiyetnamenin Ortadan Kaldırılması 374 I Başlangıçtaki hükümsüzlük (s. 374). II Sonradan hükümsüz olması (s. 374). 3. Kısım KANUNÎ TEVARÜS 89. İus Civile'ye Göre Kanunî Tevarüs 375 I Mahiyeti (s. 375). II İus Civile'ye göre kanunî tevarüs (s. 376). 90. Praetor Hukukuna Göre Kanunî Tevarüs 377 I Unde liberi (s. 377). II Unde legitimi (s. 378). III Unde Cognati (s. 378). IV Unde vir et uxor (s. 379). XXII I
91. İmparatorluk Hukukuna ve İustinianus Hukukuna Göre Kanunî Tevarüs 379 I Cognatio prensibinin inkişafı (s. 379). II Mirasçı sınıfları (s. 380). III Modern hukuk (s. 383). 4. Kısım ZARURÎ TEVARÜS 92. Şeklî Zarurî Miras Hukuku 385 I İnstituere, exheredare (s. 385). II Praetcrire (s. 386). III Praetor'un müdahalesi (s. 386). 93. Maddî Zarurî Miras Hukuku 386 I Tarihi (s. 386). II Esasları (s. 388). 94. İustinianus Hukukunda Zarurî Tevarüs 389 I Actio ad supplendam legitimam (protionem) (s. 389). II Mahfuz hisse sahasında yenilik (s. 389). III Modern hukuk (s. 390). 5. Kısım MİRASÇILARIN HUKUKİ DURUMU 95. Mirasta Halefiyet (Transmissio) 391 I İktisap şartı (s. 391). II İn iure cessio hereditatis (s. 391). III Mirascıhğm temini (s. 392). IV İnstitutus (s. 392). 96. Accrescere 393 I Mahiyeti (s. 393). II Modern hukuklarda durum (s. 393). III İstisnası (s. 393). IV Caduca (s. 394). 97. Birlikte Mirasçıların Durumu. Collatio 395 I Hisselerde iştirak (s. 395). II İade (s. 396). 98. Mirasçıların Borçlardan Mesuliyeti 398 I Eski Roma hukukunda (s. 398). II Modern kanunlarda (s. 400). 99. Miras hakkının himayesi 403 I Singular davalar (s. 403). II Modern kanunlarda (s. 405). XXIII ı
6. Kısım MUAYYEN MAL VASİYETİ 100. Legatum ve Fideicommissum A Legatum (s. 406). B Fideicommissum 411). C Legatum'un sona ermesi (s. 413). 101 Muayyen Mal Vasiyetine Ait Maddî Hukuk I Vasiyet edilmiş muayyen malın iktisabı (s. 415). II _ Mevzuu (s. 416). III Sona ermesi (s. 417). IV Kanunî takyidler (s. 417). 102. Küllî Fideicommissum I Tarihi tekâmülü (s. 419). II Senatus consultum trebellianum (s. 419). III Senatus consultum pegasianum (s. 420). IV İustinianus hukukunda durum (s. 420). V Modern hukuklarda (s. 420). 103. Ölüme Bağlı Hibe. Mortis Causa Capio I Mahiyeti (s. 421). II Muayyen mal vasiyeti ile alâkası (s. 421). III Klâsik devirdeki durum (s. 422)., (s. XXIV